A. chưƠng trình chính thức I. LĨNh vực tổ chức và hoạT ĐỘng của các thiết chế trong hệ thống chính trị

21. Luật thủy lợi

Trong nhiều thập kỷ qua được sự đầu tư của nhà nước cùng với sự đóng góp của toàn dân, công tác phát triển thủy lợi đã đạt được những thành tựu to lớn, góp phần quan trọng vào sự phát triển của các ngành kinh tế, xã hội và cải thiện môi trường sinh thái. Bước vào thời kỳ mới việc công nghiệp hóa, đô thị hóa cùng với việc tăng dân số, đã gây ra áp lực lớn về nhu cầu nước cho dân sinh và công nghiệp, nhất là ở các vùng tập trung, cùng với nó là nhu cầu tiêu nước và xử lý nước thải. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu toàn cầu làm lũ, bão, úng lụt, hạn hán xảy ra thường xuyên hơn, gây khó khăn lớn cho việc cấp nước, tiêu nước cho nông nghiệp, công nghiệp, dân sinh và các ngành kinh tế khác. Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật trong lĩnh vực thủy lợi. Trong đó, Pháp lệnh khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi và các văn bản hướng dẫn thi hành đã tạo hành lang pháp lý cho công tác phát triển thủy lợi; góp phần tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, nâng cao trách nhiệm của các cơ quan nhà nước và mọi tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực thủy lợi. Tuy nhiên, qua gần 20 năm thực hiện Pháp lệnh cần tổng kết, đánh giá, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với các vấn đề mới phát sinh trong thực tiễn và trình Quốc hội ban hành thành luật.

Đây là tình trạng rất phổ biến xảy ra ở tất cả các địa phương. Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức của người dân chưa đầy đủ; quyền lực của các cơ quan quản lý chưa đủ mạnh, chính quyền địa phương chưa thực sự quan tâm; kinh phí chi cho việc xử lý còn thiếu hoặc không có.

Các nội dung về quy hoạch thủy lợi; đầu tư xây dựng, sửa chữa, nâng cấp công trình thủy lợi được điều chỉnh phân tán tại nhiều VBQPPL, như Luật tài nguyên nước, Luật xây dựng, Pháp lệnh khai thác và bảo vệ công trình thuỷ lợi… và nhiều Nghị định của Chính phủ. Bên cạnh việc thực thi các văn bản pháp luật còn kém, các văn bản nêu trên còn thiếu và chưa đồng bộ, cụ thể như sau:

Một số vấn đề chồng chéo trong công tác quản lý nhà nước giữa các Bộ, ngành như: quan hệ giữa các ngành tham gia khai thác, sử dụng dòng sông, sử dụng tài nguyên nước trong lưu vực; quản lý chất lượng nước; trách nhiệm trong bảo vệ các công trình thuỷ lợi, nhất là việc xử lý các hành vi vi phạm.

Để giải quyết được những tồn tại nêu trên, tạo điều kiện nâng cao hiệu quả của các hệ thống công trình thuỷ lợi hiện có, nhằm phát huy tối đa vai trò, năng lực của các công trình thuỷ lợi trong việc phục vụ sản xuất và các ngành dân sinh kinh tế, cần có một luật để điều chỉnh, giải quyết các nội dung trên. Vì vậy, việc ban hành Luật Thuỷ lợi là cần thiết.

Thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý ngành, lĩnh vực

Việc xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý trong lĩnh vực thủy lợi đã được Đảng, Nhà nước tập trung chỉ đạo. Các Luật và Pháp lệnh quan trọng như Pháp lệnh khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi, Luật đê điều, Luật tài nguyên nước đã ban hành, cụ thể: Chương V, Luật tài nguyên nước quy định về khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi, bảo vệ đê điều. Luật đê điều quy định về quy hoạch phòng, chống lũ của tuyến sông có đê, quy hoạch đê điều, đầu tư xây dựng, tu bổ, nâng cấp và kiên cố hóa đê điều, quản lý, bảo vệ đê, hộ đê và sử dụng đê điều. Để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật thủy lợi phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế thì phải xây dựng Luật thủy lợi trên cơ sở tiếp thu và kế thừa những nội dung của Pháp lệnh khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi và bổ sung điều chỉnh các nội dung về quy hoạch thủy lợi, đầu tư xây dựng công trình thủy lợi; quản lý đê điều; công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn; việc quản lý các hồ thủy điện; bảo đảm an toàn đập; mở rộng việc quản lý khai thác công trình thủy lợi do các thành phần kinh tế tham gia; lập, phê duyệt quy trình vận hành hồ,liên hồ, bảo đảm an toàn hồ chứa (trong đó có cả hồ thủy điện và các hồ của các thành phần kinh tế khác); trách nhiệm của chính quyền các cấp trong việc bảo vệ, bảo đảm an toàn các công trình thủy lợi; bảo vệ chất lượng nước trong công trình thủy lợi; bổ sung các quy định mới để điều chỉnh các vấn đề mới phát sinh trong thực tế như quy định về miễn, giảm thủy lợi phí, v.v…

Luật điều chỉnh các hoạt động trong lĩnh vực thủy lợi được thực hiện bởi các chủ thể là các cá nhân, tổ chức, cơ quan nhà nước trên lãnh thổ Việt Nam. Luật quy định về quy hoạch, xây dựng, quản lý khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi. Việc khai thác, sử dụng và bảo vệ đê điều và các công trình có liên quan đến đê điều phải tuân theo Luật này, pháp luật về đê điều và các pháp luật khác có liên quan.

Bên cạnh đó, quá trình sửa đổi Luật tài nguyên nước do Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện và quá trình xây dựng dự án Luật thủy lợi cần được phối hợp để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Những quan điểm, chính sách cơ bản

Bảo đảm thực hiện có hiệu quả chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về lĩnh vực thủy lợi. Luật sẽ là cơ sở để bảo đảm việc tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và nâng cao trách nhiệm của mọi tổ chức, cá nhân đối với công tác thủy lợi.

Bảo đảm phát triển bền vững, quốc phòng, an ninh; bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, chủ quyền và lợi ích quốc gia; góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

Bảo vệ công trình thủy lợi là trách nhiệm của toàn dân, cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân.

Bảo đảm các yêu cầu phòng, chống lũ lụt, suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước và các tác hại khác do nước gây ra; bảo đảm an toàn công trình.

Bảo đảm tính hệ thống của công trình, không chia cắt theo địa giới hành chính.

Công trình thủy lợi được khai thác, sử dụng tổng hợp để phát triển kinh tế xã hội.

Ưu tiên đầu tư, hỗ trợ trong phát triển thủy lợi; khuyến khích và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong nước, tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư vốn, nghiên cứu khoa học, áp dụng tiến bộ khoa học và công nghệ vào lĩnh vực thủy lợi.

Hỗ trợ khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra: úng, hạn, xâm nhập mặn, nước biển dâng…

Ưu tiên khai thác nguồn nước để cấp nước cho mục đích sinh hoạt, đặc biệt đối với địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn.

Khuyến khích sử dụng nước sạch hợp lý, tiết kiệm và áp dụng các công nghệ tái sử dụng nước cho các mục đích khác nhau.

Đảm bảo thực hiện các cam kết quốc tế về lĩnh vực thủy lợi.

Sử dụng nguồn nhân lực của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các Bộ, ngành có liên quan.

Cơ quan phối hợp: Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ, Bộ Tài nguyên và môi trường, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công thương, Bộ Công an, Bộ Lao động và Thương binh xã hội, Bộ Giáo dục, Bộ Y tế, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ, các Uỷ ban của Quốc hội và các cơ quan, tổ chức có liên quan.

Sử dụng nguồn tài chính từ ngân sách nhà nước theo các quy định hiện hành. Kết hợp xin kinh phí hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân.