Bernard sesboüÉ S. J
tải về 1.47 Mb.
|
| CHÖÔNG II
XAÙC THEÅ CUÛA ÑÖÙC KITOÂ LAØ NGÖÔØI ÑEÁN MÖÙC ÑOÄ NAØO Chæ coù moät Ñöùc KITOÂ, vöøa laø Con cuûa Thieân Chuùa Taïo thaønh vöøa laø Con cuûa ñöùc Maria theo xaùc theå; laø Thieân Chuùa thaät, ñoàng thôøi cuõng laø CON NGÖÔØI THAÄT (caro vera) xuaát thaân töø doøng doõi Añam
Ñöùc Gieâsu laø Thieân Chuùa laøm ngöôøi chöù khoâng phaûi con ngöôøi laøm Thieân Chuùa. Ngaøi laø Thieân Chuùa thaät. Theá maø, coù moät ñieàu coù veû nhö khaù nghòch lyù, ñoù laø vieäc cuûng coá caên tính thaàn linh naày nôi Ñöùc Gieâsu qua laêng kính nhaän thöùc cuûa ñöùc tin laïi khieán cho caên tính nhaân loaïi cuûa Ngaøi bò ñaët thaønh vaán ñeà. Vì raèng, ñoái vôùi lyù trí nhaân loaïi, thöøa nhaän moät con ngöôøi nhö laø Con Thieân Chuùa xem ra deã daøng hôn laø thöøa nhaän Thieân Chuùa maø laïi laøm ngöôøi. Thaät vaäy, cho ñeán luùc naày, ñoái vôùi taát caû nhöõng ai ñaõ bieát Ñöùc Gieâsu, vieäc Ngaøi laø moät con ngöôøi hay coù mang moät xaùc theå ñích thaät chöa bao giôø bò ñaët thaønh vaán ñeà. Khoù khaên maø ngöôøi ta phaûi vöôït qua ñoù laø vieäc phaûi thöøa nhaän nôi con ngöôøi Gieâsu naày moät caên tính coøn saâu xa hôn so vôùi caùi caên tính nhaân loaïi giaûn ñôn ñoù : ñoù laø caên tín Ñaáng ñöôïc Thieân Chuùa sai ñi, ñöôïc ñaët laøm Ñöùc Chuùa vaø laøø Con Thieân Chuùa do töï nguoàn goác. Ngöôøi ta phaûi vöôït qua caùi chöôùng ngaïi vaät ñaàu tieân naày ñoái vôùi nhöõng ngöôøi Do Thaùi vaø löông daân : ñoù laø vieäc moät con ngöôøi, moät con ngöôøi bò aùn töû hình thaäp giaù maø laïi ñích thaät laø Con Thieân Chuùa vaø laø Thieân Chuùa. Ñích thöïc chính vieäc thöøa nhaän Ñöùc Kitoâ tieàn höõu nhö laø Thieân Chuùa ñoù ñaõ taïo ra vaán naïn môùi ñoái vôùi nhaân tính cuûa Ngaøi, vaø noùi caùch cuï theå laø xaùc theå cuûa Ngaøi. Neáu nhö, do töï nguoàn goác, Ñöùc Kitoâ laø Thieân Chuùa thaät, lieäu Ngaøi coøn coù theå laø ngöôøi thaät nöõa chaêng? Lyù trí nhaân loaïi, laïi moät laàn nöõa caûm thaáy gai chöôùng khoù chòu: nhö vaäy laø khoâng neân, nhö vaäy laø khoâng theå ñöôïc, nhö vaäy laø khoâng xöùng vôùi Thieân Chuùa. Nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ chæ coù theå laø daùng veû beân ngoaøi maø thoâi. Khoâng bao giôø Ñöùc Gieâsu thöïc söï gioáng nhö loaøi ngöôøi chuùng ta. AÛO AÛNH THUYEÁT (Doceùtisme): ÔÛ ñaây, chuùng ta ñang ñoái dieän vôùi laïc giaùo ñaàu tieân trong lòch söû Kitoâ-hoïc. Noùi caùch chung chung, Aûo aûnh thuyeát (Hy ngöõ: dokeùo, paraître, feindre) laø moät loái giaûi thích nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ theo caùch lyù töôûng hoùa, mang daùng daáp thaàn thoaïi, nhaèm loaïi boû khoûi Ngaøi taát caû nhöõng döõ kieän coù theå haï thaáp Ngaøi neáu nhö Ngaøi mang xaùc theå loaøi ngöôøi nhö chuùng ta. Vaø heä quaû cuûa moät haønh vi nhö theá laø phuû nhaän luoân caû nhaân tính naày. Trong saùch Tin Möøng cuûa Gioan, ngöôøi ta ñaõ caûm nhaän ñöôïc boùng daùng cuûa moät noã löïc luaän chieán choáng laïi nhöõng ngöôøi theo khuynh höôùng aûo aûnh thuyeát vaø moät yù höôùng raát roõ neùt nhaèm ghi nhaän hieän thöïc cuûa xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ. Neàn vaên chöông ngoaïi qui thôøi TÖ cuõng cho thaáy daáu veát cuûa moät thöù aûo aûnh thuyeát bình daân vôùi chuû tröông cho raèng moät yeáu toá dieäu kyø can thieäp khieán cho Ñöùc Kitoâ thoaùt khoûi thaân phaän phaøm nhaân. Ignace d’Antioche, veà phaàn mình, cuõng ñaõ phaûi chieán ñaáu choáng laïi cuõng cuøng khuynh höôùng nhö vaäy. Nhöng theá kyû II môùi laø luùc Aûo aûnh thuyeát ñöôïc heä thoáng hoùa laïi caùch khaù hoaøn chænh trong nhöõng heä thoáng tö töôûng mang maøu saéc ngoä giaùo nhö cuûa Valentin vaø cuûa Marcion. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi naày, xaùc theå vaø vaät chaát laø nhöõng thuï taïo xaáu xa do moät thaàn caáp döôùi taïo ra. Ñöùc Kitoâ khoâng theå naøo thuoäc veà theá giôùi xaùc thòt naày, voán ñaõ bò keát aùn vaø khoâng theå naøo mang laïi söï sieâu ñoä. Nhö vaäy, nhöõng ngöôøi theo khuynh höôùng ngoä giaùo töø choái thöïc theå xaùc theå nôi Ñöùc Kitoâ vaø caû vieäc Ngaøi ñoàng baûn tính vôùi chuùng ta.- Thænh thoaûng trong lòch söû, nhaát laø nôi theá kyû IV, nhöõng khuynh höôùng aûo aûnh thuyeát naày laïi choãi daäy. Thaäm chí caû môùi vöøa ñaây thoâi, khuynh höôùng höôùng veà aûo aûnh thuyeát vaãn coøn ñöôïc nhaän ra nôi nieàm tin bình daân cuûa khaù nhieàu moâi tröôøng kitoâ (xem F.X. Arnold, Pastorale et principe d’incarnation). Ñaâu laø yù nghóa saâu xa cuûa Aûo aûnh thuyeát? Ñaâu laø ñoäng cô thuùc ñaåy khuynh höôùng naày? Aûo aûnh thuyeát, laïc giaùo mang daùng daáp toân giaùo, trong saâu thaúm cuûa noù, voán laø yù muoán muoán taùch rôøi Thieân Chuùa ra khoûi con ngöôøi; vaø laø nguoàn coäi sinh ra nhöõng laïc giaùo lôùn lieân quan ñeán Kitoâ-hoïc; sau naày, noù coøn taùc ñoäng lieân can ñeán haønh vi nhaäp theå; baây giôø ñaây, aûo aûnh thuyeát chæ môùi ñaù ñoäng ñeán chính söï kieän, chính xaùc theå ñöôïc nhaän laáy. Aûo aûnh thuyeát voán baét nguoàn töø moät tieàn kieán veà töông quan giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi: Thieân Chuùa, theo nhöõng ngöôøi naày, khoâng vieäc gì phaûi haï coá quan taâm nhöõng keû maø Ngaøi ñaõ taïo thaønh; Thieân Chuùa khoâng phaûi laø baïn cuûa con ngöôøi. Vaõ laïi, khoaûng caùch giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi lôùn ñeán ñoä khoâng theå naøo vöôït qua ñöôïc, thaäm chí caû ñoái vôùi Thieân Chuùa. Xaùc tín veà moät khoaûng caùch nhö theá phaùt sinh töø moät thaùi ñoä bi quan ñoái vôùi xaùc theå chuùng ta vaø, töø moät theá giôùi ñaõ nhuoám phaûi neàn vaên hoùa Hy laïp voán khoù coù theå quan nieäm thaân xaùc chuùng ta, moät thaân xaùc voán mang ñaày giôùi haïn vaø moûng doøn yeáu ñuoái, nhö laø moät söï thieän. Töï nguoàn goác vaø do caáu taïo, xaùc theå voán xaáu xa; moät söï “nhaäp theå” thöïc söï, ñoái vôùi Thieân Chuùa, ñoù laø moät thöù chung ñuïng dô daùy, xaáu xa khoâng theå naøo chaáp nhaän ñöôïc. Do ñoù, vieäc giaûm thieåu nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ ñeán ñoä chæ coøn laø moät thöù daùng veû beân ngoaøi thuaàn tuùy, töôùc boû heát taát caû gì voán laøm cho xaùc theå chuùng ta laø xaùc theå, laø nhaèm ñeå baûo veä Ñöùc Kitoâ khoûi moïi thöù chung ñuïng vôùi theá giôùi cuûa chuùng ta. Laïc giaùo naày cuõng lieân quan ñeán baûn tính coâng trình sieâu ñoä: ngay caû thöïc taïi Keá ñoà teá theá cuõng bò ñaët thaønh vaán ñeà. Thaät vaäy, hoaëc laø Ñöùc Kitoâ chæ sieâu ñoä phaàn ñænh ñaàu nôi linh hoàn cö nguï cuûa moät vaøi ngöôøi “coù khaû naêng nhaäp thaàn cao” (“pneumatiques”), vì raèng Ngaøi ñaõ maëc khaûi cho hoï nhöõng maàu nhieäm veà Thieân Chuùa, chöù khoâng phaûi do caùi maø chính Ngaøi thöïc hieän; vaø nhö vaäy laø Ngaøi keát aùn moät xaùc theå voán khoâng coù khaû naêng nhaän ñöôïc söï sieâu ñoä; - hoaëc laø, Ñöùc Kitoâ ñeán laø ñeå thu veà laïi vaø thaâu toùm vaøo nôi xaùc theå cuûa Ngaøi toaøn boä taïo thaønh, voán laø coâng trình ñeïp ñeõ vaø toát laønh cuûa Thieân Chuùa vaø cuûa chính Ngaøi, nhaèm khoâi phuïc laïi, nhaèm canh taân ñoåi môùi vaø daãn ñöa taïo thaønh ñeán söï phuïc sinh. Nhöng, neáu söï theå laø nhö vaäy, thì luùc baáy giôø,ø taát caû ñeàu döïa treân nhöõng maàu nhieäm ñaõ ñöôïc soáng nôi xaùc theå cuûa Ngaøi vaø vì theá coù nghóa laø treân thöïc taïi xaùc theå cuûa Ngaøi. Ñoù chính laø caùi giaù moät coøn moät maát cuûa Aûo aûnh thuyeát. Tröôùc vieäc ngöôøi ta phuû nhaän nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ nhö vaäy, ñöùc tin luùc baáy giôø töï ñaët ra cho mình nhöõng caâu hoûi nhö theá naày: Phaûi hieåu Ñöùc Kitoâ laø ngöôøi nhö theá naøo? Ngaøi ñaõ thöïc söï nhaän laáy gì töø nôi chuùng ta? Ñaâu laø söï thaät, giôùi haïn, noäi haøm cuûa vieäc Ngaøi gioáng nhö con ngöôøi chuùng ta?
a) Nhöõng nhaân vaät chuû choát: Ireùneùe (Contre les Heùreùsies) vaø Tertullien (La chair du Christ, La reùsurrection de la chair), moãi ngöôøi vôùi sôû tröôøng thieân taøi cuûa mình, ñaõ laø nhöõng nhaân vaät chuû choát baûo veä thöïc theå xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ. Ñoái vôùi Ireùneùe, Ñöùc Kitoâ thaâu toùm laïi nôi xaùc theå cuûa Ngaøi xaùc theå voán sinh xuaát töø Añam, mang daáu aán cuûa söï cheát, chia phaân vaø raõi raùc ñoù ñaây. Khi nhaän laáy xaùc theå nhö toäi loãi voán ñaõ laøm ra, Ñöùc Kitoâ ñaõ hoaøn laïi cho xaùc theå ñoù tính chaát baát töû. Giaùo thuyeát cuûa Tertullien, duø ñieåm nhaán quaû thöïc coù tính hieän thöïc hôn raát nhieàu, nhöng thaät ñaùng ngaïc nhieân laø noù raát gaàn guõi vôùi Ireùneùe, duø khi Tertullien ghi nhaän xaùc theå ñöôïc ñònh ñaët cho ôn sieâu ñoä vaø vai troø trung taâm cuûa xaùc theå Ñöùc Kitoâ trong Keá ñoà teá theá, duø khi Tertullien xaây döïng luaän cöù treân vieäc sinh ra maø vaãn coøn ñoàng trinh vaø söû duïng laïi theo caùch thöùc cuûa mình khi cho raèng coù söï song haønh giöõa söï sinh ra Añam vaø söï sinh ra Ñöùc Gieâsu. b) Luaän cöù döïa treân sieâu ñoä luaän: Caro est salutis cardo: Hieän taïi, xem ra chæ caàn söu taäp laïi ñuû nhöõng vaên baûn trong ñoù Thaùnh Kinh ghi nhaän thöïc taïi nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ vaø tính vaät chaát cuûa xaùc theå cuûa Ngaøi. Ireùneùe vaø Tertullien, ñaõ haún, seõ söû duïng nhöõng vaên baûn ñoù: nhöng caùc ngaøi khoâng laøm ñieàu ñoù theo baát cöù traät töï naøo, tình côø hay chaúng coù chuû yù gì. Caùc ngaøi ñaõ raõo qua khaép Keá ñoà sieâu ñoä vaø ñaõ nhaän ra ñöôïc sôïi chæ ñoû lieân keát xuyeân suoát quùa trình voán ñöôïc maëc khaûi khôûi ñi töø tình traïng nguyeân thuûy Alpha cho ñeán tình traïng ñích ñieåm Omeùga cuûa Ngaøi. Nhaân danh ñöùc tin maø Giaùo Hoäi voán coù, caùc ngaøi luaän chöùng baèng caùch chöùng toû raèng Giaùo hoäi caàn phaûi baûo toàn nguyeân veïn nieàm tin ñoù, cho ñeán taän xaùc theå cuûa moãi thaønh vieân cuûa Giaùo Hoäi, raèng Giaùo Hoäi laø daân môùi cuûa Thieân Chuùa, voán ñöôïc höùa ban söï phuïc sinh vaø trong daân môùi ñoù toaøn theå vuõ truï tìm ra ñöôïc cuøng ñích vaø söï sieâu ñoä cuûa mình. Theá maø thöïc taïi sieâu ñoä nhöõng con ngöôøi ñöôïc taäp hôïp laïi trong Giaùo Hoäi ñoù tuøy thuoäc vaøo thöïc taïi xaùc theå cuûa Ñöùc Chuùa. Ñoù chính laø lyù do taïi sao caùc ngaøi chuû tröông coù moät söï thoáng nhaát to lôùn nôi lòch söû sieâu ñoä vaø raèng giöõa Coâng trình Taïo Thaønh vaø Coâng trình Nhaäp Theå coù töông quan vôùi nhau. Vì raèng thöù ñaát buøn maø Thieân Chuùa ñaõ duøng ñeå naén neân xaùc theå con ngöôøi ñoù chính laø nôi dieãn ra maàu nhieäm con ngöôøi ñöôïc trôû neân gioáng nhö Thieân Chuùa. Ñoù chính laø coâng trình cuûa Ngaøi, “thöïc theå do Ngaøi laøm ra” (son “plasma”), coâng trình maø Ñöùc Kitoâ ñaõ ñeán ñeå tieáp tuïc, baèng caùch xaâm nhaäp vaøo trong suoát caùi chuoãi keá tieáp nhöõng theá heä loaøi ngöôøi vaø ñaûm nhaän laáy xaùc theå con ngöôøi. Vì raèng Thieân Chuùa voán khoâng muoán laøm laïi töø buøn ñaát, ñeå cho coâng trình ñöôïc sieâu ñoä ñoù khoâng khaùc gì so vôùi coâng trình ñaàu tieân. Nhöng, Con cuûa Thieân Chuùa ñöôïc sinh ra caùch ñoàng trinh, cuõng nhö Añam ñaõ ñöôïc taïo thaønh töø moät thöù ñaát trinh nguyeân, ñeå, nhö trong moät khôûi ñaàu môùi, thaâu toùm laïi nôi Ngaøi toaøn boä xaùc theå cuûa loaøi ngöôøi, nhaèm khoâi phuïc laïi vaø taùi taïo laïi, chuaån bò cho noù ñeå ñöôïc phuïc sinh vaø trôû neân baát hoaïi. Nhö vaäy, taát caû ñeàu döïa treân söï lieân ñôùi ñaày hieäu naêng maø Maàu nhieäm Nhaäp Theå ñaõ thieát laäp ñöôïc giöõa Ñöùc Kitoâ vaø xaùc theå chuùng ta. Thöïc taïi xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ mang laïi cho nhöõng maàu nhieäm cuoäc ñôøi Ngaøi, caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ngaøi moät thöïc taïi ñích thaät coù tính loaøi ngöôøi; thöïc taïi xaùc theå ñoù cho pheùp toaøn boä keá ñoà caùc bí tích toàn taïi ñöôïc, keá ñoà maø voán ñöôïc taäp trung xung quanh vieäc ñoùn nhaän thaân theå Ñöùc Kitoâ trong Bí tích Thaùnh Theå. Vì theá, Tertullien ñaõ khoâng ngaàn ngaïi phaùt bieåu: “Caro est salutis cardo”, “xaùc theå laø caùi baûn leà naâng caùnh cöûa sieâu ñoä”. Thaät vaäy, caùc bí tích theå hieän laïi nhöõng maàu nhieäm xaùc theå Ñöùc Kitoâ, vaø qua trung gian xaùc theå chuùng ta, caùc bí tích thaùnh hoùa toaøn theå höõu theå chuùng ta: “Xaùc theå ñöôïc röûa saïch,- cuõng theo Tertullien - laø ñeå cho linh hoàn ñöôïc tinh khieát; xaùc theå ñöôïc xöùc daàu laø ñeå linh hoàn ñöôïc thaùnh hieán; xaùc theå ñöôïc raøo kín chung quanh laø ñeå linh hoàn ñöôïc cuõng coá theâm söùc maïnh; xaùc theå ñöôïc bao truøm bôûi vieäc ñaët tay leân treân laø ñeå linh hoàn ñöôïc Thaàn Khí chieáu soi; xaùc theå ñöôïc nuoâi döôõng bôûi mình vaø maùu cuûa Ñöùc Kitoâ laø ñeå linh hoàn ñöôïc no ñaày Thieân Chuùa” (La reùsurrection de la chair, ch. 8). Sôû dó coù ñöôïc nhö vaäy ñoái vôùi söï sieâu ñoä chuùng ta, chính bôûi vì Ñöùc Kitoâ ñaõ thöïc söï mang vaøo mình ñieàu maø Ngaøi ñaõ ñeán ñeå sieâu ñoä vaø ñaõ cheát cho. Ngaøi ñaõ sieâu ñoä ñieàu maø Ngaøi ñaõ töï huûy mình vaøo trong ñoù, töï huûy mình ñeán cheát vaø cheát treân thaäp giaù. Ngaøi ñaõ sieâu ñoä ñieàu maø chính Ngaøii ñaõ nhaän laáy nhö laø cuûa mình: Ngaøi ñaõ sieâu ñoä taát caû gì Ngaøi ñaõ nhaän laáy nhö laø cuûa mình; Ngaøi ñaõ chæ sieâu ñoä ñieàu maø Ngaøi ñaõ nhaän laáy nhö laø cuûa mình. Neáu nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ khoâng nhaän laáy cho mình xaùc theå chuùng ta, nhöng laø moät xaùc theå töø moät thieân theå naøo ñoù, moät xaùc theå thuaàn khí (pneumatique), taét moät lôøi, laø moät xaùc theå doái traù, thì xaùc theå chuùng ta coù leõ ñaõ chaúng ñöôïc laøm cho soáng ñoäng nhö theá, vaø toaøn boä Keá ñoà teá theá voán ñi töø xaùc theå thaùnh thieän cuûa Ngaøi ñeán xaùc theå caàn phaûi ñöôïc thaùnh hoùa cuûa chuùng ta haún seõ hoùa thaønh hö khoâng. Toaøn boä Keá ñoà teá theá naày laø duy nhaát, vì raèng chæ coù moät Ñöùc Kitoâ, Con Ñaáng Taïo Thaønh, Ñaáng voán ñaõ nhaän laáy xaùc theå chuùng ta. Ñieàu naày laø nhaèm choáng laïi nhöõng ngöôøi theo ngoä giaùo (gnostiques) voán coù khuynh höôùng phaân chia Ñöùc Kitoâ ra töøng maõnh vaø nhö vaäy laø phaù huûy luoân Keá ñoà teá theá cuûa Ngaøi. Tính duy nhaát trong Keá ñoà teá theá cuûa Ñöùc Kitoâ ñöôïc ghi nhaän töø phía Maàu nhieäm Nhaäp theå cuûa Ngaøi cuõng nhö, trong cuõng thôøi kyø ñoù, ñaõ ñöôïc löu yù töø phía Maàu nhieäm Thieân Chuùa-Ba Ngoâi, nhaèm chöùng toû vieäc Ngaøi hieäp nhaát vôùi Thieân Chuùa. c) Xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ ñöôïc chöùng toû treân cô sôû vieäc Ngaøi ñöôïc sinh ra: Luùc baáy giôø, luaän chöùng seõø khôûi ñi töø vieäc ñaøo saâu nghieân cöùu thaân phaän xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ baèng caùch laàn ngöôïc trôû laïi töø cuoäc thuï naïn vaø caùi cheát cuûa Ngaøi leân ñeán taän söï sinh ra cuûa Ngaøi. Thaät vaäy, tính hieän thöïc cuûa caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ tuøy thuoäc vaøo tính hieän thöïc cuûa söï sinh ra cuûa Ngaøi. Xaùc theå maø chuùng ta bieát ñoù voán bò khoáng cheá bôûi qui luaät sinh ra vaø taøn luïi: taát caû gì coù sinh ñeàu coù töû; taát caû gì coù töû tröôùc tieân ñaõ phaûi ñöôïc sinh ra. Thaân phaän cuûa con ngöôøi cuõng theá, phaûi ñi theo con ñöôøng sinh roài töû. Neáu nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ chaúng thöïc söï ñöôïc sinh ra theo xaùc theå, luùc baáy giôø Ngaøi chæ coøn laø moät thöù aûo aûnh thoaùng qua vaø chaúng dính líu gì vôùi theá giôùi chuùng ta, gioáng nhö caùc thaàn söù trong CÖ. Vaø nhö vaäy, Ngaøi khoâng theå naøo cheát. Vì theá, caàn phaûi xem xeùt kyõ söï sinh ra cuûa Ngaøi: Thaùnh Kinh ñaõ minh chöùng caùch roõ raøng raèng Ñöùc Kitoâ ñaõ nhaän laáy moät xaùc theå coù goác gaùc töø Añam, khi ñoùn nhaän noù töø moät ngöôøi phuï nöõ, nhö baát cöù ai trong chuùng ta. Ñaõ haún, Ngaøi ñaõ nhaän laáy xaùc theå ñoù maø khoâng caàn tinh gioáng cuûa loaøi ngöôøi, nhö vaäy laø chöùng toû raèng Ngaøi voán xuaát thaân töø Thieân Chuùa, raèng Thieân Chuùa laø Cha cuûa Ngaøi vaø raèng Ngaøi ñaõ ñöôïc thuï thai bôûi haønh ñoäng cuûa Thaùnh thaàn. Nhöng, xaùc theå cuûa Ngaøi thöïc söï laø töø xaùc theå cuûa Ñöùc Maria maø coù, chöù khoâng phaûi chæ mang boä tòch beân ngoaøi maø thoâi. Nhöõng vaên baûn Thaùnh Kinh quaû roõ raøng: nhöõng vaên baûn cuûa Luca (“ñieàu seõ ñöôïc sinh ra töø coâ” 1, 35) vaø cuûa Phaoloâ (“ñöôïc laøm neân töø ngöôøi phuï nöõ” Gl 4, 4; “töø gioøng gioáng Ñavid theo xaùc theå” Rm 1, 3) töông öùng vôùi vaên baûn cuûa Mattheâu (“ñieàu ñöôïc sinh ra töø coâ” 1, 20). Ñöùc Kitoâ ñöôïc goïi laø xuaát thaân töø gioøng doõi Ñavid chính bôûi vì Ngaøi ñaõ ñöôïc sinh ra töø Ñöùc Maria. Ngaøi ñaõ ñi qua caùnh cöûa maø baát cöù ai trong chuùng ta ñeàu phaûi ñi qua ñeå vaøo trong theá gian naày. Vaø, vôùi moät gioïng ñieäu traàn truïi coá yù, Tertullien coøn nhaán maïnh treân nhöõng khía caïnh hieän thöïc nhaát cuûa söï sinh con, nhöõng khía caïnh maø theá giôiù coå löông daân voán xem nhö laø haï thaáp con ngöôøi. Caùch xaùc tín, Tertullien coøn chöùng toû cho thaáy Thieân Chuùa ñaõ yeâu thöông con ngöôøi bieát bao, khi yeâu thöông luoân caû söï sinh ra vaø xaùc theå cuûa con ngöôøi. Töø xaùc theå naày, Thieân Chuùa ñaõ laøm ra keû laân caän vôùi mình vaø “chò em cuûa Ñöùc Kitoâ cuûa Ngaøi”. “Con Thieân Chuùa ñaõ bò keát aùn töû hình treân thaäp töï; chuyeän ñoù toâi khoâng coù gì phaûi xaáu hoå, vì ñoù laø ñieàu caàn phaûi xaáu hoå. Con Thieân Chuùa ñaõ cheát; ñieàu ñoù ñaùng tin, vì ñoù laø ñieàu ngu ngoác [ñaây laø moät caâu thôøi danh: credibile, quia ineptum!]. Ñöôïc mai taùng, Ngaøi ñaõ phuïc sinh; ñieàu ñoù chaéc chaén, bôûi vì ñoù laø ñieàu khoâng theå naøo coù theå xaõy ra. Nhöng laøm theá naøo maø taát caû ñieàu ñoù thöïc söï xaõy ra ôû nôi Ngaøi, neáu nhö Ngaøi khoâng coù thöïc, neáu nhö ñaõ chaúng coù caùi gì thöïc söï nôi Ngaøi ñeå maø bò ñaâm thaâu qua, coù caùi gì thöïc söï ñeå maø cheát, coù caùi gì thöïc söï ñeå maø ñöôïc mai taùng vaø phuïc sinh, töùc laø caùi xaùc theå thaám ñaãm maùu ñaøo naày…?” (La chair du Christ, ch. 5).
Chuùng ta neân löu yù kieåu luaän chöùng vaãn cho pheùp ñöùc tin giaûi ñaùp vaán ñeà ôû ñaây: vieäc caàu cöùu Thaùnh Kinh khoâng phaûi ñöôïc thöïc hieän caùch voâ traät töï, nhöng döïa treân nhöõng caáu truùc cuûa maëc khaûi vaø nhaèm chöùng toû tính lieân keát noäi taïi cuûa chuùng. Trong noã löïc suy tö cuûa mình, ñöùc tin khoâng bao giôø taùch rôøi söï kieän vaø yù nghóa cuûa söï kieän: ñöùc tin xaùc laäp söï kieän, nhöng luoân gaén keát söï kieän laïi vôùi caùi toaøn theå cuûa söù ñieäp kitoâ. Ñöùc tin chöùng toû cho thaáy heä taïi gì maø söï hieäp nhaát trong caáu truùc vaø söï lieân keát toaøn theå khoâng theå naøo thieáu ñöôïc trong luaän chöùng cuûa mình. Luaän chöùng döïa treân keá ñoà sieâu ñoä trong ñoù Giaùo hoäi phaân bieät ra giöõa nhöõng tieàn giaû ñònh khaùc nhau cuûa söï sieâu ñoä maø Giaùo hoäi vaãn soáng töø nhöõng ngaøy ñaàu nhôø nieàm tin vaøo Ñöùc Kitoâ vaø aân hueä Thaàn Khí , ñoù laø luaän chöùng kieåu maãu nôi dieãn töø cuûa caùc Giaùo phuï: chuùng ta seõ thöôøng gaëp laïi kieåu luaän chöùng naày.
1) - Heä luaän ruùt ra ñöôïc ôû ñaây, nhö voán ñaõ ñöôïc thöøa nhaän, laø Thieân Chuùa thaät, Ñöùc Kitoâ ñoàng thôøi cuõng laø con ngöôøi thaät. Trong thôøi ñoaïn thöù nhaát, ngöôøi ta ñaõ noùi Ñöùc Kitoâ laø Thieân Chuùa laøm ngöôøi; baây giôø ñaây, ngöôøi ta noùi Ngaøi laø Thieân Chuùa thaät laøm ngöôøi thaät. Neáu xeùt treân cô sôû khaúng ñònh naày coù söï tieán boä naøo chaêng veà maët noäi dung thì phaûi noùi laø khoâng; nhöng quaû laø ñaùng keå neáu xeùt ôû möùc ñoä haønh vi maø qua ñoù ñöùc tin kieåm keâ laïi noäi dung ñaëc thuø cuûa mình. Vì raèng ñöùc tin dieãn taû ñöôïc caùch ñaày ñuû hôn ñieàu maø ñöùc tin “muoán noùi” khi noùi raèng Thieân Chuùa laøm ngöôøi. Ñöùc tin cho bieát phaûi hieåu nhö theá naøo veà vieäc Ñöùc Kitoâ laø Thieân Chuùa vaø laø ngöôøi: söï vieäc phaûi ñöôïc hieåu theo nghóa maïnh tích cöïc chöù khoâng phaûi theo nghóa tieâu cöïc coù tính thích nghi (moät Thieân Chuùa giaû boä laøm ngöôøi). Nhöng, heä luaän naày vaãn coøn mang trong mình moät giôùi haïn, vì raèng caû hai khaúng ñònh naày môùi chæ naèm beân caïnh nhau chöù vaãn chöa chöùng toû ñöôïc raèng Ñöùc Kitoâ caùch toaøn theå vaø khoâng phaân chia laø Thieân Chuùa vaø laø ngöôøi: ñoù seõ laø vaán ñeà ñöôïc ñaët ra nôi Coâng ñoàng Eùpheøse. Nôi thaønh ngöõ UNUS CHRISTUS, thaønh ngöõ maø trong ñoù ñöùc tin coù tham voïng qui tuï laïi trong moät moái khaúng ñònh keùp naày laø Ñöùc Kitoâ vöøa laø Thieân Chuùa thaät vöøa laø ngöôøi thaät, chuùng ta cuõng seõ gaëp laïi giôùi haïn töông töï. Tính duy nhaát ñöôïc khaúng ñònh ôû ñaây thuoäc traät töï keá ñoà teá theá (döïa treân söï hieäp nhaát giöõa hai Giao öôùc, söï hieäp nhaát trong Keá ñoà teá theá khôûi ñi töø Coâng trình saùng taïo ñeán Maàu nhieäm Nhaäp theå, vaø vì theá, cuûa Ñöùc Kitoâ trong nguoàn goác keùp cuûa Ngaøi); tính duy nhaát naày töông töï nhö thöïc taïi hieäp nhaát cuûa Thieân Chuùa-Ba Ngoâi trong Keá ñoà teá theá voán ñöôïc khaúng ñònh trong cuøng moät thôøi kyø: ñaây chöa phaûi laø söï hieäp nhaát döïa treân truï theå (subsistence) cuûa ngoâi vò Ngoâi Lôøi trong xaùc theå. 2) – Trong thôøi ñieåm naày, ñöùc tin chöa ñaët thaønh vaán ñeà nhöõng vaán naïn nhö : Lieäu coù theå coù vieäc Thieân Chuùa nhaäp theå hay khoâng? Ngoâi vò naøo phaûi nhaäp theå ñaây? Ñöùc tin ôû ñaây ñôn giaûn chæ coù vieäc ñoùn nhaän Maàu nhieäm Nhaäp theå nhö laø söï kieän trung taâm cuûa söï sieâu ñoä. Nhö Tertullien phaùt bieåu, “ñieàu maø Thieân Chuùa ñaõ laøm, Ngaøi cuõng ñaõ coù theå laøm nöõa; ñieàu maø Thieân Chuùa coù theå laøm, Ngaøi ñaõ baøy toû; quod fecit, et potuit; quod potuit, et ostendit”. CHÖÔNG III NHAÂN TÍNH CUÛA ÑÖÙC KITOÂ COÙ ÑÖÔÏC SÖÏ THAÙNH THIEÄN NHÖ THEÁ NAØO ? Duø ñaõ ñöôïc Thaàn Khí thaùnh hoùa, Ñöùc Kitoâ, do töï baûn tính, hoaøn toaøn laø Thieân Chuùa ; vì raèng, chæ nôi nhaân tính cuûa Ngaøi maø thoâi vaø vì chuùng ta, Ngaøi ñaõ ñoùn nhaän töøng böôùc aân suûng hoaøn haûo maø chính Ngaøi voán laø nguoàn suoái.
Ñöc Kitoâ ñaõ nhaän laáy xaùc theå chuùng ta, moät xaùc theå hoaøn toaøn gioáng nhö chuùng ta. Gaàn nhö chæ coù moät khaùc bieät maø Thö göûi tín höõu Do Thaùi coù löu yù (“ngoaïi tröø toäi loãi”, Dt 4, 15): Ngaøi ñaõ khoâng mang vaøo mình daáu veát oâ ueá cuûa toäi loãi. Xaùc theå cuûa Ngaøi nhö vaäy laø thaùnh. Nhöng, söï thaùnh thieän nôi xaùc theå naày hoaøn toaøn vaãn coøn trong tình traïng tieâu cöïc vaø chöa ñuû ñeå lyù giaûi cho söï thaùnh thieän cuûa Ñöùc Kitoâ nôi nhaân tính cuûa Ngaøi. Ñöùc Kitoâ voán hoaøn toaøn traøn ñaày söï thaùnh thieän, töùc laø traøn ñaày söï thaùnh thieän cuûa chính Thieân Chuùa, vì raèng chæ Thieân Chuùa môùi laø Ñaáng Thaùnh. Thöïc taïi xaùc theå cuûa Ngaøi vaø baûn tính gioáng nhö chuùng ta cuûa Ngaøi cho pheùp Ngaøi coù theå thoâng ban cho chuùng ta söï thaùnh thieän voán coù töø Thieân Chuùa vaø maø Ngaøi voán sôû höõu caùch traøn ñaày naày. Nhöng ôû ñaây, moät khoù khaên nghieäm troïng xuaát hieän. Ñöùc Kitoâ sôû höõu söï thaùnh thieän ñoù nhö theá naøo? Kinh Thaùnh noùi vôùi chuùng ta raèng chính Ngaøi ñaõ laõnh nhaän söï thaùnh thieän ñoù: Ngaøi ñaõ ñöôïc thaùnh hoùa bôûi Thaàn Khí ngöï xuoáng treân Ngaøi ngaøy Ngaøi ñöôïc thaùnh taåy (Mt 3, 16; Mc 1, 10; Lc 3, 22). Chính danh xöng cuûa Ngaøi noùi leân ñieàu ñoù; Ngaøi ñöôïc goïi laø “Ñaáng thieân sai”, “Christos”, “Ñaáng ñöôïc xöùc daàu”, ñöôïc thaùnh hieán cho söù vuï, chính bôûi vì Ngaøi ñaõ ñöôïc Xöùc daàu thaùnh thieän laø chính Thaàn Khí. Nhöng, neáu vaäy, phaûi chaêng phaûi hieåu laø Ngaøi ñaõ khoâng sôû ñaéc söï thaùnh thieän naày do töï nguoàn goác? Chaúng phaûi Ngaøi ñaõ caàn söï thaùnh hoaù naày, bôûi vì Ngaøi ñaõ khoâng sôû ñaéc Thaàn Khí nhö cuûa rieâng mình? Hay phaûi chaêng Ngaøi ñaõ nhaän ñöôïc cöông vò laø Con khi Ngaøi ñöôïc thaùnh taåy? Thaät vaäy, chæ coù moät Ñöùc Kitoâ, vaø chính Ngaøi ñaõ muoán cho thaáy Ngaøi phaûi chòu vieäc thaùnh taåy naày. Luca cuõng ñaõ chaúng noùi raèng Ñöùc Gieâsu “caøng theâm tuoåi caøng theâm khoân ngoan, voùc daùng vaø aân suûng” (2, 52) ñoù sao? Nhö vaäy, Ngaøi aét haún cuõng seõ phaûi “lôùn leân trong thaàn tính” cho ñeán luùc ñöôïc ñoùn nhaän nhö Nghóa Töû thaàn linh nôi soâng Jordan, vaø roài “ñöôïc trôû neân hoaøn haûo do nhöõng khoå ñau Ngöôøi ñaõ chòu” (Dt 2, 10) haàu coù theå laõnh nhaän caùch vinh quang “danh hieäu vöôït treân moïi danh hieäu” (Pl 2, 9). Neáu quaû thöïc nhö vaäy, thì Ñöùc Kitoâ chaúng qua cuõng chæ laø moät vò thieân chuùa ñöôïc laøm neân, moät thuï taïo laõnh nhaän ñöôïc Thaùnh Thaàn töø Cha: hoaëc ñoù laø moät thuï taïo tieàn höõu vaø troãi vöôït treân chuùng ta, hoaëc ñoù hoaøn toaøn chæ laø moät con ngöôøi mang trong mình thieân chuùa (homme theùophore), moät con ngöôøi ñöôïc thaàn linh hoùa. Nhö vaäy, ñaõ naãy sinh moät söï ñoái khaùng giöõa hai danh xöng “Ñöùc Kitoâ” vaø “Con cuûa Thieân Chuùa”. Vaø döôùi hai danh xöng naày, chính thaåm ñònh con ngöôøi thaät laïi thaønh ra ñoái khaùng vôùi vôùi thaåm ñònh Thieân Chuùa thaät. Söï ñoái khaùng naày voán naèm treân bình dieän toân giaùo, nhöng laïi ñaõ bieán thaønh söï ñoái khaùng treân bình dieän höõu theå hoïc: neáu nhö Ñöùc Kitoâ thöïc söï ñöôïc thaùnh hoùa, trong tö caùch laø con ngöôøi thaät, vaäy thì Ngaøi laøm theá naøo ñeå coù theå laø suoái nguoàn töø ñoù phaùt xuaát moïi söï thaùnh thieän, töùc laø Thieân Chuùa thaät? CAÙC LAÏC GIAÙO MANG KHUYNH HÖÔÙNG NGHÓA TÖÛ THUYEÁT: Coù nhieàu hình thaùi Nghóa Töû thuyeát khaùc nhau (töø cuoái theá kyø II; nhöng nhaát laø trong haï baùn theá kyû III vôùi Paul de Samosate,giaùm muïc thaønh Antioche naêm 260; vaø vaøo theá kyû IV vôùi Arius, roài Photin) taïo neân nhöõng laïc giaùo trong cuøng luùc vöøa ñuïng chaïm ñeán Maàu nhieäm Thieân Chuùa-Ba Ngoâi vöøa Kitoâ-hoïc. Ñoái vôùi Arius, maø vaán ñeà ñaët ra ôû ñaây cho thaáy leà loái luaän chöùng kinh ñieån cuûa khuynh höôùng naày, söï kieän Ñöùc Gieâsu “ñaõ caàn” ñöôïc thaùnh hoùa vaø caàn ñöôïc laøm cho trôû neân hoaøn haûo hôn leân nôi thieân tính chöùng toû raèng baûn theå cuûa Ngaøi xa laï vaø thaáp hôn so vôùi baûn theå cuûa Cha, coøn coù theå ñöôïc laøm cho hoaøn haûo theâm leân vaø vì theá coù theå bieán chuyeån. Ñöùc Kitoâ, thuï taïo ñöôïc thaàn linh hoùa hay Thieân Chuùa ñöôïc laøm neân, khoâng vónh haèng cuõng khoâng ñoàng baûn theå vôùi Cha ñöôïc. Ñónh ñieåm cuûa söï phaûn khaùng naày cuûa Arius dó nhieân laø nhaèm choáng laïi thaàn tính ñích thaät cuûa Ñöùc Kitoâ vaø, nguoàn goác saâu xa cuûa phaûn khaùng naày, tröôùc heát, chính laø vieäc ngay töø ñaàu ngöôøi ta ñaõ choáng laïi Maàu nhieäm Thieân Chuùa-Ba Ngoâi. Cho neân, tranh luaän veà Maàu nhieäm Thieân Chuùa-Ba Ngoâi trong thôøi kyø naày thöïc ra cuõng chæ laø coâng taùc gôõ mìn vaø ñoù cuõng chính laø lyù do trieäu taäp Coâng ñoàng Niceùe naêm 325. Quan ñieåm laäp tröôøng cuûa Arius lieân can ñeán Ñöùc Kitoâ seõ coù moät heä luïy khoâng nhoû ñoái vôùi Keá ñoà Nhaäp theå: ñöôïc thaùnh hoùa nhö chuùng ta vaø ñöôïc trôû neân Thieân Chuùa nhôø Aân suûng, Ñöùc Kitoâ, cuøng laém, cuõng chæ laø Ñaáng Trung gian; Ngaøi chaúng coù chuùt gì laø Thieân Chuùa nôi nhaân tính ñeå thoâng ban cho chuùng ta.
Ñöùc tin seõ phaûi phaân bieät ra caùch roõ raøng ñieàu gì thuoäc veà thaàn tính hoaøn haûo nôi Con vaø, ñieàu gì laø heä quaû ñöôïc mong muoán töø haønh vi nhaân loaïi hoùa cuûa Ngaøi. ÔÛ ñaây, giaû ñònh raèng caâu traû lôøi ñaõ coù ñöôïc nôi Maàu nhieäm Thieân Chuùa-Ba Ngoâi, töùc laø ñònh tín cuûa Coâng ñoàng Niceùe veà vieäc Con ñöôïc sinh ra vónh haèng, chuùng toâi chæ coøn vieäc laø thaâu taäp laïi nhöõng ñieåm quan troïng trong luaän chöùng lieân quan Kitoâ-hoïc cuûa Coâng ñoàng, töùc laø nhöõng khía caïnh khaùc nhau trong moái töông quan thaùnh hoùa ñi töø thaàn tính ñeán nhaân tính nôi Ñöùc Kitoâ vaø laøm cho Ngaøi trôû thaønh Ñaáng Trung gian giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi. [Luaän chöùng vay möôïn nôi Athanase, 1er Discours contre les Ariens; vaø ôû nôi taùc phaåm Sur l’Incarnation et contre les Ariens maø coù ngöôøi nghi ngôø laø ñaõ ñöôïc gaùn gheùp cho Athanase.] a) Ñöùc Kitoâ, trong tö caùch Thieân Chuùa hoaøn haûo, töï baûn tính laø thaùnh. Vôùi töôùc hieäu naày, Ñöùc Kitoâ chaúng caàn gì phaûi ñöôïc thaùnh hoùa. Neáu khoâng, laøm sao Ngaøi coù theå laø taùc nhaân thaùnh hoùa vaø laøø Ñaáng trao ban aân suûng ñöôïc? Neáu nhö Ngaøi khoâng phaûi ñích thaät laø Con do ñöôïc sinh ra caùch vónh haèng, Ngaøi chaúng theå naøo ban cho chuùng ta ñöôïc thoâng phaàn tö caùch laø con Thieân Chuùa ñöôïc, vaø chuùng ta cuõng chaúng theå naøo ñöôïc nhaän laøm Nghóa Töû cuûa Thieân Chuùa trong Ngaøi ñöôïc. – Vaõ laïi, Kinh Thaùnh cuõng ñaõ chöùng toû cho chuùng ta thaáy raèng Ñaáng ñaõ ñöôïc toân vinh khi nhaän danh hieäu vöôït treân moïi danh hieäu ñoù cuõng chính laø Ñaáng, voán laø thaân phaän Thieân Chuùa, ñaõ chuû ñoäng töï haï mình xuoáng laøm thaân phaän toâi tôù (xem Pl 2, 6-11). Ngaøi ñaõ thaùnh taåy trong Thaùnh Thaàn (xem Mt 3, 11) vaø ñaõ phaân phaùt Thaùnh Thaàn cho caùc Toâng ñoà nhö laø cuûa rieâng cuûa Ngaøi (Ga 20, 22). b) Nôi nhaân tính cuûa Ngaøi, hay theo xaùc theå, Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc thaùnh hoùa nhôø aân suûng. Neáu xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ ñaõ khoâng phaûi ñöôïc taåy ueá cho saïch khoûi toäi loãi nhö xaùc theå cuûa chuùng ta, thì xaùc theå ñoù chæ coù theå trôû neân thöïc söï thaùnh do vieäc ñöôïc tham döï vaøo söï thaùnh thieän cuûa Thieân Chuùa maø thoâi. Ñoù chính laø ñieàu ñaõ ñöôïc saûn sinh ra khi Ngaøi ñaõ ñöôïc thuï thai do bôûi Thaàn Khí. “Thaùnh Thaàn seõ ngöï xuoáng treân coâ, thaàn söù noùi vôùi Ñöùc Maria, vaø Quyeàn Naêng cuûa Ñaáng Toái Cao seõ phuû boùng treân coâ; chính vì theá, con treû sinh ra seõ laø thaùnh vaø seõ ñöôïc goïi laø Con Thieân Chuùa” (Lc 1, 35). Vaø bôûi vì laø ngöôøi, neân Ngaøi ñaõ ngaøy caøng phaùt trieån veà Khoân ngoan vaø Aân suûng (Lc 2, 52), duø, vì laø Thieân Chuùa, Ngaøi voán laø Quyeàn Naêng vónh haèng vaø laø söï Khoân Ngoan cuûa Thieân Chuùa (xem 1 Cr 1, 24). Bieán coá thaàn hieän luùc ñöôïc thaùnh taåy, vì theá, khoâng phaûi laø khôûi ñaàu, maø laø dòp Ñöùc Kitoâ bieåu loä tình traïng thaùnh thieän cuûa Ngaøi luùc baét ñaàu taùc vuï, ñeå ñöôïc thöøa nhaän nhö laø Ñaáng ñöôïc xöùc daàu cuûa Ñöùc Chuùa, nhö Ñaáng ñöôïc Thieân Chuùa sai ñi vaø nhö Ñaáng maø treân ñoù Thaàn Khí cö nguï. “Khoâng phaûi Ñaáng Toái Cao ñaõ ñöôïc naâng leân: maø ñoù laø xaùc theå cuûa Ñaáng Toái Cao, vaø aân hueä Danh hieäu vöôït treân moïi Danh hieäu ñöôïc trao ban laø trao ban cho chính xaùc theå ñoù. Khoâng phaûi Ngoâi Lôøi cuûa Thieân Chuùa ñaõ nhaän ñöôïc aân suûng ñöôïc goïi laø Thieân Chuùa: maø ñoù laø xaùc theå cuûa Ngaøi ñaõ ñöôïc thaàn linh hoùa cuøng vôùi Ngaøi… Ñaáng coù Söï Soáng, vì Ngaøi chính laø Söï Soáng, nhö con ngöôøi, laïi ñoùn nhaän Söï Soáng: Ngaøi ñoùn nhaän Söï Soáng cho chuùng ta. Nhö con ngöôøi, Quyeàn naêng vónh haèng vaø Söï Khoân ngoan Thieân Chuùa phaùt trieån töøng böôùc veà khoân ngoan vaø tuoåi ñôøi. Nhö con ngöôøi, Ñaáng töø muoân thöôû ñaõ coù do töï baûn tính laïi ñöôïc naâng leân ñoùn nhaän Danh hieäu vöôït treân moïi Danh hieäu” (Sur l’Incarnation du Verbe et con tre les Ariens, caùc soá 3 vaø 11, baûn Phaùp ngöõ cuûa Joseph Moingt). Maàu nhieäm Nhaäp theå cuûa Ngoâi Lôøi, vì theá, laø söï taùi taïo laïi con ngöôøi ñeå ñöôïc traøn ñaày aân suûng. Ñöùc Kitoâ laø con ngöôøi ñöôïc khoâi phuïc laïi tình traïng toaøn veïn luùc ban ñaàu, con ngöôøi môùi traøn ñaày tình baèng höõu vôùi Thieân Chuùa. c) Ñöùc Kitoâ töï thaùnh hoùa mình ngay töï beân trong baûn thaân mình. Nhö vaäy, phaûi chaêng ngöôøi ta phaûi hieåu Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc thaùnh hoùa nhö baát kyø ai trong chuùng ta, “do töï beân ngoaøi”, töùc laø theo caùch maø chuùng ta laõnh nhaän Thaàn Khí, voán tröôùc kia xa laï vôùi chuùng ta, nôi bí tích thaùnh taåy? Neáu quaû thöïc laø nhö vaäy, thì Ñöùc Kitoâ, nôi nhaân tính cuûa Ngaøi, haún seõ chæ laø moät Nghóa Töû cuûa Thieân Chuùa maø thoâi, nhö baát kyø ai trong chuùng ta. Theá maø, nhö con ngöôøi, Ngaøi ñaõ ñoùn nhaän ñieàu maø nhö laø Thieân Chuùa Ngaøi voán sôû höõu. Vì chöng, Thaàn Khí Thieân Chuùa laø cuûa rieâng cuûa Ngaøi do töï baûn tính vaø noäi taïi trong Ngaøi. Vì theá, ngay töï beân trong baûn thaân mình maø Ñöùc Kitoâ haèng thoâng ban Thaàn Khí cuûa Ngaøi cho nhaân tính cuûa Ngaøi vaø, caùch traøn ñaày. Nhö vaäy, Söï Thaùnh thieän cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng phaûi do ñöôïc tham phaàn nhö söï thaùnh thieän cuûa loaøi ngöôøi chuùng ta; söï Thaùnh thieän ñoù laø do baûn theå cuûa Ngaøi maø coù vaø hoaøn haûo, vì chöng “nôi Ngaøi, taát caû söï vieân maõn cuûa thaàn tính hieän dieän caùch cuï theå (corporellement)” (Cl 2, 9). Neáu nhö Kinh Thaùnh trình baøy Ngaøi nhö ñöôïc thaùnh hoùa bôûi Cha (“Ñaáng maø Cha ñaõ thaùnh hoùa hay thaùnh hieán [heøgiasen] vaø sai ñeán trong theá gian” Ga 10, 36) vaø bôûi Thaàn Khí (bí tích thaùnh taåy), chính bôûi vì söï thaùnh hoùa nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ laø coâng trình chung cuûa caû Ba Ngoâi; thaät vaäy, chính Ñöùc Kitoâ cuõng ñaõ chöùng toû mình nhö laø chuû theå naêng ñoäng trong vieäc thaùnh hoùa chính baûn thaân Ngaøi : “Vì hoï, Thaày ñaõ töï thaùnh hoùa chính baûn thaân mình” [agiazoâ], Ga 17, 19. d) Chuû theå cuûa haønh vi thaùnh hoùa naày chính laø Ngoâi Vò Thieân Chuùa trong thaân phaän töï huûy. Nhöõng phaân bieät tröôùc ñaây vaãn chöa lyù giaûi ñöôïc toaøn theå maàu nhieäm. Vì chöng, neáu quaû thöïc laø chính nôi nhaân tính cuûa mình maø Ñöùc Kitoâ, ngay töï beân trong, ñaõ ñöôïc thaùnh hieán vaø thaùnh hoùa, thì chuû theå maø phaûi gaùn cho haønh vi thaùnh hoùa naày chính laø Ngoâi Vò Thieân Chuùa cuûa Ngaøi. “NGAÕ VÒ” (le JE) ñöôïc thaùnh hoùa chính laø “NGAÕ VÒ” (le JE) Con Thieân Chuùa , vì chöng xaùc theå hay nhaân tính cuûa Ngaøi khoâng phaûi laø caùi maø Ngaøi “coù” (avoir) vaø vì theá haún phaûi ôû beân ngoaøi, maø “laø” chính Ngaøi. Ñöùc Kitoâ chính laø thaân theå Ngaøi, chính laø nhaân tính cuûa rieâng Ngaøi, nhö baát cöù ai trong chuùng ta. Chuû theå maø baát cöù gì xaõy ñeán nôi nhaân tính cuõng ñeàu bò laøm thöông toån tôùi chính laø Ngoâi Vò Con Thieân Chuùa. Vò Con thaùnh töï thöôû vónh haèng cuûa Cha, vì vaäy, ñaõ töï haï mình xuoáng ñeå ñöôïc thaùnh hoùa trong phaàn nhaân loaïi cuûa chính mình; Con Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc thaàn hoùa do bôûi haønh vi töï huûy töï nguyeän cuûa Ngaøi; Ngaøi ñaõ töï laøm cho mình ngheøo ñi vaø chaáp nhaän thaân phaän ñöôïc cho ñeå coù theå laøm cho chuùng ta neân giaøu coù; Ngaøi ñaõ chaáp nhaän thaân phaän ñöôïc thaùnh hoùa ñeå coù theå thaùnh hoùa chuùng ta. Thaùnh Kinh ñaõ laøm chöùng ñieàu ñoù khi, trong ngoân ngöõ cuûa mình, luoân luoân gaùn haønh vi thaùnh hoùa cho “NGAÕ VÒ” laø Ngoâi Vò Ñöùc Kitoâ. e) Ñöùc Kitoâ thaùnh hoùa mình laø “vì chuùng ta”. Thaät vaäy, vieäc Ñöùc Kitoâ ñöôïc thaùnh hoùa chæ coù yù nghóa trong nhaõn giôùi laø vì söï thaùnh hoùa cuûa chuùng ta: taát caû gì ñi töø thaàn tính ñeán nhaân tính cuûa Ngaøi ñeàu laø ñeå ñöôïc thoâng ban cho chuùng ta. “Vì hoï maø Thaày töï thaùnh hoùa chính baûn thaân mình, baûn vaên Ga 17, 19 ñaõ ñöôïc trích daãn voán noùi, ñeå caû hoï nöõa cuõng ñöôïc thaùnh hoùa trong söï thaät”. Ñöùc Kitoâ ñöôïc naâng leân cao vaø ñöôïc thaùnh hoùa nôi xaùc theå maø Ngaøi ñaõ mang laáy vì chuùng ta; bôøi vì Ngaøi ñaõ töï haï thaáp mình neân Thieân Chuùa ñaõ toân Ngaøi leân cao, vaø ôû nôi Ngaøi vaø töø Ngaøi maø chuùng ta ñaõ laõnh nhaän aân suûng ñöôïc naâng leân cao vaø ñoù chính laø söï thaàn hoùa chuùng ta. Ngaøi ñaõ ñöôïc xöùc daàu ñeå chuùng ta ñöôïc thoâng phaàn vaøo söï xöùc daàu cuûa Ngaøi : “trong Ngaøi vaø bôûi Ngaøi, chuùng ta ñaõ ñöôïc röûa saïch nôi soâng Jourdan vaø, khi Ngaøi nhaän laõnh Thaàn Khí, thì chính chuùng ta laø nhöõng keû ñaõ ñöôïc Ngaøi laøm cho coù khaû naêng nhaän laõnh Thaàn Khí; … xaùc theå ñaõ ñöôïc Ngaøi nhaän laøm cuûa mình ñöôïc xöùc daàu nôi Ngaøi vaø bôûi Ngaøi, ñeå söï thaùnh hoùa voán ñeán nôi Ngaøi trong tö caùch laø ngöôøi, töø Ngaøi, ñeán vôùi chuùng ta” (Athanase). Thaân theå ñöôïc xöùc daàu vaø ñöôïc thaùnh hoaù cuûa Ngaøi, quaû thaät, chính laø hoa traùi ñaàu muøa cuûa thaân theå cuûa Ngaøi laø chính Giaùo Hoäi, vaø maø Ngaøi chính laø Ñaàu vaø laø Thuû lónh. Vì vaäy, taát caû gì maø Ñöùc Kitoâ ñoùn nhaän nhö con ngöôøi, Ngaøi khoâng ñoùn nhaän cho chæ rieâng nhaân tính cuûa Ngaøi maø thoâi: Ngaøi ñoùn nhaän laø ñoùn nhaän trong tö caùch Tröôûng Töû cuûa loaøi ngöôøi, hay noùi caùch khaùc trong tö caùch Ngaøi ñaõ laøm cho nhaân tính cuûa Ngaøi trôû neân nguyeân lyù cuûa nhaân tính ñöôïc taùi sinh vaø ñöôïc nhaän laøm nghóa töû. Taát caû gì maø Con ñoùn nhaän vaø töï ban cho chính mình nôi nhaân tính cuûa Ngaøi thì ñoù ñeàu laø ñieàu maø Ngaøi ban cho chuùng ta: töï haï mình xuoáng nôi theå xaùc chuùng ta, nôi theå xaùc ñoù, Con laøm cho chuùng ta tieáp caän ñöôïc ñieàu maø chuùng ta voán khoâng theå naøo tieáp caän ñöôïc, vaø cuõng nôi xaùc theå ñoù Con thoâng ban cho chuùng ta ñieàu maø baûn thaân chuùng ta voán khoâng theå naøo ñoùn nhaän ñöôïc. Nhö vaäy, chuùng ta thaáy ñöôïc laøm theá naøo maø nhaân tính cuûa Ngaøi, thaùnh hoaù cho chuùng ta, bôûi vì ñöôïc thaùnh hoùa trong Ngaøi vaø bôûi Ngaøi vì chuùng ta, chính laø caùi truïc choáng ñôõ toaøn boä khaùi nieäm trung gian do Ñöùc Kitoâ thöïc hieän. Nhö Tertullien ñaõ vieát, “xaùc theå laø baûn leà naâng ñôõ caùnh cöûa sieâu ñoä”. Xaùc theå laø nôi hoäi tuï traøn ñaày moïi thöù aân suûng maø taát caû chuùng ta ñeàu ñaõ nhaän ñöôïc, töø aân suûng naày ñeán aân suûng khaùc (Ga 1, 16). Keát luaän: Toaøn boä keá ñoà thaùnh hoùa naày, nhö vaäy, chöùng toû raèng Ñöùc Kitoâ khoâng phaûi bò chia caét thaønh hai: Ñöùc Kitoâ khoâng phaûi, ñaøng naày, laø Thieân Chuùa thaùnh hoùa vaø laø Con Thieân Chuùa do töï baûn tính, vaø ñaøng kia taùch bieät rieâng ra, laø con ngöôøi ñöôïc thaùnh hoùa vaø laø con Thieân Chuùa do ñöôïc nhaän laøm Nghóa Töû. Ñöùc Kitoâ hoaøn taát coâng trình sieâu ñoä chuùng ta trong tö caùch chính Ngaøi töï thaùnh hoùa mình vì chuùng ta. Vì theá, Ngaøi taát yeáu phaûi laø chæ moät Ñaáng trong cuøng luùc vöøa laø Thieân Chuùa vöøa laø con ngöôøi, vöøa laø Ñaáng thaùnh hoùa vöøa laø Ñaáng ñöôïc thaùnh hoùa, ñeå nôi nhaân tính cuûa mình Ngaøi coù theå hoaøn taát taát caû gì maø Ngaøi laøm vì chuùng ta. “Ñaáng thaùnh hoùa vaø nhöõng ngöôøi ñöôïc thaùnh hoùa, taát caû, ñeàu do chæ moät nguoàn goác”, Thö göûi tín höõu Do Thaùi ñaõ töøng noùi (2, 11): taát caû hai ñeàu ñeán töø cuõng cuøng moät Thieân Chuùa Taïo Thaønh, töø phía (coù trung gian) Ñöùc Kitoâ ñöôïc thaùnh hoùa cuøng vôùi chuùng ta nhö laø Ñaàu vaø cuõng “ñaït ñöôïc ñeán möùc thaønh toaøn” (consommeù) nhö chuùng ta; - taát caû hai ñeàu ñeán töø cuõng cuøng moät Cha, töø phía (laøm trung gian) Ñöùc Kitoâ thaønh toaøn, cuøng vôùi Ngaøi, nhöõng keû maø Ngaøi thaùnh hoùa ñeå neân gioáng nhö Ngaøi, khi laøm cho hoï ñöôïc tham phaàn vaøo töû heä maø Ngaøi voán laø do töï baûn tính.
Cuõng cuøng thôøi kyø, tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi laø nôi naãy sinh moät thöù ngoân ngöõ môùi trong Giaùo Hoäi, vôùi ñònh nghóa tín lyù cuûa Coâng ñoàng Niceùe. Veà phaàn mình, tín ñieàu Kitoâ-hoïc cuõng vaãn coøn mang daùng daáp moät thöù dieãn töø nhö tröôùc kia, nghóa laø qui taäp caùc baûn vaên Kinh Thaùnh trong noã löïc xaây döïng moät thöù luaän cöù döïa treân sieâu ñoä luaän vôùi caáu truùc roõ raøng. Chæ maõi sau naày, khi Giaùo Hoäi phaûi chính thöùc can thieäp vaøo moät soá vaán ñeà lieân can ñeán Maàu nhieäm Nhaäp Theå, coâng ñoàng ñòa phöông Alexandrie (362), môùi seõ tröïc dieän nhaém tôùi laïc giaùo nghóa töû thuyeát cuûa Photin. Vaø baûn vaên naày thuoäc thôøi ñoaïn sau.
1) – Trong luaän cöù döïa treân coâng trình sieâu ñoä naày, caáu taïo ngoâi vò nhaäp theå cuûa Ñöùc Kitoâ haún ñaõ ñöôïc giaû ñònh tröôùc. Thaät vaäy, ngöôøi ta ñaõ phaân bieät khaù roõ raøng giöõa söï thaùnh thieän (sainteteù) nhö laø söï kieän lieân quan ñeán thaàn tính cuûa Ñöùc Kitoâ, vaø söï thaùnh hoùa (sanctification) nhö laø söï kieän lieân quan ñeán nhaân tính cuûa Ngaøi. Ñoù laø tieàn giaû ñònh maø trong töông lai seõ daãn ñeán khaúng ñònh veà hai baûn tính. Nhöng, ngöôøi ta ñoàng thôøi cuõng ñaõ baøy toû cho thaáy coù tình traïng hieäp nhaát nôi Ñöùc Kitoâ: chæ coù moät Ñaáng duy nhaát ñoù maø thoâi, vöøa laø Ñaáng thaùnh vöøa laø Ñaáng ñöôïc thaùnh hoaù. Vì chöng, moät ñaøng, Ngaøi töï thaùnh hoùa mình, Ngaøi laø chuû theå taùc taïo (sujet actif) ra coâng trình thaùnh hoùa naày vaø nhaân tính cuûa Ngaøi khoâng phaûi ñöôïc thaùnh hoaù ñeå maø trôû thaønh Nghóa Töû; vaø ñaøng khaùc, Ngaøi cuõng laïi laø chuû theå ñoùn nhaän (sujet passif) söï thaùnh hoaù naày, khoâng phaûi theo nghóa thaàn tính cuûa Ngaøi qua ñoù seõ ñoùn nhaän theâm moät ñieàu gì ñoù, maø theo nghóa ngoâi vò thaàn linh nhaäp theå cuûa Ngaøi ñoùn nhaän laøm cuûa mình taát caû gì ñi qua nôi nhaân tính cuûa Ngaøi. Ñoù chính laø tieàn giaû ñònh cho söï ngoâi hieäp vaø nhöõng haønh vi ñaûm nhaän laøm cuûa mình, cuõng nhö nhöõng haønh vi thoâng ban maø voán laø heä quaû cuûa haønh vi ñoù. Nhöng, coù ñieàu ñaùng löu yù laø vaán ñeà naày voán naãy sinh nôi yù thöùc ñöùc tin döôùi goùc ñoä sieâu ñoä. Moái baän taâm tín lyù cuûa thôøi ñieåm naày chaúng chuùt maûy may coù tính suy lyù tröøu töôïng maø chæ laø nhaèm khaùm phaù ra vieäc Ñöùc Kitoâ laøm trung gian thaùnh hoùa giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi dieãn ra nhö theá naøo. Ñöôïc ñieàu höôùng bôûi qui luaät ñöùc tin nhaän ñöôïc töø caùc Toâng ñoà, töùc laø trong tröôøng hôïp naày, bôûi nieàm xaùc tín raèng trong Thaàn Khí, Giaùo hoäi ñaõ nhaän laõnh töø Ñöùc Kitoâ moät söï thaùnh thieän thöïc söï thaàn linh, tín ñieàu höôùng veà Kinh Thaùnh ñeå tìm ra ôû ñaáy sôïi chæ ñoû lieân keát laïi vôùi nhau keá ñoà cuûa coâng trình thaùnh hoùa naày. Nhöng roài moät caùch khoâng hay bieát gì, daàn daàn tín ñieàu coù quan heä gaàn guõi hôn vôùi moät vaán ñeà neàn taûng maø ngay luùc ñoù chöa ñöôïc ñaët ra, nhöng moät ngaøy kia ñöùc tin seõ phaûi ñoái dieän tröïc tieáp vôùi : ñoù laø vaán ñeà töông quan chính xaùc giöõa thaàn tính vaø nhaân tính ngay beân trong thöïc taïi hieäp nhaát nôi Ñaáng Sieâu ñoä. Töông quan naày heä taïi caùi gì, laøm theá naøo töông quan ñoù coù theå coù ñöôïc, ñeå söï trung gian do Ñöùc Kitoâ thöïc hieän thöïc söï laø ñieàu maø ñöùc tin vaãn khaúng ñònh vaø giaûng daïy? Chuùng ta ñang tieáp caän vôùi nhöõng vaán ñeà lôùn lieân can ñeán chieàu kích höõu theå hoïc nôi Ñöùc Kitoâ. 2) – Cuõng cuøng moät vaán ñeà nhö vaäy seõ laïi ñöôïc tö töôûng Kinh vieän ñaët ra vôùi moät thöù ngoân ngöõ khaùc goïi laø aân suûng. Ngöôøi ta töï hoûi lieäu Ñöùc Kitoâ ñaõ nhaän chính aân suûng hay laø nhieàu loaïi aân suûng. Thaùnh Thomas laø ngöôøi voán khaù am töôøng veà söï keát hieäp treân cô sôû baûn vò, ñaõ cung caáp moät giaûi ñaùp baèng caùch phaân bieät roõ raøng: + aân suûng keát hieäp (la graâce d’union), töùc laø chính söï keát hieäp giöõa Ngoâi Lôøi vaø nhaân tính Ñöùc Kitoâ, voán ñöôïc coi nhö laø saùng kieán nhöng khoâng cuûa Thieân Chuùa. (Töông ñöông vôùi ngoân ngöõ caùc Giaùo Phuï: Ñöùc Kitoâ, Thieân Chuùa hoaøn haûo, sôû ñaéc thaàn tính thaùnh hoaù nôi Ngaøi.) + aân suûng do töï ngoâi vò, hay do caù vò (la graâce personnelle, ou singulière), hay do töï thoùi quen thoâng thöôøng cuûa Ñöùc Kitoâ, ñi lieàn ngay sau aân suûng keát hieäp vaø tieán haønh coâng trình thaùnh hoaù nhaân tính Ñöùc Kitoâ, döôùi hình thöùc nhö moät taäp tính hoaït ñoäng thöôøng xuyeân (habitus opeùratif). Xem S. Th. IIIa, Q. 7. (Töông ñöông vôùi ngoân ngöõ caùc Giaùo Phuï: Trong nhaân tính cuûa mình, Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc thaùnh hoùa.) + “aân suûng do laø Ñaàu” (gratia capitis), maø Ñöùc Kitoâ nhaän ñöôïc trong tö caùch laø thuû lónh Giaùo Hoäi. Theo thaùnh Thomas, aân suûng naày, treân thöïc teá ñoàng nhaát vôùi aân suûng thöù hai treân ñaây, vaø cho thaáy roõ töông quan thuoäc yeáu tính cuûa noù ñoái vôùi chuùng ta. Xem S, Th. IIIa, Q. 8: ñaây quaû laø moät trình baøy ñeïp ñeõ veà aân suûng cuûa Ñöùc Kitoâ nhö laø Ñaàu cuûa Giaùo Hoäi, vaø ñoàng thôøi cuõng laø moät khaûo luaän nhoû veà Giaùo Hoäi. (Töông ñöông vôùi ngoân ngöõ cuûa caùc Giaùo Phuï: nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ ñöôïc thaùnh hoùa laø ñeå trôû neân thaùnh hoùa ñöôïc cho chuùng ta.) Nhöng, trong khi trình baøy duø cuõng cuøng moät vaán ñeà, quan ñieåm kinh vieän vaø quan ñieåm cuûa caùc Giaùo Phuï voán raát khaùc bieät nhau: quan ñieåm kinh vieän xem xeùt vieäc nhaân tính Ñöùc Kitoâ ñöôïc naâng leân cao laø do Ngaøi nhaän ñöôïc nhöõng aân hueä laø aân suûng (quan ñieåm töø döôùi leân); caùc Giaùo Phuï thì xem xeùt söï haï coá cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng, töï yù töï huyû mình, chaáp nhaän ñoùn nhaän nôi nhaân tính cuûa mình ñieàu maø Ngaøi voán ñaõ sôû ñaéc, vì chuùng ta (quan ñieåm töø treân xuoáng theo “Keá ñoà sieâu ñoä”). CHÖÔNG IV TRONG TÖ CAÙCH LAØ NGÖÔØI, TAÂM HOÀN CUÛA ÑÖÙC KITOÂ NHÖ THEÁ NAØO ? Duø, nhö laø Ngoâi Lôøi, Ngaøi voán hoaøn haûo, Ñöùc Kitoâ ñoàng thôøi coøn laø moät con ngöôøi hoaøn haûo do töï baûn tính, mang moät taâm hoàn (mens) coù trí hieåu vaø thuï caûm, ngoaïi tröø toäi loãi.
Ñöùc Kitoâ vöøa môùi ñöôïc thöøa nhaän, moät ñaøng, nhö vò Thieân Chuùa hoaøn haûo, theo tình traïng thaùnh thieän coù töø nguyeân thuûy vaø baát di baát dòch do töï baûn tính cuûa Ngaøi, vaø ñaøng khaùc, nhö con ngöôøi hoaøn haûo vöôït leân treân baûn tính töï nhieân loaøi ngöôøi, traøn ñaày Thaùnh Thaàn vaø laø Ñaáng thaùnh hoùa caùc anh em mình: Ñöùc Kitoâ laø con ngöôøi thöù hai, thuoäc thieân vaø traøn ñaày thaàn khí maø vò toâng ñoà ñaõ töøng noùi ñeán. Khi chieâm ngaém Ngaøi trong tình traïng hoaøn haûo keùp naày, ngöôøi ta haún khoâng khoûi ruøng mình kinh haõi khi nghó raèng daãu vaäy, Ñöùc Kitoâ vaãn hoaøn toaøn gioáng nhö loaøi ngöôøi chuùng ta; vaø, duø ñaõ coù söï baûo ñaûm cuûa ñöùc tin, taâm tình sôï haõi naày daãu sao cuõng raát caàn thieát, vì nhôø ñoù ngöôøi ta môùi coù theå ño löôøng ñöôïc heát chieàu saâu thaúm cuûa tình traïng haï coá cuûa Ngaøi. Thaät vaäy, thaàn trí con ngöôøi voán raát xa caùch moät trôøi moät vöïc vôùi thaàn trí Thieân Chuùa: thaàn trí con ngöôøi voán khoâng kieân ñònh trong söï thaät vaø trong söï thieän, bò kheùp kín trong voøng vaây thaân xaùc vaø öa höôùng veà nhöõng ñieàu traàn tuïc, veà ñaøng toäi loãi, chí ít, cuõng deã maéc phaûi nhöõng quaáy roái cuûa tính nhaïy caûm vaø, vì theá, baát toaøn. Hai thaàn trí naày, vì theá, laïi chaúng loaïi tröø nhau chaêng? Lieäu coù neân thöøa nhaän Ñöùc Kitoâ cuõng coù moät thaàn trí nhaân loaïi nhö chuùng ta chaêng? Lieäu ñieàu ñoù coù seõ töông hôïp ñöôïc vôùi tình traïng luaân lyù khoâng coù gì ñaùng cheâ traùch maø Thaùnh Kinh voán ñeå loä cho chuùng ta thaáy khi noùi veà Ngaøi ? Lieäu chaúng phaûi laø caàn phaûi suy tö laïi caùch thöùc laø ngöôøi cuûa Ngaøi hay sao? Nhö vaäy, vôùi moät cuù doäi ngöôïc trôû laïi, vaän haønh cuûa vaán naïn laïi ñi ngöôïc töø phía thaàn tính trôû veà laïi phía nhaân tính: söï hoaøn haûo cuûa thaàn tính vaø söï hoaøn haûo do vöôït leân treân baûn tính töï nhieân cuûa nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ xem ra baét ñaàu xung ñoät vôùi söï veïn toaøn coù töï baûn tính cuûa chính nhaân tính ñoù. Vì theá, caàn coù moät tra cöùu môùi nghieân cöùu veà ñaëc tính ngöôøi cuûa thaàn trí cuûa Ñöùc Kitoâ (ñöôïc xem xeùt döôùi nhöõng khía caïnh lyù tính, töï do vaø nguyeân lyù khôûi phaùt luaân lyù tính). Vaø nhö vaäy laø coù theå chaám döùt ñöôïc vieäc thaåm ñònh veà nhaân tính ñöôïc Con nhaän laøm cuûa mình. Khoù khaên cuûa thôøi ñoaïn naày heä taïi ôû choã bôûi vì noù bao haøm ñoäng cô keùp: = moät ñoäng cô tröïc tieáp mang maøu saéc toân giaùo: ñaây laø moät bieåu hieän gaây gai chöôùng môùi ñoái vôùi lyù trí nhaân loaïi tröôùc Maàu nhieäm Nhaäp Theå. Laøm sao töôûng töôïng ñöôïc vieäc Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa, Ñaáng Thaùnh hoùa laïi coù theå cuøng hieän dieän trong Ñöùc Kitoâ vôùi moät thaàn trí nhaân loaïi thöïc söï, phaûi mang traùch nhieäm vaø coù töï do, ñöôïc trang bò saün moät thöù quyeàn “töï quyeát” (pouvoir “heùgeùmonique”)! Lòch söû vaø kinh nghieäm quaù nhieàu laàn ñaõ chöùng toû cho thaáy moät thöù quyeàn töï quyeát nhö theá nôi con ngöôøi voán laø nguoàn goác sinh ra moïi thöù toäi loãi. Ñaøng khaùc, lieäu coù theå chaáp nhaän ñöôïc raèng Ñöùc Kitoâ cuõng ñaõ phaûi traõi qua nhöõng thuï caûm thöôøng tình cuûa nhaân loaïi chuùng ta, nhö caùm doã, buoàn saàu hay giaän döõ? Chaúng phaûi laø coøn caû nhöõng ñieàu coøn oâ nhuïc hôn nöõa so vôùi nhöõng thuï caûm thöôøng tình cuûa xaùc theå nhö: ñoùi, khaùt, meät nhoïc, sinh ra, cheát? = moät ñoäng cô khaùc nöõa mang maøu saéc tö bieän lieân can ñeán höõu theå hoïc veà Ñöùc Kitoâ: Neáu nhö thaàn tính, veà phía mình, voán hoaøn haûo, vaø nhaân tính, veà phía kia cuõng hoaøn haûo – töùc laø ôû ñaây caû hai ñeàu “toaøn veïn” – laøm theá naøo hai thöïc taïi hoaøn haûo naày coù theå ñoàng hieän höõu trong chæ moät vaø cuøng moät hieän theå? Tính duy nhaát nôi Ñöùc Kitoâ xem ra chæ coù theå hieåu ñöôïc vôùi caùi giaù laø phaûi hy sinh moät trong hai : khoâng theå naøo hy sinh thaàn tính ñöôïc, vaäy thì, chæ coøn coù vieäc phaûi hy sinh nhaân tính cuûa Ngaøi maø thoâi. Vôùi vaán naïn naày, tín ñieàu Kitoâ-hoïc chuyeån sang moät khuùc quanh môùi : thôøi kyø cuûa nhöõng tranh luaän lôùn veà caáu taïo Ngoâi vò nhaäp theå cuûa Ñöùc Kitoâ baét ñaàu. SAI LAÀM CUÛA APOLLINAIRE: Ñoái vôùi vaán naïn naày, caâu traû lôøi cuûa Apollinaire, giaùm muïc vuøng Laodiceùe ôû Syria töø naêm 362 ñeán 390, mang tính tieâu cöïc. Tröôøng hôïp naày gaây boái roái khaù nhieàu cho nhöõng ngöôøi ñöông thôøi, vì chöng, Apollinaire tröôùc ñoù voán laø moät chieán só haêng say beânh vöïc nieàm tin cuûa Coâng ñoàng Niceùe vaø beânh vöïc khaúng ñònh Ngoâi Lôøi ñoàng baûn theå vôùi Cha, choáng laïi nhöõng ngöôøi theo phaùi Arius. Ñoù laø moät ngöôøi baïn cuûa Athanase, vaø Basile de Ceùsareùe, khi coøn thanh xuaân, ñaõ vieát cho oâng ta nhöõng laù thö ñaày kính troïng. Nhieät tình choáng laïi nhöõng ngöôøi theo phaùi Arius – maø roài caùch voâ thöùc bò nhieãm laây moät soá tieàn giaû ñònh cuûa ñoái thuû – vaø choáng laïi giaùo thuyeát cuûa Photin khoâng toân troïng tính hieäp nhaát nôi Ñöùc Kitoâ, seõ daãn daét Apollinaire ñeán choã trieån khai moät giaûi phaùp beà ngoaøi coù veû khaù haáp daãn, nhöng quaû thöïc nguy haïi cho ñöùc tin. Apollinaire xaây döïng neàn taûng suy tö cuûa mình treân khuynh höôùng nhaân loaïi hoïc cuûa Phaoloâ trong 1 Tx 5, 23: “Chôù gì toaøn theå con ngöôøi anh em, thaàn trí, taâm hoàn vaø thaân xaùc, ñöôïc veïn toaøn khoâng coù gì ñaùng traùch cöù, trong bieán coá Ñöùc Chuùa-Gieâsu-Kitoâ quang laâm.”. Töø nôi con ngöôøi naày, Ñöùc Kitoâ ñaõ nhaän laáy thaân xaùc (soâma), taâm hoàn (la psucheø), nhöng khoâng nhaän laáy thaàn trí (pneuma hay noûs). Chính Logos ñoùng vai troø thaàn trí (hay linh hoàn) nôi Ngaøi. Ñöùc Kitoâ, nhö vaäy, thoaùt khoûi voøng toäi loãi (xem Rm 7,22-23). Tin Möøng chöùng toû roõ raøng raèng Ñöùc Chuùa ñöôïc Thaàn Khí Thieân Chuùa höôùng daãn (Mc 1, 12,…). Veà phaàn mình, Phaoloâ, nôi 1 Cr 15, 45 ñaõ ñoái nghòch hai Añam laïi vôùi nhau: Añam thöù nhaát, bôûi ñaát, “ñaõ ñöôïc laøm thaønh moät taâm hoàn coù söï soáng”; Añam thöù hai, bôûi trôøi, “laø moät thaàn trí trao ban söï soáng”. Con ngöôøi “thuoäc linh” thì ñoái nghòch vôùi con ngöôøi töø ñaát maø ra vaø mang trong mình taâm lyù. Sau cuøng, chính Gioan ñaõ noùi vôùi chuùng ta raèng “Ngoâi Lôøi ñaõ maëc xaùc phaøm”, ngoaøi ra chaúng coøn gì nöõa; vì theá, Ngoâi Lôøi laø ngöôøi chính laø do xaùc theå. Toaøn boä truyeàn thoáng ñaõ söû duïng laïi thöù ngoân ngöõ naày khi noùi veà söï hieäp nhaát giöõa Ngoâi Lôøi vaø xaùc theå, hay laø Maàu nhieäm Nhaäp theå. Giaûi ñaùp kieåu naày seõ giaûi quyeát ñöôïc vaán naïn mang tính toân giaùo: Ñöùc Kitoâ khoâng sôû ñaéc nguyeân lyù töï quyeát nhö con ngöôøi voán coù, vì theá, Ngaøi khoâng chæ khoâng phaïm toäi maø caû caùm doã vaø nhöõng chieán ñaáu cuõng chaúng hieän höõu ôû nôi Ngaøi. – Apollinaire coøn coù tham voïng giaûi quyeát luoân caû vaán ñeà lieân quan ñeán höõu theå hoïc: “Vieäc hai höõu theå thuoäc linh vaø coù yù chí toàn taïi chung vôùi nhau laø khoâng theå ñöôïc, vì chöng chuùng seõ ñoái khaùng laãn nhau do yù chí vaø naêng löïc rieâng cuûa chuùng. Vì theá, Ngoâi Lôøi ñaõ khoâng nhaän laøm cuûa mình moät taâm hoàn nhaân loaïi” (Fragm. 2, Lietzmann 204). Ñöùc Kitoâ nhö vaäy vaãn laø moät : cuõng nhö thaàn trí nhaân loaïi laøm cho thaân theå chuùng ta ñöôïc linh hoaït nhö theá naøo, thaàn trí thaàn linh cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng laøm cho thaân theå cuûa Ngaøi ñöôïc linh hoaït nhö vaäy. Thieân Chuùa laøm ngöôøi chính laø nhö vaäy ñoù. Caùch thöùc giaûi quyeát naày chính laø hình thaùi ñaàu tieân cuûa khuynh höôùng nhaát tính (monophysisme). Ñeå coù theå hieåu ñöôïc caùch coâng minh laäp tröôøng cuûa Apollinaire, ngöôøi ta caàn phaûi bieát raèng Apollinaire voán ñaõ soáng trong moät theá giôùi tö töôûng maø heä thoáng ngoân ngöõ Kitoâ-hoïc thoâng thöôøng laø caëp “logos-sarx”, “Verbe-chair” (Ngoâi Lôøi-xaùc theå). Ñaõ haún, caëp baøi truøng naày chöa töøng bao giôø ñaõ ñöôïc hieåu theo caùch nhö Apollinaire ñaõ hieåu. Haïn töø “sarx” bao giôø cuõng ñaõ ñöôïc hieåu trong taàm nhaém cuûa Thaùnh Kinh nhaèm aùm chæ toaøn boä höõu theå con ngöôøi töø goùc ñoä doøn moõng coù theå cheát cuûa noù; vaø ñaõ öu tieân ñöôïc söû duïng nhieàu hôn so vôùi baát kyø haïn töø naøo khaùc, vì chöng noù coù khaû naêng khoâng uùp môû gì ñoái nghòch laïi vôùi khuynh höôùng laïc giaùo aûo aûnh thuyeát luùc baáy giôø voán luoân luoân rình raäp gaàn keà. Chaúng ai laïi coù yù töø choái vieäc Ñöùc Kitoâ coù moät taâm hoàn coù suy lyù. Origeøne ñaõ löu yù ñieàu ñoù. Tertullien ñaõ aùp duïng chung cuõng cuøng moät thöù luaän cöù döïa treân coâng trình sieâu ñoä cho caû taâm hoàn cuûa Ñöùc Chuùa laãn thaân theå cuûa Ngaøi: neáu nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ muoán cöùu thoaùt linh hoàn chuùng ta bôûi linh hoàn maø Ngaøi ñaõ nhaän laøm cuûa mình, thì linh hoàn maø Ngaøi ñaõ nhaän laøm cuûa mình ñoù haún laø gioáng vôùi linh hoàn chuùng ta. Ñoù chính laø luaän cöù maø Greùgoire de Nysse seõ söû duïng ñeå choáng laïi Apollinaire. Coâng ñoàng Niceùe cuõng ñaõ cung caáp taát caû nhöõng minh ñònh caàn vaø ñuû trong Tuyeân tín cuûa mình khi noùi raèng: “…chæ moät Ñöùc Chuùa Gieâsu-Kitoâ, …Ñaáng, vì loaøi ngöôøi chuùng ta vaø ñeå sieâu ñoä chuùng ta, ñaõ giaùng laâm, nhaäp theå (sarkoâthenta) vaø laøm ngöôøi (eùnanthroâpeøsanta)…”. Maàu nhieäm Ngoâi Lôøi nhaäp theå voán luoân luoân vaãn ñöôïc hieåu nhö laø maàu nhieäm laøm ngöôøi cuûa Ngaøi. Duø laø nhö vaäy, nhöng vaãn phaûi thöøa nhaän raèng noã löïc xem xeùt lieân quan ñeán linh hoàn coù suy lyù cuûa Ñöùc Kitoâ chieám moät choã quùa khieâm toán trong neàn thaàn hoïc ñöông thôøi, ñaëc bieät trong neàn thaàn hoïc cuûa Athanase. Athanase coù noùi ñeán nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ, nhöng nhö caùch hoaøn toaøn ôû ngoaøi cuoäc; Athanase khoâng ñeám xóa gì tôùi vaán ñeà ñaëc bieät laø taâm lyù cuûa Ngoâi Lôøi nhaäp theå, keå caû yù chí nhaân loaïi cuûa Ngaøi cuõng khoâng. Ñieàu ñoù, moät phaàn laø do ngaøi coøn phaûi giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa thôøi ñoù vaø coøn caû nhöõng cuoäc luaän chieán maø ngaøi caàn phaûi ñoái ñaàu tröôùc maét. Ñaøng khaùc, bôûi vì ñoù laø vaán ñeà khoù vaø coøn quaù môùi meû, vì chöng, khoâng deã daøng gì khi xaùc laäp linh hoàn cuûa Ñöùc Kitoâ nhö laø nguyeân lyù töï quyeát, maø laïi khoâng laøm cho noù trôû thaønh moät truï vò (suppoât) khaùc vôùi Con Thieân Chuùa vaø, nhö vaäy, maø khoâng phaân chia Ñöùc Kitoâ. Lòch söû caâu chuyeän cuûa Nestorius chaúng maáy choác seõ cho thaáy roõ ñieàu ñoù.
Giaûi ñaùp cuûa ñöùc tin ôû ñaây cuõng roõ raøng nhö trong vaán ñeà xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ; giaûi ñaùp naày coù theå ñöôïc toùm taét ngaén goïn nôi hai töø voán ñöôïc Coâng ñoàng Niceùe söû duïng: Nhaäp theå töùc laø laøm ngöôøi; Ngoâi Lôøi hoùa thaønh xaùc theå laø Ngoâi Lôøi laøm ngöôøi, troïn veïn laø ngöôøi. Ñoù chính laø giaûi ñaùp ñaõ khieán Athanase töï taùch mình ra khoûi ngöôøi baïn cuûa mình laø Apollinaire; ñoù cuõng chính laø giaûi ñaùp ñaõ ñöôïc ñöa ra cuûa coâng ñoàng mieàn Alexandrie naêm 362, döôùi söï chuû toïa cuûa Athanase vaø, khoâng bao laâu sau ñoù, cuûa Coâng ñoàng Constantinople I (381) vaø coâng nghò Roma naêm 382. Noã löïc baøi baùc caùch saâu saéc tö töôûng cuûa Apollinaire tröôùc heát seõ laø coâng trình cuûa Epiphane de Salamite (Heùr. 77; P.G. 42, 641 tt.), roài sau ñoù laø cuûa Greùgoire de Nysse (Contre Apollinaire; P.G. 45; 1124 tt.). Cung caùch luaän chöùng sau ñaây chính laø ruùt ra töø hai taùc giaû naày: a) luaän cöù döïa treân coâng trình sieâu ñoä: Ñaây, moät laàn nöõa, luaän cöù naày laïi ñöôïc söû duïng: Ngoâi Lôøi ñaõ khoâng sieâu ñoä nhöõng gì maø Ngoâi Lôøi ñaõ khoâng nhaän laøm cuûa mình. Vaø luaän chöùng naày phaùt trieån trong cuøng luùc, vöøa töø phía chuùng ta, vöøa töø phía Ñöùc Kitoâ, nhaèm, töø caû hai phía chöùng toû raèng taâm hoàn coù suy lyù cuûa Ñöùc Kitoâ voán caàn thieát cho söï sieâu ñoä chuùng ta. + Töø phía chuùng ta: Neáu Ñöùc Kitoâ ñaõ khoâng nhaän thaàn trí chuùng ta laøm cuûa Ngaøi, thì luùc baáy giôø thaàn trí nhaân loaïi chuùng ta vaãn coøn trong toäi loãi, vaø, bôûi vì thaàn trí chuùng ta ñoù khoâng nhö xaùc theå nhaân loaïi voán phaûi bò huûy hoaïi, neân thaân phaän thaàn trí chuùng ta chæ coøn coù moät con ñöôøng ñoù laø caùi cheát ñôøi ñôøi. Nhöng phaûi hieåu theá naøo ñaây veà söï sieâu ñoä xaùc theå chuùng ta, neáu nhö söï sieâu ñoä ñoù khoâng bao haøm luoân caû söï sieâu ñoä thaàn trí chuùng ta? Ngay caû caùi yù töôûng ñoù ñaõ laø voâ nghóa, coøn noùi chi tôùi tính hieän thöïc cuûa noù. Neáu Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa ñaõ muoán sieâu ñoä con ngöôøi toaøn theå, thì haún Ngaøi ñaõ phaûi nhaän laøm cuûa mình toaøn theå con ngöôøi. Quaû thöïc, coøn hôn caû xaùc theå chuùng ta, thaàn trí chuùng ta phaûi chòu traùch nhieäm chính veà toäi loãi, bôûi vì nôi chuùng ta, thaàn trí ñoù voán coù quyeàn “töï chuû” (autokineøton) vaø “töï quyeát” (heøgeùmonikon). Nhöng phaûi chaêng ñoù laø lyù do ñeå Con Thieân Chuùa coi thöôøng khoâng muoán nhaän laøm cuûa mình? Laøm sao töï baûn tính laø xaáu ñöôïc, bôûi vì thaàn trí nhaân loaïi ñoù voán laø thuï taïo cuûa Thieân Chuùa, vaø, coøn hôn nöõa, ñoù laø nôi ñöôïc öu tieân choïn löïa ñeå chuùng ta trôû thaønh gioáng nhö Thieân Chuùa. Nôi chuùng ta, thaàn trí ñoù laø caùi coù theå ñoùn nhaän Thaàn Khí Thieân Chuùa ñöôïc thoâng ban cho chuùng ta. Bôûi theá, bôûi vì thaàn trí ñoù ñaõ phaïm toäi, neân noù caàn phaûi ñöôïc phuïc hoài vaø uoán naén laïi, cuõng nhö vaø ngay caû coøn hôn caû xaùc theå chuùng ta. Coâng trình Nhaäp theå khoâng theå naøo cöù phaûi bò laøm cho teo nhoû laïi so vôùi coâng trình Saùng taïo: ñieàu maø Ñöùc Kitoâ laáy laøm thích thuù ñeå nhaän laøm cuûa mình, haàu coù theå vöïc noù daäy, thaùnh hoaù noù vaø chieáu saùng noù, chính laø caùi phaàn tinh tuùy, coù traùch nhieäm vaø töï do ñoù cuûa chuùng ta. Vaû laïi, taïi sao Ñöùc Kitoâ laïi coi khinh khoâng nhaän laøm cuûa mình thaàn trí cuûa chuùng ta, khi maø chính Ngaøi ñaõ chaúng xaáu hoå khi mang laáy xaùc theå chuùng ta voán ñaày daáu tích toäi loãi? Nhöng, cuõng nhö xaùc theå cuûa Ngaøi voán mieãn tröø toäi loãi vaø hoaøn toaøn thaùnh, cuõng vaäy, thaàn trí cuûa Ngaøi, hoaøn toaøn ñöôïc thaùnh hoùa bôûi hieän dieän cuûa Thaùnh Thaàn, ñöôïc mieãn tröø khoûi moïi thöù toäi loãi. + Töø phía Ñöùc Kitoâ: Neáu ñuùng nhö lôøi Apollinaire ñaõ noùi, thì xaùc theå cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng seõ chaúng coøn gì laø nhaân loaïi. Xaùc theå con ngöôøi laø xaùc theå ñöôïc linh hoaït bôûi moät linh hoàn coù suy lyù, moät “noûs”. Luùc baáy giôø, toaøn theå coâng trình Nhaäp theå seõ suïp ñoå: vì chöng, neáu nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ khoâng coù moät linh hoàn nhö linh hoàn chuùng ta, thì xaùc theå cuûa Ngaøi cuõng chaúng coù gì chung ñuïng vôùi xaùc theå chuùng ta. Ñöùc Kitoâ ñaõ chaúng laáy gì töø chuùng ta, vaø chaúng gì töø chuùng ta ñöôïc sieâu ñoä (ñaây laø luaän chöùng ñaõ ñöôïc Tertullien phaùc hoïa). Vì theá, vieäc thaêng hoa thaàn trí nhaân loaïi bôûi Ngoâi Lôøi laø qui luaät cuûa coâng trình Nhaäp theå. Ñaøng khaùc, khi nhaäp theå, Ñöùc Kitoâ khoâng chæ chen vaøo trong caùi chuoãi caùc theá heä con ngöôøi keá tuïc nhau ñoù nhö moät thöïc taïi nhuïc theå thoâi, nhöng, Ngaøi ñaõ ñi vaøo trong chính lòch söû cuûa loaøi ngöôøi nôi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh cuûa quaù trình phaùt trieån cuûa noù. Ñöùc Kitoâ ñaõ laø con ngöôøi cuûa moät thôøi vaø moät nôi choán, chia seõ vaän maïng cuûa mình vôùi caùc con ngöôøi cuûa daân toäc mình. Ngaøi ñaõ lôùn leân lieân ñôùi vôùi moät neàn vaên hoùa, hoaøn toaøn chaáp nhaän thaân phaän cuûa con ngöôøi nhö taát caû moïi ngöôøi. Nhöng, Ngaøi ñaõ khoâng theå naøo laøm ñöôïc ñieàu ñoù neáu nhö Ngaøi ñaõ khoâng trang bò cho mình moät trí hieåu vaø moät töï do yù chí nhö cuûa loaøi ngöôøi chuùng ta, vaø neáu nhö Ngaøi ñaõ khoâng coù theå chia seõ nhöõng taâm tö tình caûm cuûa con ngöôøi, khoâng chæ nhöõng caûm nhaän ñoùi khaùt hay meät nhoïc theå lyù, maø coøn caû nieàm vui vaø noãi buoàn, lo aâu vaø xao xuyeán, giaän döõ ñoái vôùi ñieàu aùc xaáu, thaùn phuïc vaø, nhaát laø, tình yeâu. Sau cuøng, caàn phaûi bieát raèng söï sieâu ñoä maø Ñöùc Kitoâ mang laïi cho chuùng ta laø moät haønh vi cuûa yù muoán töï do nhaân loaïi , trong cuøng luùc cuõng laø thaàn linh cuûa Ngaøi. Söï hy sinh cuûa Ngaøi voán laø moät haønh vi coù nguoàn goác nhaân linh, töï do vaø ñöôïc öng thuaän. Ngaøi trao ban linh hoàn cuûa mình ñeå roài laáy laïi. Chaúng ai caát ñi ñöôïc linh hoàn cuûa Ngaøi khoûi Ngaøi, maø töï Ngaøi trao ban (Ga 10, 17-18). Chính trong töï do maø Ngaøi ñaõ töï haï mình xuoáng cho ñeán cheát ñeå sieâu ñoä chuùng ta. Trong coâng trình maø Ngaøi ñaõ phaûi hoaøn taát, nhaân tính cuûa Ngaøi khoâng ñöùng ngoaøi cuoäc nhö moät coâng cuï hay moät cô quan thöïc hieän; nhaân tính ñoù ñaõ lieân luïy vaøo ñoù caùch saâu saéc nhaát coù theå coù. Chaúng phaûi sôû dó laø nhö theá ñeå töï do cuûa chuùng ta ñöôïc vöïc daäy töø beân trong vaø, ñeán löôït mình, trôû neân coù khaû naêng tham döï vaøo söï sieâu ñoä chuùng ta hay sao? b) luaän chöùng döïa treân Kinh Thaùnh: Veà ñieåm naày, nhöõng döõ kieän trong Tin Möøng, tieàm aån nôi nhöõng luaän cöù treân ñaây, voán ñaày daãy. Ñöùc Kitoâ ñaõ haønh ñoäng, ñaõ noùi, ñaõ suy tö, ñaõ caûm nhaän, ñaõ muoán, ñaõ ñau khoå nôi con ngöôøi cuûa Ngaøi. Ngaøi ñaõ töøng buôùc phaùt trieån veà maët kieán thöùc. Ngaøi ñaõ cuøng chia seõ nhöõng tình caûm cuûa con ngöôøi: ñaõ töøng coù caùi nhìn giaän döõ, ñaõ töøng ngao ngaùn tröôùc söï cöùng loøng cuûa ngöôøi ta, tröôùc khi chöõa laønh ngöôøi coù baøn tay khoâ baïi (Mc 3, 5); ñaõ töøng coù caùi nhìn ñaày yeâu thöông ñoái vôùi ngöôøi thanh nieân giaøu coù (Mc 10, 21); taâm hoàn Ngöôøi cuõng ñaõ töøng xao xuyeán (Ga 12, 27) vaø buoàn saàu ñeán cheát ñöôïc (Mt 26, 38). Ngaøi ñaõ töøng coâng boá töï nguyeän giao noäp linh hoàn mình (Ga 10, 18), dó nhieân ñoù khoâng phaûi laø moät thöù “giaùc” hoàn, cuõng nhö ñaõ giao noäp thaân xaùc Ngaøi laøm giaù chuoäc cho nhieàu ngöôøi. Nôi taát caû ñoù, chuùng ta ñang chieâm ngöôõng cung caùch öùng xöû cuûa moät con ngöôøi vaø moät ñieån hình chuû theå nhaân linh. Con Thieân Chuùa töï ñoàng hoùa vôùi kieåu soáng cuûa loaøi ngöôøi chuùng ta, vôùi nhöõng yeáu ñuoái vaø vôùi nhöõng leä thuoäc nhö chuùng ta. Con ngöôøi hoaøn haûo ôû nôi Ngaøi loùe saùng ra chính trong cung caùch haønh xöû töï do ñoù cuûa nhaân tính naày. Veà phía mình, thaùnh Phaoloâ môøi goïi chuùng ta haõy maëc laáy Ñöùc Kitoâ, tö töôûng, thaàn trí vaø nhöõng taâm tö tình caûm maø Ñöùc Kitoâ voán haèng coù ñoái vôùi Cha cuûa Ngaøi. Khi goïi Ñöùc Kitoâ laø “con ngöôøi thaàn khí” vaø “thuoäc thieân” (1 Cr 15, 45-47), thaùnh Phaoloâ khoâng coù yù phuû nhaän vieäc Ngaøi ñoàng thôøi cuõng coøn laø con ngöôøi “höõu taâm vaø traàn tuïc”; ñoù laø nhaèm ñeå chöùng toû cho chuùng ta thaáy raèng, moät ñaøng, thöïc taïi Con cuûa ngöôøi vaø Con Thieân Chuùa ngöï xuoáng töø trôøi khoâng theå taùch rôøi nhau ra, - vaø ñaøng khaùc, Ngaøi ñoàng thôøi cuõng laø con ngöôøi troïn veïn laø ngöôøi, bôûi vì Ngaøi ñaõ nhaän laáy linh hoàn loaøi ngöôøi chuùng ta, nhö voán khai xuaát töø nguyeân thuûy, saùng choùi vaø ngaây thô voâ toäi. Vì theá, Ngaøi ñaõ ñoùn nhaän traøn ñaày Thaàn Khí taùc sinh ñeå taùc sinh thaàn trí loaøi ngöôøi chuùng ta. c) Ñöùc Kitoâ vaø caùc thuï caûm phaùt xuaát töø nhaân tính: Ñaây chính laø ñieåm ñaõ taïo ra nhöõng tranh luaän naãy löûa thôøi kyø naày. Nhöõng ngöôøi theo khuynh höôùng Arius döïa treân nhöõng thuï caûm naày ñeå haï giaù thaàn tính cuûa Con. Xuaát phaùt töø moät nguyeân lyù ñoái nghòch, Apollinaire gaùn tröïc tieáp cho Con Thieân Chuùa nhöõng thuï caûm coù tính sieâu ñoä cuûa xaùc theå cuûa Ngaøi, nhöng ñoàng thôøi laïi phuû nhaän nôi Ngaøi khoâng coù nhöõng thuï caûm cuûa taâm hoàn nhö nhöõng yeáu ñuoái luaân lyù haï thaáp mang tính con ngöôøi, vaø nhö vaäy laïi rôi vaøo maâu thuaãn. Vaán naïn tieàm aån döôùi nhöõng tranh luaän naày laø : Lieäu Con Thieân Chuùa coù phaûi hay khoâng phaûi laø chuû theå cuûa nhöõng thuï caûm nôi nhaân tính cuûa Ngaøi ? Caâu traû lôøi ñöôïc caùc Giaùo phuï ñöa ra coù theå noùi, nôi taát caû moïi ñieåm, töông töï nhö caâu traû lôøi ñaõ ñöôïc ñöa ra lieân can ñeán söï thaùnh hoaù nôi Ñöùc Kitoâ. Gaàn nhö chæ coù moät chuùt khaùc bieät ñoù laø ôû ñaây khoâng coøn vaán ñeà thaàn tính thoâng ban (communication) cho nhaân tính, maø laø vaán ñeà nhaân tính ñöôïc nhaän laøm cuûa mình (appropriation) nhöõng gì thuoäc veà thaàn tính. Cung caùch giaûi thích coù theå ñöôïc toùm keát laïi nhö theá naày: 1) - Thaàn tính cuûa Con, nôi chính baûn thaân, vaãn khoâng gì coù theå ñoäng chaïm tôùi ñöôïc, vaø vaãn laø nhö theá sau bieán coá Nhaäp theå. 2) – Ñöùc Kitoâ ñaõ tröïc tieáp traõi nghieäm nhöõng thuï caûm thaân xaùc vaø taâm lyù nôi nhaân tính cuûa Ngaøi, nôi xaùc theå vaø nôi thaàn trí cuûa Ngaøi; nôi thaàn tính cuûa mình, Ngaøi ñaõ khoâng phaûi traõi nghieäm nhöõng thuï caûm nhö theá. 3) – Nhöng, Ngoâi Lôøi töï “coi nhö laø cuûa mình” (s’approprier) nhöõng thuï caûm ñoù, töùc laø nhöõng thuï caûm ñoù taùc ñoäng ñeán Ngoâi Lôøi trong tö caùch laø Thieân Chuùa, bôûi vì chuùng voán laø nhöõng thuï caûm cuûa taâm hoàn vaø cuûa thaân xaùc maø Ngaøi ñaõ laøm thaønh cuûa mình vaø ñaõ trôû thaønh chính Ngaøi. Nhö vaäy, Con voán laø chuû theå cuoái cuøng vaø mang tính thaàn linh cuûa nhöõng thuï caûm ñoù. 4) – Vieäc Ngoâi Lôøi coi nhö laø cuûa mình nhöõng thuï caûm nôi nhaân tính cuûa Ngaøi laø moät khía caïnh cô baûn cuûa maàu nhieäm töï huûy mang tính cöùu chuoäc cuûa Ngaøi. Vì chöng nhöõng thuï caûm naày trôû thaønh nhöõng yeáu toá taùc sinh, bôûi vì chuùng laø nhöõng thuï caûm cuûa chính Thieân Chuùa. Nhöõng thuï caûm naày ñöôïc Ngoâi Lôøi hoaùn caûi ñeå roài, ñeán löôït chuùng ta, chuùng ta cuõng coù theå hoaùn caûi chuùng, nhö vaäy, laøm gì coù chuyeän, nôi Ngoâi Lôøi, chuùng laø suoái nguoàn cuûa baát hoaøn haûo hay yeáu ñuoái luaân lyù. Ñaây laø moät khía caïnh khaùc cuûa haønh vi laøm trung gian cuûa Ñöùc Kitoâ: khi töï nguyeän soáng nhöõng khoå ñau nôi taâm hoàn loaøi ngöôøi, Ñöùc Kitoâ ñaõ khieán cho nhöõng khoå ñau naày mang giaù trò sieâu ñoä.
Vaøo thôøi ñieåm naày, vaø ñaây laø laàn ñaàu tieân, chuùng ta thaáy coù ñeán ba laàn Giaùo hoäi chính thöùc leân tieáng veà Maàu nhieäm Nhaäp theå. Caû ba laàn ñeàu nhaém tôùi Apollinaire: + Thöôïng hoäi ñoàng mieàn Alexandrie naêm 362: (Taäp 7 göûi cho nhöõng anh em ôû Antiochia; P.G. 26, 804). Thöôïng hoäi ñoàng naày, voán khoâng coù tính chaát ñaïi keát, sau ñoù, ñaõ ñöôïc thöøa nhaän nhö dieãn taû ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi. Thöôïng hoäi ñoàng tuyeân boá: “Khoâng coù vieäc Ñöùc Chuùa ñaõ coù moät thaân theå maø voâ hoàn (apsuchon), voâ caûm (anaistheøton) vaø voâ trí (anoeøton). Vì chöng, laøm sao coù theå coù ñöôïc chuyeän Ñöùc Chuùa ñaõ laøm ngöôøi vì chuùng ta maø thaân theå cuûa Ngaøi laïi khoâng coù trí hieåu, cuõng nhö laøm sao coù chuyeän nôi Ngoâi Lôøi chæ coù thaân theå môùi ñöôïc sieâu ñoä, coøn linh hoàn thì khoâng.” + Coâng doàng Constantinople I (381) coù moät khoaûn leân aùn keâ khai moät loâ nhöõng laïc giaùo, trong ñoù coù moät meänh ñeà lieân quan ñeán Apollinaire (D.S. 151/85). Tieáp sau ñoù, nhöõng soaïn thaûo cuûa coâng ñoàng luoân caån troïng xeáp chung “taâm hoàn vaø thaàn trí” khi noùi veà nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ. + Thöôïng hoäi ñoàng Roma naêm 382 cuõng coù moät qui khoaûn choáng laïi Apollinaire (D.S. 159/65). Nhöõng can thieäp naày laø daáu chæ cho thaáy tín ñieàu Kitoâ-hoïc daàn daø ñaõ trôû thaønh nhö nhöõng vaán ñeà caàn phaûi coù söï quan taâm ñaëc bieät. Thôøi kyø phaùt trieån giaùo thuyeát sô khôûi ñaõ ñeán hoài keát thuùc. Tín ñieàu Kitoâ-hoïc ñang daàn daø vaøo cuoäc thay theá cho tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi trong ñôøi soáng vaø trong nhöõng tranh luaän cuûa Giaùo Hoäi. Coâng ñoàng ñaïi keát saép tôùi ôû Epheøse seõ laø coâng ñoàng veà Kitoâ-hoïc.
1) – Tieán boä ñaït ñöôïc trong thôøi kyø naày mang moät taàm voùc nhaân loaïi hoïc (anthropologique) raát lôùn. Ñaây laø böôùc ñaøo saâu maàu nhieäm “inventus est ut homo” (Ngaøi ñaõ ñöôïc nhaän ra nhö moät con ngöôøi) cuûa thaùnh Phaoloâ, vaø ñaõ chöùng toû ñöôïc raèng caàn phaûi thöøa nhaän Ñöùc Kitoâ voán mang nôi mình toaøn boä chieàu kích noäi taâm cuûa con ngöôøi. ÔÛ nôi chaëng cuoái cuûa thôøi kyø ñaàu naày, vieäc Ñöùc Kitoâ “ñoàng baûn theå” vôùi loaøi ngöôøi chuùng ta, maø coâng ñoàng Chaceùdoine sau naày seõ noùi tôùi, ñaõ ñöôïc xaùc laäp caùch chaéc chaén. 2) – Toång keát laïi toaøn boä thôøi kyø I : Chuùng ta ñaõ xem xeùt qua moät löôït höõu theå-trôû thaønh ngöôøi (l’eâtre-devenu homme) cuûa Ñöùc Kitoâ, döôùi taát caû moïi khía caïnh. Maàu nhieäm laøm ngöôøi cuûa Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc xaùc laäp caùch roõ raøng. Trong cuøng luùc, chuùng ta cuõng ñaõ chieâm ngaém tröông ñoä töï huûy cuûa Ngoâi Lôøi ñeán sieâu ñoä chuùng ta tôùi möùc ñoä naøo. Ñöùc Kitoâ quaû thöïc coù theå ñöôïc goïi laø CON NGÖÔØI HOAØN HAÛO. Cuõng thôøi kyø naày, trong laõnh vöïc maàu nhieäm Thieân Chuùa-Ba Ngoâi, ñöùc tin ñaõ xaùc laäp ñöôïc laøm theá naøo maø Ñöùc Kitoâ phaûi laø Thieân Chuùa do vieäc Ngaøi ñöôïc sinh ra trong vónh haèng, vì chöng Ngaøi voán laø THIEÂN CHUÙA HOAØN HAÛO. Chính vieäc laøm cho xaùc laäp keùp naày xích laïi ñöôïc gaàn nhau seõ taïo ra ñieåm xuaát phaùt cho böôùc phaùt trieån môùi trong tín lyù, söï phaùt trieån thôøi kyø 2 lieân can ñeán Ñöùc Kitoâ ñöôïc nhìn qua laêng kính höõu theå hoïc. Caàn löu yù raèng cô sôû suy tö döïa treân sieâu ñoä hoïc luoân luoân laø yeáu toá chuû ñoäng taïo ra buôùc tieán boä naày. Caùi chuoãi haøng loaït caùc vaán naïn tieáp theo sau ñoù khoâng bao giôø ñôn giaûn chæ laø vaán ñeà toø moø. Neàn taûng cuûa caùi chuoãi caùc vaán naïn ñoù chính laø xaùc tín cho raèng giöõa thöïc taïi sieâu ñoä vaø höõu theå Ñöùc Kitoâ coù moät moái quan heä hoã töông chaët cheõ: söï sieâu ñoä nhö theá naøo thì Ñöùc Kitoâ nhö theå aáy; Ñöùc Kitoâ ñöôïc caáu taïo nhö theá naøo thì söï sieâu ñoä con ngöôøi cuõng nhö theå aáy, bôûi vì Ñöùc Kitoâ laø chính söï sieâu ñoä ñöôïc hoaøn taát cuûa chuùng ta. PHAÀN II Ñöùc KITOÂ, qua laêng kính Höõu theå hoïc
Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011 2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN 2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT 2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy) 2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ 2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử 2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA 2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức 2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng 2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU tải về 1.47 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|