Bernard sesboüÉ S. J
tải về 1.47 Mb.
|
| = Veà phaàn mình, Tin Möøng cuûa Gioan trình baøy cho thaáy moät keá ñoà teá theá coù theå noùi laø khaù khaùc bieät. Khaúng ñònh coù giaù trò nhö neàn ñaù taûng voán naèm ôû nôi Töï Ngoân : “Ngoâi Lôøi ñaõ töï trôû thaønh xaùc phaøm” voán laø moät coâng boá döùt khoaùt veà vieäc Ngoâi Lôøi tieàn höõu ñi vaøo trong moät thöïc taïi lòch söû thöïc söï. Ñaáng voán toàn höõu ngay töø nguyeân thuûy, nay “ñöôïc trôû thaønh” (devenu). Chieàu kích nhaân tính mang tính lòch söû vaø coù giôùi haïn naày coøn ñöôïc gaëp thaáy nôi khaù nhieàu choã khaùc nöõa trong saùch Tin Möøng Gioan (4, 6-7; 11, 33-35; 12, 27). Nhöng, Gioan nhaán maïnh nhieàu hôn treân söï saùng suoát minh maãn nôi kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ “voán ñaày aân suûng vaø söï thaät” (1, 14), bieát tröôùc caû nhöõng gì ngöôøi ta nghó trong loøng (2, 24-25), cho bieát caû ñieàu Ngaøi bieát (3, 11) caû ñieàu Ngaøi ñaõ thaáy (3, 11 vaø 8, 38) vaø ñaõ hoïc ñöôïc (8, 26 vaø 28) töø nôi Cha, vaø Ngaøi ñaõ daán thaân vaøo Cuoäc Chòu Naïn cuûa mình “vôùi hieåu bieát roõ raøng” (sachant) (13, 1 vaø 3; 19, 28). Ñaëc bieät, khôûi ñi töø dieãn töø sau Böõa Tieäc Ly, Ñöùc Gieâsu ñaõ noùi veà caùc vaán ñeà treân quan ñieåm Bieán coá Hieån vinh cuûa Ngaøi, Ngaøi laøm chuû taát caû moïi bieán coá maø chính Ngaøi seõ laø dieãn vieân chính. Quaù khöù, hieän taïi, töông lai bao ngoaøm nhau trong nhöõng lôøi noùi cuûa Ngaøi. Vì theá, caùc moân ñeä ñaõ coù theå noùi vôùi Ngaøi : “Baây giôø thì chuùng con thaáy raèng Thaày bieát heát moïi söï; chaúng caàn ai phaûi hoûi Thaày thì Thaày môùi bieát” (16, 30). Nhöng roõ raøng laø luùc aáy Gioan ñang noùi veà kieán thöùc nôi traàn theá cuûa Ñöùc Gieâsu döôùi aùnh saùng cuûa söï toaøn tri cuûa Ngoâi Lôøi tieàn höõu vaø hieån vinh. Vinh quang cuûa Ñaáng phuïc sinh chieáu toûa treân Ñöùc Kitoâ ñang ôû trong traàn theá. – Vì theá, ngöôøi ta coù theå keát luaän raèng söï caêng thaúng giöõa söû tính vaø sieâu vieät tính cuõng hieän dieän trong suoát saùch Tin Möøng cuûa Gioan, nhöng theo nhöõng dòa chæ hoaøn toaøn môùi. Vaø, vì côù cung gioïng ñaëc thuø nôi taäp saùch cuûa Gioan, neân, trong tình traïng hieän thôøi cuûa khoa chuù giaûi, quaû thaät seõ laø ngaây thô neáu nhö ngöôøi ta laïi ñi coi caùc baûn vaên cuûa Gioan veà kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ, caùch thuaàn tuùy vaø ñôn giaûn, nhö laø moät dieãn taû veà heä thoáng taâm lyù tieàn-phuïc sinh cuûa Ñöùc Gieâsu. (Veà toaøn boä vaán ñeà naày, xem Riedlinger, op. cit., trg. 24-71).
2.- Tính chaát cuûa caùc taøi lieäu Tin Möøng nhö theá khieán cho moïi noã löïc taùi laäp laïi moät thöù lòch söû coù theå coù veà nhaän thöùc maø Ñöùc Gieâsu ñaõ coù ñöôïc veà söù maïng cuûa Ngaøi trôû thaønh heát söùc khoù khaên. Tuy nhieân, vieäc nghieân cöùu “Boái caûnh ra ñôøi” (Sitz im Leben) cuûa moät soá nhöõng caâu noùi trong cuoäc ñôøi cuûa chính Ñöùc Gieâsu ñaët ra nhöõng vaán ñeà vaø cho pheùp ñöa ra moät soá giaû thuyeát. Thí duï, “truyeàn thoáng nhaát laõm ñaõ xaùc laäp ñöôïc caùch chaéc chaén moät ñieåm thieát yeáu trong thöïc taïi ñôøi soáng traàn theá cuûa Ñöùc Gieâsu, khi cho raèng Ngaøi chæ noùi veà caùi cheát chuoäc toäi cuûa mình khôûi ñi töø moät khoaûnh khaéc nhaát ñònh vaø, chæ trong noäi boä giöõa caùc moân ñeä cuûa Ngaøi maø thoâi (thí duï Mc 10, 54; 14, 22-25). Ô Ûñaây, coù moät vaán ñeà caàn phaûi ñaët ra : … lieäu nhö theá coù phaûi giaû thieát nôi Ñöùc Gieâsu coù moät quùa trình tieán boä thöïc söï lieân quan ñeán nhaän thöùc maø Ñöùc Gieâsu coù veà yù muoán sieâu ñoä cuûa Thieân Chuùa chaêng ? Ñaáng Cöùu Ñoä nhaän thöùc ñöôïc boån phaän cuûa mình, caû ñoái vôùi daân toäc coá chaáp khoâng hoái loãi cuûa mình, caû ñoái vôùi yù muoán sieâu ñoä vaø thaùnh hoùa cuûa Thieân Chuùa. Vaø, coù leõ chæ vì thaùi ñoä thuø nghòch cuûa giai caáp laõnh ñaïo thuoäc linh cuûa daân Ngaøi, … vaø vì daân Israel noùi chung töø choái ôn sieâu ñoä ñöôïc hieán taëng, maø Ñöùc Gieâsu môùi töø töø khaùm phaù ra ñöôïc yù nghóa voán ñöôïc Thieân Chuùa muoán nôi thaân phaän ñaëc thuø cuûa Ngaøi, …daønh cho Israël vaø cho muoân daân : ñoù laø chöùc naêng Ngöôøi Toâi Tôù gaùnh toäi cuûa Israël” (A. Vögtle, op. cit., trag 61). Theo Schnackenburg, Vögtle ngaõ theo giaû thuyeát naày, voán coù nhieàu lôïi theá ñeå hieåu ñöôïc thaùi ñoä cuûa Ñöùc Gieâsu trong buoåi ban ñaàu cuûa thöøa taùc vuï cuûa Ngaøi, khi Ngaøi daønh toaøn boä söùc löïc tìm caùch thuyeát phuïc daân Israël ñoùn nhaän ôn sieâu ñoä vaø nuôùc Thieân Chuùa. Neáu giaû thuyeát naày laø ñuùng, “chaúng caàn phaûi ngaàn ngaïi gì, ngöôøi ta coù theå gaùn cho söï khoâng bieát naày cuûa Ñöùc Gieâsu moät chöùc naêng tích cöïc : ngöôøi ta coù theå hieåu söï khoâng bieát ñoù cuûa Ñöùc Gieâsu nhö ‘laø söï an baøi ñeå coù moät khoaûng khoâng gian thoaùng roäng ñuû cho nhöõng choïn löïa cuûa töï do vaø haønh ñoäng’.” (Vögtle, Ibid., trag. 63, do K.Rahner trích daãn). 3.- Veà chuû ñeà lieân quan yù nghóa cuûa vieäc Ñöùc Gieâsu khoâng bieát veà Ngaøy Chung Thaåm trong moái töông quan vôùi söù vuï cuûa Ngaøi, vaø veà vieäc ba baûn vaên (Mc 9, 1; 13, 30; Mt 10, 23) loan baùo thôøi kyø caùnh chung coù veû nhö saép ñeán gaàn maø ngöôøi ta thöôøng hay döïa vaøo ñoù ñeå cho raèng ñoù laø “moät sai laàm” cuûa Ñöùc Gieâsu, seõ raát boå ích neáu ngöôøi ta tìm ñoïc moät phaân tích raát kyõ luôõng cuûa cuøng taùc giaû Vögtle, trong baøi vieát ñaõ ñöôïc trích daãn treân ñaây, trag. 42-56 vaø nhaát laø 73-93. Moät noã löïc ñoïc laïi treân cô sôû chuù giaûi nhö theá lieäu coù theå dung hôïp ñöôïc vôùi moät caùch hieåu ñuùng ñaén veà söï keát hieäp döïa treân cô sôû baûn vò chaêng? Daáu chæ cho thaáy ñieàu ñoù chính laø söï kieän noã löïc ñoïc laïi ñoù chöùng toû cho thaáy roõ raøng coù “tình traïng caêng thaúng” giöõa sieâu vieät tính vaø söû tính nôi haønh trình cuûa Ñöùc Kitoâ. Neáu nhö tình traïng caêng thaúng ñoù môøi goïi chuùng ta caàn coù moät noã löïc xem xeùt laïi caùch saâu roäng giaùo thuyeát veà ba loaïi kieán thöùc, - vì chuùng ta khoâng coù quyeàn nghó raèng caùi noäi thaân beân trong kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ chaúng töông öùng gì vôùi caùi beân ngoaøi ñoù caû – khoâng taát yeáu tình traïng caêng thaúng ñoù laïi höôùng chuùng ta veà moät loái giaûi thích lieân quan Maàu nhieäm Nhaäp theå theo kieåu Nestorius maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Greùgoire voán kinh haõi. Ngaøy nay, daàu sao, tình traïng caêng thaúng ñoù chaúng coøn laøm cho caùc nhaø thaàn hoïc sôï haõi nöõa, maø ngöôïc laïi, caùc nhaø thaàn hoïc coøn ñoùn nhaän noù nhö qui chuaån cho noã löïc suy tö cuûa mình.
Khoâng neân nghó raèng moät noã löïc giaûi thích môùi veà kieán thöùc nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ caàn phaûi theo saùt töøng ly töøng tí giaùo thuyeát kinh vieän veà boä ba kieán thöùc, nhöng coù leõ chæ neân duøng chuùng nhö sô ñoà trình baøy roài, nhôø ñoù, chæ ra ñaâu laø nhöõng noã löïc caàn xem xeùt laïi vaø ñaâu laø ñieàu maø ngaøy nay coù theå bieän minh ñöôïc : 1.- Kieán thöùc do ñöôïc nhìn thaáy (la science de vision). Töø nay trôû ñi, coù leõ cuõng chaúng caàn phaûi daøi doøng vôùi noù laøm chi, bôûi vì khuynh höôùng hieän nay laø ñoàng hoùa kieán thöùc do ñöôïc nhìn thaáy ñoù vôùi yù thöùc veà söï keát hieäp döïa treân baûn vò, töùc laø coi noù nhö naèm veà phía yù thöùc veà mình cuûa Ñöùc Gieâsu khi coøn ôû traàn theá. Ñieàu ñoù, treân ñaây, ñaõ ñöôïc ñeà caäp tôùi, khi chuùng toâi trình baøy nghieân cöùu cuûa K. Rahner (xem trag. 85-88). ÔÛ ñaây, chuû yù cuûa chuùng toâi laø trieån khai theâm nhöõng heä luaän coù theå coù töø loái giaûi thích naày, lieân quan ñeán kieán thöùc ñích thöïc cuûa Ñöùc Kitoâ. “Nhìn thaáy Thieân Chuùa” (visio Dei), - ñöôïc coi nhö “tröïc tieáp nhìn thaáy” (vision directe) hay “tröïc kieán” (vision immeùdiate) chöù khoâng phaûi nhö laø “phuùc kieán” (vision beùatifique), vì tình traïng cuûa “keû löõ haønh” (viator) voán khoâng theå naøo dung hôïp ñöôïc vôùi tình traïng cuûa “keû ñaõ vaøo queâ trôøi” (comprehensor), - laø yeáu toá noäi taïi beân trong haønh vi keát hieäp döïa treân baûn vò, laø moät thieát ñònh neàn taûng cuûa höõu theå hieän dieän ngay nôi phía cöïc chuû theå cuûa yù thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ, laø chaân trôøi ñaàu tieân cuûa yù thöùc veà mình cuûa Ñöùc Kitoâ maø khoâng phaûi qua trung gian haønh vi ñoái töôïng hoùa (non-theùmatique), töùc laø cuûa yù thöùc mình laø Con Thieân Chuùa cuûa Ngaøi, yù thöùc maø seõ ñöôïc trôû thaønh ñoái töôïng vaø seõ ñöôïc suy tö veà, trong möùc ñoä maø Ñöùc Gieâsu tieán trieån nôi haønh trình lòch söû cuûa Ngaøi. Haønh vi “nhìn thaáy Thieân Chuùa” (visio Dei), vì theá, tieân vaøn phaûi ñöôïc hieåu nhö laø yù thöùc maø Ñöùc Gieâsu coù veà quan heä tröïc tieáp cuûa Ngaøi vôùi Cha, chöù khoâng phaûi nhö veà moät ñoái theå ñoái taùc mang yeáu tính thaàn linh. Chính ôû nôi phía naày maø Rahner cho raèng Ñöùc Gieâsu khoâng theå coù söï voâ tri tích cöïc ñöôïc : “Chuùng ta hoaøn toaøn coù ñuû thaåm quyeàn ñeå nghó raèng taát caû gì lieân quan ñeán söù vuï vaø noã löïc sieâu ñoä cuûa Ñöùc Chuùa ñeàu ñaõ ñöôïc nhaän thöùc, caùch khoâng caàn phaûi ñoái töôïng hoùa (a-theùmatiquement) nhöng laø do lieân keát, nôi ‘tö theá neàn taûng coù saün ngay trong chính höõu theå’ cuûa Ngaøi, töùc laø töû heä thaàn linh vaø moái quan heä maät thieát vôùi Ngoâi Lôøi. Ngöôøi ta ñoàng thôøi cuõng caûm thaáy haøi loøng vôùi nhöõng tuyeân boá cuûa Huaán uyeàn voán ñi theo chieàu höôùng naày, nhöng phaûi traùnh khoâng ñöôïc cho raèng Ñöùc Gieâsu trong cuøng luùc ñaõ coù saün moät thöù kieán thöùc thöôøng haèng, chín muøi ngay töø ñaàu vaø vôùi ñaày ñuû chi tieát theo moät heä thoáng naøo ñoù, nhö kieåu moät boä Baùch Khoa toaøn thö hay nhö kieåu toaøn boä lòch söû phoå quaùt ñaõ ñöôïc hieän thöïc nôi Ngaøi” (op. cit. trag. 208-209). 2.- Kieán thöùc do thieân phuù (Science infuse). Cuøng vôùi Gutwenger, Rahner cho raèng chaúng coù gì ngaên caûn ñeå thöøa nhaän moät loaïi kieán thöùc nhö theá, beân caïnh söï tröïc kieán (vision immeùdiate), chí ít, theo kieåu ngoân ngöõ kinh vieän, laø moät “soá löôïng haèng haø sa soá” nhöõng töôïng nieäm do phuù baåm taïo ñieàu kieän thuaän lôi cho moät thöù kieán thöùc phoå quaùt. “Neáu nhö ngöôøi ta xuaát phaùt ñi töø tình traïng thaân maät vôùi Thieân Chuùa voán thuoäc traät töï chuû theå nhö laø ‘tö theá neàn taûng cuøng taän trong caáu truùc höõu theå hoïc’ cuûa yù thöùc cuûa Ñöùc Gieâsu vaø, neáu nhö ngöôøi ta quan nieäm yù thöùc naày nhö ñang treân ñöôøng, khôûi ñi töø chính mình, tìm caùch ñeå dieãn dòch mình ra thaønh moät kieán thöùc coù theå ñoái töôïng hoùa ñöôïc, thoâng qua moät quùa trình phaùt trieån soáng ñoäng, thì ngöôøi ta coù theå cho raèng nôi tieán trình naày coù moät noäi dung khaùch quan, ñieàu maø ngöôøi ta, neáu muoán, coù theå goïi laø moät thöù kieán thöùc do thieân phuù (chí ít, trong tình traïng thoùi quen) nôi Ñöùc Gieâsu.” Ñoù chính laø “neàn taûng tieân thieân cuûa moät thöù kieán thöùc voán ñöôïc phaùt trieån tuøy vaøo nhöõng gaëp gôõ vaø nhöõng kinh nghieäm coù ñöôïc töø nhöõng gaëp gôõ ñoù” (K. Rahner, Ibid., trag. 207). Coù leõ ngöôøi ta chæ caàn nhôù laïi yù töôûng truyeàn thoáng veà “kieán thöùc ñöôïc thoâng ban” (science communiqueùe) bôûi Ngoâi Lôøi cho nhaân tính cuûa Ngaøi, theo nhö kieåu “söï tröïc kieán Thieân Chuùa” (visio Dei) seõ toûa saùng töø töø vaøo trong khaû naêng suy luaän cuûa Ñöùc Kitoâ thaønh nhö moät thöù kieán thöùc do chính Ngaøi thuû ñaéc ñöôïc, voán cho pheùp Ñöùc Kitoâ, nôi trí khoân nhaân loaïi cuûa mình, suy tö taát caû gì maø Ngaøi muoán laøm cho chuùng ta ñöôïc bieát, vaø döôùi aùnh saùng thaàn linh giaûi thích nhöõng döõ kieän do kinh nghieäm cuûa Ngaøi coù ñöôïc giuùp khaùm phaù ra taàng yù nghóa thaâm saâu cuûa moïi söï. Coøn veà tröông ñoä cuûa kieán thöùc naày, chaúng ích gì laïi ñi töôûng töôïng raèng noù nhö moät loaïi kieán thöùc voâ cuøng voâ taän maø coù leõ Ñöùc Kitoâ ñaõ daáu dieám chuùng ta, trong khi chính Ñöùc Kitoâ laïi cam keát vôùi chuùng ta raèng Ngaøi ñaõ maëc khaûi cho chuùng ta taát caû gì maø Ngaøi ñaõ hoïc ñöôïc töø Cha Ngaøi nhaèm giaùo duïc chuùng ta. Ñaøng khaùc, vieäc phaûi toân troïng maàu nhieäm laøm ngöôøi ñích thöïc cuûa Ngoâi Lôøi ñoøi hoûi chuùng ta phaûi thöøa nhaän tröông ñoä kieán thöùc ñoù phaûi tuaân thuû qui luaät töông ñoái vaø höõu haïn cuûa thaân phaän ngöôøi nhö chuùng ta : vì theá, tröông ñoä kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ laø moät quùa trình vöôït quùa tuaàn töï ñi töø voâ tri ñeán höõu tri minh nhieân, thích öùng vôùi söù vuï maø Ñöùc Kitoâ ñaõ hoaøn taát trong nhöõng ñieàu kieän nhö nôi nhöõng noã löïc thoâng thöôøng cuûa moïi con ngöôøi : “Ñöùc Gieâsu laø moät con ngöôøi thöïc söï, - Hans von Balthasar ñaõ vieát nhö vaäy – vaø, söï cao caû khoâng gì thay theá ñöôïc cuûa con ngöôøi ñoù laø coù theå, laø phaûi töï mình ñöa ra nhöõng döï phoùng cho chính hieän sinh cuûa mình, duø phaûi ñoái dieän vôùi moät töông lai maø chính anh ta cuõng chaúng roõ raøng gì laém. Neáu con ngöôøi ñoù laïi laø moät tín höõu, thì caùi töông lai mòt muø maø anh ta nhaém tôùi vaø gieo mình vaøo ñoù, chính laø vò Thieân Chuùa tuyeät ñoái töï do vaø voâ haïn. Töôùc ñoaït khoûi Ñöùc Gieâsu cô may naày vaø cho raèng Ngaøi voán tieán thaúng veà moät muïc ñích ñaõ bieát tröôùc vaø chæ xa caùch ôû thôøi gian, ñoù laø töôùc ñoaït khoûi Ngaøi phaåm giaù laø ngöôøi cuûa Ngaøi. Phaûi laøm sao lôøi noùi naày cuûa Marc phaûi laø söï thöïc : ‘Chaúng ai bieát ñöôïc giôø naày…keå caû Con’ (Mc 13, 32). Neáu Ñöùc Gieâsu thöïc söï laø moät con ngöôøi, thì coâng trình cuûa Ngaøi caàn phaûi ñöôïc hoaøn taát trong söï höõu haïn cuûa moät kieáp ngöôøi, ngay cho duø noäi dung cuûa coâng trình naày vaø nhöõng hieäu quaû coù veà sau coù traøn ngaäp vöôït ra khoûi nhöõng giôùi haïn cuûa kieáp laøm ngöôøi naày. Moät con ngöôøi khoâng theå naøo noùi : toâi seõ giaûi quyeát nhanh phaàn naày cuûa söù vuï cuûa toâi tröôùc khi cheát vaø roài, bôûi vì toâi bieát toâi phaûi ñöôïc phuïc sinh, neân phaàn tieáp toâi coù theå cöù ñeå nhö vaäy ñaõ, seõ hoaøn taát noù sau. Keû maø noùi nhö theá coù leõ ñaáy laø moät thaàn khí töø trôøi ñeán tham quan moät voøng treân traùi ñaát thoâi; chaéc chaén raèng ñaáy khoâng phaûi laø moät con ngöôøi thöïc söï voán mang trong mình gaùnh naëng kieáp höõu haïn cuûa con ngöôøi vaø phaåm giaù laø ngöôøi cuûa noù.” (La Foi du Christ, trag. 181-182). 3.- Kieán thöùc do thuû ñaéc maø coù (Science acquise). Thaàn hoïc ngaøy nay heát söùc coi troïng giaù trò vaø yù nghóa cuûa loaïi kieán thöùc maø Ñöùc Kitoâ nhaän ñöôïc, töø nôi caùc con ngöôøi cuøng soáng chung trong thôøi ñaïi cuûa Ngaøi, qua neàn giaùo duïc maø Ngaøi coù ñöôïc vaø qua nhöõng tieáp xuùc hoã töông qua laïi giöõa nhau. Chaúng coù gì laø trôû ngaïi caû, khi phaûi thöøa nhaän nôi Ñöùc Kitoâ coù söï voâ tri tieâu cöïc (ignorance neùgative) vaø, hôn nöõa coøn phaûi thöøa nhaän raèng Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa haún ñaõ phaûi hoïc ñöôïc ñieàu gì ñoù töø nôi con ngöôøi vaø, raèng, qua ñoù, Ngaøi ñaõ ñaûm nhaän laáy nhö laø cuûa mình “thaân phaän lieân ñôùi vôùi tình traïng bò giôùi haïn trong moät khoaûng khoâng gian vaø thôøi gian nhaát ñònh vaø haïn cheá laø ñaát nöôùc vaø daân toäc Israël”. “Giaû nhö ñöôïc sinh ra trong moät gia ñình giaøu coù ôû Atheønes hay Alexandrie, coù leõ Ñöùc Kitoâ ñaõ khoâng phaûi chòu moät soá haïn cheá veà maët kieán thöùc nhö moät treû em Do Thaùi soáng treân maõnh ñaát Palestine, voán khoâng ñöôïc öu tieân nhieàu veà maët giaùo duïc phoå thoâng nhö nhöõng nôi ñoù” (M. Neùdoncelle, Probl. Act. de christ., trag. 220).
(Nhöõng suy tö sau ñaây chuû yeáu laø laáy laïi nhöõng suy tö töø giaûng khoùa cuûa Cha Moingt). Chuùng ta bieát raèng, ñoái vôùi Ngoâi Lôøi, söï töï huûy (la keùnose) khoâng ñôn giaûn chæ laø söï kieän maëc cho mình moät xaùc theå, maø laø nhaän laáy xaùc theå ñoù cuøng vôùi thaân phaän ôû trong traàn theá vaø coù theå thuï caûm vôùi moïi söï vaø vôùi moïi tình huoáng cuoäc ñôøi, trong khi treân thöïc teá Ngoâi Lôøi coù theå thoâng ban cho xaùc theå ñoù thaân phaän vinh quang ngay töùc khaéc; vaø coøn nhaän laáy xaùc theå ñoù cuøng vôùi yù muoán töï nguyeän haï mình nöõa (volonteù d’humiliation deùlibeùreùe), duø treân thöïc teá Ngaøi voán hoaøn toaøn coù theå mieãn tröø ñieàu ñoù maø khoâng vi phaïm gì tôùi nhöõng qui luaät voán chi phoái baûn tính loaøi ngöôøi chuùng ta. Nhöng, ngöôøi ta khoâng ñöôïc xem xeùt ñaùnh giaù söï töï huûy naày duy chæ töø phía töông quan môùi meû naày cuûa Ngoâi Lôøi vôùi xaùc theå maø thoâi. Ñaõ haún, moái lieân keát naày voán ñaõ laø moät söï haï mình; nhöng, söï haï mình thöïc söï chæ coù giöõa caùc ngoâi vò ñoàng haøng vôùi nhau, khi moät trong caùc ngoâi vò ñoù ñaùnh maát ñi thaân phaän ñoàng haøng ñoù. Söï töï huûy cuûa Con, vì theá, phaûi ñöôïc xem xeùt löôïng giaù trong töông quan vôùi Cha cuûa Ngaøi : ñoù chính laø söï bieán ñoåi töø töông quan ngang haøng giöõa Con vôùi Cha qua töông quan khoâng ngang haøng vaø phaûi luïy phuïc vaø, töø tình traïng lieân keát thaâm saâu giöõa caùc Ngaøi vôùi nhau sang tình traïng xa caùch : “Cha thì cao troïng hôn Ta…”. Noùi caùch khaùc, söï töï huûy cuûa Con ñuïng chaïm tôùi ngay höõu theå cuûa Ngaøi; söï töï huûy ñoù khoâng ñoäng chaïm tôùi caùi baát bieán nôi Ngaøi maø ñoäng chaïm tôùi moái quan heä höõu vò cuûa Ngaøi vôùi Cha khi, nôi xaùc theå, höõu theå ñoù mang moät thieát ñònh môùi : ñoù laø Con phaûi luïy phuïc vaø tuaân phuïc Cha. Vaø, söï töï huûy ñoù cuõng ñuïng chaïm tôùi höõu theå cuûa Con töø goùc ñoä vinh quang cuûa Ngaøi, ñuïng chaïm tôùi nhöõng ñaëc quyeàn thaàn linh maø Con voán ñöôïc höôûng vaø ngay caû vieäc thöïc thi söï Uy Nghi cuûa Ngaøi. Theá maø, vieäc thöïc thi söï toaøn tri laïi thuoäc veà tình traïng vinh quang naày. Trong cöông vò Con, treân cô sôû baûn tính, cuõng cuøng laø moät thaàn khí thoâng minh vôùi Cha vaø Thaùnh Thaàn, töø phía ñoù, ñaõ haún, Con ñaõ chaúng bao giôø ñaùnh maát vaø chaúng theå naøo coù theå töø boû ñi ñöôïc söï sôû höõu kieán thöùc. Nhöng, treân cô sôû ngoâi vò, trong tö caùch khi trôû thaønh chæ laø moät thaàn trí vôùi thaàn trí con ngöôøi, töø phía naày, Ngaøi coù theå töø choái vieäc ñöôïc höôûng caùch hoaøn toaøn kieán thöùc thaàn linh vaø, caû vieäc thöïc thi kieán thöùc thaàn linh naày nhö laø ngoâi vò thaàn linh. Vaø, Con ñaõ laøm nhö theá, bôûi vì Ngaøi voán muoán töï laøm cho mình ngheøo ñi ñeå chuùng ta ñöôïc giaøu coù, muoán töï haï mình xuoáng döôùi Cha ñeå naâng chuùng ta leân vôùi Cha, muoán leä thuoäc vaøo Cha ñeán ñoä nhaän taát caû töø Cha ñeå thoâng ban cho chuùng ta moïi söï töø Cha. Con, vì theá, “khi töø boû” (quittant) Cha mình, “giao noäp laïi thaàn khí cuûa mình” trong tay Cha : Con boû laïi cho Cha vieäc töï do söû duïng kieán thöùc naày, kieán thöùc maø Con voán ñaõ nhaän ñöôïc töø Cha do ñöôïc Cha sinh ra. Con chaáp nhaän suy nghó nhö laø Con “mang thaân phaän ngöôøi” vaø qua trí khoân nhaân loaïi cuûa Ngaøi. Vaø Con chôø ñôïi moïi söï tuøy nôi loøng toát vaø yù muoán cuûa Cha, Ñaáng seõ thoâng ban cho Con kieán thöùc thaàn linh luùc naøo vaø nhö Ngaøi xeùt thaáy laø thích hôïp vaø thuaän lôïi ñeå Con maëc khaûi ra cho chuùng ta. Chính trong tö caùch laø Ñaáng ñöôïc Thieân Chuùa sai ñi ñoù maø Con ñaõ coù theå töï giôùi thieäu mình ra, ñaõ coù theå tö duy vaø haønh ñoäng, theo caùch thöùc moät ngoân söù voán phaûi ñôïi chôø vaø khaån khoaûn naøi xin cho mình söï linh höùng, theo caùch thöùc moät con ngöôøi voán phaûi tìm kieám vaø thaêm doø yù muoán cuûa Thieân Chuùa, hoûi han vaø keâu xin Thieân Chuùa ñeán giuùp ñôõ vaø taï ôn Ngaøi. Theo Cha Balthasar, vieäc Con khoâng bieát Ngaøy Chung Thaåm voán laø “ söï töø choái khoâng muoán bieát tröôùc vaø ñi tröôùc Giôø : ‘Ngaøy naày vaø giôø naày chaúng ai bieát ñöôïc caû, duø ñoù laø caùc thieân thaàn treân trôøi, duø ñoù laø Con, chaúng ai bieát ñöôïc caû, ngoaïi tröø Cha’ (Mc 13, 32). Chaúng coù gì quan troïng laém ñeán ñoä phaûi ñi giaûi thích chi tieát vieäc Con khoâng bieát naày nhö theá naøo vaø, ñaâu laø vò trí cuûa söï voâ tri naày trong keá hoaïch sieâu ñoä; söï voâ tri ñoù voán laø ñieàu coù thöïc, theá thoâi laø ñuû. Söï voâ tri ñoù thuoäc veà söï töï huûy cuûa Ngaøi, söï töï huûy maø voán khieán cho Ngaøi khöôùc töø cô man naøo laø nhöõng ñaëc quyeàn vaø khaû theå voán thuoäc veà Con ngöôøi trong thaân phaän Thieân Chuùa cuûa Ngaøi” (La Foi du Christ, trag. 29-30). Con ñôïi chôø giôø naày tuøy theo quyeát ñònh cuûa Cha, Ñaáng maø Con ñaõ phoù thaùc hoaøn toaøn ñôøi mình cho Ngaøi, ñeå cho Cha höôùng daãn cuoäc ñôøi mình nhö moät ngöôøi con luoân vaâng phuïc Cha, chöù khoâng tìm caùch ñeå bieát nhöõng gì chæ lieân quan ñeán thaåm quyeàn cuûa Cha. Cuõng vaäy, bao laâu maø Cha coøn boû Con cho loaøi ngöôøi vaø, bao laâu maø giaûi trình söù vuï cuûa Con vaø giaûi phaùp cuoái cuøng ñoái vôùi Con coøn leä thuoäc vaøo con ngöôøi vaø vaøo keá ñoà ñöôïc Cha saép xeáp tuøy theo cung caùch öùng xöû cuûa con ngöôøi, trong nhöõng ñieàu kieän nhö theá, Ñöùc Gieâsu coù theå ñaõ khoâng bieát caùi gì seõ xaõy ñeán, ñaõ coù theå phaûi maøy moø, phaûi luôõng löï, phaûi thay ñoåi phöông aùn döï truø, toùm laïi, laø phaûi töï tìm ra cho mình con ñöôøng ñi, tröø moãi moät ñieàu naày laø Ngaøi luoân tin chaéc, trong moïi khoaûnh khaéc cuoäc ñôøi, Ngaøi luoân hoaøn toaøn ñoàng thuaän vôùi yù muoán cuûa Cha vaø vôùi yù nghóa cuoái cuøng cuûa söù vuï cuûa Ngaøi. Thaät vaäy, neáu nhö chaúng theå naøo traùnh neù ñöôïc vieäc phaûi gaùn cho Ñöùc Kitoâ moät söï baát tri naøo ñoù, thì xem ra coù leõ toát hôn neân gaùn söï baát tri ñoù cho Ngoâi Lôøi, voán hoaøn toaøn laø ngöôøi nhö chuùng ta, haàu traùnh khoûi vieäc phaûi lyù luaän linh tinh nhö Nestorius. Thay vì phaûi chôi troø hai maët, luùc theá naày luùc theá kia, giöõa moät con ngöôøi voâ tri vaø Ngoâi Lôøi toaøn tri, xem ra seõ phuø hôïp hôn vôùi Tin Möøng vaø tín lyù, neáu nhö ngöôøi ta ñeå cho Ngoâi Lôøi vaø linh hoàn cuûa Ngaøi ñöôïc bao phuû vôùi moät taám maøn baát tri naøo ñoù vaø, ñoù chính laø taám maøn che phuû giöõa Con vaø Cha. Vì luùc baáy giôø, ngöôøi ta haún seõ coù lyù maø noùi raèng : söï baát tri naày laø haønh vi Con hoaøn toaøn boû mình cho Cha, laø “bieän phaùp khoâng bieát” cho pheùp “söï tuaân phuïc khoâng theå choái caõi ñöôïc cuûa Con” ñoái vôùi Cha coù theå coù ñöôïc (Balthasar, Ibid., trag. 61). Vì chöng, treân bình dieän tri thöùc, dieãn ra laøm sao, thì treân bình dieän yù muoán, cuõng xaõy ra y nhö vaäy. Duø bieát raèng vaãn coøn coù nhöõng haïn cheá trong vieäc hieåu ñöôïc thaáu ñaùo nhöõng baûn vaên Tin Möøng, chuùng ta vaãn coù theå thöøa nhaän nôi Ñöùc Kitoâ coù moät söï khoâng bieát do yù muoán cuûa Ngaøi nhö vaäy (nescience volontaire) vaø ñaáy khoâng phaûi laø moät söï voâ tri tích cöïc, maø ñôn giaûn chæ coù nghóa nhö theá naày : do bôûi chính Ngaøi, Con Nhaäp Theå khoâng muoán bieát ñieàu maø Con voán töï yù daønh rieâng cho Cha ñeå Cha muoán cho Con bieát caùch naøo laø tuøy yù Cha. CHÖÔNG X Hai YÙ muoán vaø hai Thao taùc do hai baûn tính nôi Ñöùc Kitoâ Chuùng toâi tuyeân xöng nôi Ñöùc Kitoâ coù hai YÙ muoán vaø hai Thao taùc do hai baûn tính voán theo nhau höôùng veà cuøng moät muïc ñích laø söï sieâu ñoä loaøi ngöôøi. °
Neáu nhö vaán ñeà kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ, laàn ñaàu tieân, ñöôïc ñaët ra vaøo theá kyû VI, nhaân côn khuûng hoaûng Agnoeøte, thì qua theá kyû VII, ngöôøi ta baét ñaàu xem xeùt nhöõng vaán ñeà giaùo lyù lieân quan ñeán yù muoán cuûa Ñöùc Kitoâ. Ñoù laø moät cuoäc tranh luaän lôùn lieân quan khía caïnh nhaân loaïi hoïc nôi Ñöùc Kitoâ maø, moät laàn nöõa chuùng ta laïi coøn phaûi baøn tôùi vaø, ñaõ daãn tôùi vieäc trieäu taäp Coâng ñoàng sau cuøng veà Kitoâ hoïc ôû Ñoâng Phöông, Coâng ñoàng Constantinople III (680-681). Cuõng gioáng nhö nôi vaán ñeà kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ, ôû ñaây cuõng vaäy, trung taâm ñieåm laø moät baûn vaên Thaùnh Kinh : ñoù laø caâu truyeän keå veà bieán coá haáp hoái cuûa Ñöùc Gieâsu. Ñieàu ñoù nhaéc chuùng ta phaûi nhôù raèng, neáu nhö khi suy luaän, ngöôøi ta thöôøng phaûi duøng nhöõng lyù luaän voøng vo cuûa sieâu hình hoïc, nhöng, khi nhaäp cuoäc thöïc söï, thì vaán ñeà luoân luoân phaûi laø thöïc taïi laøm ngöôøi cuûa Ngoâi Lôøi môùi laø vaán ñeà heä troïng vaø, ñaëc bieät laø cung caùch maø Ñöùc Kitoâ ñaõ ñoái dieän vôùi söï cheát vaø ñaõ thí maïng mình vì söï sieâu ñoä chuùng ta, moät haønh vi thöïc söï mang nhaân tính, vì phaùt xuaát töø thaùi ñoä hoaøn toaøn töï do. CÔN KHUÛNG HOAÛNG DO THUYEÁT NHAÁT CHÍ (MONOTHELITE). Chuùng ta coù theå phaân chia cuoäc khuûng hoaûng voán keùo daøi töø khoaûng naêm 630 ñeán khoaûng naêm 681 naày thaønh nhieàu giai ñoaïn khaùc nhau : = Giai ñoaïn 1 : “Khuynh höôùng Nhaát Naêng” (monoeùnergisme). Noãi öu tö canh caùnh cuûa Giaùo Hoäi luoân luoân laø laøm sao ñaït tôùi ñöôïc söï hieäp nhaát giöõa caùc phe nhoùm nhaát tính (monophysites) khaùc nhau, mô öôùc maø chính Coâng ñoàng Constantinople II ñaõ chöa ñaït ñöôïc. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích naày, vaø vôùi söï ñoäng vieân coå vuõ cuûa Hoaøng ñeá Heùraclius, caùc thöôïng phuï Sergius de Constantinople vaø Cyrus d’Alexandrie, naêm 633, ñaõ “giôùi thieäu” moät coâng thöùc ñöôïc thaáy xuaát hieän trong nhöõng baûn vieát cuûa Pseudo-Denys l’Areùopagite : caàn phaûi thöøa nhaän nôi Ñöùc Kitoâ “chæ coù moät thao taùc thaàn-nhaân maø thoâi (mia theandrikeø energeia)”. Ñaây laø coâng thöùc khaù mô hoà : coâng thöùc naày coù theå mang moät yù nghóa ñuùng ñaén (vaø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khôûi xöôùng, noù voán mang yù nghóa ñoù) : caû hai baûn tính hoaøn toaøn cuøng ñoàng thao taùc nôi Ñöùc Kitoâ; Ñöùc Kitoâ chæ coù moät haønh ñoäng nôi hai baûn tính. Nhöng, coâng thöùc ñoù cuõng coù theå bò hieåu laø ñi ngöôïc laïi vôùi Coâng ñoàng Chalceùdoine, töùc laø nhö moät söï nhöôïng boä ñoái vôùi nhöõng ngöôøi theo chuû tröông nhaát tính (monophysites) (vaø ñoù cuõng laø nhöõng ngöôøi maø ngöôøi ta vaãn ñang coá gaéng lieân minh vôùi) : Ñöùc Kitoâ chæ coù moät kieåu haønh ñoäng, phaùt xuaát töø chæ moät nguyeân lyù haønh ñoäng maø thoâi, töø ñoù, giaùo thuyeát naày mang caùi teân laø “chuû thuyeát nhaát naêng” (monoeùnergisme). Cyrus d’Alexandrie trôû thaønh ngöôøi truyeàn baù maïnh meõ cho coâng thöùc naày vaø ñaõ vui möøng vì nhaän thaáy coù moät söï ñoàng thuaän roäng raõi ôû Ñoâng Phöông (söï hieäp nhaát ñaõ coù ñöôïc vôùi nhöõng ngöôøi Armeùniens vaø nhöõng ngöôøi Jacobites) treân cô sôû neàn taûng cuûa Coâng Ñoàng Chalceùdoine, voán ñaõ ñöôïc xaøo naáu laïi theo quan ñieåm cuûa khuynh höôùng nhaát naêng. Tình traïng maäp môø cuûa coâng thöùc naày ñaët chuùng ta ngay töùc khaéc tröôùc vaán ñeà nan giaûi : yù chí coù theå ñöôïc xem xeùt töø goùc ñoä ngoâi vò, hay töø goùc ñoä baûn tính (cuõng nhö vaán ñeà yù thöùc, xem treân ñaây). YÙ chí thuoäc veà ngoâi vò, trong chöøng möïc yù chí laø hieän tröôøng dieãn taû töï do cuûa chuû theå, laø phöông tieän qua ñoù yù chí daán thaân vaøo trong moät döï phoùng soáng nhaát ñònh vaø, vì theá, vaøo trong moät haønh ñoäng duy nhaát (vì haønh ñoäng laø ñoái töôïng cuûa “yù muoán ñöôïc muoán” (volonteù voulue). Nhöng, yù chí cuõng coù theå ñöôïc hieåu nhö nguyeân lyù haønh ñoäng, nhö noãi theøm muoán cuûa trí khoân (volonteù voulante = yù chí ñang muoán), taïo ra tính chaát bieät loaïi cho moät kieåu haønh ñoäng vaø, luùc baáy giôø, yù chí thuoäc veà baûn tính maø voán laø cô sôû cho tính ñaëc thuø cuûa noù. Vì theá, treân cô sôû chieàu kích nhaân loaïi hoïc, vaán ñeà luoân luoân ñaët ra laø phaûi coù söï phaân bieät (hai yù chí ñieàu haønh hai kieåu thao taùc) nhöng khoâng taùch bieät (chæ coù moät chuû theå muoán vaø haønh ñoäng, thöïc thi moät coâng trình duy nhaát, ñoù laø söï sieâu ñoä chuùng ta). Theo nhö noã löïc suy tö naày chöùng toû cho thaáy, vaø cuõng nhö chính lòch söû seõ nhanh choùng chöùng toû ñieàu naày : “chuû tröông nhaát naêng” luoân phaûi giaû ñònh “chuû tröông nhaát chí”. Laäp tröôøng cuûa hai thöôïng phuï, Sergius vaø Cyrus, nhanh choùng bò ñaùnh baïi, ñaàu tieân, bôûi Sophronius thaày doøng, roài sau ñoù laø thöôïng phuï Jeùrusalem, sau ñoù, bôûi moät thaày doøng khaùc laø Maxime le Confesseur. Nhöng, moät thoûa hieäp nhanh choùng ñöôïc thieát laäp giöõa caùc ñoái taùc : Naêm 634 Sergius ñöa ra quyeát ñònh raèng ngöôøi ta töø nay khoâng neân noùi “chæ coù moät thao taùc” nhaèm traùnh moïi haøm hoà coù theå hieåu laàm, nhöng, laïi caøng khoâng neân noùi “coù hai thao taùc”, ñeå khoûi sa vaøo baãy cuûa Nestorius. Töø nay, ngöôøi ta neân noùi “chæ coù moät Ñaáng thao taùc nôi nhöõng thao taùc thaàn linh vaø nhaân loaïi” (“un seul opeùrant dans les opeùrations divines et humaines”). Vaán ñeà xem ra döøng laïi ôû ñaáy : chuû tröông nhaát naêng sai laàm, treân thöïc teá, coù veû nhö cheát ngay khi vöøa môùi ñöôïc sinh ra. = Giai ñoaïn 2 : Khuynh höôùng Nhaát Chí (Monotheùlisme). Nhöng, con quûi daáu maët phía sau, töùc laø yù töôûng nhaát chí, gaàn nhö ngay töùc khaéc, loàng loän leân khoâng cho ai kòp thôû. Luùc baáy giôø, Sergius vieát thö cho Ñöùc Giaùo hoaøng Roma, Ñöùc Honorius, nhaèm löu yù ngaøi veà hieän traïng vaán ñeà. Sergius , vôùi gioïng ñieäu hôi ñeà cao mình, ñaõ cho Ñöùc Giaùo hoaøng bieát laø mình ñaõ thöïc hieän ñöôïc söï hieäp thoâng vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc phe nhoùm Jacobites. Sau ñoù, Sergius ñöa ra moät luaän cöù môùi, voán ñöôïc toùm taét nôi moät coâng thöùc khaùc. Theo Sergius, söï kieän thieát ñònh coù hai thao taùc haún phaûi daãn ñeán choã thöøa nhaän coù hai yù chí, maø taát yeáu seõ choáng choïi laïi nhau, vì xaùc theå (töùc laø nhaân tính) khoâng theå naøo chaáp nhaän Bieán coá Thuï Naïn vaø, taát yeáu phaûi choáng cöï laïi vôùi bieán coá naày. Theá maø, trong töông quan vôùi cuõng cuøng moät ñoái töôïng, khoâng theå coù chuyeän cuõng cuøng moät chuû theå maø laïi coù hai yù muoán traùi ngöôïc nhau. Vì theá, khoâng ñöôïc noùi raèng coù hai thao taùc, coù hai yù chí, maø phaûi noùi raèng : “chæ coù moät ngöôøi muoán, bôûi chæ moät yù chí, nôi hai baûn tính thao taùc” (“un seul voulant, par une seule volonteù, en deux natures opeùrantes”). Töø naêm 634, Ñöùc Giaùo Hoaøng Honorius, qua moät böùc thö khen ngôïi ñoái vôùi noã löïc hieäp nhaát ñaõ ñaït ñöôïc, ñoàng thôøi taùn thöôûng coâng thöùc ñaõ ñöôïc ñeà xuaát, traû lôøi : “chæ coù moät yù chí nôi Ñöùc Kitoâ” (Dz. –S. 487-488/251-252). Coù veû nhö ôû ñaây Ñöùc Giaùo Hoaøng naày khoâng naém vöõng ñöôïc vaán ñeà cho laém : ñaõ haún, ôû ñaây, Ñöùc Giaùo hoaøng muoán noùi “chæ coù moät yù muoán ‘ñöôïc muoán’ ” (“une seule volonteù ‘voulue’ ”) (vaû laïi, cuõng gioáng nhö Sergius bao giôø cuõng chæ noùi “en theleøma” chöù khoâng bao giôø noùi “mia bouleøsis”). Duø sao thì ôû ñaây Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng ñaõ daây mình vaøo moät coâng thöùc sai laàm, vaø ngöôøi ta seõ nhôù maõi ñieàu ñoù ! ÔÛ ñaây, chuùng ta vaãn gaëp laïi cuõng cuøng moät tình traïng mô hoà nhö ñaõ ñöôïc ghi nhaän treân ñaây. Coâng thöùc cuûa Sergius chæ ñuùng trong möùc ñoä noù laëp laïi bieåu thöùc cuûa Greùgoire de Nysse : “Nhaân tính cuûa Ñöùc Chuùa, trong toaøn theå, ñöôïc höôùng daãn bôûi thaàn tính cuûa Ngoâi Lôøi vaø, ñöôïc vaän haønh theo caùch cuûa Thieân Chuùa” vaø, vì caên cöù ñoù, nhaân tính cuûa Ngaøi töï hieán mình cho bieán coá thuï naïn mang laïi ôn sieâu ñoä. Nhöng, coù moät soá bình giaûi cuûa Sergius cho ngöôøi ta coù caûm töôûng raèng nhaân tính cuûa Ngoâi Lôøi khoâng ñöôïc vaän haønh theo vaän haønh voán coù do töï baûn tính cuûa noù : “Xaùc theå voán ñöôïc linh hoaït caùch thuaàn lyù ñoù cuûa Ñöùc Chuùa ñaõ khoâng bao giôø hoaøn taát moät söï vaän haønh thuoäc baûn tính döôùi xung löïc ñaëc thuø voán coù cuûa mình, cuõng khoâng bao giôø taùch bieät hay ñi ngöôïc laïi vôùi yù chí cuûa Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa, voán keát hieäp vôùi xaùc theå ñoù treân cô sôû baûn vò, nhöng khi naøo vaø nhö theá naøo vaø trong chöøng möïc maø Ngoâi Lôøi muoán”. Sai laàm naày seõ ñöôïc minh ñònh roõ raøng hôn qua moät tuyeân boá sau naày cuûa Macaire d’Antioche : “Chính thaàn tính hoaøn taát söï sieâu ñoä chuùng ta nôi taát caû gì khôûi xuaát töø xaùc theå, ñeán ñoä caùc thuï caûm moät phaàn ñeán töø xaùc theå, nhöng thao taùc maø qua ñoù chuùng ta ñöôïc sieâu ñoä laø do Thieân Chuùa”. Nhöõng baûn vaên naày laøm cho nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ bò giaûm thieåu xuoáng chæ coøn ñoùng vai troø thuaàn tuùy laø coâng cuï maø thoâi. Nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng coøn laø moät nguyeân lyù soáng ñieàu haønh haønh vi cuûa mình, maø chæ coøn laø moät ñoái töôïng ñöôïc vaän haønh bôûi ai ñoù khaùc. Söï sieâu ñoä ñöôïc hoaøn taát bôûi Ñöùc Kitoâ khoâng coøn laø hoa traùi cuûa moät haønh vi thöïc söï nhaân loaïi. Nhaân tính cuûa Ñöùc Chuùa moät caùch nghieâm troïng bò loaïi tröø khoâng coøn dính daùng gì tôùi coâng trình cöùu chuoäc. Naêm 638, hoaøng ñeá Heùraclius baét chöôùc caùc tieân ñeá ñöa ra moät chæ duï môùi lieân can vaán ñeà tín lyù ñöôïc goïi laø chæ duï Ektheùsis (trình baøy veà ñöùc tin) vaø, aán ñònh phaûi söû duïng coâng thöùc : “ôû nôi Ñöùc Kitoâ chæ coù moät yù chí, khoâng troän laãn hai baûn tính”. Caùc thöôïng phuï Ñoâng phöông tuaân theo chæ duï naày, ngoaïi tröø Sophronius de Jeùrusalem vaãn tieáp tuïc cuoäc chieán ñaáu cuûa mình khoâng khuaát phuïc. Nhöng, ôû Taây phöông, ngöôøi ta phaûn öùng : Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan IV (hoaøn toaøn chæ laø moät loái giaûi thích coù tính xoa dòu theo kieåu tö duy cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Honorius, DZ.-S. 496-498/253) trieäu taäp moät coâng ñoàng ñaàu tieân vaøo naêm 641 keát aùn laïc thuyeát nhaát chí; veà phaàn mình, Maxime le Confesseur, ôû Phi Chaâu, baûo veä giaùo thuyeát coù hai yù chí nôi Ñöùc Kitoâ. Nhö vaäy, luùc baáy giôø, treân thöïc teá, ñaõ coù moät raïn nöùt veà maët giaùo thuyeát giöõa Ñoâng phöông vaø Taây phöông. = Giai ñoaïn 3 : Coâng ñoàng Latran naêm 649. Voán ñaõ töøng soáng ôû Constantinople vaø thaáu hieåu taän ngoïn nguoàn vaán ñeà naày, keå töø khi ñöôïc baàu, Ñöùc Giaùo hoaøng Marin I ñaõ quyeát ñònh phaûi chaám döùt vuï vieäc giaùo thuyeát nhaát chí naày. Chaúng caàn phaûi coù ñöôïc söï taùn thaønh cuûa hoaøng ñeá maø naêm tröôùc ñoù qua chæ duï (“Typos”) caám taát caû moïi tranh luaän veà vaán ñeà coù moät hay hai yù chí nôi Ñöùc Kitoâ, Ñöùc Giaùo hoaøng ñaõ trieäu taäp ôû Rome moät coâng ñoàng raát quan troïng do bôûi con soá caùc tham döï vieân (105 giaùm muïc, maø ña soá ñeán töø Italia vaø Phi Chaâu, treân vaøi ngöôøi goác töø Hy laïp bò löu ñaøy), duø ñoù khoâng phaûi laø coâng ñoàng ñaïi keát. Coâng ñoàng söû duïng laïi nhöõng khaúng ñònh cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine vaø theâm vaøo ñoù khaúng ñònh veà hai yù chí, töông öùng vôùi hai baûn tính. Coâng ñoàng Latran keát aùn vôùi vaï tuyeät thoâng caùc thöôïng phuï theo chuû tröông nhaát chí vaø caû chæ duï tín lyù Ekthesis cuûa hoaøng ñeá Heùraclius, nhöng caùch deø daët traùnh khoâng ñaù ñoäng gì tôùi Ñöùc Giaùo hoaøng Honorius. Coâng ñoàng Latran naày, tuy deã daøng ñöôïc ñoùn nhaän ôû Taây phöông, nhöng ñaõ khieán Ñöùc Giaùo hoaøng Martin I phaûi traû moät caùi giaù raát ñaét : naêm 653, hoaøng ñeá ra leänh baét vaø ñaøy Ñöùc Giaùo hoaøng qua Constantinople, ñöa ngaøi ra xeùt xöû tröôùc toøa aùn cuûa ñöùc thöôïng phuï thaønh phoá naày vaø, chính thöôïng phuï Constantinople ñaõ truaát chöùc ngaøi vaø töôùc loät khoûi ngaøi phaåm phuïc giaùo hoaøng cuûa ngaøi, roài ra leänh xích ngaøi laïi vaø ñöa ñi löu ñaøy vaø, naêm 655, Ñöùc giaùo hoaøng seõ qua ñôøi taïi choán löu ñaøy naày. Maxime le Confesseur cuõng cuøng chung soá phaän : bò keát aùn vaø phaûi töû ñaïo, ngaøi bò göûi ñi löu ñaøy. = Giai ñoaïn 4 : Coâng ñoàng ñaïi keát thöù VI, Coâng ñoàng Constantinople III (680-681). Khoaûng naêm 660, Ñöùc Giaùo hoaøng Vitalien ñaõ taùi laäp laïi ñöôïc moái hieäp thoâng giöõa Rome vaø Constantinople. Nhöng, moät vuï raéc roái môùi xaãy ra vaøi naêm sau ñoù giöõa thöôïng phuï Theùodore de Constantinople vaø Rome, ñaõ khieán hoaøng ñeá Constantin IV quyeát ñònh phaûi toå chöùc trong cung ñieän hoaøng gia moät hoäi nghò giöõa caùc nhaø thaàn hoïc Ñoâng phöông vaø Taây phöông, nhaèm chaám döùt nhöõng kình choáng nhau veà maët giaùo lyù. Ñöùc Giaùo hoaøng Agathon ñaõ tieán haønh moät cuoäc thaêm doø yù kieán roäng raõi giöõa caùc giaùm muïc Taây phöông, trieäu taäp quanh ngaøi caùc giaùm muïc ôû Italia, tröôùc khi traû lôøi vaø phaùi ñi moät phaùi ñoaøn mang theo hai böùc thö : moät ñöôïc vieát döôùi danh nghóa rieâng cuûa ngaøi; vaø, moät voán laø moät tuyeân xöng ñöùc tin ñöôïc caùc giaùm muïc vöøa môùi ñöôïc vôøi ñeán bieân soaïn. Hoäi nghò ñöôïc döï kieán ñaõ baét ñaàu vaøo thaùng 11 naêm 680. (Hoäi nghò dieãn ra trong moät caên phoøng coù ñænh maùi voøm ôû treân trong cung ñieän hoaøng gia, vì theá mang teân coâng ñoàng “in Trullo”, vaø sau naày cuõng coù moät Coâng nghò “Quinisexte” dieãn ra naêm 692 cuõng mang teân nhö vaäy). Hoäi nghò naày ngay sau ñoù ñöôïc mang danh laø coâng ñoàng ñaïi keát. ÔÛ ñaây, ngöôøi ta thöôøng hay naïi ñeán caùc baûn vaên ñaõ coù trong quùa khöù: ñoù laø caùc bieân baûn cuûa caùc coâng ñoàng Chalceùdoine vaø Constantinople II; caùc taäp hoà sô chöùa ñöïng caùc chöùng töø cuûa caùc giaùo phuï, trong ñoù phaûi doø tìm cho ra toâng tích nhöõng baûn vaên ñaõ bò caét xeùn hay ñaõ bò vo troøn boùp meùo coù lôïi cho khuynh höôùng nhaát chí. Vì theá, coâng ñoàng naày thöôøng bò ñôøi sau coi nhö laø “coâng ñoàng cuûa caùc nhaø söu coå vaø thö tòch”. Trong phieân hoïp thöù 13, coâng ñoàng ñaõ leân aùn taát caû moïi ngöôøi theo khuynh höôùng nhaát chí : Sergius, Pyrrhus, Paul, Cyrus, Macaire d’Antioche vaø caû Honorius, Giaùo hoaøng cuûa thaønh Rome maø xem ra chaúng coù moät phaûn öùng naøo töø phía caùc ñaëc phaùi vieân cuûa Rome hieän dieän luùc ñoù : “Cuøng vôùi nhöõng ngöôøi ñoù, chuùng toâi cuõng taùn thaønh loaïi tröø ra khoûi Hoäi thaùnh cuûa Thieân Chuùa vaø ñoàng thôøi phaït vaï tuyeät thoâng caû Honorius, ngaøy xöa voán laø Giaùo hoaøng cuûa thaønh Rome coå, vì chöng, chuùng toâi ñaõ khaùm phaù ra nôi caùc böùc thö cuûa ngaøi göûi cho Sergius trong ñoù cho thaáy raèng ngaøi ñaõ huøa theo quan nieäm cuûa Sergius vaø raèng ngaøi ñaõ thöøa nhaän nhöõng giaùo huaán khoâng laønh maïnh ñoù”. Vaø, nhö theá laø moät vò giaùo hoaøng ñaõ bò keát aùn nhö laø moät keû theo taø giaùo bôûi moät coâng ñoàng, baûn aùn naày seõ coøn ñöôïc pheâ chuaån bôûi moät vò giaùo hoaøng khaùc laø Ñöùc Leùon II. Tröôøng hôïp “vò giaùo hoaøng laïc giaùo” naày seõ toán khoâng bieát bao nhieâu buùt möïc qua caùc theá kyû vaø, seõ ñöôïc taùi nghieân cöùu nôi Coâng ñoàng Vatican I, cuøng vôùi nhöõng tröôøng hôïp lieân can ñeán Libeøre vaø Vigile, tröôùc khi tín ñieàu söï voâ ngoä cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng ñöôïc coâng boá. Tröôøng hôïp ñoù seõ giuùp ích cho coâng vieäc chuaån ñònh vaø giôùi haïn khaùi nieäm vaø nhöõng ñieàu kieän thöïc thi ñaëc tính voâ ngoä. (Caùch ñaëc bieät ngöôøi ta löu yù raèng trong thö göûi cho Sergius, Giaùo hoaøng Honorius ñaõ khoâng muoán söû duïng moät thöù thaåm quyeàn ñònh tín.) Trong phieân hoïp thöù 18, trong moät saéc leänh coù giaù trò tín lyù, Coâng ñoàng ñaõ ñònh tín laø ôû nôi Ñöùc Kitoâ coù hai yù chí vaø hai thao taùc. Ñöùc Giaùo hoaøng Leùon II ñaõ pheâ chuaån coâng ñoàng naày : “Chuùng toâi thöøa nhaän coâng ñoàng naày nhö laø coâng ñoàng ñaïi keát thöù VI, coù giaù trò nhö naêm coâng ñoàng ñaïi keát ñaàu tieân”.
Tröôùc khi trình baøy caùc baûn vaên cuûa caùc Coâng ñoàng Latran vaø Constantinople III, chuùng toâi seõ trình baøy döôùi ñaây cung caùch luaän chöùng veà maët giaùo lyù cuûa thôøi ñieåm naày (khôûi ñi töø Maxime le Confesseur vaø Jean Damasceøne, De Fide orthodoxa, L. III, ch. 1, 14, 17, 18 vaø 19). a) LUAÄN CHÖÙNG COÙ TÍNH GIAÙO THUYEÁT
Ñöùc Kitoâ laø moät chuû theå ñoäc nhaát : nhö laø Thieân Chuùa vaø nhö laø con ngöôøi, Ñöùc Kitoâ luoân luoân haønh ñoäng nhö laø moät chuû theå ñoäc nhaát khoâng taùch rôøi, chaúng laøm gì coù chuyeän thaàn tính taùch rieâng ra khoûi ñieàu maø nhaân tính cuûa Ngaøi laøm hay thuï khoå vaø ngöôïc laïi. Sôû dó coù nhö theá, chính laø do heä quaû cuûa söï keát hieäp döïa treân baûn vò, cuûa söï hai baûn tính töông taïi trong nhau vaø cuûa söï thoâng ban cho nhau caùc ñaëc tính rieâng voán caáu thaønh caùc baûn tính. Toaøn boä coâng trình cuûa Ñöùc Kitoâ, vì theá, duø mang tính ñaëc thuø nhaân loaïi hay ñaëc thuø thaàn linh, vaãn chæ laø moät haønh vi, haønh vi sieâu ñoä chuùng ta. Taát caû moïi coâng trình ñoù ñeàu thuoäc veà chæ moät Ñaáng vaø vì theá thaät laø hôïp phaùp ñeå maø noùi raèng ôû ñaây voán do cuõng cuøng moät thao taùc, ñoù laø thao taùc thaàn-nhaân (d’une meâme opeùration theùandrique), töùc laø chæ coù moät haønh vi ñöôïc saûn sinh toaøn boä bôûi thaàn tính vaø nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ. Ñoù laø goùc nhìn töø quan ñieåm ngoâi vò hay chæ coù moät taùc nhaân ñoäc nhaát. Nhöng, neáu chuùng ta nhìn töø goùc ñoä baûn tính, chuùng ta phaûi hieåu raèng thao taùc naày voán laø thao taùc keùp, bôûi vì hai baûn tính troïn veïn voán laø hai nguyeân lyù haønh ñoäng rieâng reõ. Vì chöng, neáu ngoâi vò haønh ñoäng, ngoâi vò phaûi haønh ñoäng qua baûn tính cuûa mình vaø phuø hôïp vôùi baûn tính ñoù xeùt nhö laø nguyeân lyù haønh ñoäng treân cô sôû bieät loaïi. (ÔÛ ñaây, treân bình dieän haønh ñoäng, chuùng toâi chæ laëp laïi ñieàu maø chuùng toâi ñaõ khaúng ñònh treân bình dieän tri thöùc.) Tín ñieàu cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine nhaéc nhôõ chuùng ta nhôù laïi raèng moãi baûn tính giöõ nguyeân nhöõng yeáu toá ñaëc thuø cuûa rieâng mình, ñieàu ñoù muoán noùi raèng moãi baûn tính laø nguyeân lyù soáng cho moät thöù vaän haønh maø voán laø ñaëc thuø rieâng cho noù. Ñoù chính laø giaùo huaán cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Leùon trong Thö cuûa ngaøi göûi cho Flavien : “Moãi baûn tính ñeàu thoâng ban cho nhau ñieàu maø voán laø ñaëc thuø rieâng cuûa mình”. Vì theá, neáu nhö Ñöùc Kitoâ laø taùc nhaân ñoäc nhaát cuûa söï sieâu ñoä chuùng ta, thì chuùng ta phaûi thöøa nhaän raèng Ngaøi ñaõ hoaøn thaønh coâng trình ñoù bôûi hai haønh vi do töï hai baûn tính khaùc bieät nhau, moät laø haønh vi nhaân loaïi vaø moät laø haønh vi Thieân Chuùa, vaø caû hai hieäp nhaát vôùi nhau do söï lieân keát trong ngoâi hieäp, coù phöùc hôïp nhöng khoâng theå chia caét. Coâng trình sieâu ñoä chuùng ta, vì theá, laø moät haønh vi hoaøn toaøn laø do Thieân Chuùa vaø hoaøn toaøn laø do con ngöôøi , laø haønh vi keùp khi nhìn töø goùc ñoä nhöõng yeáu toá ñaëc thuø bieät loaïi cuûa hai baûn tính, laø haønh vi duy nhaát khi nhìn töø goùc ñoä chuû theå vaø ñoái töôïng cuûa noù.
Bôûi vì, nôi höõu theå coù lyù trí, chính yù chí laø nguyeân lyù töùc thôøi cuûa caùc thao taùc haønh vi, neân cuõng cuøng luaän chöùng ñoù phaûi aùp duïng cho chuû theå cuûa noù vaø cuõng cuøng nhöõng phaân bieät ñoù phaûi tieán haønh : = Ñöôïc xem nhö laø nguyeân lyù cuûa ngöôøi muoán, nhö laø söùc maïnh taïo ra öôùc muoán vaø xung löïc ñöa ñeán vieäc muoán, nhö laø öôùc muoán hieän theå hay “yù muoán ñöôïc muoán”, yù chí thuoäc veà baûn tính vaø ñöôïc bieät loaïi hoùa bôûi baûn tính. Nhö vaäy, nôi con ngöôøi, yù chí bao haøm moät caûm höôùng thuoäc caûm quan (un appeùtit sensible) vaø moät caûm höôùng thuoäc ly trí (un appeùtit rationnel). Vì theá, chuùng ta thöøa nhaän nôi Ñöùc Kitoâ coù hai yù chí, phaân bieät vaø khaùc bieät treân cô sôû baûn tính, nhöng caû hai yù chí ñoù hieäp nhaát vôùi nhau, vì caû hai cuøng thuoäc veà chæ moät chuû theå muoán laø Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå. YÙ chí nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ, vì theá, noùi chung, hoaøn toaøn gioáng nhö yù chí cuûa chuùng ta, neáu coù khaùc thì ñoù laø khuynh höôùng höôùng chieàu veà toäi loãi, nghóa laø töï do vaø hay ñoåi thay. Baèng thöù ngoân ngöõ cuûa rieâng mình, Thaùnh Kinh giaû thieát coù hai yù chí nôi Ñöùc Kitoâ.- Khi Ñöùc Kitoâ noùi : “Con laøm cho soáng nhöõng ai maø Ngaøi muoán” (Ga 5, 21), hay noùi veà keû maø “Con muoán maëc khaûi cho” (Mt 11, 27), hay coøn nöõa : “Ta muoán : anh haõy ñöôïc chöõa laønh” (Mt 8, 3), chuùng ta phaûi hieåu raèng ôû ñaáy Ñöùc Kitoâ ñaõ söû duïng yù chí thaàn linh, vaø chính yù chí thaàn linh ñoù ñieàu khieån caùch toaøn naêng nhöõng haønh vi maø yù chí nhaân loaïi do töï baûn tính khoâng thích hôïp.- Traùi laïi, khi Ngaøi noùi : “Ta töø Trôøi ñeán khoâng phaûi ñeå thöïc thi yù muoán cuûa Ta maø laø yù muoán cuûa Ñaáng ñaõ sai Ta” (Ga 6, 38), hay trong bieán coá Haáp hoái : “Khoâng phaûi yù muoán cuûa Con maø laø YÙ muoán cuûa Cha” (Lc 22, 42), hay khi chuùng ta ñoïc ñöôïc raèng Ngaøi ñaõ vaâng lôøi cho ñeán cheát (Pl 2, 8) vaø raèng Ngaøi ñaõ vaâng phuïc cha meï cuûa mình (Lc 2, 51), chuùng ta hieåu raèng ôû ñaáy Ñöùc Kitoâ ñang söû duïng yù chí nhaân loaïi cuûa Ngaøi, yù muoán maø chính Ngaøi phaân bieät khaùc vôùi yù muoán cuûa Cha Ngaøi vaø, chính vôùi yù chí nhaân loaïi ñoù maø Ñöùc Kitoâ ñaõ coù theå tuaân phuïc yù muoán cuûa Cha Ngaøi, cuõng nhö tuaân phuïc cha meï traàn gian cuûa Ngaøi, nhö “thaân phaän toâi tôù” (in forma servi). Thaät vaäy, cuõng nhö trí khoân thaàn linh cuûa Ngaøi vaø, cuõng döïa treân cuõng cuøng cô sôû laø thuoäc veà baûn tính Thieân Chuùa, yù chí thaàn linh cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng chæ laø moät vaø chung vôùi Cha vaø Thaàn Khí : yù chí thaàn linh ñoù khoâng theå laø hieän tröôøng cho moät söï tuaân phuïc hay luïy phuïc ñöôïc. Vì theá, chính trong yù muoán nhaân loaïi maø Ñöùc Kitoâ töï laøm cho mình trôû neân thaáp haï so vôùi Cha vaø phaûi luïy phuïc cha meï cuûa Ngaøi. = Neáu ñöôïc coi nhö ñoái töôïng cuûa öôùc muoán, hay “yù muoán ñöôïc muoán”, yù chí thuoäc veà ngoâi vò, nhö laø moät chuû theå, vôùi töï do cuûa mình, daán thaân vaøo trong moät döï phoùng vaø, ôû ñaáy, chuû theå boäc loä ra khuynh höôùng hieän sinh cuûa mình khi phaûi ñoái dieän vôùi moät phaän thaân naøo ñoù. Ñieàu öôùc muoán naày taát yeáu chæ laø moät, bôûi vì chæ coù moät Ngoâi vò laø Ngoâi Lôøi Nhaäp theå maø thoâi nhöng, Ñöùc Kitoâ öôùc muoán ñieàu ñoù nôi hai yù chí do coù hai baûn tính, nhöng treân thöïc teá keát hôïp vôùi nhau nhö moät. Vì chöng, khoâng ñöôïc quan nieäm raèng yù chí nhaân loaïi coù theå khaùng cöï choáng laïi yù chí thaàn linh, nhö theå yù chí nhaân loaïi ñoù laø caùi gì ñoù cuûa moät chuû theå khaùc bieät. Giöõa hai yù chí ñoù khoâng heà coù vaán ñeà quan heä chuû-tôù. Thaät vaäy, yù chí nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ chính laø yù chí maø Ngoâi Lôøi ñaõ ñaûm nhaän laáy nhö laø cuûa mình, yù chí nhaân loaïi ñoù tham phaàn vaøo baûn vò nhaäp theå cuûa Ngaøi vaø, chính nôi vaø bôûi yù chí nhaân loaïi ñoù, maø Ngoâi Lôøi baøy toû öôùc muoán mang tính ngoâi vò cuûa mình. Khi noùi “yù muoán cuûa Ta”, Ñöùc Kitoâ khoâng chæ muoán aùm chæ khaû naêng muoán nhaân loaïi cuûa Ngaøi, maø coøn aùm chæ caû yù chí thaàn linh voán ñöôïc baøy toû nôi yù muoán nhaân loaïi ñoù vaø, chính söï sieâu ñoä chuùng ta laø nguoàn coäi cuûa tình traïng hieäp nhaát giöõa yù muoán ñöôïc muoán ñoù cuûa Ngaøi. Ñoù chính laø caùi giaù phaûi traû cuûa bieán coá töï huûy (keùnose), vì chöng, söï töï nguyeän haï mình cuûa Ngoâi Lôøi, söï Ngaøi tuaân thuû chaáp nhaän bieán coá Thuï Naïn, vieäc Ngaøi ñoùn nhaän caùi cheát, caáu thaønh söï daán thaân cuûa Con Thieân Chuùa, nhö ñích thaân ngoâi vò muoán chòu nhaän ñieàu ñoù nôi nhaân tính cuûa mình. Vì taát caû nhöõng lyù do ñoù, chuùng ta phaûi thöøa nhaän raèng hai yù chí do coù hai baûn tính ñoù cuûa Con, chaúng nhöõng khoâng maâu thuaãn nhau, nhöng ñoàng thuaän vôùi nhau trong cuøng moät yù muoán nhaát ñònh, maø qua ñoù, treân bình dieän töï do, mang tính hieän sinh vaø döï phoùng soáng, Con Nhaäp theå phoâ baøy caên tính ngoâi vò cuûa mình nôi hai baûn tính ñoù cuûa mình.
Keá ñoà teá theá maø Thieân Chuùa muoán voán haøm chöùa moät ñieàu kieän laø con ngöôøi seõ khoâng ñöôïc sieâu ñoä, neáu khoâng nhôø chính con ngöôøi. Thieân Chuùa muoán raèng yù chí nhaân loaïi ñoù, - duø coù bò ñoïa ñaøy laøm noâ leä cho toäi loãi vaø, duø vaãn coøn laø nguyeân lyù cuûa toäi loãi nôi con ngöôøi, - vaãn ñöôïc tham döï vaøo söï giaûi phoùng cuûa rieâng mình vaø, ñöôïc phuïc hoài laïi tình traïng nguyeân thuûy voán coù, nhôø bôûi moät haønh vi tuaân phuïc chieán thaéng vinh quang, ñaõ laät ngöôïc laïi ñöôïc tö theá ñoïa ñaøy voán ñöôïc taïo ra do söï baát tuaân thaát baïi cuûa Adam. Lôøi “xin vaâng” ñaày aép tình con thaûo vaø tuaân phuïc ñoái vôùi Cha cuûa Ñöùc Kitoâ phaûi “laøm qui thuaän laïi” (“reùcapituler”, theo moät trong nhöõng nghóa trong ngoân ngöõ cuûa Ireùneùe, coù nghóa laø “xoùa boû” vaø “laøm quay ñaàu trôû laïi”) thaùi ñoä baát tuaân phaûn loaïn cuûa Adam. Töông öùng vôùi moät haønh vi töø choái phaùt xuaát töï con ngöôøi caàn phaûi coù moät haønh vi ñoàng tình cuõng phaûi phaùt xuaát töï con ngöôøi. Chính vì theá, Con ñaõ nhaäp theå vaø ñaõ ñaûm nhaän laáy moät yù chí thöïc söï nhaân loaïi laøm cuûa mình, baèng caùch töï haï mình xuoáng nôi yù chí nhaân loaïi ñoù vaø, qua yù chí nhaân loaïi ñoù, töï trao ban cho mình khaû theå, trong ngoâi vò cuûa mình, ñích thaân luïy phuïc ngoâi vò Cha vaø, baèng caùch laøm cho yù muoán trong cöông vò Con cuûa mình hoøa nhaäp laøm moät vôùi yù muoán maø trong thaân phaän toâi tôù do töï baûn tính nhaân loaïi Ngaøi voán thuoäc veà. Vì theá, Con ñaõ töï nhaän yù chí nhaân loaïi ñoù laøm cuûa rieâng mình, thöïc söï thuoäc veà baûn vò cuûa mình, vaø thieát ñònh moät “söï töông taïi” (circumincession) giöõa yù chí nhaân loaïi naày vaø yù chí thaàn linh cuûa mình: Con xaùc laäp yù chí thaàn linh cuûa mình nôi yù chí nhaân loaïi ñoù cuûa mình, töùc laø ñieàu maø Con muoán bôûi yù chí thaàn linh thì Con ñaõ haï mình chaáp nhaän ñeå ñieàu ñoù ñöôïc muoán trong yù chí nhaân loaïi cuûa mình; vaø, ngöôïc laïi, caùch hoã töông, Con xaùc laäp yù chí nhaân loaïi cuûa mình trong yù chí thaàn linh, töùc laø ñieàu maø Con muoán trong tö caùch Thieân Chuùa vaø trong töông quan töû heä thaàn linh, thì Con laïi chaáp nhaän muoán ñieàu ñoù theo caùch nhaân loaïi vaø vôùi tình con thaûo. Vì theá, vieäc Ñöùc Kitoâ vaâng phuïc nôi Bieán coá Thuï Naïn, trong cuøng luùc, vöøa laø moät haønh vi hoaøn toaøn cuûa con ngöôøi, vöøa laø moät haønh vi cuûa Con Thieân Chuùa, vì chöng, söï luïy phuïc khieâm haï cuûa Ñöùc Gieâsu ñeå loä cho thaáy Ngoâi Lôøi hoaøn toaøn saün saøng, trong tö caùch laø moät con ngöôøi, ñoùn nhaän taát caû gì maø Cha muoán. Bieán coá Thuï Naïn nhö vaäy laø haønh vi cuûa moät con ngöôøi töï do daâng hieán maïng soáng mình cho Thieân Chuùa, nhaân danh caùc anh em mình vaø, bôûi vì con ngöôøi ñoù vaãn laø Thieân Chuùa, neân Ngaøi coù theå haønh xöû ñaëc tính toaøn naêng cuûa mình ñeå giaûi phoùng con ngöôøi vaø mang laïi ôn sieâu ñoä cho con ngöôøi.
Söï trao qua ñoåi laïi, nôi Ñöùc Kitoâ, giöõa hai yù chí trong tình traïng hieäp nhaát treân cô sôû ngoâi vò ñoù cho pheùp ngöôøi ta hieåu roõ hôn maàu nhieäm cuûa côn Haáp hoái cuûa Ngaøi : (a) – Nôi yù chí thaàn linh cuûa mình, Ñöùc Kitoâ khoâng theå naøo phaûi gaùnh chòu taát caû moïi taâm tö tình caûm maø Thaùnh Kinh ñaõ gaùn cho Ngaøi: Ñöùc Kitoâ, sôû dó ñaõ coù theå gaùnh chòu ñöôïc taát caû nhöõng taâm tö tình caûm ñoù, chính bôûi vì Ngaøi ñaõ hoøa nhaäp yù muoán sieâu ñoä cuûa mình vaøo trong moät thöù yù chí nhaân loaïi vaø coù khaû naêng thuï caûm; chính trong yù chí nhaân loaïi ñoù maø Ñöùc Kitoâ ñaõ coù theå kinh qua noãi sôï haõi, söï xao xuyeán lo aâu vaø söï khoå ñau tröôùc caùi cheát gaàn keà. Nhöng, Ngoâi Lôøi khoâng vì theá maø khoaùn traéng cho yù chí nhaân loaïi nhöõng tình caûm ñoù, coøn mình thì ruùt lui aån naáp trong thaùp ngaø laø ñaëc tính khoâng thuï caûm thaàn linh cuûa mình; traùi laïi, Ngoâi Lôøi ñaõ laøm cho ngoâi vò ñaëc thuø cuûa mình cuõng phaûi bò taùc ñoäng bôûi taát caû moïi thöù taâm tö tình caûm maø baûn tính nhaân loaïi voán ñaõ ghi khaéc vaøo nôi chính yù chí cuûa chuùng ta khi phaûi ñoái dieän vôùi söï cheát. Vì theá, “duø hoaøn toaøn vaãn laø Con, Ñöùc Kitoâ ñaõ phaûi hoïc cho bieát theá naøo laø vaâng phuïc, töø nhöõng khoå ñau Ngaøi chòu” (Dt 5, 8). Vì theá, ôû nôi mình, Ñöùc Kitoâ ñaõ phaûi kinh qua neám traûi khoaûng caùch ñöông nhieân voán coù giöõa nhöõng khaùt voïng ñaëc thuø cuûa baûn tính nhaân loaïi vaø yù muoán thaàn linh. Vaø ñoù chính laø khoaûng caùch maø Ngaøi ñaõ baøy toû nôi lôøi kinh nguyeän khieâm haï cuûa Ngaøi, nhö moät khoaûng caùch voán coù giöõa yù muoán cuûa Cha vaø yù muoán cuûa Ngaøi. (b) – Nhöng, neáu nhö Ngoâi Lôøi ñaõ phaûi kinh qua nhöõng taâm tö tình caûm cuûa yù chí nhaân loaïi, thì ñoåi laïi, Ngoâi Lôøi cuõng ñaõ laøm cho yù muoán nhaân loaïi naày tuaân phuïc yù chí thaàn linh cuûa Ngaøi : vì chöng, yù chí nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ hoaøn toaøn thoâng hieäp vôùi yù muoán cuûa yù chí thaàn linh, voán giuùp Ngaøi saün saøng ñoùn nhaän bieán coá Thuï Naïn. YÙ muoán naày voán “ñaõ ñöôïc thoâng ban” cho Ngaøi vaø ñaõ trôû thaønh moät haønh vi cuûa chính yù muoán nhaân loaïi cuûa Ngaøi. Chính vì theá, yù chí nhaân loaïi ñaõ saün saøng ñoùn nhaän soá phaän maø voán laø cuûa noù, maëc cho taát caû nhöõng phaûn khaùng phaùt xuaát töø baûn tính töï nhieân voán coù cuûa con ngöôøi khi ñoái dieän vôùi hoaøn caûnh nhö theá : “Khoâng phaûi nhö con muoán maø nhö Cha muoán”. Duø phaûi tuaân phuïc yù chí thaàn linh, tuy nhieân, yù chí nhaân loaïi vaãn ñöôïc töï do, khoâng phaûi laø töï do maëc duø vaãn luïy phuïc maø laø töï do bôûi vì luïy phuïc. “Ta ban maïng soáng mình, …khoâng phaûi ngöôøi ta caát ñi maïng soáng cuûa Ta, maø do chính Ta, Ta ban cho maïng soáng cuûa Ta” (Ga 10, 17-18), Ñöùc Gieâsu vôùi taát caû söï thaät ñaõ coù theå noùi nhö theá, treân cô sôû yù chí nhaân loaïi cuûa Ngaøi. Laïi moät laàn nöõa, caàn löu yù raèng chuùng ta khoâng ñöôïc trình baøy söï thoâng ban yù muoán thaàn linh cho yù muoán nhaân loaïi nhö caùch chuû theå naày ra leänh cho chuû theå kia, hay nhö caùch chuû ra leänh cho ñaày tôù. Vì Ngoâi Lôøi Nhaäp Theåû voán laø moät chuû theå duy nhaát, neân Ngaøi tuøng phuïc yù chí cuûa Ngaøi trong tö caùch Ngaøi hieän höõu nôi yù chí ñoù vaø trong tö caùch yù muoán ñoù laø cuûa rieâng Ngaøi. Nhöng, Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå thöïc thi ñieàu ñoù maø vaãn toân troïng ñaëc tính hoàn nhieân ñaëc thuø cuûa yù chí nhaân loaïi; bôûi vì Ngaøi chaáp nhaän ñeå muoán trong yù chí nhaân loaïi ñoù, thoâng qua nhöõng yeáu ñuoái voán coù cuûa baûn tính laø ngöôøi, thoâng qua nhöõng thuï caûm vaø nhöõng höôùng caûm cuûa noù vaø, thoâng qua yù chí nhaân loaïi ñoù, ñaûm nhaän thaân phaän toâi tôù vaâng phuïc nhö laø thaân phaän cuûa rieâng mình. – Ñaøng khaùc, yù chí thaàn linh maø Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå baét yù chí nhaân loaïi phaûi phuïc tuøng ñoù voán hoaøn toaøn töông hôïp vôùi chính yù muoán cuûa Thieân Chuùa vaø vì theá hoaøn toaøn gioáng vôùi söï töï do cuûa Ñaáng Saùng taïo: neân khi haønh xöû nhö vaäy, Ñöùc Kitoâ thöïc hieän nôi chính Ngaøi söï giaûi phoùng cho yù chí cuûa chuùng ta, voán tuø ñaøy vaø noâ leä cho toäi loãi. (c) – “Laïy Cha, neáu coù theå, xin caát cheùn ñaéng naày xa con. Tuy nhieân, khoâng phaûi nhö con muoán, maø nhö Cha muoán” (Mt 26, 39). Ñöùc Kitoâ nhö vaäy laø cuõng phaûi kinh qua noãi sôï haõi töï nhieân tröôùc caùi cheát nhö chính chuùng ta. Ngaøi cuõng phaûi kinh qua ñeán taän cuøng söï khieâm haï vaø söï töï huûy mình, voán laøm cho Ngaøi ñöôïc ñoàng hoaù vôùi anh em mình, ñeán ñoä cuøng chung moät soá phaän nhö chuùng ta, ñeán ñoä, voán laø Con raát ñöôïc yeâu daáu cuûa Cha, Ngaøi ñaõ leân tröôùc nhan Cha cuøng vôùi gaùnh naëng cuûa keû bò nguyeàn ruûa, ñeán ñoä trôû neân thaân phaän toäi loãi vì chuùng ta. Ñöùc Kitoâ, vì theá, trong cuøng luùc, vôùi yù chí nhaân loaïi, kinh qua noãi haõi huøng ñoái vôùi söï cheát vaø, vôùi yù chí thaàn linh, kinh qua noãi haõi huøng ñoái vôùi toäi loãi vaø, vôùi caû hai yù chí, kinh qua noãi haõi huøng vì bò Cha boû rôi. Nhöng, trong hoaøn caûnh naày, Ñöùc Kitoâ vaãn ñoàng yù vaø ñoàng tình vôùi yù muoán cuûa Cha khoâng coù gì phaøn naøn traùch moùc caû; Ngaøi chaáp nhaän töï huûy chính mình qua caùi cheát töï huûy, ñeå trong cuøng luùc vöøa dieãn taû tình yeâu cuûa Ngaøi ñoái vôùi Cha vöøa tình yeâu ñoái vôùi anh em mình. Nhöng, khi hoøa nhaäp yù muoán thaàn linh toaøn naêng vaøo saâu trong yù chí nhaân loaïi chuùng ta, Ñöùc Kitoâ ñaõ daãn ñöa coâng cuoäc chieán ñaáu choáng laïi söï cheát cuûa chuùng ta ñeán choã chieán thaéng khaûi hoaøn vaø, ngöôøi kitoâ höõu khi ñoái dieän vôùi söï cheát laø ñoái dieän vôùi moät keû thuø ñaõ bò ñaùnh baïi. Vì chöng, khi Ñöùc Kitoâ haønh xöû yù chí nhaân loaïi cuûa Ngaøi, chính töï do “ñaëc chuûng” (geùneùrique) cuûa con ngöôøi töï noù ñaõ ñöôïc sieâu ñoä. Cuõng nhö xaùc theå ñöôïc thaàn hoùa cuûa Ñöùc Kitoâ trôû thaønh löông thöïc nuoâi ñôøi soáng vónh haèng cho chuùng ta, cuõng vaäy, yù chí nhaân loaïi “ñöôïc thaàn hoùa” cuûa Ngaøi phuïc hoài laïi ñöôïc yù chí ñaëc thuø cuûa chuùng ta : khi noùi yù chí nhaân loaïi “ñöôïc thaàn hoaù” coù nghóa laø hoaøn toaøn hieäp thoâng vôùi yù muoán thaàn linh, nhöng vaãn haønh ñoäng theo tö theá hoàn nhieân voán coù do töø baûn tính töï nhieân cuûa noù.
= Baûn Tuyeân tín (Dz.-S. 500) laëp laïi gaàn nhö töøng chöõ ñònh tín cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine, trong ñoù ñöôïc chen vaøo tuyeân xöng coù “hai yù chí do coù hai baûn tính, thaàn linh vaø nhaân loaïi” nôi Ñöùc Chuùa chuùng ta, Gieâsu-Kitoâ voán laø Ñaáng duy nhaát, trong tö caùch Ngaøi chính laø “Ñaáng muoán vaø thöïc thi söï sieâu ñoä chuùng ta, vöøa nhö laø Thieân Chuùa vöøa nhö laø con ngöôøi.” = Caùc Tín qui 10-14 (Dz.-S. 510-514/263-267). Coâng ñoàng taùi khaúng ñònh nôi Ñöùc Kitoâ “coù hai yù chí lieân keát maät thieát vôùi nhau nhö moät” vaø ôû nôi cuõng cuøng vaø laø moät Ñöùc Kitoâ ñoù “coù hai thao taùc lieân keát maät thieát vôùi nhau nhö moät”, bôûi vì cuõng cuøng vaø chæ moät chuû theå muoán vaø haønh ñoäng ñoù ñaõ tieán haønh söï sieâu ñoä chuùng ta qua caû hai baûn tính. (Caàn löu yù laø trong Tuyeân tín vaø nhöõng Tín qui, khaúng ñònh coù tính giaùo lyù cuõng coù cuøng moät vaän haønh nhö nhau, töùc laø chuû tröông hai yù chí vaø thao taùc nôi chæ moät chuû theå muoán vaø tieán haønh.) = Tín qui 15 (Dz.-S. 515/268). Thaønh ngöõ “thao taùc thaàn-nhaân” (opeùration theùandrique) chæ coù theå chaáp nhaän ñöôïc trong ñieàu kieän nhaèm dieãn taû söï hieäp nhaát laï luøng giöõa hai thao taùc thaàn linh vaø nhaân loaïi. = Tín qui 18 (Dz.-S. 518/271). Phaït vaï tuyeät thoâng ñích danh nhöõng ngöôøi chuû xöôùng khuynh höôùng nhaát naêng (monoeùnergisme) vaø khuynh höôùng nhaát chí (monotheùlisme), nhöng khoâng neâu roõ Ñöùc Giaùo hoaøng Honorius.
= Coâng ñoàng, tröôùc tieân, nhaän böùc thö cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Agathon göûi cho hoaøng ñeá (Dz.-S. 553/289), vaø coâng boá raèng böùc thö naày coù noäi dung phuø hôïp vôùi ñònh tín cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine vaø vôùi Chöông thö cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Leùon. [Trong Thö naày (Dz.-S. 543-545), Ñöùc Giaùo hoaøng Agathon, töø giaùo huaán cuûa ba coâng ñoàng Chalceùdoine, Constantinople II vaø Latran, ñuùc keát laïi thaønh moät toång hôïp. Vôùi aùm chæ tín qui 7 cuûa Coâng ñoàng Constantinople II, Böùc thö naày ñaëc bieät chæ roõ cho thaáy nguyeân lyù taïo ra söï hieäp nhaát giöõa hai thao taùc nôi Ñöùc Kitoâ : “sola intelligentia, quae unita sunt, discernente…” (söï phaân bieät coù hai baûn tính vaø vì theá coù hai yù muoán vaø hai thao taùc ñoù chæ coù trong trí khoân thoâi). Tuyeân xöng ñöùc tin cuûa caùc giaùm muïc qui tuï veà Rome (Dz.-S. 548/288) voïng laïi nhaän ñònh ñoù : “Differentiam quippe adunatarum in eo naturarum sola contemplatione discernimus, ex quibus inconfuse, inseparabiliter et incommutabiliter est compositus” (Chuùng toâi cho raèng söï phaân bieät raïch roøi ra coù hai baûn tính nôi Ñöùc Kitoâ thöïc ra chæ naèm trong trí oùc maø thoâi, hai baûn tính maø nhôø ñoù Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc caáu hôïp laïi caùch khoâng troän laãn, caùch khoâng theå chia caùch vaø caùch khoâng theå naøo thay ñoåi cho nhau ñöôïc).] = Tieáp ñeán, Coâng ñoàng qui chieáu vôùi nhöõng Böùc thö maø thaùnh Cyrille ñaõ göûi cho Nestorius vaø coâng boá Coâng ñoàng ñi theo giaùo huaán cuûa 5 Coâng ñoàng ñaïi keát ñaàu tieân vaø cuûa caùc Giaùo phuï. Vì theá, Coâng ñoàng söû duïng laïi theo saùt töøng chöõ ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine (Dz.-S. 554-555/290). = Tieáp ñeán, Coâng ñoàng nôùi daøi ñònh nghóa naày baèng caùch chuyeån töø khaúng ñònh coù hai baûn tính qua khaúng ñònh coù hai yù chí vaø coù hai thao taùc treân cô sôû coù hai baûn tính khaùc nhau : + Coù hai yù chí (Dz.-S. 556/291). Coâng ñoàng coâng boá nôi Ñöùc Kitoâ “coù hai yù chí hay hai yù muoán treân cô sôû vì coù hai baûn tính töï nhieân vaø, coù hai thao taùc cuõng treân cô sôû vì coù hai baûn tính töï nhieân”, töùc laø moãi baûn tính coù nhöõng yeáu toá ñaëc thuø rieâng voán taïo ra caên tính cuûa baûn tính ñoù, vaø aùp duïng cho chuùng 4 traïng töø cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine : “khoâng chia caùch, khoâng bieán ñoåi, khoâng taùch bieät vaø khoâng troän laãn vôùi nhau”. Khoâng coù söï ñoái khaùng giöõa hai yù chí naày vaø, yù chí naày phuïc luïy yù chí kia, nhöng khoâng phaûi nhö kieåu chuû theå naày phuïc luïy chuû theå noï, maø laø theo kieåu “yù chí nhaân loaïi cuûa xaùc theå ñöôïc goïi vaø voán laø yù muoán ñaëc thuø cuûa Thieân Chuùa-Ngoâi Lôøi” (trích Ga 6, 38). Vaø, cuõng nhö, do söï keát hieäp treân cô sôû baûn vò, baûn tính nhaân loaïi ñaõ khoâng heà bò bieán maát, nhöng vaãn ñöôïc baûo toaøn nguyeân veïn, cuõng vaäy, yù chí nhaân loaïi ñöôïc thaàn hoùa cuõng khoâng heà bò phaù huûy, maø ñuùng ra coøn ñöôïc baûo toaøn toát hôn (Söû duïng laïi vaø trích daãn laïi nhöõng thaønh ngöõ cuûa Hieán cheá tín lyù Gaudium et Spes, soá 22 § 1). + Coù hai thao taùc (Dz.-S. 557/292). Luaän cöù chöùng minh coù hai thao taùc thì cuõng cuøng nhö vaäy vaø, cuõng ñöôïc tieán haønh khôûi ñi töø cuøng moät baûn vaên cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine. Coâng ñoàng toân vinh chuû tröông “coù hai thao taùc do coù hai baûn tính” ñoù, töùc laø coù hai kieåu haønh ñoäng töông öùng vôùi hai baûn tính ñaëc loaïi voán coù vaø moãi baûn tính ñöôïc xem nhö coù nguyeân lyù haønh ñoäng rieâng vaø, coâng ñoàng luoân luoân vaãn aùp duïng cho chuùng cuõng cuøng nhöõng traïng töø ñoù. Vì chöng, neáu chuû tröông nôi Ñöùc Kitoâ chæ coù moät haønh ñoäng duy nhaát theo baûn tính maø thoâi, ñieàu ñoù seõ daãn ñeán choã quan nieäm ñaõ coù moät söï troän laãn giöõa hai baûn tính vôùi nhau. Nhöng, noái tieáp giaùo huaán cuûa Thaùnh Cyrille vaø cuûa Coâng ñoàng Constantinople II (Tín qui 3), Coâng ñoàng gaùn cho chæ moät Ñaáng thoâi “ñaõ thöïc thi caùc pheùp laï vaø ñaõ chòu caùc khoå ñau nhöng, theo hai baûn tính khaùc nhau, hai baûn tính maø vôùi chuùng höõu theå cuûa Ngaøi voán ñöôïc caáu thaønh vaø, maø trong ñoù Ngaøi hieän höõu nhö laø moät höõu theå”. = Sau cuøng (Dz.-S. 558/292), Coâng ñoàng quay trôû laïi vôùi chuû tröông coù söï hieäp nhaát trong khaùc bieät nôi Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå : hai baûn tính cuøng chieáu saùng nôi chæ moät baûn vò duy nhaát nhöng, ñöôïc caáu thaønh vaø, caû hai yù chí vaø hai thao taùc haønh ñoäng cuøng ñoàng thuaän ñeå höôùng veà moät muïc ñích chung laø sieâu ñoä loaøi ngöôøi : “Ñeå toùm taét caùch heát söùc ngaén goïn maø ñaày ñuû, chuùng toâi tuyeân boá : luoân tin raèng Ñöùc Gieâsu-Kitoâ, Ñöùc Chuùa chuùng toâi vaø laø Thieân Chuùa thaät, chæ laø Moät Ñaáng duy nhaát vaãn ôû nôi Thieân Chuùa-Ba Ngoâi (xem Constantinople II, tín qui 10), caû ngay sau Bieán coá Nhaäp Theå cuûa Ngaøi, chuùng toâi khaúng ñònh raèng Ñöùc Gieâsu-Kitoâ ñoù coù hai baûn tính toûa saùng ra qua baûn vò duy nhaát cuûa Ngaøi, baûn vò maø trong ñoù, xuyeân suoát quaù trình cuûa keá ñoà teá theá cuûa mình, Ngaøi ñaõ ñeå loä cho thaáy caû nhöõng pheùp laï, caû nhöõng thuï caûm, caùch thöïc söï chöù khoâng phaûi giaû hình; söï khaùc bieät veà baûn tính nhöng thoáng nhaát nôi moät baûn vò ñoù ñöôïc nhaän ra qua söï kieän laø moãi baûn tính muoán vaø thao taùc theo caùi voán laø ñaëc thuø rieâng cuûa mình, tuy vaãn luoân coù söï hieäp thoâng giöõa nhau; vì leõ ñoù, chuùng toâi tuyeân xöng coù hai yù chí vaø hai thao taùc, do coù hai baûn tính khaùc nhau, nhöng, luoân ñoàng thuaän vôùi nhau höôùng veà moät muïc ñích chung laø sieâu ñoä loaøi ngöôøi”. Nhö vaäy, vaän haønh vaên chöông cuûa ñònh tín naày, - maø voán laø sao cheùp laïi vaän haønh tín ñieàu, caùch saâu saéc, ñaõ ñöôïc trieån khai töøng böôùc töø Coâng ñoàng Eùpheøse ñeán Chalceùdoine vaø töø Chalceùdoine ñeán Constantinople II, - laø vaän haønh khôûi ñi töø khía caïnh hieäp nhaát ñeå nhaän ra söï khaùc bieät vaø, roài cuoái cuøng daãn söï khaùc bieät veà döôùi söï hieäp nhaát trong khaùc bieät hay, ñöôïc caáu thaønh. Coâng ñoàng “cuûa nhöõng keû moït saùch vaø sính coå” naày, vì theá, ñöôïc coi nhö laø moät noã löïc thaâu toùm laïi veà moät moái toaøn boä tín lyù veà kitoâ-hoïc cho “deã nhôù”. Tuy vaäy, Coâng ñoàng naày haún laø moät söï hoaøn taát trong chuûng loaïi cuûa noù, vì töø nay trôû ñi chaúng coøn coù nhöõng ñònh nghóa kitoâ-hoïc naøo ñuùng nghóa nöõa.
Vaán naïn cuûa thôøi ñoaïn naày mang daáu aán cuûa thôøi ñaïi cuûa noù : ñoù laø moät vaán naïn lieân can ñeán caáu truùc. Troïng taâm cuûa vaán naïn laø chieàu kích nhaân loaïi hoïc cuûa Ñöùc Kitoâ, trong khi coù veû nhö khoâng maáy quan taâm ñeán caùi toaøn theå maø trong ñoù vaán naïn naày voán chæ laø moät thaønh phaàn. Vì theá, chaân trôøi cuûa vaán naïn naày caàn phaûi ñöôïc môû roäng theâm ra. Tuy nhieân, ngöôøi ta seõ thaáy söï qui chieáu hieän sinh nôi cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Chuùa laø chuû yeáu, bôûi vì vaán ñeà ôû ñaây lieân quan ñeán caùi giôø tieâu bieåu nhaát vaø thaùi ñoä cuûa Ngaøi tröôùc caùi cheát. ÔÛ ñaây, con chuû baøi cuûa vaùn baøi naày roõ raøng laø yeáu toá sieâu ñoä hoïc, bôûi vì canh baïc naày laáy thöïc taïi nhaân hoùa cuûa Ngoâi Lôøi nhö laø con baøi chính, qua ñoù ngöôøi ta töï tra vaán veà nhöõng ñieàu kieän cho pheùp Ngoâi Lôøi, theo caùch thöùc loaøi ngöôøi, ñöa töï do cuûa mình hoøa nhaäp vaøo trong moät soá phaän lòch söû. Töï do, moät töø voán ñaõ ñöôïc nhaéc ñi nhaéc laïi nhieàu laàn trong luaän cöù mang maøu saéc giaùo thuyeát thôøi ñoaïn naày. Nhöng, treân thöïc teá, töø ngöõ ñoù chöa thöïc söï ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Theá maø, ngaøy nay, cuõng cuøng moät vaán ñeà ñoù laïi ñöôïc ñaët ra cho chuùng ta, trong chính nhöõng haïn töø töï do : ñoù laø vaán ñeà laøm ngöôøi cuûa Ngoâi Lôøi. Nhöõng vaán naïn taân thôøi, voán ñaõ ñöôïc gôïi leân nôi nhöõng thôøi ñoaïn tröôùc, nhö vaán ñeà yù thöùc veà mình, vaán ñeà kieán thöùc vaø thaân phaän lòch söû cuûa Ñöùc Kitoâ, ñaõ chöùng toû cho thaáy caùch roõ raøng ñieàu ñoù. Nhöng, ñeå coù theå, trong söï thaät, hieåu ñöôïc vaø ñònh vò ñöôïc söï töï do cuûa Ñöùc Kitoâ, ñieàu quan troïng laø phaûi nhaéc laïi caùch ngaén goïn ôû ñaây söï töï do cuûa Thieân Chuùa laø gì vaø söï töï do cuûa con ngöôøi laø gì, döôùi aùnh saùng cuûa Maëc Khaûi: a) – Söï töï do cuûa Thieân Chuùa. Giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi, haïn töø töï do (cuõng nhö haïn töø yù thöùc veà mình) voán theo nghóa loaïi suy, hay so saùnh töông töï. Chính laø bôûi vì Thieân Chuùa chaúng caàn gì phaûi hoaøn thieän mình, chaúng caàn gì phaûi quyeát ñònh mình phaûi theá naày hay theá kia, cuõng chaúng caàn gì phaûi quay trôû veà laïi vôùi chính mình, vì chöng, Thieân Chuùa bao giôø cuõng vaãn laø mình, caùch ñôn giaûn vaø baát bieán vaø, ñoù chính laø cô sôû cuûa söï töï do hoaøn haûo cuûa Ngaøi . Söï töï do cuûa Thieân Chuùa chính laø söï hieän höõu hoaøn toaøn khoâng leä thuoäc baát cöù nguyeân nhaân vaø baát cöù qui ñònh taát yeáu naøo ñeán töø beân ngoaøi Ngaøi; söï töï do cuûa Thieân Chuùa coøn laø chính söï soáng voâ cuøng phong phuù cuûa Ngaøi. Nôi moãi Ngoâi Vò, söï töï do laø chính töông quan bình ñaúng vôùi hai Ngoâi Vò kia, ñöôïc soáng vöøa trong söï truaát höõu mình vöøa trong hieän höõu coäng ñoaøn vôùi nhau. Söï töï do thuoäc veà ngoâi vò cuûa Con chính laø haønh vi hieän höõu luoân qui höôùng veà tình traïng töông ñoàng vaø töông hôïp vôùi Cha cuûa Ngaøi. b) – Söï töï do cuûa con ngöôøi. Nôi con ngöôøi thì ngöôïc laïi, söï töï do laø moät noã löïc hoaøn taát : laø höõu theå maø neáu muoán tieán boä phaûi töï xaây döïng chính mình qua moät chuoãi daøi vôùi nhöõng choïn löïa voán seõ laøm neân caên tính cuûa mình, con ngöôøi ñaõ haún laø moät noã löïc khoâng ngöøng phaûi trôû thaønh, do haønh vi töï thieát ñònh chính mình. Ñieàu ñoù chính laø moät daáu chæ cho thaáy söï höõu haïn vì do ñöôïc taïo thaønh cuûa con ngöôøi. Vaø, tình traïng töï do voán bò taät nguyeàn ngay töø khi sinh ra vaø, voán caàn phaûi ñöôïc khaéc phuïc naày cuûa con ngöôøi khieán cho con ngöôøi luoân coù nguy cô sa laày vaøo trong tình traïng co quaëp laïi treân chính baûn thaân mình vaø xa caùch vôùi tha nhaân, töùc laø nguy cô phaïm toäi maø voán ñaõ ñöôïc chöùng thöïc ôû trong lòch söû. Thaät vaäy, maëc khaûi ñaõ daïy cho chuùng ta bieát raèng, trong töï do, con ngöôøi voán laø “hình aûnh cuûa Thieân Chuùa” : söï töï do cuûa con ngöôøi, vì theá, khoâng theå laø haønh vi vò kyû, töï mình xaây döïng laáy caên tính cho mình vaø, choáng laïi nhöõng ngöôøi khaùc, maø phaûi laø haønh vi töï môû toang coõi loøng mình ra cho Thieân Chuùa, cho tha nhaân vaø cho theá giôùi. Söï töï do, ñoái vôùi chuùng ta, moät ñaøng, laø khaû naêng trôû thaønh nhöõng ngöôøi con theo hình aûnh Thieân Chuùa vaø cho Thieân Chuùa, töùc laø khaû naêng hieän thöïc hoùa ñöôïc quan heä nghóa töûû cuûa chuùng ta; ñaøng khaùc, söï töï do nhaân loaïi coøn laø noã löïc hieän thöïc hoùa töông quan huynh ñeä vaø giaûi phoùng cho nhau giöõa con ngöôøi vôùi nhau; sau cuøng, bôûi vì töông quan giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi phaàn lôùn phaûi kinh qua theá giôùi naày, neân söï töï do coøn laø khaû naêng laøm cho ngöôøi ta bieát söû duïng vuõ truï naày ñeå thaàn khí hoùa con ngöøôi; söï töï do laø söùc maïnh coù tính vöông ñeá giuùp con ngöôøi tham gia vaøo coâng trình saùng taïo vaø giuùp con ngöôøi hoaøn thaønh vuõ truï, haàu coù theå laøm cho vinh quang cuûa Thieân Chuùa ñöôïc toû loä ra nôi vuõ truï naày. c) – Söï töï do cuûa Ñöùc Kitoâ, Thieân Chuùa laøm ngöôøi. Qua haønh vi nhaäp theå, Con ñaõ thieát ñònh cho mình moät thöù töï do duy nhaát nôi ngoâi vò cuûa mình, töùc laø haønh vi Con laøm cho mình töông ñoàng töông hôïp vôùi Cha, trong moät baûn tính töï do, thuï taïo vaø thuoäc xaùc theå, vaø trong moät hieän sinh nhaân loaïi maø Ngaøi ñaõ laøm cho trôû thaønh hieän sinh cuûa Ngaøi. Söï töï do thaàn linh cuûa Ñöùc Kitoâ, vì theá, ñaõ ñöôïc thieát ñònh nhö laø söï töï do nhaân loaïi “mang daùng daáp cuûa ngöôøi toâi tôù” (in forma servi). Vaø, ñaây laø moät khía caïnh cuûa söï töï huûy cuûa Con : töï do thaàn linh tuaân theo cung caùch haønh xöû ñaëc thuø cuûa söï töï do nhaân loaïi maø voán laø töï do yù chí (le libre-arbitre), töùc laø khaû naêng töï mình quyeát ñònh laáy mình qua moät chuoãi nhöõng choïn löïa trong töøng thôøi gian vaø, khaû naêng thieát ñònh mình nhö laø höõu theå töï do, qua chính nhöõng choïn löïa ñoù. Laøm nhö vaäy, töùc laø Ngoâi Lôøi ñaõ ñaûm ñöông laáy cho mình thaân phaän con ngöôøi laø phaûi töï hieän thöïc hoùa mình trong moät quaù trình trôû thaønh dieãn ra trong lòch söû vaø, phaûi chôi troø chôi baát ñònh ñoái vôùi soá phaän cuûa mình trong moät töông lai khoâng roõ raøng. Ngoâi Lôøi tình nguyeän trôû neân leä thuoäc ñoái vôùi Cha, vôùi ngöôøi khaùc vaø vôùi theá giôùi vaø, chaáp nhaän haønh vi giaûi phoùng phoå quaùt cuûa mình ñöôïc thöïc hieän leä thuoäc vaøo kieáp laøm ngöôøi ñaëc thuø vaø coù giôùi haïn. Ñoái vôùi Cha, söï töï do thuoäc veà ngoâi vò cuûa Con ñaõ ñöa vaøo nôi baûn tính nhaân loaïi cuûa Ngaøi moät thieát ñònh môùi, ñoù laø thaân phaän luïy phuïc vaø khieâm haï; söï töï do cuûa ngoâi vò Con ñoù vaãn nguyeân tuyeàn laø noù khoâng heà haán gì, hoaøn toaøn töông ñoàng töông hôïp vôùi Cha, nhöng haønh xöû theo cung caùch môùi laø baøy toû söï taùn thaønh trong vaâng phuïc. ÔÛ nôi thaàn tính voán ñoäc laäp tuyeät ñoái, söï töï do cuûa Con nôi nhaân tính laïi toû ra hoaøn toaøn leä thuoäc, nhö thaân phaän cuûa ngöôøi Toâi tôù cuûa Thieân Chuùa. Do söï khieâm haï cuûa Ngaøi, Ñöùc Kitoâ ñaõ laøm cho söï töï do cuûa chuùng ta vöôït qua ñöôïc tình traïng noâ leä kieâu caêng. Ngaøi ñaõ ñeå loä mình ra cho chuùng ta nhö kieåu maãu hoaøn haûo cuûa con ngöôøi töï do, ñaõ ñaït ñeán ñöôïc tình traïng ñoäc laäp ñích thöïc, qua con ñöôøng hieäp nhaát trong vaâng phuïc vôùi Thieân Chuùa, khi ñeå cho Thaàn Khí töï do höôùng daãn mình. Ñoái vôùi loaøi ngöôøi, söï töï do cuûa Con ñaâm reã saâu trong moái töông quan huynh ñeä hoaøn haûo vaø phoå quaùt, vaø vì theá khoâng coù giôùi haïn. Söï töï do cuûa Con môû bung ra vôùi moïi ngöôøi vaø ai cuõng coù theå tieáp caän, söï töï do ñoù coâng nhaän caùch voâ ñieàu kieän söï töï do cuûa taát caû moïi ngöôøi vaø, trong cuøng luùc, xaây ñaép cho töï do cuûa moïi ngöôøi, khi laøm lan toûa ra treân toaøn theå nhaân loaïi söùc maïnh giaûi phoùng voán coù nôi söï töï do cuûa Con. Sau cuøng, trong töông quan vôùi theá giôùi, nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ, - hoaøn toaøn ñöôïc thaàn khí hoùa vaø ñöôïc giaûi phoùng khoûi moïi thöù ham muoán caù nhaân, heát söùc toân troïng söï thanh cao vaø cuøng ñích cuûa theá giôùi, - ñaõ taùc ñoäng leân treân theá giôùi ñoù, theo hình aûnh Thieân Chuùa, töùc laø nhö quyeàn löïc vöông ñeá. Nôi thaân theå cuûa Ngaøi maø voán laø moät thaønh phaàn cuûa vuõ truï ñoù, Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå töï truaát höõu ra khoûi mình yeáu toá khaû giaùc vaø, moät caùch töï do, Ngaøi chaáp nhaän cheát, ñeå roài, - nhôø söï phuïc sinh vaø nhôø vieäc bieán ñoåi caùc cuûa caûi cuûa coâng trình taïo döïng laø baùnh vaø röôïu nôi bí tích Thaùnh Theå, - laøm lan toûa ra treân toaøn theå vuõ truï moät söùc maïnh thaàn khí hoaù vaø, ñoù chính laø yù nghóa vaø laø söï vaän haønh ñích thöïc cuûa quùa trình tieán hoùa cuûa vuõ truï höôùng veà muïc ñích laø vinh quang cuûa Ñaáng Taïo Thaønh phaûi ñöôïc toû baøy caùch hoaøn toaøn qua coâng trình taïo döïng. Ñeå ñöôïc nhö theá, Con ñaõ chaáp nhaän phaûi trôû thaønh töøng böôùc nôi nhaân tính ñieàu maø Ngaøi voán coù töø thuûa ñôøi ñôøi. Con ñaõ chaáp nhaän phaûi theå hieän töï do thaàn linh cuûa mình theo caùch cuûa loaøi ngöôøi. Ñaõ haún, vieäc haønh xöû söï töï do theo cung caùch loaøi ngöôøi cuûa Ngaøi trong cuøng luùc vöøa khaùc vaø vöøa gioáng vôùi cung caùch cuûa chuùng ta. Khaùc, bôûi vì do söï kieän keát hieäp döïa treân baûn vò (union hypostatique), ngay töø khoaûnh khaéc ñaàu tieân, Ñöùc Kitoâ ñaõ mang saün söùc maïnh voâ cuøng cuûa söï töï do thaàn linh nôi mình, ôû ñaây muoán noùi laø nôi caùi cöïc nguyeân thuûy nhö ñaõ noùi ôû treân; vì theá, Ngaøi chaúng caàn gì phaûi tìm caùch ñaït cho baèng ñöôïc söï giaûi phoùng cho rieâng mình. Khoâng chæ coù vieäc söï töï do nhaân loaïi cuûa Ngaøi ñaõ khoâng bao giôø choïn löïa phaïm toäi (maø chaúng leõ töï do phaïm toäi laïi laø töï do ?), maø söï töï do nhaân loaïi ñoù cuûa Ngaøi coøn hoaøn toaøn ñöôïc thaùnh hoùa bôûi söï hieän dieän cuûa Thaàn Khí. – Nhöng, cuõng heát söùc gioáng chuùng ta, vì tình traïng hoaøn haûo nguyeân thuûy cuûa söï töï do cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng mieãn chöôùc cho Ngaøi khoûi phaûi kinh qua quaù trình quay trôû veà laïi vôùi noù, cuõng nhö vieäc Ngaøi cuõng phaûi kinh qua quaù trình töï mình trôû laïi vôùi tö caùch laø Con Thieân Chuùa. Trong yù nghóa ñoù, söï töï do nôi Ngaøi cuõng nhö nôi chuùng ta voán laø moät lôøi môøi goïi maø chính Ngaøi ñaõ phaûi vaát vaû ñeå soáng, qua noã löïc töï khaúng ñònh mình vaø, cuõng nhö moïi ngöôøi, phaûi ñoái dieän vôùi tha nhaân, vôùi caùc söï vaät vaø vôùi caùc bieán coá. Bôûi vì voán khoâng phaûi laø moät troø ñuøa, vieäc Con hoøa nhaäp söï töï do thaàn linh cuûa mình vaøo trong nhaân tính cuûa chuùng ta ñaõ coù theå taïo ra moät thöù ñoøn baãy ñeå giaûi phoùng taát caû moïi thöù töï do cuûa con ngöôøi. Trong Ñöùc Kitoâ, söï töï do cuûa chuùng ta ñaït ñeán ñöôïc toät ñænh cuûa noù : töï do cuûa moät con ngöôøi ñaõ trôû neân coù theå giaûi phoùng toaøn theå doøng gioáng nhaân loaïi.
Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011 2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN 2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT 2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy) 2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ 2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử 2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA 2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức 2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng 2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU tải về 1.47 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|