Bernard sesboüÉ S. J
tải về 1.47 Mb.
|
| Treân cô sôû laø coù moät söï phaân bieät nhö theá giöõa hai khaùi nieäm, neân seõ khoâng coù gì laø maâu thuaãn khi noùi raèng chæ coù duy moät baûn vò hay duy moät truï theå, ñöôïc caáu thaønh töø hai baûn tính. Vì chöng, khaùi nieäm baûn vò töï noù khoâng coøn ñôn giaûn chæ laø moät baûn tính maø khaùi nieäm baûn vò laøm cho truï toàn. Vì theá, ngöôøi ta coù theå noùi veà baûn vò do caáu thaønh (hypostase composeùe), vôùi nghóa chæ coù moät haønh vi truï toàn (chæ coù moät cô sôû cöù lyù mình toàn taïi cho mình vaø laø moät) sôû höõu nôi mình hai cô sôû cöù lyù bieät loaïi toàn taïi taïi thaân.
Nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ laø moät baûn theå thuoäc loaøi ngöôøi, moät phaàn cuûa baûn tính chung cuûa nhaân loaïi noùi chung. Noùi theá khoâng coù nghóa haøm yù baûn tính ñoù taát yeáu phaûi laø baûn vò. Nhöng khi xaùc laäp söï hieän höõu cuûa noù, ñieàu ñoù coù nghóa baûn tính ñoù laø moät “enhupostaton”, töùc laø baûn tính ñoù truï toàn theo caùch theá cuûa moät baûn vò. Ñoù chính laø ñieàu maø Ngoâi Lôøi ñaõ trao ban cho nhaân tính khi nhaän noù laø cuûa mình : Ngoâi Lôøi duøng nhaân tính ñoù laøm baûn vò, Ngaøi laøm cho nhaân tính ñoù truï toàn nôi Ngaøi, bôûi Ngaøi vaø nhö chính Ngaøi. Ngoâi Lôøi thoâng ban cho nhaân tính ñoù moät bieät tính laø coù theå phaân bieät ra khoûi söï hieän höõu cuûa mình. Nhö vaäy, baûn vò cuûa Ngoâi Lôøi, tröôùc Bieán coá Nhaäp theå voán ñôn giaûn, do söï kieän Nhaäp Theå ñoù, trôû thaønh ñöôïc caáu thaønh vaø khaùc nhau ñuùng nhö ñieàu maø baûn vò ñoù baây giôø ngay taïi thaân voán laø, tuy vaäy, treân cô sôû haønh vi truï toàn thì baûn vò ñoù vaãn laø giaûn ñôn. Veà phaàn mình, nhaân tính ñaõ ñöôïc Ngoâi Lôøi ñaûm nhaän ñoù trôû thaønh caáu toá taïo thaønh baûn vò cuûa Ngoâi Lôøi nhaäp theå.
Noã löïc suy tö treân cô sôû thuaàn lyù naày ñaõ haún ñoøi phaûi ñöôïc cuï theå hoùa baèng moät “bieåu thò” naøo ñoù. Ñoù laø lyù do khieán cho Leùonce de Byzance vaø Jean Damasceøne ñaõ tìm caùch so saùnh söï caáu thaønh ñoäc nhaát voâ nhò trong loaïi hình cuûa noù naày vôùi moät hình aûnh töông töï, gaàn guõi hôn so vôùi kinh nghieäm chuùng ta : ñoù laø tröôøng hôïp caáu theå nhaân loaïi. Nhöng so saùnh kieåu naày caàn phaûi thaän troïng ñeå luoân ñöôïc ñieàu chænh vaø pheâ phaùn, vì chöng, kieåu so saùnh naày chæ coù giaù trò trong nhöõng haïn giôùi raát haïn heïp. Thaät vaäy, moät caù theå ngöôøi, theo caùch thöùc cuûa noù, voán laø moät “baûn vò do caáu thaønh” : vì chöng, truï theå cuûa caù theå ngöôøi voán laø keát quaû do söï keát hôïp thöïc söï giöõa linh hoàn vaø xaùc theå, voán laø hai nguyeân lyù coù baûn theå rieâng, treân cô sôû laø hai baûn tính khaùc nhau, moät thuoäc linh vaø moät thuoäc vaät chaát. Söï keát hôïp cuûa chuùng khoâng laøm thay ñoåi nhöõng yeáu toá ñaëc thuø rieâng cuûa moãi baûn tính, nghóa laø linh hoàn vaãn laø linh hoàn, xaùc theå vaãn laø xaùc theå, khoâng coù söï troän laãn. Tuy nhieân, linh hoàn vaø xaùc theå coù moät truï theå chung, taïo thaønh moät chuû theå duy nhaát, moät caù theå phaân bieät vôùi moïi chuû theå khaùc. Hôn nöõa, linh hoàn lan toûa khaép toaøn cô theå, taïo neân phaåm tính do caáu thaønh xaâm nhaäp caùch saâu xa heát söùc coù theå vaøo trong cô theå naày. Söï so saùnh töông töï kieåu naày, vì theá, giuùp ngöôøi ta hieåu ñöôïc phaàn naøo söï töông nhaäp vaøo nhau maø khoâng tan bieán giöõa nhaân tính vaø thaàn tính cuûa Ñöùc Kitoâ maø voán vaãn thoûa hieäp ñöôïc giöõa chuùng vôùi nhau treân cô sôû coù chung chæ vaø cuõng cuøng moät truï theå vì cuøng hieäp thoâng vôùi cuõng cuøng tö caùch laø Con. Nhöng, coù nhieàu vaán ñeà quan troïng caàn phaûi ñöôïc ñieàu chænh : khuynh höôùng laïc giaùo cuõ cuûa Apollinaire (cho raèng Ngoâi Lôøi chieám vò trí linh hoàn thuaàn lyù nôi xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ) khieán chuùng ta caàn phaûi caûnh giaùc chôù neân voäi vaõ vô laáy ngay hai kieåu caáu thaønh naày. (Caùch ñaëc bieät, trong söï keát hieäp döïa treân baûn vò naày, chaúng coù gì maûy may lieân can ñeán yù töôûng moâ-chaát thuyeát [hyleùmorphisme] caû). Thaät vaäy, trong tröôøng hôïp caáu theå con ngöôøi, neáu nhö linh hoàn vaø xaùc theå coù laø nhöõng nguyeân lyù coù baûn theå, thì chuùng vaãn coøn laø nhöõng nguyeân lyù baát toaøn vaø khoâng troïn veïn, vì chaúng nguyeân lyù naøo trong hai coù theå hieän höõu ñöôïc maø khoâng caàn nguyeân lyù kia. Ngöôïc laïi, thaàn tính cuûa Ngoâi Lôøi laø moät baûn tính voán ñaõ troïn veïn nôi chính baûn thaân mình vaø töï mình truï toàn ñöôïc khoâng caàn phaûi coù ai khaùc. Nhaân tính cuûa Ngaøi, cuõng vaäy, voán troïn veïn, do bôûi söï keát hôïp giöõa linh hoàn vaø xaùc theå, ñeán noãi nhaân tính naày leõ ra vaãn coù theå coù moät truï theå ñaëc thuø rieâng, neáu nhö ngay töø khoaûnh khaéc ñaàu tieân ñaõ khoâng dieãn ra vieäc linh hoàn vaø theå xaùc cuûa Ngaøi keát hieäp vôùi baûn vò tieàn höõu cuûa Ngoâi Lôøi. - Ñaøng khaùc, ôû nôi con ngöôøi, chæ laø vaán ñeà moät baûn tính ñöôïc caáu thaønh trong chính baûn thaân mình; trong tröôøng hôïp söï keát hieäp döïa treân baûn vò, thì ñaây laïi laø vaán ñeà moät baûn vò ñöôïc caáu thaønh nôi hai baûn tính. – Sau cuøng, ñaõ roõ laø truï theå cuûa Ngoâi Lôøi nhaäp theå khoâng phaûi laø heä quaû cuûa söï keát hôïp giöõa thaàn tính vaø nhaân tính, bôûi vì baûn vò cuûa Ngaøi ñaõ hieän höõu tröôùc caû khi coù söï keát hôïp naày. Löu yù. – Nhöõng suy tö kieåu truyeàn thoáng naày – ñaõ haún laø khoâ khan vaø khoâng hôïp thôøi ! –vaãn toû ra coù veû höõu ích khi cho pheùp ngöôøi ta löôïng giaù ñöôïc giaù trò pheâ phaùn maø Robinson ñaõ ñöa ra ñoái vôùi Kitoâ-hoïc cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine, voán ñaõ bò taùc giaû naày coi nhö laø “ngoaøi-töï nhieân” (supranaturaliste) : “Laø Con ngöôøi-Thieân Chuùa, [Ñöùc Kitoâ] ñaõ keát hôïp vaøo trong Ngoâi Vò cuûa Ngaøi yeáu toá sieâu nhieân vaø yeáu toá töï nhieân; vaø vaán ñeà lieân can ñeán Kitoâ-hoïc ñöôïc coâng thöùc hoùa nhö vaäy laø nhaèm tìm caùch hieåu ñöôïc laøm theá naøo maø Ñöùc Gieâsu coù theå ñoàng thôøi vöøa hoaøn toaøn laø Thieân Chuùa vöøa hoaøn toaøn laø con ngöôøi, vaø trong cuøng luùc chæ laø moät Ngoâi Vò. ‘Giaûi ñaùp’ chính thoáng cho vaán naïn naày, nhö voán ñöôïc tìm thaáy trong ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine, caû trong chính nhöõng haïn töø cuûa noù, laø khoâng theå naøo baùc boû ñöôïc; chæ coù ñieàu, noùi cho ñuùng ra, giaûi ñaùp ñoù khoâng phaûi laø moät giaûi quyeát maø laø moät noã löïc coâng thöùc hoùa vaán ñeà. Trong tö caùch laø noã löïc coâng thöùc hoùa chính xaùc, trong tö caùch laø ‘coät moác chæ ñöôøng giuùp phaùt hieän taát caû moïi thöù laïc giaùo’, giaûi ñaùp ñoù ñaõ vaø vaãn luoân coøn mang moät giaù trò khoâng theå naøo thay theá ñöôïc. ‘Tín ñieàu Kitoâ-hoïc ñaõ giaûi cöùu Giaùo Hoäi’, Tillich ñaõ noùi theá, ‘nhöng tín ñieàu Kitoâ-hoïc ñaõ laøm ñieàu ñoù vôùi nhöõng coâng cuï yù nieäm khoâng töông xöùng’. Ñeå coù theå coù moät hình aûnh töông töï, neáu nhö phaûi trình baøy giaùo lyù veà Ngoâi Vò Ñöùc Kitoâ nhö laø moät söï keát hôïp giöõa daàu vaø nöôùc, thì ñònh nghóa naày ñaõ laøm ñöôïc toát nhaát. Hay, ñuùng hôn, giaûi ñaùp ñoù ñaõ laøm ñöôïc ñieàu duy nhaát coù theå, ñoù laø nhaán maïnh, nhaèm choáng laïi moïi noã löïc ‘hoøa tan baûn theå’, baèng caùch khaúng ñònh hai baûn tính ñoù khaùc haún nhau, vaø nhaèm choáng laïi moïi möu toan phaù vôõ tình traïng thoáng nhaát, baèng caùch khaúng ñònh chæ coù moät Ngoâi Vò ñoäc nhaát khoâng theå phaân chia. Tuy nhieân, chaúng coù gì ñaùng ngaïc nhieân, khi trong Kitoâ-giaùo bình daân, daàu vaø nöôùc vaãn trong tình traïng chæ laø ôû beân nhau vaø nôi caû hai, khi thì yeáu toá naày treân cô, khi thì yeáu toá kia vöôït troäi.” (J.A.T. Robinson, Dieu sans Dieu/ Honest to God/, baûn dòch cuûa Salleron, trg. 87-88). Moät baûn vaên nhö vaäy khoâng haún laø khoâng coù gì gaây höùng thuù : baûn vaên naày ghi nhaän moät trong nhöõng khía caïnh lieân can ñeán chöùc naêng cuûa tín lyù trong Giaùo Hoäi (“laø coät moác chæ ñöôøng cho pheùp phaùt hieän moïi thöù laïc giaùo”); baûn vaên naày ñoàng thôøi cuõng giuùp caûnh giaùc ñoái vôùi nhöõng thoaùi bieán nhoá nhaêng veà maët giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi nôi nhöõng moâi tröôøng Kitoâ-giaùo bình daân. Nhöng, trong khi giaûi thích Coâng ñoàng Chalceùdoine vaø Kitoâ-hoïc truyeàn thoáng nhôø vaøo vieäc söû duïng hình aûnh daàu vaø nöôùc, Robinson ñaõ phaïm phaûi moät sai laàm töï noù ñeå loä tình traïng thieáu hieåu bieát cuûa oâng ta. Vì raèng caùc Giaùo phuï voán ñaõ raát caân nhaéc khoâng bao giôø söû duïng baát cöù hình aûnh naøo thuoäc loaïi naày. Ngoaøi khuynh höôùng söï vaät hoùa thoâ thieån vaø khieâu khích ra, vieäc duøng hình aûnh daàu vaø nöôùc ñeå maø so saùnh nhö vaäy coù nghóa laø coi hai baûn tính ñoù nhö laø truï theå beân caïnh nhau vaø moãi baûn tính rieâng reõ ra nhö moät thöù hoãn hôïp nhuõ töông khoâng oån ñònh, luoân coù theå taùch rôøi nhau ra vaø chaúng theå naøo coù theå caáu thaønh moät thöïc taïi höõu theå duy nhaát ñöôïc. Taát caû ñieàu ñoù roõ raøng laø ñi ngöôïc laïi vôùi yù höôùng cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine vaø caùc tuyeân ngoân minh baïch cuûa Coâng ñoàng Constantinople II. So saùnh cuûa caùc Giaùo phuï vôùi söï keát hôïp giöõa hoàn vaø xaùc mang moät giaù trò khaùc. Vieäc nhöõng khaùi nieäm-coâng cuï maø Coâng ñoàng Chalceùdoine söû duïng chöa hoaøn toaøn thích ñaùng ñoù laø ñieàu dó nhieân vaø, vì theá ngöôøi ta coù theå deã daøng ñoàng yù ñöôïc, tuy nhieân, vôùi ñieàu kieän, moät ñaøng, ngöôøi ta caàn ghi nhaän phaàn ñoùng goùp maø chuùng ñaõ coáng hieán cho suy tö thaàn hoïc vaø, ñaøng khaùc, ñöøng queân raèng caùc coâng cuï khaùi nieäm maø con ngöôøi coù theå söû duïng ñeå dieãn ñaït Maàu nhieäm Nhaäp theå seõ vaãn luoân luoân khoâng töông thích, giaû thieát cho duø ngöôøi ta coù ñaït ñöôïc baát cöù böôùc tieán boä naøo ñi nöõa trong lónh vöïc naày, vôùi baát cöù heä thoáng dieãn ñaït naøo ñi nöõa. E. Pousset ghi nhaän raèng Robinson “chæ quan nieäm baûn tính thaàn linh nhö ñieàu gì ñoù khoâng phaûi laø baûn tính nhaân loaïi vaø ngöôïc laïi, chaúng lyù gì tôùi vieäc coù theå vöôït qua tình traïng ñoái nghòch naày. Ñeán ñoä con ngöôøi vaø Thieân Chuùa coù theå tính rieâng ra ñöôïc nôi Ñöùc Kitoâ vaø Robinson cho raèng ñoù laø quan nieäm chính thoáng cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine. Chæ ñieàu naày laø söï thaät, ñoù laø baûn tính thaàn linh vaø baûn tính nhaân loaïi khoâng phaûi khaùc nhö daàu vaø nuôùc (hình aûnh cuûa Robinson) maø ñuùng hôn nhö hoàn vaø xaùc (hình aûnh ñuùng ñaùng nhaát cho duø vaãn coøn baát toaøn cuûa truyeàn thoáng caùc Giaùo phuï). Thieân Chuùa vaãn khaùc xa vôùi theá giôùi loaøi ngöôøi ñeán ñoä Ngaøi coù theå nhaän moät baûn tính con ngöôøi laøm cuûa mình maø khoâng caàn gì phaûi tính toaùn xem ñaâu laø nhaân tính vaø ñaâu laø thaàn tính” (E. Pousset, Note ineùdite sur Dieu sans Dieu, trg. 8). °
Vaán naïn 2 : BA QUAN ÑIEÅM VEÀ THEÅ THÖÙC KEÁT HIEÄP CUÛA NGÖÔØI LATINH (töø Coâng ñoàng Francfort naêm 794 ñeán Thaùnh Thomas)
Giöõa caùch ñaët vaán ñeà laàn naày vaø caùch ñaët vaán ñeà treân ñaây, quaû ñaõ coù moät söï giaùn ñoaïn ñaùng löu taâm. Ñoù laø vieäc theá giôùi Latinh tranh luaän veà theå caùch keát hieäp maø haàu nhö hoaøn toaøn khoâng bieát gì ñeán ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Constantinople II vaø nhöõng keát quaû maø theá giôùi Hy laïp ñaõ ñaït ñöôïc veà söï keát hieäp do caáu thaønh. Xem caùi caùch maø nhöõng ngöôøi Latinh keå ra “nhöõng quan ñieåm” veà nhöõng ñieåm maø ñoái vôùi phaàn lôùn cho laø ñaõ ñöôïc thaåm ñònh, ngöôøi ta coù aán töôïng nhö laø hoï ñang thuït luøi veà phía sau. Vì theá, ôû ñaây, nhö moät thoaùng löôùt qua – ñeå deã daøng ghi nhôù – chuùng toâi neâu leân noäi dung cuûa nhöõng tranh luaän naày, chuû yeáu laø coá gaéng ñeå giöõ laáy caùi yù nghóa cuûa chuùng: thaät vaäy, nhöõng tranh luaän naày voán ghi daáu moät khuùc quanh trong noã löïc nghieân cöùu thaàn hoïc. Töø nay, muõi taäp trung chuû yeáu seõ höôùng veà nhaân tính ñaõ ñöôïc Ñöùc Kitoâ nhaän laøm cuûa Ngaøi hôn laø veà Ngoâi Vò cuûa Ngoâi Lôøi nhö laø Ñaáng chuû ñoäng thöïc thi haønh vi naày. Vaán ñeà voán ngöï trò ñaèng ñaúng laâu daøi trong noã löïc suy tö Kitoâ-hoïc seõ laø : Taïi sao nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ laïi khoâng phaûi laø ngoâi vò?
Keå töø Coâng ñoàng Francfort naêm 794 cho ñeán Thaùnh Thomas, coù ba yù kieán, tranh giaønh nhau ngoâi vò nôi caùc taùc giaû, lieân can vaán ñeà theå caùch keát hieäp nôi Maàu nhieäm Nhaäp theå (coù moät yù kieán thöù 4 cuûa nhöõng ngöôøi theo khuynh höôùng Nghóa Töûû theo ñoù thì Ñöùc Kitoâ chæ laø moät con ngöôøi nhôø aân suûng môùi ñöôïc keát hôïp vôùi Ngoâi Lôøi maø voán ñaõ bò Coâng ñoàng naày keát aùn nhö roõ raøng laø laïc giaùo, xem Dz.-S. 612-615/311-314). Pierre Lombard naêm 1150 ñaõ tìm caùch mieâu taû nhöõng yù kieán naày vaø ñaõ ñeà ra moät thöù töï saép xeáp maø voán seõ löu haønh trong suoát thôøi Trung Coå : - YÙ kieán 1 : YÙ kieán veà “homo assumptus” (con ngöôøi ñöôïc Ngoâi Lôøi nhaän laø cuûa mình) : moät con ngöôøi, ñöôïc caáu thaønh bôûi moät thaân theå vaø moät linh hoàn truï höõu (subsiste), ñöôïc Ngoâi Lôøi ñaûm nhaän laø cuûa mìnhø vaø töø ñoù baét ñaàu laø ngoâi vò cuûa Ngoâi Lôøi vaø, caùch hoã töông ngöôïc laïi, chính Ngoâi Lôøi, töø ñoù, laïi baét ñaàu laø baûn theå naày. Hay noùi caùch khaùc, ngoâi vò Ngoâi Lôøi nhaän laøm cuûa mình moät chuû vò ngöôøi (un suppoât humain) voán phaân bieät vôùi Ngaøi vaø roài toáng khöù ñi hay “huûy dieät” ñi ngoâi vò ngöôøi ñoù. Lombard cho raèng ñaây laø yù kieán chính thoáng, nhöng laïi khoâng chaáp nhaän yù kieán naày. Naêm 1254, trong Comm. sur les Sentences cuûa mình, Thaùnh Thomas tuyeân boá ñoù laø yù kieán khoâng theå naøo hieåu ñöôïc vaø khoâng theå naøo coù ñöôïc, nhöng laïi khoâng phaûi laø laïc giaùo. Traùi laïi, naêm 1272, sau khi ñaõ khaùm phaù ra nhöõng Ñaïi Coâng ñoàng trong khoaûng thôøi gian ñoù, Thaùnh Thomas, nôi taùc phaåm Somme cuûa mình ñaõ thöøa nhaän ñoù laø moät laïc giaùo ñaõ bò keát aùn, laïc giaùo cuûa Nestorius. Thaät vaäy, loái giaûi thích naày, cuõng nhö Nestorius, ñaõ cho raèng coù moät söï phaân bieät giöõa ngoâi vò (= proprietas ad dignitatem pertinens [yeáu toá ñaëc thuø laøm neân cöông vò vaø tö caùch]) vaø chuû vò (suppoât = res subsistens [söï vaät truï toàn]). Khi thöøa nhaän coù hai chuû vò (deux suppoâts) nôi Ñöùc Kitoâ, yù kieán naày nhö vaäy phaûi coi laø coù hai baûn vò (deux hypostases) nôi Ngaøi. Nhaân tính cuûa Ñöùc Chuùa laø moät baûn vò maø ngoâi vò tính cuûa noù ñaõ bò tieâu huûy. - YÙ kieán 2 : Con ngöôøi naày, Ñöùc Gieâsu-Kitoâ, ñöôïc caáu thaønh töø hai baûn tính, thaàn linh vaø nhaân loaïi ; vaø Ngaøi laø moät Ngoâi Vò duy nhaát, Ñaáng maø tröôùc Bieán coá Nhaäp theå voán giaûn ñôn, nhöng trong Bieán coá Nhaäp theå trôû thaønh ñöôïc caáu thaønh bôûi Thaàn tính vaø nhaân tính. Vì theá, ngoâi vò, tröôùc kia voán giaûn ñôn vaø hieän höõu nôi chæ moät baûn tính, thì nay truï höõu nôi vaø töø hai baûn tính. Ngoâi vò tröôùc kia voán chæ laø Thieân Chuùa, nay trôû thaønh ñích thöïc laø moät con ngöôøi truï höõu, khoâng chæ coù hoàn vaø xaùc maø coøn caû thaàn tính nöõa. “YÙ kieán” naày, nhö vaäy, laø laáy laïi giaùo lyù veà söï keát hôïp do caáu thaønh. Ñaây laø yù kieán ñaõ tranh thuû ñöôïc söï ñoàng tình cuûa Thaùnh Thomas khôûi ñi töø taùc phaåm Comm. sur les Sent. cuûa ngaøi vôùi moät soá deø daët lieân can ñeán khaùi nieäm “ngoâi vò ñöôïc caáu thaønh” (personne composeùe) maø theo ngaøi “nhöõng ngöôøi taân thôøi” thöôøng traùnh khoâng söû duïng (In III Sent. d. 6, q. 2, a. 3). Nhöng trong boä Somme, Thaùnh Thomas laïi coâng boá ôû ñaây ngöôøi ta khoâng theå noùi laø yù kieán ñöôïc, bôûi vì hai yù kieán kia ñaõ “bò leân aùn”. YÙ kieán naày, vì theá, laø “sententia fidei catholicae” (yù kieán cuûa nieàm tin cuûa Giaùo hoäi toaøn caàu) (IIIa q. 2, a. 6). - YÙ kieán 3 : Chaúng coù chuyeän ngoâi vò Ngoâi Lôøi trôû neân ñöôïc caáu thaønh, vì Ngoâi Vò ñoù chaúng coù gì thay ñoåi, chaúng coù gì ñöôïc phaân chia. Ngoâi Vò ñoù cuõng chaúng nhaän cho mình moät con ngöôøi, töùc laø moät baûn theå ñöôïc caáu thaønh bôûi linh hoàn vaø xaùc theå. Nhöng, Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa maëc cho mình moät linh hoàn vaø moät thaân xaùc nhö maëc moät boä ñoà (naèm ôû beân ngoaøi). Treân danh nghóa naày, Ngoâi Lôøi laøm ngöôøi khoâng phaûi “secundum essentiam” (treân cô sôû yeáu tính) maø “secundum habitum” (treân cô sôû boä daïng beân ngoaøi). (Ngöôøi ta daãn ra naøo laø “habitu inventus ut homo” [mang thaân ñoäi loát ngöôøi phaøm] trong thö göûi Pl 2, 7 vaø “non transfiguratus est, sed indutus” (khoâng ñöôïc bieán hình maø ñöôïc maëc vaøo) cuûa Tertullien voán ñöôïc Augustin söû duïng laïi). Moät soá ngöôøi coøn theâm raèng nhaân tính khi ñöôïc theâm vaøo moät ngoâi vò ñaõ troïn veïn “seõ bò thoaùi bieán” thaønh tuøy theå vaø nhö vaäy nhaân tính ñoù seõ keát hôïp vôùi Con nhö laø moät “esse accidentale superadditum” (moät höõu theå tuøy theå ñöôïc gaùn gheùp vaøo) (In III Sent. d. 6, a. 3; a. 2). Lombard ñaõ choïn yù kieán 3 naày, coù pha troän theâm yù kieán 2 ñeå laøm dòu bôùt ñi. Nhöng Coâng ñoàng Francfort baøi xích yù kieán naày nhö laø ñi ngöôïc laïi vôùi “taäp quaùn beân trong Giaùo hoäi”, daàu vaäy, khoâng chính thöùc keát aùn noù. Keå töø taùc phaåm Comm. sur les Sent. (ibid), Thaùnh Thomas cho raèng noù ñaõ bò keát aùn nhö laø laïc giaùo, bôûi vì yù kieán naày tieâu dieät cô sôû nhaân tính nôi Ñöùc Kitoâ. Trong boä Somme, ngaøi coâng boá yù kieán naày thuoäc loaïi hình khuynh höôùng cuûa Nestorius, “treân cô sôû yù kieán naày thieát ñònh moät söï keát hôïp coù söï hieän dieän cuûa tuøy theå”. Thaät vaäy, noùi raèng Ngoâi Lôøi keát hôïp vôùi con ngöôøi “treân cô sôû boä daïng beân ngoaøi” thì cuõng chaúng khaùc gì noùi raèng “Ngoâi Lôøi cö nguï nôi con ngöôøi nhö trong ngoâi ñeàn thôø cuûa Ngaøi”. (IIIa q. 2, a. 6). Ñaâu laø noäi haøm yù nghóa cuûa nhöõng tranh luaän naày, nhöõng tranh luaän maø beân ngoaøi coù veû nhö chaúng khieán cho noã löïc suy tö thaàn hoïc tieán leân ñöôïc chuùt naøo? Ñieàu coù yù nghóa ôû ñaây chính laø söï ñaêng quang cuûa quan ñieåm maø sau naày seõ trôû neân yeáu toá ñaëc thuø cuûa Kitoâ-hoïc Latinh. Nhöõng ngöôøi Hy laïp – cuøng vôùi heä thoáng tín lyù cuûa hoï – xaây döïng suy tö cuûa mình treân neàn taûng ngoâi vò Ngoâi Lôøi chuû ñoäng nhaän nhaân tính laøm cuûa mình theo sô ñoà treân xuoáng “Verbum caro factum est” (Ngoâi Lôøi ñaõ thaønh xaùc phaøm). Nhöõng ngöôøi Latinh, traùi laïi, khôûi ñi töø nhaân tính voán ñöôïc Ñöùc Kitoâ nhaän laøm cuûa mình vaø tröïc tieáp ñaët vaán ñeà veà chuû theå cuûa Ngaøi : taïi sao nhaân tính ñoù laïi khoâng laø ngoâi vò ? Laøm theá naøo maø nhaân tính ñoù laïi khoâng phaûi laø theá ? (Nhaân tính ñoù laø moät chuû vò maø ngoâi vò tính cuûa noù ñaõ bò tieâu huûy ñeå thoaùi hoùa thaønh tuøy theå,...). Vaán ñeà baây giôø seõ mang moät hình thöùc môùi : ñaâu laø “yeáu toá caáu thaønh cuûa ngoâi vò tính” maø ngöôøi ta taát yeáu phaûi töø khöôùc nôi nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ ? Ñaâu laø möùc ñoä höõu theå cuûa nhaân tính naày ? Ñaây laø caùch thöùc maø Thaùnh Thomas ñaõ chöùng toû laøm theá naøo maø nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ chaúng phaûi laø chuû vò cuõng chaúng phaûi laø ngoâi vò : Thöïc taïi ngoâi vò (theo nghóa sieâu hình hoïc) khoâng ôû nôi nhaân tính cuûa Ngoâi Lôøi tröôùc khi keát hôïp; trong tröôøng hôïp neáu thöïc taïi ngoâi vò ñoù tieàn höõu tröôùc nhö laø baûn vò, thì ñoù laø laïc giaùo; coøn trong tröôøng hôïp phaûi bò huûy dieät ñi thì ñoù laø ñieàu nghòch ngöôïc (IIIa q. 33, a. 3). Nhaân tính cuûa Ngoâi Lôøi khoâng thieáu ngoâi vò tính vì do khuyeát taät voán naèm trong noù, maø laø do söï keát hieäp ñaõ ñöôïc theâm vaøo ñoù, “vì chöng, ngoâi vò thaàn linh, do söï keát hieäp cuûa mình, ñaõ ngaên caûn khoâng cho baûn tính nhaân loaïi coù moät thöïc taïi ngoâi vò rieâng reõ cho mình” (q. 4, a. 2, ad 3m). Baûn tính naày, ñaõ haún, laø “quoddam individuum in genere substantiae” (laø moät caù theå naøo ñoù mang daùng daáp thuoäc loaïi baûn theå). Nhöng, ñeå laø ngoâi vò hay baûn vò, khoâng phaûi baát kyø baûn theå ñaëc thuø naøo cuõng ñeàu ñöôïc caû: baûn theå ñaëc thuø ñoù phaûi “toaøn veïn töï thaân” (compleøte par soi), phaûi töï mình truï toàn, rieâng reõ taùch bieät khoûi moïi baûn theå khaùc. Nhö baøn tay khoâng phaûi laø moät baûn vò, maëc duø noù laø moät thöù baûn theå caù theå naøo ñoù, bôûi vì baøn tay khoâng hieän höõu do mình vaø taùch rieâng ra ñöôïc, maø laø “in quodam perfectiori, scilicet in suo toto” (maø laø trong moät thöïc theå naøo ñoù hoaøn chænh hôn, töùc laø trong caùi toaøn theå cuûa noù). Tröôøng hôïp nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng dieãn ra nhö vaäy, nghóa laø “secundum quod venit in unionem alicujus magis completi” (theo caùch maø nhaân tính ñoù keát hôïp vôùi moät thöïc theå naøo ñoù hoaøn chænh hôn) (q. 2, a. 2, ad3m ; a. 3, ad 2m ; q. 16, a. 12, ad 2m et 3m). Noùi caùch khaùc, nhaân tính naày chaúng phaûi laø baûn vò cho chính mình, cuõng chaúng phaûi laø tuøy theå cho Ngoâi Lôøi, bôûi vì nhaân tính naày ñaõ trôû thaønh caùi thieát thaân vôùi baûn vò vaø, chính baûn vò naày ban cho nhaân tính ñoù ñöôïc truï toàn bôûi chính mình. Vaø nhö vaäy, ôû ñaây, ngöôøi ta gaëp laïi khaùi nieäm keát hôïp do caáu thaønh. °
Vaán naïn 3 : SÖÏ THOÁNG NHAÁT HÖÕU THEÅ NÔI ÑÖÙC KITOÂ (khôûi töø Thaùnh Thomas)
Trong chieàu höôùng nhöõng tranh luaän nhö vöøa môùi ñöôïc phaùc hoïa laïi treân ñaây vaø coù lieân quan ñeán “caáp ñoä höõu theå” cuûa nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ, moät vaán ñeà môùi ñöôïc ñaët ra : nhaân tính naày coù sôû höõu hay khoâng sôû höõu moät hieän höõu khaùc bieät vôùi höõu theå truï toàn (esse) coù tính ngoâi vò cuûa Ngoâi Lôøi ? Caùch ñaët vaán ñeà môùi naày voán ñöôïc loàng vaøo trong noã löïc khaûo cöùu veà ba yù kieán. Thaät vaäy, nhöõng ai cho raèng nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ laø moät chuû vò [suppoât] (yù kieán 1) thì baûo raèng nôi Ngaøi coù hai höõu theå coù tính baûn theå (deux “esse substantialia”). Cuõng vaäy, nhöõng ai coi nhaân tính ñoù nhö laø moät “höõu theå tuøy theå ñöôïc theâm vaøo” (yù kieán 3) thì baûo raèng coù hai “höõu theå nôi Ñöùc Kitoâ, moät coù tính baûn theå vaø moät coù tính tuøy theå”. Nhöng, bôûi vì caû hai laäp tröôøng naày ñeàu khoâng theå naøo chaáp nhaän ñöôïc, neân Thaùnh Thomas ñaønh phaûi ñaët vaán ñeà trong khung cuûa yù kieán 2 : Lieäu söï thoáng nhaát truï theå chung cho caû hai baûn tính, voán ñöôïc thöøa nhaän nôi Ñöùc Kitoâ ñoù, coù nhaát thieát ñoøi phaûi coù söï thoáng nhaát hieän höõu chaêng ? Caùch ñaët vaán ñeà nhö theá giaû thieát raèng khaû dó coù theå coù moät söï phaân bieät, chæ trong yù nieäm, giöõa haønh vi truï toàn (acte de subsister) hay truï theå (subsistence) vaø haønh vi hieän höõu (acte d’eâtre) hay hieän höõu theå (existence). Neáu khoâng, aét haún vaán ñeà ñaõ ñöôïc giaûi quyeát tröôùc ñoù roài, do bôûi tín ñieàu xaùc laäp söï thoáng nhaát döïa treân truï theå. Theá maø, giaû nhö tín ñieàu ñaõ chöa bao giôø chính thöùc chuû tröông coù söï phaân bieät nhö vaäy, ñieàu ñoù cuõng khoâng ngaên caûn, veà maët lyù thuyeát, ñeå ngöôøi ta coù theå coù moät söï phaân bieät nhö vaäy vaø raèng vaán ñeà aét haún cuõng coù theå ñöôïc ñaët ra, khoâng coù gì ngaên caám caû. Vaán ñeà sôû dó ñöôïc ñaët ra laø nhaèm baûo toaøn söï gaén boù chaët cheõ giöõa caùc khaùi nieäm naèm beân trong moät heä thoáng tö duy ñaõ coù saün. Tuøy theo vieäc ngöôøi ta quan nieäm esse (höõu theå truï toàn) naèm trong khaùi nieäm baûn tính hay trong khaùi nieäm ngoâi vò maø ngöôøi ta seõ noùi coù hai nôi Ñöùc Kitoâ hay Ngaøi chæ laø moät. Chính vì theá, moät soá ngöôøi ñaõ coù theå gaùn cho nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ moät “esse naturae” (höõu theå cuûa baûn tính) khoâng thuoäc loaïi hình “esse subsistentis” (höõu theå cuûa truï toàn). Treân thöïc teá, Thaùnh Thomas ñaõ choïn löïa khuynh höôùng cho raèng hai haønh vi truï toàn vaø hieän höõu (acte de subsister et d’exister) thöïc ra laø moät, vaø vì theá, coù nghóa laø ngaøi ngaõ veà phía chuû tröông nôi Ñöùc Kitoâ coù tình traïng thoáng nhaát höõu theå truï toàn giöõa nhöõng yeáu toá coù theå ñeám keå ra ñöôïc (uniteù numeùrique de l’esse). Nhöng, nhaát laø, sau ngaøi, vaán ñeà môùi mang taàm voùc roäng lôùn, ñeán ñoä trôû thaønh moät trong nhöõng ñòa ñieåm chuû löïc cuûa suy tö thaàn hoïc noùi chung, ñaëc bieät trôû thaønh trung taâm cuûa thaàn hoïc thuaàn lyù suy tö veà Maàu nhieäm Nhaäp theå, vaø cho ñeán ngaøy hoâm nay, vaãn chöa bao giôø thoâi laø ñeà taøi cuûa nhöõng tranh luaän soâi noåi. Ñoái vôùi moät soá ngöôøi, coù hai ñieàu khoâng theå hieåu ñöôïc : ñoù laø, moät ñaøng, ngöôøi ta khoâng cho nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ laø hoaøn haûo, töùc laø moät höõu theå truï toàn (esse) hoaøn haûo, ñieàu voán ñích thöïc thuoäc veà baûn tính, vaø ñaøng khaùc, laïi nghó raèng baûn theå ñöôïc taïo thaønh vaø höõu haïn ñoù laïi ñoàng thôøi coù theå coù moät esse (höõu theå truï toàn) voâ cuøng vaø khoâng caàn ñöôïc taïo thaønh. Vì theá, nhöõng ngöôøi naày chuû tröông raèng coù hai esse (höõu theå truï toàn) nôi Ñöùc Kitoâ vaø giaûi thích raèng esse nhaân loaïi cuûa Ngaøi voán tuøy thuoäc vaøo esse thaàn linh cuûa Ngaøi. Giöõa ñaùm ngöôøi naày, coù nhöõng keû chuû tröông nhö vaäy khi thaúng thaén taán coâng laäp tröôøng cuûa Thaùnh Thomas (Scot, Tiphaine); nhöõng keû khaùc thì laïi tìm caùch chöùng toû ñaâu laø cô sôû vöõng chaéc cuûa tö duy cuûa Thomas : Cha Galtier, vaø keå töø naêm 1950 coù moät nhoùm uy tín goàm nhöõng ngöôøi theo khuynh höôùng cuûa Thomas nhö Dom Diepen, J.H. Nicolas, M.D.Koster,F. Malmbert, J. Maritain. Ñoái vôùi nhoùm ngöôøi sau cuøng naày, tình traïng nhò phaân nôi esse (höõu theå truï toàn) cuûa Ñöùc Kitoâ laø laäp tröôøng duy nhaát töông hôïp vôùi sieâu hình hoïc cuûa vò tieán só thieân thaàn naày. – Trong chieàu höôùng khaùc, coù caû moät gia ñình caùc thaàn hoïc gia luoân chuû tröông raèng tình taïng nhò phaân nôi esse (höõu theå truï toàn) laø khoâng theå naøo töông hôïp vôùi söï thoáng nhaát döïa treân baûn vò. Nhöõng ngöôøi naày ñaõ trieån khai quan ñieåm cuûa mình nhieàu (Capreùole, Billot) hay ít (Cajetan) treân söï trung thaønh vôùi nhöõng nguyeân taéc cuûa Thaùnh Thomas.
Giöõa ñaïi döông meânh moâng cuûa neàn vaên chöông naày, chuùng toâi maïn pheùp chæ giöõ laïi laäp tröôøng cuûa Thaùnh Thomas, sau ñoù, chuùng toâi seõ ghi laïi laäp tröôøng cuûa nhöõng ngöôøi taùn thaønh laäp tröôøng coù hai esse, chuû yeáu laø khôûi töø nhöõng coâng trình cuûa nhaø quaùn quaân beânh vöïc haêng say nhaát cho laäp tröôøng thöù hai naày : ñoù laø Cha Galtier ; sau cuøng, döôùi aùnh saùng cuûa tín ñieàu keát hieäp döïa treân baûn vò, chuùng toâi seõ coá gaéng ñöa ra moät ñaùnh giaù ñoái vôùi laäp tröôøng cuûa Cha Galtier.
Vieäc nghieân cöùu ñeå bieát ñöôïc tö töôûng ñích thöïc cuûa Thaùnh Thomas veà ñieåm naày ñaõ laø ñoái töôïng cuûa moät coâng trình nghieân cöùu môùi cuûa A. Patfoort, O.P. (L’uniteù d’eâtre dans le Christ d’apreøs St Thomas. Nôi giao loä giöõa höõu theå hoïc vaø Kitoâ-hoïc. Descleùe, 1964). Noã löïc phaân tích caùch coù heä thoáng caùc baûn vaên chöùng toû raèng, qua caû cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cuûa mình, Thaùnh Thomas ñaõ thoâng thöôøng tuyeân xöng nôi Ñöùc Kitoâ coù söï thoáng nhaát höõu theå truï toàn (uniteù d’esse) (nhöõng nôi chính ñoù laø : III Sent. d. 6, q. 2 ; Quodl. 9, a. 3/vel q. 2, a. 2/ ; Comp. Theùol. I, c. 212 ; S. Th. IIIa q. 17, a. 2). Chæ duy coù moät baûn vaên laø mang laäp tröôøng ngöôïc laïi (De unione Verbi Incarnati = Veà tình traïng hôïp nhaát cuûa Ngoâi Lôøi Nhaäp theå) ; ñoù laø baûn vaên cho thaáy coù söï löôõng löï nôi Thaùnh Thomas, tröôùc khi ngaøi quay trôû veà laïi vôùi giaùo lyù thoâng thöôøng cuûa ngaøi nôi Somme. Ñoái vôùi Thaùnh Thomas, vaán ñeà, neáu coù ñöôïc ñaët ra, laø ôû nôi taàm möùc höõu theå truï toàn (esse), voán ñöôïc coi nhö “actus entis resultans ex principiis rei” [= nhö “haønh vi toàn höõu xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân lyù söï vaät”] (d. 6, q. 2, a. 2). Theá maø, neáu nhö coù nhieàu theå thöùc toàn höõu khaùc nhau (thí duï, theå thöùc toàn höõu cuûa tuøy theå hay moät phaàn cuûa baûn theå), moät caùch thích ñaùng, ngöôøi ta goïi caùi ñang truï toàn laø hieän theå (ens), vaø vì theá, caùch thích ñaùng, ngöôøi ta coù theå noùi veà haønh vi toàn höõu cuûa caùi ñang truï toàn : “ens subsistens est quod habet esse tamquam ejus quod est” [= “hieän theå ñang truï toàn laø caùi coù höõu theå truï toàn nhö laø cuûa caùi ñang toàn höõu”] (ibid.). Truï toàn, vì theá, laø yeáu toá thieát ñònh ñaëc thuø cuûa höõu theå truï toàn (esse), voán phaûi hieåu theo nghóa ñen : “illa subsistere dicimus quae non in alio sed in se existunt” [= “chuùng toâi noùi laø truï toàn nhöõng gì khoâng hieän höõu nôi tha theå maø laø nôi chính mình”] (Ia q. 29, a. 2). Chính yeáu toá ñaëc thuø vaø hieän haønh tính cuûa hieän höõu khieán cho moät baûn theå ñaëc thuø trôû neân moät “ens in se et per se subsistens et existens” [= “hieän theå voán truï toàn vaø hieän höõu nôi mình vaø do mình”]. (Chuùng ta neân löu yù moät loái giaûi quyeát vaán ñeà nhö theá laø ñaõ daán saâu vaøo trong chuû tröông coù moät söï lieân keát thöïc söï giöõa haønh vi toàn höõu vaø haønh vi truï toàn : hieåu chính xaùc theo nghóa ñen, hai ñoäng töø naày voán ñoàng nhaát). Vì theá, ngöôøi ta coù theå keát luaän raèng höõu theå truï toàn (esse) naèm nôi phía ngoâi vò chöù khoâng naèm nôi phía baûn tính. Ñaøng khaùc vaø trong cuøng moät chieàu höôùng, “esse est id in quo fundatur unitas suppositi ; unde esse multiplex praejudicat unitati essendi” [= “höõu theå truï toàn laø neàn taûng cuûa söï thoáng nhaát chuû vò ; do ñaâu maø höõu theå truï toàn phöùc hôïp laïi taïo ra ñöôïc söï thoáng nhaát cho haønh vi hieän höõu truï toàn ?”] (Quodl. 9, q. 2, a. 2, ad. 2m). Theá maø, Ñöùc Kitoâ, khi ñöôïc xem xeùt nôi hai baûn tính cuûa Ngaøi, chæ laø moät (unum). Nhö vaäy, nôi Ngaøi, taát yeáu chæ coù moät höõu theå truï toàn laø cuûa Ngoâi Lôøi, bôûi vì höõu theå truï toàn thuoäc veà chuû vò vaø bôûi vì Ngoâi Lôøi voán hieän höõu tröôùc caû khi coù söï keát hôïp nhö laø chuû vò (suppoât). Vì theá, caàn phaûi loaïi tröø caû hai khaû naêng naày : hoaëc, cho raèng nhaân tính cuûa Ngoâi Lôøi ñích thöïc sôû höõu moät “höõu theå truï toàn mang maøu saéc baûn theå” (xem YÙ kieán 1), vì theá, nhaân tính ñoù phaûi trôû thaønh moät chuû vò khaùc bieät; hoaëc, nhaân tính ñoù theâm vaøo cho Ngoâi Lôøi moät “höõu theå truï toàn tuøy theå” (xem YÙ kieán 3), vì chöng, söï keát hôïp luùc baáy giôø seõ chæ coù tính chaát tuøy theå chöù khoâng treân cô sôû baûn vò. Nhöng, chính höõu theå truï toàn laø ngoâi vò cuûa Ngoâi Lôøi môùi boå sung cho höõu theå cuûa nhaân tính, do chính söï kieän höõu theå truï toàn laø ngoâi vò naày töï thoâng ban chính mình cho nhaân tính ñoù, ñeán ñoä, moät ñaøng noù laøm cho nhaân tính ñoù hieän höõu trong noù vaø bôûi noù vaø, ñaøng khaùc, cuøng vôùi nhaân tính ñoù, noù mang laïi cho “höõu theå truï toàn laø Ngoâi Vò tieàn höõu moät caùch hieän höõu môùi” (nova habitudo esse personalis prae-existentis) vaø trong nhaân tính ñoù, noù coù “moät cô sôû truï toàn khaùc” (alia ratio subsistendi) (xem IIIa q. 17, a. 2). Ñieåm chuû yeáu, vì theá, ñoù laø höõu theå truï toàn (esse) ôû nôi ngoâi vò chöù khoâng ôû nôi baûn tính : “illud esse quod pertinet ad ipsam hypostasim vel personam secundum se impossibile est in una hypostasi vel persona multiplicari, quia impossibile est quod unius rei non sit unum esse” (= “höõu theå truï toàn maø voán thuoäc veà chính baûn vò hay ngoâi vò caùch vò thaân thì khoâng theå naøo ña boäi leân ñöôïc trong chính baûn vò hay ngoâi vò ñoù, vì chöng chaúng theå naøo coù chuyeän cuõng cuøng moät söï vaät laïi khoâng phaûi laø cuõng cuøng höõu theå truï toàn”) (IIIa q. 17, a. 2). Thöøa nhaän coù hai höõu theå truï toàn (esse), theo ngoân ngöõ sieâu hình hoïc ñuùng nghóa, ñoàng nghóa vôùi vieäc thöøa nhaän coù hai chuû vò vaø vì theá nghóa laø coù hai ngoâi vò.
Kinh Vieän haäu kyø, luoân bò aùm aûnh bôûi vaán ñeà “toaøn veïn tính” cuûa nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ, neân haún seõ tìm caùch, nhaát laø, coâ laäp rieâng ra vaø xaùc ñònh roõ ñaâu laø “caáu toá thöïc söï laøm neân ngoâi vò” maø tín lyù voán ñoøi hoûi phaûi töø khöôùc ñoái vôùi baûn tính nhaân loaïi, nhöng, khoâng vì theá maø laøm toån thöông ñeán nhaân tính ñoù. Do ñoù, ngöôøi ta ñöa ra moät khaùi nieäm veà ngoâi vò, - thaønh thaät maø noùi ñoâi khi trôû thaønh aâm tính, thöôøng nhaát laø giaûm thieåu vaø coù tính dö thöøa -, cho pheùp thieát laäp moät khoaûng caùch giöõa söï kieän laø ngoâi vò vaø haønh vi hieän höõu. Ñoái vôùi Scot vaø theo chaân oâng ta, nhieàu nhaø thaàn hoïc Doøng Teân (Suarez, Tiphaine, Petau, Thomassin), khoâng ñi saâu vaøo nhöõng ñieåm nhaán ñaëc thuø cuûa moãi lyù thuyeát, chuùng ta coù theå noùi raèng höõu theå truï toàn (esse) thuoäc veà baûn tính. Nhö vaäy, nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ voán coù moät höõu theå truï toàn rieâng bieät, nhöng do söï kieän coù söï keát hôïp döïa treân baûn vò, neân laø “moät höõu theå truï toàn trong tö caùch laø moät thaønh phaàn” (“esse ut partis”) vaø chính vì theá, nhaân tính ñoù chaúng phaûi laø chuû vò cuõng chaúng phaûi laø ngoâi vò. Thaät vaäy, ngoâi vò heä taïi choã hieän höõu nhö moät baûn theå coù caù vò, toaøn boä vaø toaøn veïn (totale) (Tiphaine). Theá maø, “cô sôû taïo ra tính toaøn veïn hôn” (ratio totius) naày khoâng coù ôû nôi baûn tính nhaân loaïi, neân baûn tính nhaân loaïi ñoù khoâng theå laø ngoâi vò. Gaàn ñaây hôn, Cha Galtier (trong L’uniteù du Christ, Etre...Personne...Conscience..., Beauchesne 1939), caùch maõnh lieät, baûo veä luaän ñeà coù hai höõu theå truï toàn (esse). (Moät caùch logic, laäp tröôøng naày haún seõ daãn ñeán chuû tröông coù hai EGO [Ngaõ Vò] nôi Ñöùc Kitoâ). Luaän chöùng cuûa Galtier döïa treân thaùi ñoä löôõng löï ñöôïc baøy toû caùch khaù roõ raøng nôi Thaùnh Thomas trong baûn vaên De Unione Verbi Incarnati maø Galtier cho raèng ñoù laø laäp tröôøng caên baûn cuûa taùc giaû. Galtier cho raèng quaû laø kyø cuïc, ñaëc bieät, khi nghó raèng nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ thieáu moät caùi gì ñoù tích cöïc, raèng nhaân tính ñoù khoâng coù hieän höõu, (treân thöïc teá, neáu nhaân tính ñoù khoâng hieän höõu do töï mình [par soi], tuy nhieân noù laïi thöïc söï hieän höõu taïi thaân [en soi] trong Ngoâi Lôøi vaø bôûi höõu theå truï toàn cuûa Ngoâi Lôøi), raèng höõu theå truï toàn thaàn linh trôû thaønh haønh vi cuûa moät baûn tính thuï taïo vaø, raèng baûn tính thuï taïo naày laïi coù moät hieän höõu khoâng ñöôïc taïo thaønh : vì vaäy, baûn tính nhaân loaïi ñoù, chính noù, haún seõ ñoàng thôøi vöøa laø ñöôïc taïo thaønh vöøa laø khoâng ñöôïc taïo thaønh (nhöng “chaúng phaûi cuõng laø kyø cuïc hay sao khi Ngoâi Lôøi laïi chaáp nhaän truï toàn nôi moät baûn tính thuï taïo ? Vaø, neáu nhö ngöôøi ta chaáp nhaän laäp tröôøng baûn vò ñöôïc caáu thaønh, thì haún laø roõ raøng töông quan phi-thuï-taïo vaø thuï taïo nôi Ñöùc Kitoâ chæ coøn laø moät). Cha Galtier cuõng coøn xaây döïng luaän cöù treân khaùi nieäm ngoâi vò tính : “Ñeå moät baûn tính khoâng laø ngoâi vò, ñieàu kieän caàn vaø ñuû laø baûn tính ñoù khoâng thuoäc veà mình, maø keát hôïp vôùi ai ñoù ; laø, thay vì töï ñuû cho mình nhö laø caùi gì ñoù hoaøn toaøn khaùc bieät vaø rieâng reõ, baûn tính ñoù phaûi töï daán mình trong moät ai ñoù khaùc nhö laø moät thaønh phaàn” (op.cit., trg. 150). Noùi thöïc ra, nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng phaûi laø moät phaàn mang baûn tính, “nhaân tính ñoù coù taát caû gì maø moät ens quod (hieän theå maø...) coù”, vì theá laø moät höõu theå truï toàn (esse). Nhöng, nhaân tính ñoù, tuy nhieân, laïi hieän höõu theo caùch moät ens quo (hieän theå maø nhôø noù...), vì chöng, “nhaân tính ñoù thieáu ñieàu maø ñuùng ra voán taïo neân caên tính cuûa ngoâi vò hay chuû vò : ñoù laø toàn höõu nôi chính mình vaø cho chính mình, caùch rieâng reõ, ñoù laø hieän höõu nhö moät caùi gì toaøn veïn – rieâng reõ” (Ibid., trg. 231). Nhöng, nhaân tính ñoù khoâng hieän höõu do höõu theå truï toàn (esse) cuûa Con, vì chöng “nhaân tính, caùch thöïc söï vaø hoaøn toaøn, vaãn khaùc bieät vôùi ngoâi vò naày : nhaân tính ñoù chæ keát hôïp vôùi höõu theå truï toàn cuûa Con maø thoâi ; chæ duy moät söï keát hieäp thoâi cuõng ñuû cho thaáy raèng nhaân tính ñoù khoâng phaûi laø moät ngoâi vò” (trg, 233). Nhö ngöôøi ta thaáy ñaáy, khaùi nieäm ngoâi vò nhö vaäy laø ñaõ bò giaûn löôïc ñeå chæ coøn laø moät thöù “cô sôû taïo ra tính toaøn veïn hôn” (ratio totius) khaù mô hoà.
Cha Galtier xem ra khoâng nhaän thöùc ñöôïc raèng giaùo huaán cuûa caùc Giaùo phuï, trong noã löïc chuù giaûi tín ñieàu, coøn noùi nhieàu hôn theá : ñoái vôùi caùc Giaùo phuï, yeáu toá ñaëc thuø laøm neân baûn vò ñoù laø coù moät hieän höõu ñaëc thuø rieâng, do mình vaø cho mình, vaø vì theá khoâng chæ laø tình traïng rieâng reõ. Chính vì theá, nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ laø “enhupostatos” vaø khoâng trôû thaønh “baûn vò truï toàn treân cô sôû ñaëc thuø laø hieän höõu do mình” ñöôïc ; nhöng, nhaân tính ñoù laø moät “nhaân tính ñöôïc moät baûn vò khaùc nhaän laøm cuûa mình, baûn vò maø trong ñoù nhaân tính naày hieän höõu” (xem Jean Damasc., Dialect., ch. 43-44 vaø 66 ; De fide orth. III, ch. 5, 9, 27). Vì theá, seõ laø chöa ñuû neáu chæ noùi raèng nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng coù höõu theå truï toàn cuûa moät truï theå hoaøn toaøn ñoäc laäp, bôûi vì nhaân tính ñoù hieän höõu trong moät truï theå khaùc vaø khoâng taùch rieâng ra ; caàn phaûi noùi raèng nhaân tính ñoù khoâng coù hieän höõu rieâng vaø ñaëc thuø. Moät loái giaûi thích nhö theá haún laøm giaûm thieåu ñi caùch nghieâm troïng taàm quan troïng cuûa söï keát hieäp theo baûn vò, nhö voán ñöôïc giaûi thích bôûi Coâng ñoàng Constantinople II. Coâng ñoàng naày voán yeâu caàu chæ keâ ñeám caùc baûn tính ra “caùch tröøu töôïng maø thoâi”, chöù khoâng ñöôïc coi chuùng nhö laø moãi thöù coù moät hieän höõu rieâng bieät. Hình aûnh töông töï nhö laø caáu taïo cuûa con ngöôøi maø caùc Giaùo phuï söû duïng, ñaõ haún, ñoàng thôøi cuõng giaû thieát raèng chæ coù duy nhaát moät nguyeân lyù hieän höõu cho phöùc hôïp ngöôøi naày maø thoâi. Vì theá, treân cô sôû sieâu hình hoïc vaø luaän lyù hoïc, ngöôøi ta coù theå noùi raèng chuû tröông coù hai höõu theå truï toàn (esse) nôi Ñöùc Kitoâ khoâng töông hôïp vôùi khaùi nieäm veà söï keát hieäp do caáu thaønh. Chæ coù khaùi nieäm thuoäc khuynh höôùng Thomas veà ñaëc tính ngoâi vò vaø veà töông quan giöõa haønh vi truï toàn vaø haønh vi hieän höõu xem ra laø coù theå töông hôïp ñöôïc vôùi khaùi nieäm cuûa caùc Giaùo phuï : caên tính cuûa baûn vò hay ngoâi vò chính laø hieän höõu ñaëc thuø rieâng. °
(taâm lyù-sieâu hình hoïc)
Caùch ñaët vaán ñeà nhö theá laø caùch tieáp taän thaàn hoïc hieän ñaïi ñoái vôùi vaán ñeà keát hieäp döïa treân baûn vò. Ngoâi Lôøi Nhaäp theå laø chuû theå yù thöùc veà mình nhö theá naøo, töùc laø, söï keát hieäp do caáu thaønh voán caáu taïo neân Ngoâi Lôøi Nhaäp theå ñöôïc theå hieän nhö theá naøo trong laõnh vöïc yù thöùc cuûa Ngaøi ? Lieäu coù phaûi thöøa nhaän nôi Ngaøi coù hai yù thöùc veà mình, nhaân danh vieäc baûo toaøn nguyeân veïn tính cuûa hai baûn tính, hay chæ coù moät yù thöùc veà mình thoâi treân cô sôû chæ coù moät ngoâi vò nôi Ngaøi ? Lieäu ngöôøi ta coù theå quan nieäm coù moät yù thöùc döïa vaøo kinh nghieäm vaø moät BAÛN NGAÕ (un MOI) nôi nhaân tính cuûa Ngaøi, khaùc bieät vôùi yù thöùc veà mình cuûa NGAÕ VÒ (JE personnel), maø vaãn khoâng phöông haïi gì ñeán söï keát hieäp döïa treân baûn vò? Quaû laø khoâng maáy khoù khaên ñeå coù theå nhaän ra raèng, duø vôùi moät thöù ngoân ngöõ vaên hoùa khaùc nhau, nhöng caùch ñaët vaán ñeà thöïc ra cuõng chæ laø söï keùo daøi cuûa cung caùch lyù luaän tröôùc kia maø thoâi. Baèng chöùng laø söï kieän nhöõng ai choáng laïi tình traïng thoáng nhaát höõu theå truï toàn (esse), thì cuõng phuû nhaän luoân, vôùi cuõng cuøng nhöõng lyù do töông töï, tình traïng thoáng nhaát trong yù thöùc veà mình. Nhöng, caùch saâu xa hôn, chuùng ta khoâng ñöôïc queân raèng chính nhöõng tín ñieàu veà Maàu Nhieäm Thieân Chuùa-Ba Ngoâi vaø Nhaäp Theå ñaõ thu nhaäp khaùi nieäm ngoâi vò vaøo trong thaàn hoïc, vaø roài töø ñoù ñöôïc chuyeån qua laõnh vöïc trieát hoïc. Theá maø, trong khi caùc nhaø thaàn hoïc xöa baøn veà vaán ñeà ñoù caùch khaùch quan (“res juris” [söï vaät cöù luaät] hay “res naturae” [söï vaät cöù baûn tính]), thì caùc trieát gia hieän ñaïi laïi phaùt trieån khaùi nieäm ñoù trong nhöõng haïn töø “chuû theå” vaø “yù thöùc”. Vì theá, ngöôøi ta khoâng theå xem xeùt vaán ñeà naày caùch thuaàn tuùy chæ nhö laø thuoäc laõnh vöïc sieâu hình : taát caû nhöõng gì lieân can tình traïng thoáng nhaát nôi Ñöùc Kitoâ ñeàu phaûi vaøo cuoäc. ÔÛ ñaây, chuùng ta seõ coøn gaëp laïi Cha Galtier : tieáp söùc cho nhöõng nhaø thaàn hoïc Ñöùc theá kyû 19 (Kleutgen, Scheeben, Franzelin), cha Galtier, trong cuoán saùch cuûa ngaøi ñaõ ñöôïc trích daãn (L’uniteù du Christ,...), ñaõ ñaët laïi vaán ñeà, maø keå töø nay trôû ñi, khoâng moät khuynh höôùng Kitoâ-hoïc hoïc naøo coøn coù theå traùnh neù. Taùc phaåm cuûa cha Galtier, sau chieán tranh, ñaõ taïo ra nhöõng tranh luaän soâi noåi.
Luaän aùn cuûa Cha Galtier (Toùm taét). Ngoân ngöõ bình daân vaø ngay nhö moät soá khuynh höôùng trieát hoïc, caùch sai laàm, ñoàng hoùa yù thöùc, CAÙI TOÂI (JE) vaø ngoâi vò. Theá maø, yù thöùc chaúng laø gì hôn ngoaøi laø hoaït ñoäng qua ñoù ngoâi vò nhaän ra mình nhö laø chuû theå cuûa caùc haønh ñoäng vaø caùc thuï caûm cuûa mình. Vaø, hoaït ñoäng xuaát phaùt do töø baûn tính : vì theá, coù hai yù thöùc nôi Ñöùc Kitoâ, neáu khoâng seõ sa vaøo khuynh höôùng Nhaát Tính (monophysisme); vaø töông töï,ï coù hai CAÙI TOÂI (EGO), vì chöng CAÙI TOÂI voán dó chæ laø bieåu hieän cuûa ngoâi vò, hay ñuùng hôn, laø bieåu hieän cuûa nguyeân lyù thuoäc lyù, nhôø ñoù maø caùc haønh vi cuûa yù thöùc ñöôïc caûm nhaän vaø, ñoù laø ñòa chæ maø caùc haønh vi cuûa yù thöùc qui höôùng veà. Noùi caùch khaùc, CAÙI TOÂI laø nguyeân lyù toång hôïp cuûa caûm thöùc. Theá maø, khi Ñöùc Kitoâ noùi, thì “caùi TOÂI cuûa taát caû moïi dieãn töø cuûa Ngaøi laø moät caùi TOÂI cuûa con ngöôøi” (op. cit., trg. 346); khi Ngaøi noùi “Toâi khaùt”, “Toâi vaâng lôøi”, “Con caàu nguyeän cuøng Cha”, “Con taï ôn Cha”, v.v..., caùi TOÂI naày chæ coù theå gaùn cho baûn tính nhaân loaïi maø thoâi, baûn tính maø voán laø chuû theå duy nhaát cuûa nhöõng haønh ñoäng vaø nhöõng thuï caûm nhö vaäy. Nhöng, yù thöùc naày voán qui veà ngoâi vò Con vaø vì theá coù nghóa trôû thaønh thuoäc veà ngoâi vò cuûa Ngaøi, trong tö caùch Con, qui keát cho chính mình taát caû gì ñöôïc theå hieän nôi nhaân tính cuûa Ngaøi. Vaø caùi TOÂI nhaân loaïi naày khoâng theå laø chuû theå coù ngoâi vò ñöôïc, bôûi vì caùi TOÂI ñoù leä thuoäc caùi TOÂI thaàn linh voán buoäc caùi TOÂI nhaân loaïi phuïc tuøng mình. Thöïc taïi nhò phaân naày khoâng gaây trôû ngaïi gì cho tình traïng thoáng nhaát veà maët höõu theå hoïc nôi Ñöùc Kitoâ, bôûi noù chæ thuoäc traät töï taâm lyù hoïc maø thoâi. Quaû thaät, Cha Galtier luoân bò aùm aûnh bôûi vaán ñeà naày : ñoù laø ngöôøi ta khoâng hieåu ñöôïc laøm theá naøo maø yù thöùc nhaân loaïi laïi coù theå coi ngoâi vò thaàn linh, voán chaúng heà haán gì bôûi nhöõng haønh ñoäng vaø thuï caûm cuûa nhaân tính ñoù, nhö laø chuû theå cuûa nhöõng söï vieäc naày. Noùi caùch khaùc, bôûi vì yù thöùc laø moät hoaït ñoäng thuoäc veà baûn tính, neân coù moät caùi TOÂI nhaân loaïi nôi Ñöùc Kitoâ, moät thöïc taïi chuû theå nhaân loaïi vaø, chuùng ta cuõng coù theå noùi laø moät thöù yù thöùc nhaân loaïi veà mình, ñaõ haún khoâng phaûi laø yù thöùc veà mình cuûa ngoâi vò thaàn linh cuûa Ngaøi. “ÔÛ nôi bình dieän yù thöùc naày, Ñöùc Gieâsu, treân cöông vò ngoâi vò thaàn linh cuûa mình, khoâng yù thöùc nhö tö caùch laø moät chuû theå nhaân loaïi” (Duquoc, op. cit., trg 323).- Nhöng, luùc baáy giô,ø ngöôøi ta haún seõ thaéc maéc : Laøm theá naøo Ñöùc Kitoâ coù theå yù thöùc ñöôïc mình laø moät ngoâi vò thaàn linh vaø töï khaúng ñònh mình laø Con Thieân Chuùa ? Chæ coù moät caùch duy nhaát ñeå giaûi quyeát, Cha Galtier traû lôøi, ñoù laø caàu cöùu ñeán söï höôûng kieán, maø nhôø ñoù Ñöùc Kitoâ môùi coù ñöôïc kieán thöùc naày. Chính nhôø söï höôûng kieán maø Ñöùc Kitoâ “caùch nhaân loaïi yù thöùc ñöôïc laø mình bieát mình caùch thaáu ñaùo” (Galtier, trg. 358), daàu vaäy, vaãn khoâng theå vì theá maø cho raèng khoâng coù “moät thöïc taïi chuû theå nhaân loaïi töø nôi ngoâi vò thaàn linh cuûa Ngaøi” (Duquoc, trg. 324). Cho duø giaû nhö ngöôøi ta coù theå, cuøng vôùi Gutwenger (Concilium 11, trg. 85), thöøa nhaän ôû nôi Cha Galtier coù moái quan taâm tích cöïc nhaèm “baûo ñaûm cho tính ñoäc laäp veà maët taâm lyù nôi nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ”, “nhaèm toan tính “hieåu ñöôïc taâm hoàn cuûa Ñöùc Gieâsu, xuaát phaùt töø kinh nghieäm thoâng thöôøng maø moät con ngöôøi coù theå yù thöùc ñöôïc töø yù thöùc caù nhaân cuûa mình”, nhaèm chaáp nhaän “cho tính hoàn nhieân nhaân loaïi nôi dung maïo Ñöùc Kitoâ nhö voán ñaõ ñöôïc phaùc hoïa trong Thaùnh Kinh”, thì ôû ñaây, cuõng caàn phaûi laëp laïi laàn nöõa sai laàm voán tieàm aån trong vaän haønh chung cuûa heä thoáng thaàn hoïc cuûa ngaøi : ñoù laø caùch quaù deã daøng chæ xem xeùt nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ trong töông quan vì noù vaø, taùch rôøi ra khoûi ngoâi vò thaàn linh cuûa Ngaøi, coâ laäp nhaân tính ñoù, “laøm cho nhaân tính ñoù raén ñaëc laïi” vaø coi nhaân tính ñoù nhö laø chuû theå toàn taïi-ñoù, suy tö, muoán, ñöôïc laøm cho thoûa loøng, v.v... Hôn nöõa, caùch giaûi thích veà taâm lyù cuûa Ñöùc Kitoâ theo kieåu cuûa cha Galtier vöøa khoâng laøm thoûa maõn vöøa khoâng theå naøo chaáp nhaän ñöôïc, neáu nhö ngöôøi ta thöøa nhaän raèng taâm lyù hoïc veà höõu theå coù lyù tính taát yeáu phaûi ñuïng chaïm tôùi höõu theå hoïc cuûa noù. Luaän aùn traùi ngöôïc laïi cuûa Ñöùc Cha Parente. Moät cuoäc tranh luaän khaù döõ doäi ñaõ noã ra, vôùi söï xuaát hieän cuoán saùch cuûa Ñöùc Cha Parente L’Io di Cristo (Morcelliana, 1951 vaø 1955) vaø nhöõng tham luaän cuûa cha Xiberta vaø Dom Diepen. Caùc taùc giaû naày löu yù nguy cô ngaõ theo khuynh höôùng cuûa Nestorius voán tieàm aån nôi laäp tröôøng cuûa cha Galtier. Thaät vaäy, ñoái vôùi caùc taùc giaû naày, thöïc taïi nhò phaân thaønh hai chuû theå taâm lyù döùt khoaùt seõ phaûi laøm toån thöông ñeán söï thoáng nhaát nôi chuû theå treân cô sôû höõu theå hoïc. Vì chöng, yù thöùc nhaân loaïi, voán khoâng theå naøo tröïc tieáp taùc ñoäng ñeán ñöôïc ngoâi vò maø noù voán thuoäc veà ñoù, taát nhieân seõ laïi cöù phaûi kheùp kín treân chính mình trong tình traïng khoâng theå naøo thoâng hieäp ñöôïc, voán laø neùt ñaëc tröng cuûa chuû vò (suppoât). Vaø, caùi TOÂI nhaân loaïi, maø nhôø ñoù baûn tính nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ ñöôïc bieåu hieän nhö laø chuû theå duy nhaát tröïc tieáp cuûa nhöõng haønh ñoäng vaø thuï caûm maø Ngoâi Lôøi voán khoâng theå naøo khieán cho chuùng ñích thöïc laø cuûa mình ñöôïc ñoù, taát nhieân seõ ñöôïc coi nhö laø chuû vò cuûa baûn tính naày. Caùc taùc giaû naày, vì theá, phaùt bieåu: “chæ coù moät chuû theå yù thöùc veà mình vaø chæ coù moät caùi TOÂI duy nhaát : ñoù chính laø yeáu toá ñaëc thuø laøm neân ngoâi vò”. Tuy nhieân, caùc taùc giaû naày cuõng ñoàng yù ñeå phaùt bieåu : “chæ coù moät chuû theå duy nhaát yù thöùc nôi hai yù thöùc, chæ coù moät NGAÕ VÒ duy nhaát nôi hai BAÛN NGAÕ” (“un seul sujet conscient en deux consciences, un seul JE en deux MOI”). Cho neân vì theá, caùc taùc giaû naày coi yù thöùc nhaân loaïi nhö laø trung taâm taâm lyù nôi ñoù qui taäp laïi caùc hieän töôïng cuûa kinh nghieäm, chöù khoâng phaûi moät thöù yù thöùc veà mình thöïc thuï ; caùch töông töï, caùi BAÛN NGAÕ (le MOI) nhaân loaïi ñöôïc coi nhö ñoái töôïng thöïc chöùng cuûa nhöõng kinh nghieäm cuûa chuùng ta. J.J. Latour, quaû thöïc, ñaõ löu yù caùch thích ñaùng raèng “khi hai trong soá nhöõng nhaân vaät chính cuûa cuoäc tranh luaän naãy löûa naày cheát ñi, thì cuoäc chieán coù veû nhö cuõng bò vuøi saâu...Caû moät kho taøng uyeân baùc... cuõng khoâng ñuû ñeå caûn ngaên ñöôïc moät vaán ñeà ñöôïc ñaët sai khoûi phaûi ñöôïc ñaët sai. Theá maø, vaán ñeà ñaõ bò ñaët sai bôûi vì,... Duø khoâng muoán, ngöôøi ta vaãn ñoàng tình vôùi moät thöù quan nieäm tai haïi veà yù thöùc veà mình, thöôøng ñöôïc trình baøy nhö “chuû theå (NGAÕ VÒ) nhaän thöùc moät ñoái töôïng (caùi BAÛN NGAÕ)”, hoaëc coøn nöõa, nhö “chuû theå töï mình nhaän thöùc veà mình nhö kieåu naém baét moät ñoái töôïng khaùch theå” (Probleømes actuels de Christologie, trg. 233). Theá maø, “yù thöùc veà mình voán khoâng coù ñoái töôïng, bôûi vì yù thöùc ñoù khoâng phaûi laø moät nhaän thöùc moät ñoái töôïng khaùch quan” (trg. 234). Chính cha Lonergan cuõng ñaõ töøng löu yù veà sai laàm ñoù.
Chuùng ta seõ tìm caùch ñònh vò, caùch chính xaùc nhaát coù theå, yù thöùc trong töông quan vôùi ngoâi vò vaø vôùi baûn tính : - YÙ thöùc vaø ngoâi vò : Trong tö caùch laø haønh vi thuoäc linh vaø phaûn tónh, qua ñoù höõu theå coù lyù trí thieát ñònh mình nhö laø hieän theå taïi thaân vaø vò thaân, vaø giuùp trôû laïi laø mình, yù thöùc caàn phaûi ñöôïc qui thuoäc veà chính ngoâi vò nhö laø ngoâi vò : yù thöùc laø kinh nghieäm maø moät truï theå coù lyù trí coù veà mình. YÙ thöùc veà caên tính höõu theå hoïc ñaëc thuø cuûa mình ñoù laø vieäc chuû theå caûm nhaän ra ñöôïc caùch chung chung ngoâi vò cuûa chính mình. Ñoù chính laø ñieàu maø trieát hoïc thöôøng goïi baèng khaùi nieäm yù thöùc veà mình, vaø laø ñieàu maø caùc tö töôûng gia taân thôøi vaãn coi nhö laø caáu toá taïo ra ngoâi vò tính, voán ñöôïc hieåu nhö laø thöïc taïi naêng ñoäng vaø thuoäc linh. Vaø ôû ñaây, ngöôøi ta khoâng theå coi yù thöùc treân bình dieän taâm lyù vaø yù thöùc treân bình dieän höõu theå hoïc nhö laø hai theá giôùi khaùc nhau, vì chöng, kinh nghieäm taâm lyù tröïc tieáp voán laø ñòa ñieåm dieãn ra haønh vi yù thöùc veà mình treân cô sôû höõu theå hoïc, laø cöïc ñieåm nôi voán laø coäi nguoàn cuûa ngoâi vò, maø yù thöùc giaùn tieáp coù theå ñaït tôùi, caùch nhieàu ít minh nhieân, nhöng chaéc chaén laø khoâng bao giôø hoaøn toaøn vaéng maët. Vì theá, caàn phaûi noùi raèng Ñöùc Kitoâ, vì duy nhaát chæ laø moät ngoâi vò vaø baûn vò, neân cuõng chæ laø moät chuû theå duy nhaát yù thöùc veà mình. Söï thoáng nhaát nôi yù thöùc veà mình cuûa Ngaøi coù moái töông quan taát yeáu vôùi söï thoáng nhaát cuï theå cuûa truï theå cuûa Ngaøi. Vì theá, nôi Ñöùc Kitoâ, chæ coù moät yù thöùc ñoäc nhaát laø yù thöùc cuûa ngoâi vò thaàn linh cuûa Ngaøi : ñoù laø vieäc Con nhaän thöùc ra ñöôïc cöông vò Con ñaëc thuø cuûa mình trong töông quan vôùi Cha vaø, vieäc Con töï mình thieát laäp cöông vò Con ñoù nôi baûn tính nhaân loaïi cuûa Ngaøi nhaèm laøm cho baûn tính nhaân loaïi ñoù laø cuûa Ngaøi vaø, ñeå qua baûn tính nhaân loaïi ñoù, Ngaøi thieát laäp moái quan heä vôùi chuùng ta, töùc laø ñeå laøm cho mình ñöôïc nhaän ra nhö laø Con vaø, ñeå chuùng ta nhaän ra mình nhö laø anh em ñöôïc tieàn ñònh cuûa Ngaøi. Toaøn boä luaän chöùng xöa cuûa Cyrille d’Alexandrie, nhaèm ngaên caûn khoâng cho ngöôøi ta phaân chia Ñöùc Kitoâ ra thaønh hai chuû theå, vì sôï nhö theá seõ laøm thaønh coù hai con, hoaøn toaøn cuõng vaãn coøn giaù trò treân bình dieän lieân quan ñeán yù thöùc. Ñuùng nhö vieäc Ngoâi Lôøi ñoùn nhaän nhaân tính laøm cuûa mình vaø keát hieäp vaøo trong ngoâi vò cuûa mình vaø, vieäc Ngaøi thoâng ban cho nhaân tính ñoù cöông vò con voán laø yeáu toá ñaëc thuø cuûa rieâng Ngaøi, Ñöùc Kitoâ yù thöùc mình chæ laø moät vaø cuõng cuøng laø moät NGAÕ VÒ nôi hai baûn tính cuûa Ngaøi. YÙ thöùc veà mình maø Ngaøi soáng nôi nhaân tính cuûa Ngaøi laø yù thöùc raèng mình voán laø Con Ñoäc nhaát cuûa Thieân Chuùa. - YÙ thöùc vaø baûn tính. Nhöng, haïn töø yù thöùc – vaø ñaây chính laø choã haøm hoà cuûa haïn töø naày – coøn coù theå ñöôïc hieåu nhö laø moät hoaït ñoäng thuoäc laõnh vöïc taâm lyù thöïc thuï cuûa moät baûn tính cuï theå. Hoaït ñoäng taâm lyù naày, dó nhieân, ñöôïc thieát ñònh bôûi töøng baûn tính bieät loaïi nôi maø hoaït ñoäng taâm lyù ñoù voán thuoäc veà. Nôi con ngöôøi, yù thöùc laø moät theå thöùc ñaëc thuø trong vieäc nhaän thöùc (nhôø suy lyù qua ngoân ngöõ vaø, vôùi thôøi gian) vaø trong vieäc yù thöùc veà mình vaø veà tha theå; yù thöùc bao goàm nhöõng thaåm caáp khaùc nhau, nhöõng luaät leä ñaëc thuø trong quaù trình phaùt trieån, nhöõng giôùi haïn, v.v...Sinh hoaït yù thöùc naày, vì theá, thuoäc traät töï baûn tính. Nhöng, neáu nhö baûn tính yù thöùc trong tö caùch baûn tính laø caùi maø nhôø ñoù moät chuû theå yù thöùc veà mình, thì khoâng phaûi chính baûn tính laø chuû theå yù thöùc, sôû höõu yù thöùc, maø chính laø ngoâi vò. Theá maø, neáu Ngoâi Lôøi ñaõ nhaän moät baûn tính nhaân loaïi troïn veïn laøm cuûa mình, thì, ñaõ haún, Ngaøi cuõng ñoùn nhaän vaøo nôi mình haønh ñoäng yù thöùc theo kieåu nhaân loaïi naày. Vì chöng, thaàn tính khoâng laøm tieâu tan, khoâng tòch thu nhaân tính, traùi laïi, traân troïng nhöõng yeáu toá ñaëc thuø cuûa nhaân tính. Vì theá, Ngoâi Lôøi traân troïng vaø nhaän laøm cuûa mình toaøn boä hình thaùi yù thöùc nhaân loaïi. Cuõng nhö nôi Ngoâi Lôøi, “coù söï khaùc bieät giöõa cô sôû truï toàn vaø hieän höõu”, cuõng vaäy, nôi Ngaøi, chæ coù moät chuû theå yù thöùc veà mình duy nhaát döôùi hai theå thöùc toàn höõu khaùc nhau. Khi noùi theå thöùc yù thöùc nhaân loaïi, caàn phaûi hieåu raèng ñoù laø hoaït ñoäng yù thöùc cuûa baûn tính nhaân loaïi, nhôø ñoù, Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå, theo caùch cuûa con ngöôøi, yù thöùc veà nhöõng hoaït ñoäng vaø nhöõng thuï caûm maø chæ nhaân tính cuûa Ngaøi vöøa laø nguyeân lyù vöøa laø ñoái töôïng, nhöng phaûi ñöôïc qui veà chính Ngaøi vì haønh vi yù thöùc naày voán laø haønh vi cuûa ngoâi vò cuûa Ngaøi, treân cô sôû Ngoâi Lôøi chính laø chuû vò (suppoât) cuûa baûn tính nhaân loaïi. Vaäy thì, lieäu coù neân noùi veà “hai yù thöùc”, thay vì chæ coù moät yù thöùc veà mình ? Moät thöù ngoân ngöõ nhö theá, ñaõ ñaønh, caùch tieân thieân, voán khoâng phaûi laø khoâng coù theå, nhöng nguy hieåm, vì noù coù nguy cô khieán vieäc nhò phaân yù thöùc nôi Ñöùc Kitoâ bieán thaønh hai chuû theå taâm lyù vaø khieán Ngaøi trôû thaønh moät ngoâi vò mang hai boä daïng. Theå thöùc yù thöùc nhaân loaïi cuûa Con Nhaäp theå – luoân caàn phaûi hieåu nhö theá, bôûi vì coù moät soá taùc giaû hay noùi veà “yù thöùc nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ” – laø haønh vi baøy toû ra beân ngoaøi (exteùriorisation), voán ñöôïc hoaït ñoäng yù thöùc cuûa baûn tính nhaân loaïi cuûa Ngaøi caáu thaønh, nhöng ñöôïc ñôn bieät hoùa (singulariseùe) bôûi cöông vò Con ñaëc thuø cuûa Ngaøi, qua ñoù, Ñöùc Kitoâ baøy toû ra cho chuùng ta ngoâi vò Con cuûa Ngaøi, ngöôøi Con maø voán ñaõ ñöôïc sinh ra cho chuùng ta. (Trong chieàu höôùng naày, ngöôøi ta coù theå noùi veà moät thöù “ngoâi vò tính nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ”, theo nghóa nhaèm aùm chæ toaøn boä nhöõng neùt ñaëc tröng nôi baûn tính nhaân loaïi maø Ngaøi ñaõ nhaän laøm cuûa mình nhö moät thöù “ngoâi vò cuûa nhaân tính”, nhöng vôùi ñieàu kieän phaûi caûnh giaùc loaïi boû ñi yeáu toá laäp lôø nöôùc ñoâi voán luoân luoân coù theå xaãy ra ñoái vôùi moät thöù thaønh ngöõ nhö vaäy.) ° Vaán naïn 5 : YÙ THÖÙC VEÀ SÖÏ KEÁT HIEÄP DÖÏA TREÂN BAÛN VÒ, ÑÖÔÏC XEM XEÙT QUA CHIEÀU KÍCH HIEÄN SINH
Maëc duø ñaõ coù moät soá noã löïc coá gaéng nhaèm trình baøy veà hoaït ñoäng yù thöùc cuûa nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ, tuy nhieân, nhöõng caùch ñaët vaán ñeà kieåu ñoù, tieân vaøn, vaãn coøn döøng laïi treân bình dieän moät thöù taâm lyù hoïc sieâu hình. Caùch ñaët vaán ñeà nhö theá voán laø söï khai trieån khaùi nieäm söï keát hieäp döïa treân baûn vò. Chính vì theá, noã löïc nghieân cöùu hieän haønh cuûa khoa thaàn hoïc ñoøi phaûi ñöa nhöõng khaúng ñònh maø voán coù veû nhö quaù lyù thuyeát naày gaàn hôn nöõa ñoáùi vôùi nhöõng döõ kieän cuï theå cuûa Thaùnh Kinh. Chính vôùi muïc ñích ñoù maø môùi ñaây Karl Rahner ñaõ ñaët vaán ñeà veà “khaû theå coù theå coù moät kitoâ-hoïc hieän sinh ñeán hoaøn taát kitoâ-hoïc höõu theå” (Ecrits Theùol. I, trg. 140). Chaúng leõ moät noã löïc dung hoøa giöõa nhöõng suy dieãn ñaõ ruùt ra ñöôïc khôûi ñi töø nhöõng phaùt bieåu tín lyù vaø ñieàu maø saùch Tin Möøng töôøng thuaät laïi cho chuùng ta veà nhöõng haønh ñoäng vaø nhöõng lôøi cuûa Ñöùc Kitoâ laïi chaúng coù ñöôïc hay sao ? Vaø, voán töông quan maät thieát vôùi nhau, giöõa quan ñieåm ñaëc thuø rieâng cuûa nhaø tín lyù vaø quan ñieåm ñaëc thuø cuûa nhaø chuù giaûi ? Döôùi luoàng aùnh saùng keùp naày, vaán ñeà coù theå ñöôïc ñaët ra nhö theá naày : Trong suoát cuoäc ñôøi laøm ngöôøi cuûa mình, Ñöùc Kitoâ ñaõ nhaän thöùc ñöôïc vaø yù thöùc ñöôïc mình laø Con Thieân Chuùa nhö theá naøo ? Phaûi chaêng bao giôø Ngaøi cuõng ñaõ bieát ñöôïc mình laø Ai ? Con ñaõ nhaän chieàu kích lòch söû maø töï yeáu tính voán thuoäc veà thaân phaän con ngöôøi ñoù vaøo nôi caùi gì, nôi yù thöùc cuûa Ngaøi? Noùi caùch khaùc, laøm theá naøo maø söï keát hieäp treân cô sôû baûn vò ñoù laïi trôû thaønh bieán coá ñöôïc soáng trong yù thöùc cuûa Ñöùc Gieâsu trong suoát hieän sinh traàn theá cuûa Ngaøi ? Töø vaøi naêm nay (tính töø 1989), vaán naïn naày ñaõ trôû thaønh ñeà taøi cho caû moät neàn vaên chöông vieát laùch. (Ngöôøi ta seõ nhaän ra ñöôïc tình hình vaán ñeà trong : E. Gutwenger, La science du Christ, Concilium 11, p. 81-94 ; H. Riedlinger, Geschichtlichkeit und Vollendung des Wissens Christi, Herder 1966 ; B. Sesboϋeù, A propos de la conscience du Christ, Bulletin de Theùol. Dogm., R.S.R. 1968, p. 635-666. ÔÛ ñaây, nhöõng vaán ñeà kieán thöùc vaø yù thöùc veà mình cuûa Ñöùc Kitoâ ñoàng thôøi cuõng ñöôïc ñeà caäp tôùi). ÔÛ ñaây, chuùng toâi chæ ghi laïi hai noã löïc ñoùng goùp : moät cuûa cha Karl Rahner voán ñaõ taïo ra ñöôïc moät tieáng vang khaù lôùn, vaø moät cuûa nhaø chuù giaûi Anton Vögtle, vôùi nhöõng phöông phaùp rieâng bieät cuûa mình ñaõ baøy toû cho thaáy moät quan ñieåm ñoàng qui vôùi noã löïc cuûa nhaø thaàn hoïc veà tín ñieàu naày. Duø theá naøo chaêng nöõa, coâng vieäc vaãn seõ laø khoù khaên vaø keát quaû cuûa noù haún seõ laø haïn cheá; coù leõ khoâng phaûi voâ ích khi ghi laïi ôû ñaây, giöõa nhieàu taùc giaû khaùc, lôøi caûnh baùo ñaày dí doûm cuûa nhaø thaàn hoïc Anh giaùo Mascall : “Quaû laø vöøa ñaùng buoàn cöôøi vöøa toû ra baát kính khi laïi ñi hoûi ñieàu maø ngöôøi ta haún coù theå caûm nghieäm ñöôïc khi ngöôøi ta laø Thieân Chuùa nhaäp theå”. (xem Probl. Actuels de Christ., trg. 215).
(Xem Consideùrations dogmatiques sur la science et la conscience de soi du Christ, de 1962. [Schriften zur Theologie, Band V, 222-245; baûn Phaùp ngöõ trong Exeùgeøse et Dogmatique, DDB 1966, p. 185-210.] Muïc ñích cuûa Karl Rahner laø “coáng hieán cho khoa chuù giaûi moät trình baøy treân cô sôû tín lyù veà taâm lyù cuûa Ñöùc Kitoâ, maø coù leõ ngöôøi ta seõ deã daøng chaáp nhaän hôn so vôùi nhöõng khaùi nieäm truyeàn thoáng cuõ vaø, maø voán seõ coù theå dung hoøa ñöôïc vôùi nhöõng keát quaû cuûa noã löïc nghieân cöùu treân cô sôû lòch söû cuûa noù” (op. cit., baûn dòch Phaùp ngöõ, trg. 191). Ñoàng thôøi, noã löïc “giaûi thích khaû dó coù theå coù treân cô sôû thaàn hoïc naày” seõ khoâng maâu thuaån vôùi vôùi nhöõng tuyeân ngoân cuûa Huaán quyeàn veà vaán ñeà naày (trg. 192). Vì theá, muïc tieâu laø nhaèm taïo ra ñieåm hoäi tuï giöõa “nhöõng nguyeân lyù tín lyù chaéc chaén” vaø “nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc töø nôi nhöõng noã löïc nghieân cöùu treân cô sôû lòch söû veà cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Gieâsu” (trg. 192). 1) – Karl Rahner trieån khai noã löïc suy tö cuûa mình töø “tieân ñeà sieâu hình hoïc” sau ñaây : “höõu theå vaø yù thöùc laø nhöõng khoaûnh khaéc cuûa chæ vaø cuõng cuøng moät thöïc taïi, voán töï ñieàu kieän hoùa qua laïi laãn vôùi nhau; vì theá, höõu theå caøng coù höõu theå hay laø höõu theå nhieàu bao nhieâu thì seõ caøng coù yù thöùc nhieàu baáy nhieâu” (trg. 199). Theá maø, tieân ñeà naày khi ñöôïc aùp duïng cho vieäc keát hieäp döïa treân baûn vò – “voán laø haønh vi hieän theå hoùa cao nhaát...maø ngöôøi ta coù theå quan nieäm ñöôïc ñoái vôùi moät thöïc taïi ñöôïc taïo thaønh, laø theå thöùc toàn höõu cao nhaát coù ñöôïc ngoaøi Thieân Chuùa ra” (trg. 199) - seõ daãn ñöa ngöôøi ta ñeán choã keát luaän raèng “thieát ñònh veà maët höõu theå hoïc cao nhaát ñoù, töùc laø baûn tính nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ, taát yeáu phaûi coù yù thöùc, vì Ñöùc Kitoâ ñoù chính laø Thieân Chuùa, trong tö caùch gaàn nhö laø nguyeân nhaân moâ theå trong baûn vò ñoù ...Noùi theo nhöõng ngoân töø khaùc, neáu baûo raèng chæ coù moät söï thoáng nhaát baûn vò treân taàm möùc höõu theå mình traàn thaân truïi khoâng thoâi (ontique) chöù khoâng treân taàm möùc yù thöùc, ñoù laø ñieàu khoâng theå naøo coù ñöôïc treân cô sôû sieâu hình hoïc” (trg. 200). Noùi caùch khaùc, yù thöùc veà mình cuûa Ñöùc Kitoâ laø yù thöùc raèng Ngaøi laø Con Thieân Chuùa. Ñeå dieãn taû yù thöùc naày, truyeàn thoáng thaàn hoïc cuõ phaûi naïi ñeán khaùi nieäm “höôûng kieán Thieân Chuùa” (visio Dei). Ngöôøi ta coù theå noùi raèng “söï höôûng kieán tröïc tieáp Thieân Chuùa laø moät yeáu toá gaén boù maät thieát vôùi chính söï keát hieäp döïa treân baûn vò” (trg. 200), vôùi ñieàu kieän phaûi loaïi ra khoûi khaùi nieäm naày noäi haøm coù theå coù laø söï ñoái dieän nhau nhö nhöõng khaùch theå vaø, ñöøng theo nhö truyeàn thoáng gaùn cho söï höôûng kieán Thieân Chuùa naày ñaëc tính “phuùc kieán cuûa nhöõng keû ñaõ ôû treân thieân ñaøng” (beùatifique), töùc laø vôùi ñieàu kieän ngöôøi ta phaûi hieåu söï höôûng kieán ñoù nhö laø quan heä tröïc tieáp vôùi Thieân Chuùa. Ñöôïc ban cho cuøng vôùi söï keát hieäp döïa treân baûn vò, söï höôûng kieán Thieân Chuùa naày khoâng theå naøo maát ñi ñöôïc. 2)– Nhöng, ñieàu ñoù chæ môùi döøng laïi ôû möùc khaúng ñònh sieâu hình thoâi. Ngöôøi ta coù theå lyù giaûi theá naøo ñaây vieäc thieát ñònh höõu theå hoïc naày – maø voán cuõng chaúng theâm hay bôùt gì nôi chính baûn thaân mình caû –laïi trôû neân moät bieán coá ñoùng vai troø tích cöïc trong suoát hieän sinh nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ? Ñeå lyù giaûi ñieàu ñoù, Rahner ñaõ cho raèng döõ kieän neàn taûng ôû nôi chính höõu theå cuûa Ñöùc Kitoâ ñoù voán ñoùng vai troø chuû theå cuûa yù thöùc cuûa Ngaøi. Laøm nhö vaäy, Rahner thoaùt khoûi ñöôïc tình traïng laãn loän nôi nhöõng tranh luaän tröôùc ñaây. “... Caàn phaûi coi quan heä töùc thôøi vaø tröïc tieáp vôùi Thieân Chuùa nhö laø tö theá luoân coù saün nôi caáu truùc höõu theå neàn taûng cuûa thaàn trí cuûa Ñöùc Gieâsu, khôûi ñi töø vieäc taâm lyù cuûa Ñöùc Kitoâ nhö laø moät thuï taïo voán coù nguoàn goác naèm trong baûn theå cuûa Ngaøi. Thaät vaäy, töông quan töùc thôøi vaø tröïc tieáp ñoù khoâng laø gì khaùc hôn ngoaøi laø “caùi vò thaân” (le pour-soi) thuaàn tuùy vaø giaûn ñôn, laø söï ñeå loä cho thaáy caùch taát yeáu, treân bình dieän yù thöùc, söï hieäp nhaát treân cô sôû baûn theå vôùi ngoâi vò cuûa Ngoâi Lôøi, vaø chaúng laø gì khaùc hôn nöõa. Ñieàu ñoù muoán noùi leân raèng söï höôûng kieán Thieân Chuùa tröïc tieáp naày, voán hieän höõu thöïc söï, chaúng laø gì khaùc hôn ngoaøi chính laø yù thöùc mình laø Con Thieân Chuùa, yù thöùc ‘voán coù töø coäi nguoàn’ (fontale) khoâng caàn phaûi khaùch theå hoùa ra thaønh ñoái töôïng, voán ñöôïc ban cho cuøng luùc vôùi söï keát hieäp döïa treân baûn vò vaø nhö laø caáu toá taïo thaønh cuûa noù, keå töø khoaûnh khaéc maø yù thöùc cuûa Con Thieân Chuùa chaúng laø gì khaùc hôn ngoaøi chính laø söï loù hieän cuûa thöïc taïi höõu theå-luaän lyù (onto-logique) cuûa Ngaøi treân bình dieän yù thöùc, ngoaøi chính laø veû loäng laãy coù töø beân trong cuûa quan heä phuï töû thaàn linh ñoù, ngoaøi chính laø chuû theå tính, voán ñöôïc ban cho keøm theo vaø coù tính taát yeáu cuûa söï kieän khaùch quan. ...Ñaëc tính yù thöùc ñöôïc veà quan heä phuï-töû vaø ‘caên tính’ thaàn linh naày (voán ñöôïc bieát khoâng phaûi töø beân ngoaøi nhö moät söï vaät, maø töø beân trong, nhö kinh nghieäm veà Thieân Chuùa, ôû ñaây, thöïc taïi vaø yù thöùc hoaøn toaøn laø moät), vì theá, taát yeáu phaûi ñöôïc ñònh vò nôi cöïc chuû theå cuûa yù thöùc cuûa Ñöùc Gieâsu” (trg. 202). Ñöôïc quan nieäm nhö theá, tö theá quan heä maät thieát vôùi Thieân Chuùa voán nhö neàn taûng naèm saün trong cô caáu höõu theå cuûa Ñöùc Kitoâ ñoù seõ laø “chaân trôøi ñaàu tieân”, coù tröôùc moïi suy tö, neàn moùng truï ñôõ cho moïi haønh vi tri thöùc; tö theá höõu theå hoïc neàn taûng ñoù “khoâng phaûi laø caùi gì coù theå trôû thaønh ñeà taøi maø baøn baïc ñöôïc (non-theùmatique), coù theå trôû thaønh ñoái töôïng ñeå maø naém baét ñöôïc (non-objectuelle), coù theå trôû thaønh caùi gì ñoù maø ngöôøi ta coù theå khaùi nieäm hoùa ñöôïc (non-conceptuelle)” (trg.203-204).E. Gutwenger chuù giaûi: “Cuõng nhö tính thuoäc linh vaø töï do cuûa con ngöôøi, trong tö caùch laø nhöõng döõ kieän neàn taûng, voán noäi haøm trong taát caû moïi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, vaø truï ñôõ cho toaøn boä hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, cuõng vaäy, töû heä thaàn linh hieän dieän trong taát caû moïi hoaït ñoäng cuûa Ñöùc Kitoâ” (Concilium 11, trg. 92). 3) – Nhö vaäy, haún laø ngöôøi ta coù theå giaûi thích ñöôïc quaù trình trôû thaønh trong lòch söû vaø haønh trình linh ñaïo cuûa Ñöùc Kitoâ xuyeân suoát hieän sinh traàn theá cuûa Ngaøi : “...Chuùng ta coù theå khaúng ñònh raèng ‘tö theá neàn taûng naèm ngay trong chính caáu truùc höõu theå’, töùc laø moái quan heä maät thieát vôùi Thieân Chuùa ñoù khoâng chæ hoøa hôïp ñöôïc vôùi moät quaù trình lòch söû thuoäc linh coù thöïc nôi con ngöôøi Gieâsu vaø, vôùi quaù trình tieán hoùa nôi yù thöùc cuûa Ngaøi, maø noù coøn ñoøi hoûi phaûi coù moät lòch söû nhö vaäy, moät söï tieán boä nhö vaäy. Thaät vaäy, tö theá coù saün nhö neàn taûng voán naèm trong caáu truùc höõu theå ñoù vaãn khoâng ngöøng ñoøi hoûi phaûi ñöôïc trôû thaønh moät chuû ñeà ñeå nhaän thöùc, phaûi ñöôïc khaùch theå hoùa baèng nhöõng khaùi nieäm, vì raèng tö theá ñoù khôûi thuûy voán chöa laø nhö vaäy ngay; tö theá höõu theå neàn taûng ñoù vaãn coøn boû ngoõ trong tö theá môû töï do, saün saøng ñoùn nhaän moät hoaït ñoäng nhö theá trong yù thöùc haäu thieân cuûa Ñöùc Kitoâ, nhôø nhöõng khaùi nieäm. Cuõng nhö moïi ngöôøi, duø thaàn trí ñaõ coù ‘tö theá saün saøng neàn taûng naèm trong caáu truùc höõu theå cuûa mình’, duø qui cheá cuûa moät linh hoàn bieát suy tö ñaõ ñöôïc thoâng ban saün cuøng vôùi nhòp ñaäp cuûa hieän höõu cuûa mình..., maø vaãn coøn phaûi ñöôïc ñaùnh thöùc daäy môùi ñöôïc, maø coøn phaûi hoïc taäp qua moät chuoãi daøi nhöõng kinh nghieäm môùi coù theå dieãn ñaït ñöôïc cho mình caùi maø mình laø, vaø caùi maø mình ñaõ luoân luoân caûm nhaän ñöôïc töø chính mình trong yù thöùc veà ‘tö theá saün saøng neàn taûng voán naèm trong caáu truùc höõu theå cuûa mình.’... Ngay töø ñaàu, tö theá höõu theå neàn taûng ñoù voán ñaõ laø moät lòch söû ñang treân ñöôøng ñi, moät loä trình ngoâi vò ñi tìm chính baûn thaân mình, moät yù thöùc ñang ñi tìm ñeå khaùch theå hoùa chính mình, bôûi vì Con khi ñaõ nhaän cho mình moät baûn tính nhaân loaïi thì ñoàng thôøi cuõng mang vaøo mình moät haønh trình thuoäc linh nhö baát cöù con ngöôøi naøo : ñaây laø moät haønh trình khaùm phaù theá giôùi beân ngoaøi thì ít, maø ñuùng hôn laø moät quaù trình tìm kieám caùch naøo ñoù chính baûn thaân Ngaøi, chính höõu theå Ngaøi vaø chính danh xöng cuûa Ngaøi, laø moät quaù trình chinh phuïc ñieàu maø Ngaøi voán ñaõ sôû höõu töø vónh haèng trong taän ñaùy thaúm saâu cuûa hieän höõu cuûa Ngaøi. Vì theá, ñaây khoâng phaûi laø moät thöù möu meïo taàm phaøo döïa treân moät thöù bieän chöùng veà caùi nghòch lyù, maø laø moät söï thaät cuûa löông tri khi gaùn cho Ñöùc Gieâsu ngay töø ñaàu ñaõ mang trong mình caùch tuyeät ñoái moät “tö theá saün saøng neàn taûng voán naèm trong caáu truùc höõu theå’, töùc laø moái quan heä maät thieát cuûa Ngaøi vôùi Thieân Chuùa vaø, trong cuøng luùc, khi thöøa nhaän, nôi Ngaøi, coù moät quaù trình phaùt trieån nôi yù thöùc veà mình voán coù töø nguoàn coäi naày, voán laø moät ban taëng tuyeät ñoái cuûa Ngoâi Lôøi cho trí hieåu nhaân loaïi cuûa Ngaøi… Vì theá, caùch thaúng thaén, ngöôøi ta coù theå noùi raèng coù moät quaù trình phaùt trieån caû veà maët tri thöùc, caû veà maët toân giaùo, nôi Ñöùc Gieâsu. Vì chöng, söï tieán trieån naày chaúng nhöõng khoâng phuû nhaän quan heä maät thieát tuyeät ñoái vaø coù yù thöùc vôùi Ngoâi Lôøi, maø coøn ñöôïc gaùnh vaùc bôûi quan heä tuyeät ñoái ñoù, giaûi thích cho hieåu quan heä tuyeät ñoái ñoù vaø ñoái töôïng hoùa ñöôïc ñeå ngöôøi ta coù theå naém baét ñöôïc phaàn naøo quan heä tuyeät ñoái ñoù. Quùa trình lòch söû cuûa haønh vi töï giaûi thích (auto-interpreùtation) nôi moät thaàn trí naày, cuõng nhö lòch söû ‘tö theá höõu theå neàn taûng’ ñaëc thuø cuûa noù, dó nhieân, luoân ñöôïc hieän thöïc hoùa qua vieäc gaëp gôõ lòch söû dieãn ra beân ngoaøi, qua töông quan cuûa noù vôùi moâi tröôøng xung quanh vaø, vôùi tha theå. Chính khi coï xaùt vôùi khoái vaät lieäu ñoù maø ñieàu voán luoân vaãn hieän höõu vôùi mình (bei sich) trôû thaønh hieän dieän ñoái vôùi mình (zu sich)” (trg. 205-206). 4) – Trong moät thöù ngoân ngöõ coù hôi khaùc moät chuùt, nhöng, suy tö cuûa Ñöùc cha Neùdoncelle laïi gaàn guõi vôùi nhaõn quan naày cuûa K. Rahner : “Chuùng ta chæ gaëp ñöôïc nhau vaø gaëp ñöôïc anh em nhaân loaïi cuûa mình trong Thieân Chuùa. Ñöùc Kitoâ chæ gaëp ñöôïc mình trong tö caùch laø Thieân Chuùa; nhöng Ngaøi coøn phaûi gaëp gôõ chính mình, coøn phaûi vöôït qua ñöôïc moät ‘böùc maøn môø ñuïc’. Cöông vò laø mình (hay laø Thieân Chuùa) cuûa Ngaøi (son ipseùiteù) vaãn ôû nôi Ngaøi ngay töø thuûa ban ñaàu, nhöng, nhö moät môøi goïi; cöông vò laø mình (hay laø Thieân Chuùa) ñoù cuûa Ngaøi chæ ñöôïc maëc khaûi ra cho Ngaøi, cuõng nhö cho chuùng ta daàn daàn, tuøy theo nhöõng khaû naêng bình thöôøng cuûa höõu theå nhaân loaïi cuûa Ngaøi, maëc duø nhöõng khaû naêng ñoù coù coù ñoâi chuùt gì ñoù bieät loaïi. Caùi chính mình ñoù baét ñaàu trong moät cô theå yeáu ñuoái moûng doøn, roài keá tieáp laø moät ñöùa treû, moät chaøng thanh nieân, sau cuøng laø moät ngöôøi ñaøn oâng ñuùng nghóa. Haïn töø ‘hoaøn haûo’ coù theå muoán noùi hoaëc laø ‘hoaøn toaøn’ hoaëc laø ‘toái cao’ theo baäc thang giaù trò; neáu muoán chôi chöõ döïa treân ñaëc tính haøm hoà cuûa noù, ngöôøi ta coù theå noùi raèng laøm moät con ngöôøi hoaøn haûo (töùc laø söï kieän hoaøn toaøn laø ngöôøi), nhìn theo baäc thang giaù trò, luoân voán ñaõ bao haøm tình traïng baát toaøn caùch naøo ñoù, töùc laø khoâng phaûi ñaõ bieát heát moïi söï vaø coù theå moïi söï, laø coøn phaûi ñaáu tranh choáng laïi nhöõng trôû ngaïi, coøn phaûi khoå ñau, coøn phaûi vöôït qua caùi cheát. Ñöùc Kitoâ, ñeå hoaøn toaøn laø chính mình, khoâng theå naøo laãn loän cuõng chaúng theå naøo boû qua nhöõng pha kyø naày.” (M. Neùdoncelle, Le Moi du Christ et le moi des hommes aø la lumieøre de la reùciprociteù des consciences, in Probleømes actuels de Christologie, p. 217). Moät caùch ñaët vaán ñeà nhö theá laø toân troïng nhöõng döõ kieän neàn taûng nôi nhöõng caâu truyeän keå cuûa Tin Möøng. Tröôùc heát, Ñöùc Kitoâ voán ñaõ laø “Verbum infans” (Ngoâi Lôøi beù thô), Ngoâi Lôøi khoâng ngoõ lôøi, bôûi vì “caùi cöông vò laø mình” cuûa Ngaøi (son ipseùiteù) ñaõ ñöôïc giaûm thieåu ñeán möùc chæ coøn ôû möùc yù thöùc thöïc vaät, voán laø tình traïng ñaëc thuø cuûa moät em beù. Keá ñeán, yù thöùc naày ñöôïc phaùt trieån : “Ñöùc Gieâsu caøng theâm tuoåi caøng theâm khoân ngoan, voùc daùng vaø aân suûng tröôùc maët Thieân Chuùa vaø tröôùc maët loaøi ngöôøi” (Lc 2, 52). Töø cuõng cuøng moät vaän haønh ñoù, yù thöùc veà tö caùch Con Thieân Chuùa cuûa Ngaøi maø voán luoân luoân vaãn hieän dieän nôi cöïc chuû theå cuûa yù thöùc cuûa Ngaøi, ngaøy caøng hieån hieän roõ raøng thaønh coù ñöôøng neùt nhö moät ñoái töôïng coù theå chieâm ngaém vaø coù theå ñöôïc suy tö ñöôïc. Söï tieán boä naày sôû dó coù ñöôïc laø nhôø qua trung gian cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, cuûa gia ñình vaø cuûa daân toäc cuûa Ñöùc Gieâsu, cuøng vôùi toång theå nhöõng hình thaùi bieåu hieän, nhöõng yù töôûng vaø nhöõng taäp tuïc voán ñöôïc chuyeån taûi bôûi con ñöôøng giaùo duïc maø Ngaøi ñaõ töøng haáp thuï ñöôïc. Ñaïo Do thaùi, nôi maø Ñöùc Gieâsu ñaõ ñöôïc Ñöùc Maria döôõng duïc, ñaõ mang laïi cho Ngaøi toaøn boä noäi dung maëc khaûi veà Thieân Chuùa, qua caùc töø ngöõ vaø caùc hình aûnh cuûa ngoân ngöõ loaøi ngöôøi. Vaø, ôû nôi taát caû ñieàu ñoù, dieãn ra caùi goïi laø “söï töông taùc hoã töông giöõa quan heä con ngöôøi vôùi nhau” (reùciprociteù interhumaine) cho pheùp Ñöùc Gieâsu lôùn leân thaønh ngöôøi giöõa coäng ñoàng nhaân loaïi; vì chöng, “Ñöùc Kitoâ thöïc söï ñaõ ñoùn nhaän söï gì ñoù töø nôi chuùng ta, neân Ngaøi chæ coù theå lôùn leân bôûi chuùng ta; nhöõng döõ kieän maø chuùng ta voán laø, ñoái vôùi Ngaøi, laø khoâng theå thieáu, khoâng chæ bôûi vì ñeå Ngaøi sieâu ñoä chuùng ta, maø coøn bôûi vì ñeå Ngaøi laø chính mình” (Neùdoncelle, Ibid., trg. 204). Cuøng lieân quan vôùi chuyeän ñoù, tö caùch laø Con, tuyeät ñoái sieâu vieät, maø voán laø cuûa Ngaøi, cuõng ñöôïc baøy toû, thoâng qua “moái quan heä töông taùc hoã töông giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi” voán ñaõ ñöôïc keát noái giöõa Ñöùc Gieâsu vaø Cha cuûa Ngaøi. Thaät vaäy, khoâng theå taùch rôøi haønh vi ñoái töôïng hoùa tö caùch-Con cuûa Ñöùc Kitoâ nôi yù thöùc ra khoûi haønh vi ñoái töôïng hoùa moái quan heä nguyeân thuûy vaø ñoäc nhaát cuûa Ngaøi vôùi Cha cuõng nôi yù thöùc ñöôïc : caû hai cöïc naày cuûa yù thöùc cuûa Ngaøi voán laøm thaønh moät. (Söï thinh laëng cuûa Rahner veà ñieåm naày quaû thaät laø ñaùng ngaïc nhieân). Caûnh ôû Ñeàn Thôø nôi Ñöùc Gieâsu laéng nghe vaø chaát vaán caùc tieán só, ñoàng thôøi, ñaõ khieán taát caû cöû toïa ñeàu kinh ngaïc veà taàm hieåu bieát vaø cung caùch giaûi ñaùp cuûa Ngaøi (Lc 2, 46-47), xem ra laø moät khoaûnh khaéc cuûa quaù trình phaùt trieån naày. Khi ñöôïc thaân maãu chaát vaán, Ñöùc Gieâsu ñaõ traû lôøi baèng caùch chöùng toû cho thaáy Ngaøi yù thöùc ñöôïc mình coù moät moái quan heä öu tieân noái keát Ngaøi vôùi Cha vöôït leân treân moïi thöù tình caûm nhaân loaïi : “Boá meï chaúng bieát laø Con phaûi lo nhöõng coâng vieäc cuûa Cha Con sao ?” (Lc 2, 49). Lôøi noùi ñaàu tieân Luca ñaët vaøo moâi mieäng Ñöùc Gieâsu, lôøi noùi duy nhaát ñöôïc töôøng thuaät laïi trong thôøi thô aáu cuûa Ngaøi, laø moät minh chöùng cho thaáy quan heä phuï-töû cuûa Ngaøi vôùi Cha. Suoát toaøn boä loä trình traàn theá cuûa Ñöùc Gieâsu, qua nhöõng bieán coá ghi daáu söù vuï cuûa Ngaøi (thí duï : bieán coá Thaùnh taåy, “khuùc quanh” ôû Ceùsareùe, v.v.) vaø nhöõng chaïm traùn cuûa Ngaøi ñoái vôùi daân toäc mình, yù thöùc veà caên tính thaàn linh cuûa Ngaøi trôû thaønh ngaøy caøng phong phuù vaø saùng toû hôn ôû nôi Ngaøi; yù thöùc ñoù ñaõ ñöôïc soáng vaø ñöôïc kinh qua trong taát caû moïi cung baäc cuûa ñôøi soáng tình caûm cuûa con ngöôøi, ñeán taän cuøng cuûa thöû thaùch boái roái, xao xuyeán vaø bò boû rôi, thaäm chí ñeán caû söï cheát.
Anton Vögtle ñaõ thöû ñaët nhöõng suy tö tín lyù cuûa Karl Rahner ñoái dieän vôùi nhöõng loái nhìn rieâng tö cuûa khoa chuù giaûi, trong moät baøi baùo maø Vögtle ñaõ coá tình laáy laïi töïa ñeà cuûa coâng trình ñoùng goùp cuûa nhaø thaàn hoïc naày : Exegetische Erwägungen über das Wissen und Selbstbewusstsein Jesu (Gott in Welt, Festgabe für K. Rahner, I, 608-667, 1964; baûn dòch Phaùp ngöõ Reùflexions exeùgeùtiques sur la psychologie de Jeùsus, in Le message de Jeùsus et l’interpreùtation moderne. Meùlanges K. Rahner. Le Cerf, Cogitatio fidei 37, 1969, p. 41-113). ÔÛ ñaây, chuùng toâi chæ quan taâm tôùi Tieát § V : YÙ thöùc veà cöông vò Con cuûa Ñöùc Gieâsu. 1) – Veà luaän aùn neàn taûng cuûa Rahner lieân can ñeán “tö theá neàn taûng voán coù saün trong caáu truùc höõu theå cuûa Ñöùc Kitoâ”, töùc laø moái quan heä maät thieát cuûa Ngaøi vôùi Thieân Chuùa, voán laø yeáu toá naèm nôi chuû theå, töùc laø nôi thöïc taïi keát hieäp döïa treân baûn vò, Vögtle löu yù: “Ñoái vôùi tình traïng yù thöùc töùc thôøi naày, moät thöù yù thöùc coù töø nguyeân thuûy veà tö caùch Con cuûa Ngaøi, nhaø chuù giaûi chaéc chaén laø coù nhieàu lyù do ñeå gaùn chuùng cho Ñöùc Gieâsu trong cuoäc ñôøi traàn theá hôn laø töø choái. Thaønh thaät maø noùi, toâi tin chaéc raèng ngöôøi ta khoâng baét buoäc cöù phaûi chæ döïa treân baûn vaên coå ñieån Mt 11, 27 vaø song song thoâi, maëc daàu tính xaùc thöïc coát yeáu cuûa ñoaïn vaên vaãn ñöôïc goïi laø ‘thuoäc tröôøng phaùi Gioan’ naày coù veû nhö khaù chaéc chaén, neáu khoâng nhaát thieát veà phaàn thaønh ngöõ vaø caáu truùc, ít nhaát veà tính hieän thöïc cuûa noù. G. Dalman, moät nhaø chuù giaûi coù khuynh höôùng nghieâng veà caùch bieåu hieän ñaëc thuø cuûa thoå ngöõ seùmitique cuûa caùc lôøi noùi ñích thöïc cuûa Ñöùc Kitoâ, töø laâu, ñaõ tuyeân boá raèng, döïa treân ñoaïn vaên naày, giöõa Thieân Chuùa vaø Ñöùc Gieâsu coù ‘moät söï hoaøn toaøn thaáu hieåu laãn nhau vaø hoaøn toaøn duy nhaát, vaø raèng neáu coù ai khaùc coù theå tham döï vaøo söï hieåu bieát Cha caùch troïn veïn nhö theá taát yeáu phaûi qua trung gian Con” [Die Worte Jesu I, 1930, p. 232]. ... Caùc saùch Tin Möøng chaúng trích daãn moät lôøi naøo cuûa Ñöùc Gieâsu noùi cho bieát nguoàn goác yù thöùc veà tö caùch Con cuûa Ngaøi nhö theá naøo. Töø goùc ñoä thuaàn tuùy lòch söû, chuùng ta chæ coù theå – vaø chaéc chaén laø nhieàu – ñoàng yù vôùi G. Dalman khi Dalman ñoan chaéc raèng Mt 11, 27 vaø song song vaø nhöõng ñoaïn vaên khaùc nöõa cho pheùp ngöôøi ta phoûng ñoaùn raèng Ñöùc Gieâsu coù leõ ñaõ chaúng nghó gì tôùi moät khôûi ñaàu naøo ñoù nôi yù thöùc naày. [Löu yù : theo Lc 2, 48 tt, ôû tuoåi 12, Ñöùc Gieâsu ñaõ ñeå loä cho thaáy Ngaøi ñaõ coù moät yù thöùc ñaëc bieät veà tö caùch Con Thieân Chuùa cuûa mình.] Ngay cho daãu ngöôøi ta khoâng theå daùm chaéc laø coâng thöùc Mt 11, 27 vaø song song coù dieãn taû söï tieàn höõu cuûa Con hay khoâng, van Iersel tuy nhieân vaãn coù lyù ñeå coi giaûi thích cuûa O. Cullmann nhö laø coù giaù trò : ‘Nhöõng lôøi cuûa caâu 27 coù theå ñaõ ñöôïc coâng boá trong yù thöùc veà söï tieàn höõu’.” [Der Sohn, p. 161] (op. cit., baûn dòch Phaùp ngöõ, trg. 99). 2) - Ñoaïn vaên Kinh Thaùnh veà Bieán coá Ñöùc Kitoâ ñöôïc thaùnh taåy – voán laø caùi gai trong ngaønh chuù giaûi - ñaõ thöôøng ñöôïc hieåu nhö laø khoaûnh khaéc Ñöùc Gieâsu “hoïc cho bieát” (apprend) veà tö caùch Con cuûa Ngaøi (caùc nhaø Tin Laønh töï do), hay, môùi ñaây thoâi, nhö moät bieán coá trong cuoäc soáng noäi taâm cuûa Ñöùc Gieâsu, laø kinh nghieäm ñoäc nhaát vaø, nhôø ñöôïc öu ñaõi maø Ñöùc Gieâsu coù ñöôïc veà ôn goïi vaø veà söï ñöôïc choïn laø Con Thieân Chuùa, trong chieàu höôùng moät thöù thieân sai theo kieåu Toâi Tôù vaâng phuïc cuûa Isaïe (Arthur Nisin, Histoire de Jeùsus, löu yù söï lieân keát giöõa Tv 2, 7 vaø Is 42, 1 trong ñoaïn vaên). Tìm hieåu caùch nghieâm tuùc, loái chuù giaûi cuûa Arthur Nisin treân ñaây cho pheùp ngöôøi ta nghó raèng ñoù chæ laø thöù quan heä nghóa töû (une filiation adoptive), “ñoù laø vieäc nhaän laøm nghóa töû moät höõu theå nhaân loaïi, moät ngöôøi goác Israël coù teân laø Gieâsu, maø voán coù leõ ñaõ ñöôïc thaønh toaøn vaø ñaõ nhaän ñöôïc moät ñaëc tính coù moät khoâng hai ngay sau Bieán coá ñöôïc Thaùnh taåy, vaø coù leõ chæ khôûi ñi töø khoaûnh khaéc ñoù maø yù thöùc maø Ñöùc Gieâsu coù ñöôïc veà mình vaø söù vuï cuûa mình môùi baét ñaàu hieän höõu” (p. 104). Sau khi ñaõ nghieân cöùu kyõ, Vögtle cho raèng khoâng theå naøo chaáp nhaän ñöôïc loái giaûi thích naày. Thaät vaäy, theo Vögtle, töø moät thöù kinh nghieäm (theo giaû thuyeát cuûa Nisin) maø Ñöùc Gieâsu coù ñöôïc veà ôn goïi cuûa mình ñoù, xem ra khoâng theå naøo coù theå suy ñoaùn ra ñöôïc nhöõng neùt ñaëc thuø thuoäc yeáu tính vaø ñöôïc xaùc laäp vöõng vaøng cuûa yù thöùc maø Ñöùc Gieâsu coù ñöôïc veà chính mình vaø veà söù vuï cuûa mình, neáu ñöôïc xem xeùt treân quan ñieåm pheâ phaùn” (trg 106). Töø ñoù, vaán ñeà ñaët ra laø : “... Neáu chæ döïa treân vieäc Thieân Chuùa pheâ chuaån Ñöùc Gieâsu nhö laø Con caùch tuyeät haûo vaø caàn phaûi ñi theo con ñöôøng cuûa ngöôøi Toâi Tôù hoaøn thieän cuûa Thieân Chuùa thoâi vaø, ngoaøi ra, Ngaøi chaúng coøn thöù kinh nghieäm naøo khaùc nöõa veà ôn goïi cuûa mình, laøm theá naøo maø Ñöùc Gieâsu coù theå quan nieäm ñöôïc caùch ñoäc ñaùo nhö theá vieäc thöïc hieän ôn sieâu ñoä vaø, coù theå ñoøi hoûi ngöôøi ta phaûi tin vaøo rao baùo ñaày uy quyeàn vaø hieäu quaû cuûa Ngaøi veà Nöôùc Thieân Chuùa?” (trg. 107). ... Ngöôøi ta cuõng seõ coøn phaûi keát luaän nhö vaäy vaø, coù khi coøn maïnh meõ hôn nöõa, khi xem xeùt ñeán caùi cung gioïng voán chöa töøng ñöôïc nghe trong theá giôùi Do Thaùi giaùo, maø Ñöùc Gieâsu ñaõ duøng, yeâu caàu ngöôøi ta tin nhöõng lôøi noùi vaø nhöõng haønh ñoäng cuûa Ngaøi nhö coù moät thaåm quyeàn töùc khaéc, tröïc tieáp. Ñöùc Gieâsu khaúng ñònh chæ mình Ngaøi, nhôø caùi Toâi (ego) toaøn naêng cuûa mình, bieát ñöôïc, maëc khaûi vaø trình baøy ra ñöôïc thaùnh yù tuyeät ñoái cuûa Thieân Chuùa, nôi ngoâi vò cuûa Ngaøi vaø, raèng, do ñoù, chæ mình Ngaøi coù toaøn quyeàn tuøy nghi söû duïng Leà Luaät, voán vaãn ñöôïc thöøa nhaän nhö laø maëc khaûi thaùnh yù cuûa Thieân Chuùa. Ngaøi tha thöù toäi loãi (Mc 2, 5 vaø song song) vaø laøm cho soá phaän vónh haèng cuûa moãi ngöôøi leä thuoäc vaøo cung caùch ñoái xöû cuûa hoï khi ñoái dieän vôùi ngoâi vò cuûa Ngaøi vaø vôùi coâng cuoäc coâng boá thaùnh yù Thieân Chuùa cuûa Ngaøi. Coâng thöùc maøo ñaàu môùi meû : ‘Quaû thaät, Ta noùi vôùi caùc ngöôi ñieàu naày’ maø Ñöùc Gieâsu vaãn duøng nôi nhöõng khaúng ñònh cuûa Ngaøi chæ roõ cho thaáy nhöõng lôøi noùi trang troïng ñoù cuûa Ngaøi voán coù moät tieàn söû vaãn coøn bò aån daáu, chöa ñöôïc dieãn taû ra caùch tröïc tieáp vaø, coâng thöùc laï luøng ñoù xaùc nhaän nhöõng khaúng ñònh ñoù nhö laø tieán trình cuûa maëc khaûi : ‘... Chaúng ai bieát ñöôïc Cha tröø ra Con, vaø keû maø Con muoán maëc khaûi ra cho’ (Mt 11, 27). ... Khaúng ñònh trang troïng ñoù bao haøm yù töôûng naày laø thaåm quyeàn duy nhaát nhö laø Ñaáng maëc khaûi ñoù cuûa Ngaøi baùm reã saâu nôi tri thöùc ngoaïi thöôøng vaø töùc khaéc cuûa Thieân Chuùa maø Ngaøi voán sôû ñaéc trong tö caùch laø Con. Vì theá, ngöôøi ta baét buoäc seõ phaûi thöøa nhaän raèng yù thöùc maø Ñöùc Gieâsu coù ñöôïc veà tö caùch Con cuûa Ngaøi ñoù khoâng phaûi do suy dieãn ra ñöôïc töø nhöõng tieân ñeà coù trong giôùi töï nhieân vaø ñöôïc thieát laäp beân trong lòch söû, vaø raèng ñoaïn Kinh Thaùnh veà Bieán coá Thaùnh taåy ñoù khoâng cho pheùp ñeå chöùng minh raèng Ñöùc Gieâsu ñaõ coù moät kinh nghieäm khôûi ñaàu maø roài, trong thôøi gian, seõ laø ñieåm khôûi ñaàu cuûa yù thöùc naày” (trg. 108-109). Ngay nhö cho duø tieáng noùi töø trôøi nôi Mc 1, 10 coù tröïc tieáp noùi vôùi Ñöùc Gieâsu : “... Nhaø chuù giaûi baét buoäc phaûi thöøa nhaän töø phía Ñöùc Gieâsu coù moät yeâu saùch toái cao vaø coù nguoàn goác nguyeân thuûy ñoøi buoäc ngöôøi ta phaûi thöøa nhaän thaåm quyeàn vaø chöùc naêng laø Ñaáng maëc khaûi cuûa Ngaøi; yeâu saùch naày vöôït xa moïi yù thöùc ngoân söù hieän haønh vaø khoù coù theå chaáp nhaän ñöôïc trong caùi khung Do thaùi giaùo vaø, theo nhö lôøi cuûa chính Ñöùc Gieâsu, yeâu saùch ñoù voán ñöôïc laäp caên nôi cöông vò maø Ngaøi voán coù töø tröôùc, trong tö caùch laø Con Thieân Chuùa maø, noùi caùch nghieâm tuùc, laø coù moät khoâng hai vaø khoâng theå naøo sang tay ñöôïc vaø, nôi moät thöù tri thöùc veà Thieân Chuùa ñoäc nhaát voâ nhò maø trong Cöïu Öôùc chaúng coù gì ñeå maø so saùnh vôùi. Ñöùc Gieâsu noùi veà tö caùch Con coù moät khoâng hai naày theo moät cung caùch tuyeät ñoái, ñeán noãi noù laøm cho ngöôøi ta nghó ñeán yù thöùc veà söï tieàn höõu...; ngöôïc laïi, yeâu saùch ñoù khieán cho yù töôûng cho raèng chính kinh nghieäm Ñöùc Gieâsu traõi qua ôû soâng Gioùcñan môùi laøm cho Ngaøi yù thöùc ñöôïc veà cöông vò Con cuûa Ngaøi khoâng daønh ñöôïc maáy quan taâm”. (trg. 109). 3)- Ñeå keát luaän, Vögtle löu yù khaû theå vaø lôïi ích coù theå mang laïi töø cuoäc gaëp gôõ giöõa nhaø chuù giaûi vaø nhaø tín lyù veà moät ñieåm coù tính troïng taâm : “Nhaø chuù giaûi coù theå hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi nhaø thaàn hoïc veà tín lyù, trong chöøng möïc khi maø nhaø thaàn hoïc tín lyù caûm thaáy caàn phaûi nhaán maïnh vai troø moái quan heä maät thieát vôùi Thieân Chuùa nhö laø tö theá voán ñaõ coù saün töø nguyeân thuûy, thuoäc loaïi voâ song, treân yù thöùc cuûa Ñöùc Gieâsu, khi coá gaéng laøm roõ leân ñieàu naày laø söï tieán trieån cuûa yù thöùc nguyeân thuûy maø Ñöùc Gieâsu coù ñöôïc veà cöông vò Con Thieân Chuùa cuûa mình ñoù khoâng qui veà ‘tö theá neàn taûng coù saün voán naèm trong caáu truùc höõu theå’, töùc laø quan heä maät thieát vôùi Thieân Chuùa, maø qui veà haønh vi, nhôø nhöõng haïn töø chæ ra ñöôïc ñoái töôïng vaø nhöõng khaùi nieäm loaøi ngöôøi, chuû ñeà hoùa, khaùch theå hoùa chính ‘tö theá neàn taûng voán naèm trong caáu truùc höõu theå’ ñoù. Moät nhaø chuù giaûi chaân thaønh töï thaáy mình khoâng coù ñuû khaû naêng ñöa ra ñöôïc nhöõng chöùng cöù naèm trong lòch söû, thaäm chí duø chæ laø moät thôøi ñieåm phoûng chöøng maø thoâi, chöùng toû raèng yù thöùc veà cöông vò laø Con nôi Ñöùc Gieâsu - maø voán laø ñoäc nhaát voâ nhò vaø khoâng theå naøo chuyeån nhöôïng ñöôïc ñoù - ñaõ coù moät khôûi ñaàu naøo ñoù” (trg. 112).
Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011 2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN 2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT 2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy) 2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ 2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử 2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA 2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức 2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng 2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU tải về 1.47 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|