Bernard sesboüÉ S. J
tải về 1.47 Mb.
|
|
Bernard SESBOÜÉ S.J Linh muïc Pheâroâ NGUYEÃN THIEÂN CUNG Bieân taäp vaø chuyeån ngöõ QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN TÍN ÑIEÀU KITOÂ HOÏC
Cours, 2e tirage, Meùdiaseøvres, Paris 1989. LÖU HAØNH NOÄI BOÄ
Cum Licentiis debitis Daãn nhaäp Ñoái töôïng, vò trí vaø quùa trình phaùt trieån toång quaùt Khaûo luaän veà Maàu nhieäm Nhaäp theå, hay veà Ngoâi Lôøi nhaäp theå, hay veà quùa trình phaùt trieån tín ñieàu Kitoâ-hoïc, nghieân cöùu vieäc Con Thieân Chuùa toû loä ra trong xaùc phaøm nhö theá naøo, voán ñöôïc caùc Giaùo phuï goïi laø “söï nhaân hoùa”, “söï hieån thò”, “söï thaàn hieän”, hay coøn laø “keá ñoà teá theá theo xaùc theå”, hay “tình yeâu nhaân loaïi cuûa Thieân Chuùa”. Khaûo luaän naày nghieân cöùu thaân phaän thaàn-nhaân cuûa Ñöùc Kitoâ: nhaân tính ñöôïc Con Thieân Chuùa nhaän laøm cuûa mình, caùch thöùc maø Ngaøi ñaûm nhaän laáy vaø keát hieäp vôùi nhaân tính ñoù vaø, nhöõng töông quan cuûa nhaân tính naày vôùi ngoâi vò vaø baûn tính thaàn linh cuûa Ngaøi.
Caàn löu yù raèng quaù trình phaùt trieån tín ñieàu Kitoâ-hoïc lieân keát chaët cheõ nhö hình vôùi boùng vôùi quùa trình phaùt trieån tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi vaø tuøy thuoäc vaøo quùa trình phaùt trieån tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi. Lieân keát, vì raèng caû hai ñeàu nhaèm khai trieån maàu nhieäm Ñöùc Kitoâ qua laêng kính höõu theåâ, duø theo hai höôùng nhìn beân ngoaøi coù veû traùi ngöôïc nhau: khaûo luaän veà Thieân Chuùa-Ba Ngoâi nhìn Ñöùc Kitoâ töø höôùng Ñöùc Kitoâ töï maëc khaûi mình ra nhö laø Thieân Chuùa vaø moái quan heä höôùng thöôïng ñi töø nhaân tính leân thaàn tính; coøn khaûo luaän Kitoâ hoïc thì khôûi ñi töø höôùng Ñöùc Kitoâ töï toû mình ra nhö laø ngöôøi vaø moái quan heä haï giaùng töø thaàn tính xuoáng nhaân tính. Tuøy thuoäc, vì raèng troïng traùch cuûa khaûo luaän veà Thieân Chuùa-Ba Ngoâi laø ñònh nghóa Ñöùc Kitoâ nhö Con ñoäc nhaát vaø nhö Ngoâi Lôøi vónh haèng cuûa Thieân Chuùa, döïa treân nhöõng töông quan coù baûn vò cuûa Ngaøi vôùi Cha vaø vôùi Thaùnh Thaàn, roài sau ñoù ñònh nghóa taát caû gì laøm noåi baät leân trong Con nhaäp theå nhöõng yeáu toá taïo ra cöông vò rieâng vaø nhöõng coâng vieäc thuoäc veà thaàn tính maø voán chung cho caû ba Ngoâi Vò. Lòch söû chöùng toû cho thaáy khaù roõ raøng moái quan heä lieân keát vaø tuyø thuoäc naày. Trong suoát 4 theá kyû ñaàu, tín ñieàu kitoâ-hoïc voán ñöôïc khai trieån khoâng phaûi ñoäc laäp maø naèm ngay trong tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi. Tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi ñöôïc xaùc laäp trong quaù trình Giaùo hoäi sô khai, nhaèm baûo veä thaàn tính cuûa Ñöùc Kitoâ, tìm caùch ñaåy luøi nhöõng khoù khaên phaùt xuaát do nhöõng haønh vi haï coá cuûa nhaân tính cuûa Ngaøi . Vaán ñeà ñaët ra laø: Laøm sao coù theå khaúng ñònh Ñöùc Kitoâ laø Thieân Chuùa khi Ngaøi phaûi luïy phuïc Cha vaø ñöôïc Thaùnh Thaàn thaùnh hoùa? Coøn tín ñieàu Kitoâ-hoïc thì laïi ñöôïc xaùc laäp trong quaù trình Giaùo hoäi sô khai, nhaèm baûo veä nhaân tính ñích thöïc cuûa Con, tìm caùch ñaåy luøi nhöõng khoù khaên phaùt xuaát töø thaàn tính hoaøn haûo cuûa Con, laøm sao cho nieàm tin naày coù ñöôïc daùng daáp coù cô sôû lyù trí hôn . Vaán ñeà ñaët ra laø: laøm theá naøo maø Con Thieân Chuùa ñaõ coù theå nhaän laáy caùi xaùc theå traàn tuïc vaø caùi tinh thaàn voán hay höôùng chieàu veà caùi khaû giaùc nhö chuùng ta? Chæ sau khi ñöôïc coâng boá laø ñoàng baûn theå vôùi Cha vì ñöôïc Cha sinh ra trong vónh haèng vaø vôùi Thaàn Khí voán laø cuûa rieâng cuûa Con, trong hai Coâng ñoàng Niceùe vaø Constantinople I (naêm 325 vaø 381), maø Ñöùc Kitoâ ñöôïc coâng boá laø ñoàng baûn theå vôùi Meï cuûa Ngaøi do vieäc Ngaøi ñöôïc Meï sinh ra trong thôøi gian vaø vôùi chuùng ta treân cô sôû cuøng mang xaùc theå nhö chuùng ta, nôi caùc Coâng ñoàng Epheøse (431), roài Chalceùdoine (451) vaø roài Constantinople II (553). Sau cuøng, chính noã löïc suy tö thaàn hoïc veà nhöõng khaùi nieäm baûn tính vaø ngoâi vò seõ khieán cho lòch söû chung giöõa hai chuoãi tín ñieàu naày seõ vaãn coøn tieáp tuïc tieán haønh chung vaø song haønh vôùi nhau. Thöù ñeán, caàn löu yù raèng quùa trình phaùt trieån cuûa thaàn hoïc noùi chung, vaø Kitoâ-hoïc noùi rieâng, thöôøng mang naëng tính chaát ñoái phoù, nghóa laø moãi khi coù nhöõng vaán ñeà môùi ñöôïc ñaët ra ñoøi hoûi Giaùo hoäi caàn phaûi coù nhöõng giaûi ñaùp môùi, vaø theá laø noã löïc suy tö thaàn hoïc baét ñaàu ñöôïc tieán haønh: ñoù laø lyù do giaûi thích taïi sao cho ñeán nay noã löïc suy tö thaàn hoïc noùi chung vaãn coøn thieáu tính heä thoáng… Ngöôøi ta coù theå phaân chia quùa trình phaùt trieån tín ñieàu Kitoâ-hoïc theo nhieàu tieâu chí khaùc nhau, thí duï: thôøi kyø, noäi dung, tröôøng phaùi, v.v…ÔÛ ñaây, chuùng toâi seõ choïn moät giaûi phaùp dung hoøa bao goàm caû ba tieâu chí treân, chuû yeáu vaø ñaïi löôïc döïa treân:
Coù theå noùi raèng toaøn boä vaán ñeà Maàu Nhieäm Kitoâ baét ñaàu ñöôïc ñaët ra treân cô sôû khaúng ñònh coù tính bao truøm toaøn boä maø TAÂN ÖÔÙC coù veà Ñöùc KITOÂ: Ñöùc Gieâsu laø Ñaáng Sieâu Ñoä vaø laø Ñöùc Chuùa cuûa chuùng ta, laø Ñaáng Kitoâ, laø Con Thieân Chuùa, ñaõ trôû neân gioáng nhö loaøi ngöôøi chuùng ta, laø Ngoâi Lôøi ñaõ maëc xaùc phaøm. Taát caû gì sau naày seõ ñöôïc khaúng ñònh vaø ñònh nghóa veà Ñöùc GIEÂSU ñeàu ñaõ ñöôïc tieàn giaû ñònh trong nieàm tin vaøo Ñaáng Sieâu ñoä naày, bôûi vì nieàm tin naày voán mang trong mình trung taâm ñieåm qui chieáu cho taát caû moïi meänh ñeà khaùc; chính nieàm tin vaøo Ñaáng Sieâu ñoä naày seõ laø nguyeân lyù coù tính heä thoáng nhôø ñoù maø ngöôøi ta coù theå ñoïc ñöôïc Thaùnh Kinh caùch ñuùng ñaén, töùc laø coù theå khaùm phaù ra ñöôïc cöùu caùnh cuûa Maàu nhieäm Nhaäp theå laø thaàn linh hoùa vaø sieâu ñoä; vaø nieàm tin ñoù cuõng coøn laø cô sôû luaän lyù cho heát thaûy moïi luaän cöù mang maøu saéc sieâu ñoä luaän cuûa tín ñieàu naày, vaø coù theå ñöôïc toùm löôïc nhö sau: Con Thieân Chuùa ñaõ ñoùn nhaän nhö laø cuûa mình taát caû gì caàn phaûi ñöôïc sieâu ñoä ôû nôi nhaân tính cuûa chuùng ta; Ngöôøi ñaõ hieäp nhaát vôùi nhaân tính ñaëc thuø rieâng cuûa Ngaøi ñeán ñoä Ngaøi coù theå sieâu ñoä vaø thaàn linh hoùa nhaân tính cuûa chuùng ta trong Ngaøi; Ngaøi thaàn linh hoùa nhaân tính ñoù trong khi hoaøn toaøn vaãn ñeå cho nhaân tính ñoù vaãn troïn veïn laø noù nhö noù voán laø töï baûn tính, treân cô sôû Ngaøi phaûi hoaøn toaøn ñoàng hoùa vôùi chuùng ta trong moïi söï ñeå coù theå ñoàng hoùa chuùng ta vôùi Ngaøi.
Noã löïc suy tö thaàn hoïc cuûa Giaùo hoäi sô khai baét ñaàu vôùi vieäc xaùc ñònh ñieàu maø Ñöùc Kitoâ ñaõ nhaän laø cuûa mình töø nhaân tính cuûa chuùng ta, töùc laø höõu-theå-laø-ngöôøi cuûa Ngaøi: Ñöùc Kitoâ ñaõ nhaän laáy moät xaùc theå loaøi ngöôøi thöïc söï, moät xaùc theå thaùnh vaø moät nhaân tính coù lyù tính troïn veïn. Chính nhö vaäy ñoù maø Ngaøi ñaõ xuaát hieän ra trong lòch söû. Thaät vaäy, Ñöùc Kitoâ ñaõ ñeán sieâu ñoä con ngöôøi toaøn theå, vì theá, Ngaøi ñaõ vui loøng caùng ñaùng nhaän laøm cuûa mình toaøn boä con ngöôøi.
Chæ duy coù moät Ñöùc Kitoâ, trong cuøng luùc vöøa laø Con cuûa Thieân Chuùa-Saùng taïo vöøa laø Con cuûa Ñöùc Maria theo xaùc theå; laø Thieân Chuùa thaät, Ngaøi cuõng laø CON NGÖÔØI THAÄT (caro vera) töø gioøng gioáng Añam. Vì muoán ñeán sieâu ñoä xaùc theå cuûa chuùng ta, neân Ñöùc Gieâsu ñaõ nhaän laøm cuûa mình chính xaùc theå cuûa chuùng ta. Nhö vaäy, ngay töø thuûa ban ñaàu, Ñöùc tin ñaõ toáng khöù ngay töùc khaéc nhöõng khuynh höôùng laïc giaùo ñaàu tieân mang maøu saéc Aûo aûnh thuyeát (Doceøtes) coù khuynh höôùng muoán giaûn löôïc nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ nhö chæ coøn laøø moät aûo aûnh beân ngoaøi, hay xem nheï nhöõng moái daây lieân keát cuûa Ngaøi ñoái vôùi thaàn tính, vì nhö vaäy laø ngöôøi ta ñang ñaët thaønh vaán ñeà ngay chính chí nhaát tính cuûa Ñöùc Kitoâ.
Duø ñaõ ñöôïc thaùnh hoùa nhôø Thaàn Khí, Ñöùc KITOÂ vaãn laø Thieân Chuùa hoaøn haûo do töï baûn tính; vì raèng chæ nôi nhaân tính cuûa Ngaøi vaø vì chuùng ta maø Ngaøi ñaõ ñoùn nhaän töø töø tình traïng traøn ñaày aân suûng maø chính Ngaøi laø Nguoàn Suoái phaùt sinh. Ñöùc Kitoâ ñaõ nhaän laáy xaùc theå loaøi ngöôøi chuùng ta nguyeân tuyeàn y nhö voán ñöôïc xuaát ra töø ñoâi baøn tay cuûa Thieân Chuùa, ngoaïi tröø toäi loãi laø ñieàu maø Ngaøi ñeán ñeå giaûi thoaùt cho chuùng ta. Xaùc theå naày, ñöôïc thaùnh hoùa bôûi Thaàn Khí, ñöôïc ngaäp traøn aân suûng voán ñöôïc ñònh ñoaït cho chuùng ta. Ñöùc Kitoâ, Ñaáng voán töï thaùnh hoùa mình vì chuùng ta, nhö vaäy, trôû neân nôi nhaân tính cuûa Ngaøi Ñaáng thaùnh hoùa nhôø söùc maïnh thaàn tính cuûa Ngaøi. Nieàm tin nhö vaäy ngay töø ñaàu ñaõ loaïi boû nhöõng laïc giaùo theo khuynh höôùng Nghóa Töû thuyeát (adoptianistes) (tröôùc vaø sau Coâng ñoàng Niceùe) muoán bieán Ñöùc Kitoâ thaønh moät con ngöôøi ñöôïc thaàn hoùa vaø vì theá trôû thaønh moät vò thieân chuùa haï caáp so vôùi Thieân Chuùa. Khaúng ñònh Kitoâ-hoïc naày chính laø caùi ñoái troïng vôùi ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Niceùe veà söï Sinh ra Con vónh haèng (325).
Duø voán laø Ngoâi Lôøi hoaøn haûo, Ñöùc KITOÂ ñoàng thôøi cuõng laø moät con ngöôøi hoaøn haûo do töï baûn tính, nghóa laø cuõng mang moät taâm hoàn (mens) ñöôïc phuù cho trí hieåu vaø thuï caûm, duy coù ñieàu laø khoâng nhieãm laây toäi loãi. Khi noùi Ngoâi Lôøi ñaõ maëc laáy xaùc theå cuûa chuùng ta, ñaõ haún laø nieàm tin muoán noùi raèng Ngaøi ñaõ maëc laáy troïn veïn nhaân tính cuûa chuùng ta, vaø vì theá caû taâm hoàn coù suy lyù vaø thuoäc linh cuûa chuùng ta. Ngaøi laø moät con ngöôøi troïn veïn, hoaøn toaøn ñoàng baûn theå vôùi chuùng ta. Maàu nhieäm nhaäp theå cuûa Ngaøi cuõng chính laø Maàu nhieäm nhaân hoùa (“humanisation”). Nieàm tin ngay töø ñaàu ñaõ taåy chay laïc giaùo cuûa Apollinaire (khoaûng naêm 360) voán chuû tröông raèng Ngoâi Lôøi thaàn linh theá choã cho lyù trí con ngöôøi nôi Ñöùc Kitoâ, vaø nhö vaäy Ñöùc Kitoâ khoâng theå coù moät töï do choïn löïa (un libre-arbitre) nhö kieåu nhaân loaïi chuùng ta vaø vì theá ñaõ haún, theo Apollinaire, Ngaøi chaúng theå laøm noâ leä cho nhöõng duïc voïng traàn tuïc nhö nhaân loaïi thöôøng tình chuùng ta. ÔÛ ñaây, nhö vaäy, tín ñieàu Kitoâ-hoïc ñaõ daàn daàn baét ñaàu taùch ra khoûi tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi vaø töï khaúng ñònh chính mình. Nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ keå töø nay gaàn nhö hoaøn toaøn ñöôïc khaúng ñònh. Nhöng, ngay sau ñoù, moät vaán naïn kinh khuûng ñöôïc ñaët ra, vaán naïn maø voán ñaõ tieàm aån ngay nôi phaûn khaùng cuûa Apollinaire: laøm theá naøo maø hai thöïc taïi hoaøn haûo vaø troïn veïn nhö nhaân tính vaø thaàn tính laïi coù theå toàn höõu chung nôi cuøng moät höõu theå? Vaán naïn naày chuyeån suy tö Kitoâ-hoïc qua bình dieän höõu theå hoïc.
Vaán ñeà ñaët ra ôû ñaây laø xaùc ñònh theå thöùc hieäp nhaát (mode d’union) Ngoâi Lôøi vôùi nhaân tính, töùc laø haønh vi trôû neân ngöôøi cuûa Ngoâi Lôøi: ngöôøi ta laàn löôït xem xeùt haønh vi hieäp nhaát, tình traïng cuûa caùi ñöôïc hieäp nhaát, vaø haønh vi chæ laø moät trong tình traïng hieäp nhaát. Thaät vaäy, Ñöùc Kitoâ chæ coù theå sieâu ñoä con ngöôøi bôûi vì Ngaøi ñích thöïc laø Thieân Chuùa trong tö caùch (en tant que) Ngaøi cuõng ñích thöïc laø ngöôøi. ÔÛ ñaây nhö vaäy laø nhöõng loái nhìn veà Ñöùc Kitoâ cuûa hai tröôøng phaùi thaàn hoïc Alexandria vaø Antiochia seõ phaûi chaïm traùn vôùi nhau tröïc dieän.
Con Thieân Chuùa, khi töï laøm cho hieäp nhaát vôùi chính mình moät xaùc theå ñöôïc linh hoaït nhö laø trong moät baûn vò (hypostase), chính Ngaøi ñaõ ñöôïc sinh ra nhö laø ngöôøi do töø Ñöùc Nöõ Trinh MARIA: Ñöùc Kitoâ nhö vaäy laø chæ moät vaø cuøng laø moät. Con Thieân Chuùa khoâng theå laøm khaùc ñi ñöôïc khi tham döï vaøo vôùi xaùc theå vaø maùu huyeát; Ngaøi cuõng khoâng theå laøm khaùc ñöôïc khi muoán laøm cho chuùng ta ñöôïc tham döï vaøo Thaàn Khí cuûa Ngaøi. Ñoù chính laø ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Eùpheøse lieân can ñeán söï hieäp nhaát treân cô sôû coù chung baûn vò (union hypostatique) (naêm 451), ñöôïc ñöa ra nhaèm choáng laïi laïc giaùo cuûa Nestorius, vaø nhaèm baøy toû söï hieäp nhaát töï caáu truùc höõu theå hoïc nôi Ñöùc Kitoâ.
Ñöùc Kitoâ chæ laø moät duø mang trong mình hai baûn tính voán gaëp gôõ nhau, duø caên tính ñaëc thuø cuûa moãi baûn tính vaãn ñöôïc baûo toaøn, trong chæ moät Ngoâi Vò (personne) vaø baûn vò (hypostase). Vì raèng Ñöùc Kitoâ khoâng töï phaù huûy nôi mình caùi maø Ngaøi muoán sieâu ñoä trong chuùng ta, laïi caøng khoâng laøm xa caùch khoûi Ngaøi caùi maø Ngaøi muoán hieäp nhaát töø chuùng ta laïi vôùi Thieân Chuùa. Ñoù laø ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine (451) nhaèm choáng laïi laïc giaùo chuû tröông nôi Ñöùc Kitoâ chæ coù moät baûn tính (monophysite: chuû tröông nhaát tính) cuûa Eutycheøs, vaø laø khaúng ñònh keøm theo veà vieäc coù söï phaân bieät thuoäc loaïi vaø coù söï khoâng phaân chia giöõa hai baûn tính trong söï hieäp nhaát coù tính thoáng keâ nôi baûn vò (hypostase) cuûa Ñöùc Kitoâ.
Ñaáng ñaõ laøm caùc pheùp laï vaø ñaõ khoå ñau cuõng laø Ñaáng voán laø moät trong Ba Ngoâi Vò cuûa Maàu Nhieäm Thieân Chuùa Ba Ngoâi vaø vôùi nguyeân caû xaùc theå cuûa Ngaøi caàn phaûi ñöôïc toân thôø y nhö ngöôøi ta vaãn toân thôø hai Ngoâi Vò kia. Phaùt bieåu nhaèm dieãn taû söï hieäp thoâng giöõa caùc yeáu toá voán taïo ra cöông vò ñaëc thuø cuûa moãi Ngoâi Vò (proprieùteùs hay idiomes): Con Thieân Chuùa nhaän laø cuûa mình nhöõng thuï caûm thuoäc nhaân tính cuûa Ngaøi vaø thoâng ban cho nhaân tính ñoù moät soá quyeàn naêng maø voán caùch ñaëc thuø thuoäc thaàn tính cuûa Ngaøi. Ñoù laø toång theå quan ñieåm tín lyù cuûa Coâng ñoàng Constantinople II (553) maø voán laø neùt ñaëc tröng ghi daáu böôùc tieán boä cuûa giaùo lyù chính thoáng, traùnh ñöôïc nhöõng thaùi cöïc veà sau giöõa hoaëc laø khuynh höôùng cuûa Nestorius hoaëc chuû tröông nhaát tính. Quaù trình phaùt trieån tín ñieàu Kitoâ-hoïc nhö vaäy ñeán ñaây ñaõ coù ñöôïc moät böôùc tieán khaù phong phuù veà maët giaùo thuyeát. Noã löïc phaân tích caùc khaùi nieäm trôû neân ngaøy caøng bao quaùt hôn vaø chaët cheõ hôn: ñieàu ñoù khieán suy tö thaàn hoïc ñi ñeán choã quan taâm xem xeùt nhaân tính voán ñöôïc Ngoâi Lôøi caùng ñaùng nhaän laøm cuûa mình vaø tieán haønh lyù giaûi ñieàu ñoù baèng caùch qui chieáu vaøo khoa nhaân loaïi hoïc chung veà con ngöôùi.
ÔÛ ñaây, ngöôøi ta xem xeùt ñeán nhöõng yeáu toá ñaëc thuø laøm neân nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ trong tình traïng hieäp nhaát cuûa Ngaøi, vaø vì theá trong töông quan vôùi Ngoâi Vò vaø vôùi baûn tính thaàn linh cuûa Con. Nhö vaäy laø seõ lieân quan ñeán nhöõng theå thaùi hieäp nhaát döïa treân baûn vò (union hypostatique) vaø nhöõng heä luî cuûa noù ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà hieän höõu (eâtre), tri thöùc, haønh ñoäng vaø yù chí nôi Ñöùc Kitoâ. Thaät vaäy, söï sieâu ñoä chuùng ta laø coâng trình phoái hôïp giöõa thaàn tính vaø nhaân tính cuûa Ñöùc Chuùa.
Khi khaúng ñònh hieäp nhaát do caáu thaønh laø nhaèm loaïi tröø moät söï hieäp nhaát phuï tuøy maø ngöôøi ta coù theå gaùn gheùp vaøo caùch tuøy yù. [Do ñoù, nôi Ñöùc Kitoâ chæ coù moät “toàn theå” (esse) duy nhaát (vaán naïn cuûa Kinh vieän) vaø chæ coù moät yù thöùc töï thaân (vaán naïn thôøi Taân Kyø).] Söï “caáu thaønh” (“composition”) naày cho pheùp nghieân cöùu veà caáp ñoä hieän toàn cuûa nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ. Söï caáu thaønh naày seõ ñöôïc theå hieän caùch loaïi suy nhôø so saùnh vôùi söï hieäp nhaát giöõa hoàn vaø xaùc nôi con ngöôøi. Nhôø so saùnh nhö vaäy, ngöôøi ta chöùng toû ñöôïc taïi sao nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ, duø troïn veïn nôi chính baûn thaân mình, vaãn khoâng phaûi laø moät ngoâi vò. Vaán ñeà naày voán ñöôïc khaûo luaän bôûi Leùonce de Byzance vaø Leùonce de Jeùrusalem (theá kyû VI), roài bôûi Jean Damasceøne (theá kyû VIII). Cuøng trong chieàu höôùng ñoù, caùc nhaø kinh vieän veà sau seõ ñaët vaán ñeà veà söï hieäp nhaát treân cô sôû hieän höõu (Uniteù d’existence hay Uniteù d’ “esse”) nôi Ñöùc Kitoâ, coøn caùc nhaø thaàn hoïc Taân kyø thì ñaët vaán ñeà lieân quan söï hieäp nhaát treân cô sôû yù thöùc töï thaân cuûa Ngaøi, vaø veà caùch thöùc maø Ñöùc Gieâsu yù thöùc mình laø Con Thieân Chuùa.
Trong nhöõng ngaøy thaùng mang xaùc theå con ngöôøi, Ñöùc Kitoâ, duø ñöôïc phuù cho nhöõng hình thaùi tri thöùc theo kieåu con ngöôøi maø voán caàn thieát cho söù vuï cuûa Ngaøi, khoâng phaûi laø khoâng bieát nhöõng gì lieân quan ñeán coâng taùc laø Trung Gian vaø laø Ñaáng Maëc Khaûi Cha cuûa mình. Trong cuoäc soáng taïi theá nhö con ngöôøi bình thöôøng, kieán thöùc nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ laø nhö theá naøo? Vaán ñeà naày ñöôïc ñaët ra vaøo khoaûng naêm 600 bôûi laïc giaùo Agnoeøte. Giaûi ñaùp ñaàu tieân – vaãn coøn raát phieán dieän - ñöôïc ñöa ra bôûi Ñöùc Giaùo hoaøng Greùgoire, roài sau ñoù bôûi caùc Coâng ñoàng Latran (649) vaø Constantinople III (681). Nôi Ñöùc Gieâsu, khoâng coù söï voâ tri tích cöïc (khoâng bieát vì khoâng coù khaû naêng bieát : chuù thích cuûa ngöôøi dòch), laïi caøng khoâng coù laàm laïc ñoái vôùi nhöõng gì lieân can ñeán noã löïc hoaøn taát söù vuï cuûa Ngaøi. Lieân can ñeán chuû ñeà naày, Thaàn hoïc kinh vieän ñaõ trieån khai giaùo thuyeát veà ba loaïi kieán thöùc nhaân loaïi nôi Ñöùc Kitoâ: kieán thöùc do phuùc kieán (beùatifique), kieán thöùc thieân phuù (infuse) vaø kieán thöùc do thuû ñaéc (acquise). Vaán ñeà naày ngaøy nay laïi ñöôïc caùc nhaø thaàn hoïc ñaët ra caùch hoaøn chónh hôn vì muoán ñoïc laïi caùch thaáu ñaùo vaø nghieâm chænh hôn nhöõng döõ kieän Thaùnh Kinh cung caáp lieân can ñeán thaân phaän trong lòch söû (condition historique) maø chính Ñöùc Kitoâ ñaõ ñaûm nhaän laøm cuûa mình.
Chuùng toâi tuyeân xöng nôi Ñöùc Kitoâ coù hai yù chí vaø hai thao taùc do hai baûn tính cuøng ñoàng haønh vôùi nhau höôùng veà cuøng moät cuøng ñích laø phuïc vuï coâng cuoäc sieâu ñoä loaøi ngöôøi. Côn haáp hoái vaø caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ ñaõ laø nhöõng haønh vi nhaân linh, voán ñaõ ñöôïc ñoàng thuaän vaø mong muoán caùch töï do, vaø, trong tö caùch laø nhöõng haønh vi nhaân linh cuûa Con Thieân Chuùa, mang tính sieâu ñoä. Ñoù laø ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Constantinople III (681), nhaèm chaám döùt côn khuûng hoaûng Kitoâ-hoïc lôùn sau cuøng: côn khuûng hoaûng mang teân nhaát naêng (monoeùnergiste) vaø nhaát chí (monotheùlite).
Nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc thaàn hoùa treân cô sôû baûn theå, do aân suûng hieäp nhaát chöù khoâng phaûi do aân suûng nghóa töû. Cuoái theá kyû VIII, ngöôøi ta laïi thaáy taùi xuaát hieän taïi Espagne laïc giaùo coå xöa nhaát, ñoù laø laïc giaùo Nghóa Töû (Adoptianisme). Coâng ñoàng ñòa phöông Francfort (794) ñaõ keát aùn giaùo thuyeát naày nhö laïc giaùo Nestorianisme. Thöïc ra, taàm nhaém cuûa nhöõng ngöôøi Taây Ban Nha naày raát khaùc vôùi laïc giaùo Nghóa Töû sô thuûy. Sai laàm cuûa hoï phaùt xuaát töø thaùi ñoä thaàn hoïc coi nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ nhö laø moät “con ngöôøi ñöôïc sieâu toân” (“homo assumptus”), ñoäc laäp khoâng dính daùng gì vôùi truï theå trong baûn vò Ngoâi Lôøi cuûa Ngöôøi. Côn caùm doã loaïi ñoù thænh thoaûng laïi thaáy xuaát hieän trong neàn thaàn hoïc Latinh. Quaû thaät, ñaây laø thôøi kyø mang daáu aán heát söùc maïnh meõ cuûa nhöõng tranh luaän khaùc nhau veà nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ. ÔÛ Ñoâng phöông cuõng nhö ôû Taây phöông, ñaây laø thôøi khaéc chuaån bò böôùc qua hình thaùi dieãn töø coù tính kinh vieän. Vì theá, caùc noã löïc phaân tích vaø suy tö theo kieåu lyù luaän trieát hoïc ñoùng vai troø lôùn trong thôøi kyø naày. Nhöng, suy tö cuûa thôøi kyø naày chæ mang caùi voû beân ngoaøi laø coå xöa thoâi. Trong moät nghóa naøo ñoù, noù vaãn coøn toàn taïi dai daüng cho ñeán maõi taän hoâm nay: vì raèng nhöõng vaán ñeà xöa cuõ ñoù vaãn coøn soáng ñoäng vaø mang tính thôøi söï trong boä moân Kitoâ hoïc maõi cho ñeán ngaøy hoâm nay. Nhöõng nhaõn quan khaùc nhau trong caùi nhìn veà Ñöùc Kitoâ nhö laø con ngöôøi vaãn tieáp tuïc laø ñoái töôïng cho nhöõng cuoäc tìm kieám vaø tranh luaän, ñaëc bieät, nhöõng hình thöùc lieân ñôùi cuûa Ngaøi vôùi “thaân phaän ngöôøi” (xem GS, soá 32,§ 2) maø con ngöôøi ngaøy nay voán raát nhaïy caûm vôùi… (SÔ ÑOÀ)
CHÖÔNG I TUYEÂN XÖNG VEÀ ÑAÁNG SIEÂU ÑOÄ Ñöùc Gieâsu laø Ñaáng Sieâu Ñoä vaø laø Ñöùc Chuùa cuûa chuùng ta, laø Ñaáng Kitoâ, laø Con Thieân Chuùa, trôû neân gioáng nhö loaøi ngöôøi, laø Ngoâi Lôøi maëc xaùc phaøm…
Neáu nhö noã löïc rao giaûng sô thuûy cuûa caùc Toâng ñoà thoaït tieân coù veû nhö laø moät lôøi noùi veà Ñöùc Gieâsu laøng Nazareth, tuy nhieân, ngöôøi ta chæ coù theå hieåu ñuùng ñöôïc yù nghóa cuûa loan baùo ñoù khi ñaët noù vaøo ngay beân trong toaøn theå dieãn töø ñöùc tin maø loan baùo ñoù voán laø trung taâm ñieåm. Theá maø, xeùt trong toång theå, dieãn töø ñöùc tin naày luoân luoân mang trong mình ba chieàu kích khoâng theå taùch rôøi laø giaùo hoäi, tam vò vaø Kitoâ-hoïc: chieàu kích giaùo hoäi, bôûi vì Giaùo hoäi voán daán thaân vaøo trong ñoù vaø, sau ñoù, noùi leân ñieàu ñaõ xaõy ñeán vôùi mình, töùc laø loan baùo veà Aân hueä Thaàn Khí maø Giaùo hoäi vöøa môùi ñoùn nhaän; chieàu kích tam vò, bôûi vì Giaùo hoäi trình baøy bieán coá sieâu ñoä nhö laø coâng trình chung cuûa Ba Danh Thaùnh voán vaãn haønh ñoäng chung trong lòch söû; chính vò Thieân Chuùa Taïo Thaønh vaø laø Cha, vò Thieân Chuùa ñoäc nhaát cuûa Cöïu Öôùc, Thieân Chuùa cuûa Abraham, cuûa Isaac vaø cuûa Jacob ñaõ sai phaùi Con cuûa Ngaøi laø Ñöùc Gieâsu, ñaõ cheát vaø choãi daäy phuïc sinh, töø ñoù ñöôïc toân laøm Ñöùc Chuùa; vaø vò Ñöùc Chuùa naày, ñeán löôït Ngaøi, ñaõ tuoân ñoå Thaàn Khí Thieân Chuùa treân nhöõng keû thuoäc veà Ngaøi; chieàu kích Kitoâ-hoïc, bôûi vì toaøn boä noã löïc rao giaûng ñeàu taäp trung xoay quanh Maàu nhieäm Vöôït Qua cuûa vò Ñöùc Chuùa voán ñaõ thöïc hieän coâng trình sieâu ñoä chuùng ta. Hieän thöïc cuûa söï thoâng hieäp vôùi Thieân Chuùa maø Giaùo hoäi voán caûm nghieäm ñöôïc tuøy thuoäc vaøo taát caû nhöõng gì maø Ñöùc Kitoâ, Ñaáng Sieâu Ñoä cuûa Giaùo hoäi, ñaõ thöïc hieän trong nhöõng ngaøy thaùng laøm ngöôøi mang xaùc theå cuûa Ngaøi. Trong noã löïc rao giaûng ñaàu tieân naày, Maàu nhieäm Nhaäp theå chöa ñöôïc xem xeùt taùch baïch ra nhö moät chuû ñeà rieâng leû. Tuy nhieân, raát nhanh ngay sau ñoù, suy tö veà nieàm tin ñaõ taïo ra phong traøo khôûi xuaát töø Maàu nhieäm Nhaäp Theå thaêm doø maàu nhieäm ngoâi vò Ñöùc Gieâsu vaø tìm hieåu veà caên tính cuûa Ngaøi. Vaán ñeà ñaët ra luùc baáy giôø khoâng phaûi laø caên tính nhaân loaïi cuûa Ngaøi : taïi sao laïi nghi ngôø veà nhaân tính cuûa Ngaøi khi maø kyû nieäm veà caùc söï kieän vaø caùc cöû chæ cuûa Ngaøi vaãn coøn töôi roùi nôi kyù öùc cuûa caùc tín höõu, khi maø bieát bao con ngöôøi ñaõ töøng gaëp gôõ Ngaøi vaãn coøn soáng ñoù? Traùi laïi, ñieàu maø ngöôøi ta caàn phaûi hieåu roõ hôn ñoù laø caên tính thaàn linh cuûa Ngaøi. Thaàn tính cuûa Ngaøi voán ñaõ ñöôïc loan baùo töø luùc khôûi thuûy: khi noùi Ñöùc Kitoâ ngöï treân ngai, hieån vinh, beân höõu Cha, ñieàu ñoù coù nghóa laø Ngaøi ngang haøng vôùi Cha. Nhöng, neáu chæ vôùi chöøng aáy thoâi vaãn chöa noùi leân heát ñöôïc taát caû nhöõng gì caàn phaûi noùi. Ñöùc Kitoâ-Ñöùc Chuùa laø Thieân Chuùa theo nghóa naøo ñaây? Ngaøi coù phaûi laø Thieân Chuùa ñích thöïc? Moái quan heä cuûa Ngaøi vôùi Cha ñích thöïc laø nhö theá naøo? Toùm laïi, ñeå coù theå thöïc söï bieát ñöôïc Ñöùc Kitoâ laø Ai trong töông quan vôùi Thieân Chuùa, seõ laø khoâng ñuû neáu chæ döøng laïi nôi chaëng cuoái hieån vinh trong haønh trình veà vôùi Cha, maø coøn caàn phaûi truy cöùu veà nguoàn goác cuûa Ngaøi nöõa. Ñoù phaûi chaêng laø vaán ñeà thöøa, vieãn voâng, khoâng caàn thieát? – Khoâng phaûi vaäy, vì ñoù laø vaán ñeà lieân quan maät thieát nhaát ñeán baûn tính vaø thöïc taïi sieâu ñoä voán ñöôïc mang laïi bôûi Ñöùc Kitoâ. Ñöùc Gieâsu töï toû ra nhö laø Ñaáng mang troïng traùch daïy doã chuùng ta vaø mang laïi cho chuùng ta söï sieâu ñoä voán ñeán töø phía Thieân Chuùa; hôn nöõa, coøn nhö Ñaáng maø, ôû nôi Ngaøi vaø bôûi Ngaøi, voán laø söï sieâu ñoä vaø laø söï soáng vónh haèng. Moät quyeàn löïc nhö theá voán dó khoâng theå coù nôi moät baûn tính giaûn ñôn nhö con ngöôøi bình thöôøng ñöôïc. Ñöùc Kitoâ chæ coù theå laø Ñaáng Sieâu ñoä vaø laø Ñöùc Chuùa cuûa chuùng ta trong tö caùch Ngaøi laø Con ñích thöïc cuûa Thieân Chuùa. Nhöng ñieàu ñoù coù nghóa gì ñaây? Vieäc truy tìm caên tính thaàn linh cuûa Ñöùc Gieâsu dieãn ra theo qui trình höôùng thöôïng ñi töø con ngöôøi Gieâsu leân ñeán taän töông quan cuûa Ngaøi vôùi Thieân Chuùa. Nhö vaäy, noã löïc truy tìm naày naèm trong quaù trình phaùt trieån tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi. Thöïc ra, nhìn töø goùc ñoä lòch söû, thôøi ñoaïn thöù nhaát cuûa tín ñieàu Kitoâ-hoïc naày töông öùng vôùi hai thôøi ñoaïn ñaàu tieân cuûa tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi, duø khoâng naèm trong soá nhöõng thôøi ñoaïn ñoù. Tuy nhieân, trong suoát vaän haønh suy tö veà Ñöùc Kitoâ, daàn daàn ñeå loä ra moät goùc nhìn môùi maø voán seõ taïo ra neùt ñaëc thuø cuûa quaù trình phaùt trieån tín ñieàu Nhaäp Theå. Ñoù laø loái nhìn höôùng haï khôûi ñi töø thaàn tính xuoáng nhaân tính. Thaät vaäy, söï thöøa nhaän thaàn tính coù töø nguyeân thuyû nôi Ñöùc Kitoâ cho pheùp nieàm tin dieãn taû ñöôïc raèng, nôi Ñöùc Gieâsu, Thieân Chuùa laøm ngöôøi vaø Ngoâi Lôøi maëc xaùc phaøm. AI LAØ NHÖÕNG ÑOÁI THUÛ? Nhöõng ngöôøi ñaàu tieân choái boû vieäc tuyeân xöng con ngöôøi Gieâsu Kitoâ laø Thieân Chuùa thaät ñoù laø nhöõng ngöôøi Do Thaùi vaø Löông Daân (xem Khaûo luaän veà Thieân Chuùa-Ba Ngoâi). Tröôùc maàu nhieäm veà Ñöùc Gieâsu, nhöõng ngöôøi naày coi nhö ñaáy laø caùi gaây gai chöôùng ñaàu tieân ñoái vôùi lyù trí nhaân loaïi, neân töø choái khoâng thöøa nhaän con ngöôøi naày laø Thieân Chuùa, khoâng thöøa nhaän nôi con ngöôøi Gieâsu coù söï thaàn hieän cuûa Thieân Chuùa. Trong thôøi ñaïi taân thôøi, duø trong moät boái caûnh vaên hoùa hoaøn toaøn khaùc nhau, nhöng ngöôøi ta laïi vaãn cöù vaáp phaûi vaán naïn hoaøn toaøn sô khai naày, khi thöøa nhaän Ñöùc Gieâsu nhö chæ laø moät nhaân vaät vó ñaïi ngoaïi thöôøng. Trong thôøi ñaïi Khai Saùng (Aufklärung), “Ñöùc Kitoâ coù veû nhö chæ thuaàn tuyù laø moät nhaân vaät vó ñaïi naøo ñoù, coù loøng nhaân töø vaø thaùnh thieän ñaùng laøm göông maãu cho moïi ngöôøi. Söï ‘vó ñaïi’ cuûa Ngaøi khoâng heä taïi thaàn tính cuûa Ngaøi, maø heä taïi ‘söï tinh teá cuûa nhöõng tình caûm cuûa Ngaøi, heä taïi söï cao caû cuûa nhöõng keá ñoà aân caàn cuûa Ngaøi, heä taïi thaùi ñoä khoâng gì lay chuyeån noãi cuûa Ngaøi, heä taïi söï khoân ngoan vaø nhaân ñöùc cuûa Ngaøi, laø taát caû nhöõng gì maø chaúng ai trong nhöõng keû mang thaân phaän phaûi cheát coù theå saùnh ví baèng Ngaøi’. ‘Con ngöôøi’ naày chaúng coøn gì daùng daáp cuûa moät Añam thöù hai, Ñaáng Cöùu Chuoäc trung gian hoøa giaûi giöõa nhaân tính vaø Thieân Chuùa; Ngaøi chaúng coøn gì laø Ñaáng Trung Gian vaø laø Vò Thöôïng teá vónh haèng, maø chæ coøn laø ‘Vò Hieàn giaû queâ laøng Nazareth’, ‘nhaø thoâng thaùi cuûa daân toäc mình’, ‘vaïn theá sö bieåu cuûa nhaân loaïi’, ñaáng maø ‘tình baïn, söï aân caàn vaø caùi veû ñaùng yeâu’ cuûa ngaøi cuõng ñaùng ca tuïng y nhö ‘söï vó ñaïi cuûa trí khoân, ‘söï trong saùng nôi taâm hoàn’, ‘nhöõng tình caûm nhaân loaïi phaùt xuaát töø tình baïn thoâng thöôøng’, ‘traùi tim nhaïy caûm’ vaø loøng nhieät thaønh chaùy boûng cuûa ngaøi ñoái vôùi thieän ích chung cuûa con ngöôøi vaø giaùc ngoä hoï’. Ngaøi laø thaày daïy moät ‘thöù trieát hoïc thöïc tieãn ñích thöïc’, cuøng ngang haøng vôùi nhöõng vò ngoân söù Do Thaùi vaø nhöõng trieát gia cuûa Löông daân; ngaøi cheát caùch ‘cao thöôïng’ hôn caû Socrate, vôùi ‘caùi nhìn thanh thaûn cuûa moät hieàn nhaân’, keû maø ñoái vôùi oâng ta ‘chaúng coù gì laø bí aån, chaúng coù gì laø ñaùng sôï haõi duø phaûi ñoái dieän vôùi vöïc thaúm, hoá saâu’…Ngaøi ñaõ cheát ‘nhö chöùng nhaân cuûa söï thaät vaø cuûa nhaân ñöùc’, töùc laø, treân thöïc teá, nhö moät ngöôøi Khai saùng (Aufklärer) vaø khôûi xöôùng veà maët luaân lyù cho nhaân loaïi’.” (F.X. Arnold, Pastorale et principe d’Incarnation, tt. 53-54). Ngaøy nay, trong boái caûnh “tuïc hoùa”, cuõng vaãn coøn caùm doã ñoù nhöng laïi mang moät boä daïng môùi: moät soá ngöôøi cho raèng nhöõng thaønh ngöõ aùm chæ sieâu vieät tính nôi Ñöùc Gieâsu caàn phaûi ñöôïc töôùc boû ñi caùi voû huyeàn thoaïi cuûa chuùng. Nhöõng thaønh ngöõ ñoù chaúng qua chæ laø moät thöù ngoân ngöõ nhaèm muoán dieãn taû nôi Ñöùc Gieâsu söï troãi vöôït veà maët chaân lyù vaø söï hoaøn haûo cuûa moät con ngöôøi. Trong nghóa naày, ngöôøi ta coù theå noùi raèng cuoäc soáng cuûa Ñöùc Gieâsu troãi vöôït nhö theá laø do Thieân Chuùa. Nhöng, con ngöôøi queâ laøng Nazareth naày thuaàn tuùy chæ laø hoa traùi cuûa caây thöïc taïi nhaân linh. Ngaøi laø cuûa chuùng ta ñeán ñoä chæ laø cuûa ñeán töø chuùng ta. Coøn baïn, baïn noùi gì veà Ñöùc Gieâsu? – Döôùi nhieàu hình thaùi khaùc nhau, vaán naïn nguyeân thuûy naày vaãn coøn laø vaán naïn thöôøng haèng lieân quan ñeán tín ñieàu Kitoâ-hoïc; noù luoân luoân vaãn coøn laø vaán naïn ñöôïc ñaët ra cho chuùng ta. Traû lôøi cho vaán naïn naày maõi maõi vaãn khoâng bao giôø cuøng, vì raèng ñaây khoâng ñôn giaûn chæ laø moät minh chöùng duø döïa treân Kinh Thaùnh, nhöng maõi maõi noù vaãn coøn laø moät haønh vi ñöùc tin vaø moät chöùng töø veà Ñöùc Gieâsu-Kitoâ. Vaán ñeà cuûa chuùng ta ôû ñaây, vì theá, ñôn thuaàn laø raõo qua khaép moät löôït quaù trình lòch söû nhöõng traû lôøi maø ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi ñaõ cung caáp cho chuùng ta vaø caû nhöõng vaán naïn môùi naãy sinh ra do töø chính nhöõng traû lôøi ñaõ ñöôïc ñöa ra ñoù. Muïc ñích cuûa chuùng toâi ôû ñaây khoâng nhaèm phoâ tröông tính uyeân baùc: ñieàu chuùng toâi muoán ñoù laø nhaèm giaùo duïc vaø laøm phong phuù hoùa yù nghóa ñöùc tin cuûa chuùng ta vaøo Ñöùc Kitoâ khi tieáp caän vôùi chöùng töø ñaõ ñöôïc truyeàn thoáng cuûa Giaùo hoäi cung caáp. Ñoù chính laø ñieàu duy nhaát chuùng toâi nghó laø mình coù theå ñoùng goùp vaøo noã löïc maø keå caû ngaøy hoâm nay Giaùo Hoäi ñang coøn phaûi ñoái dieän vôùi vaø ñang noã löïc tìm caùch giaûi ñaùp.
Löu yù.- Ñeå khoûi phaûi laëp laïi, ñoäc giaû neân xem laïi caùc luaän cöù döïa treân Kinh Thaùnh vaø giaùo phuï trong hai thôøi ñoaïn ñaàu cuûa tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi, cuõng nhö nhöõng taùc phaåm lieân can ñeán Kitoâ-hoïc cuûa Taân Öôùc. Thaät vaäy, noã löïc suy tö cuûa nieàm tin veà caên tính thaàn linh cuûa Ñöùc Gieâsu tröôùc tieân voán xuaát phaùt trong quaù trình phaùt trieån nhöõng bieåu thöùc ñöôïc maëc khaûi, voán ñöôïc haøm chöùa trong nhöõng chuoãi lieân tuïc caùc vaên baûn Taân Öôùc; noã löïc suy tö naày sau ñoù seõ coøn ñöôïc tieáp tuïc trong dieãn töø cuûa caùc Giaùo phuï ñaàu tieân, töø Cleùment de Rome cho ñeán Justin. ÔÛ ñaây, chæ xin ñöôïc nhaéc laïi sô ñoà naày caùch heát söùc khaùi quaùt thoâi: 1) - Ñöùc Gieâsu queâ laøng Nazareth, - thaùnh Pheâroâ phaùt bieåu - con ngöôøi maø anh em ñaõ ñoùng ñinh thaäp töï (con ngöôøi maø caên tính vaø thöïc taïi nhaân loaïi chaúng ai trong chuùng ta ñaây daùm thaéc maéc nghi ngôø gì), Thieân Chuùa ñaõ toân Ngaøi laøm Ñöùc Chuùa vaø Ñaáng Kitoâ. Ngaøi laø Ñaáng Sieâu ñoä chuùng ta. Ñöùc Gieâsu laø Kurios: Thieân Chuùa ñaõ ban cho Ngaøi Danh vöôït treân heát moïi danh, chính Danh hieäu maø qua ñoù Thieân Chuùa muoán baøy toû chuû quyeàn tuyeät ñoái cuûa Ngaøi treân toaøn vuõ truï. Töôùc hieäu naày laø thaønh ngöõ ñaàu tieân chæ roõ thaàn tính cuûa Ñöùc Kitoâ vinh hieån, ngöï beân höõu Cha. 2) – Neáu Ñöùc Gieâsu laø Ñöùc Chuùa, laø bôûi vì Ngaøi laø Con Thieân Chuùa vaø laø Thieân Chuùa do töï nguoàn goác. Ñaõ haún, Ñöùc Gieâsu ñaõ “trôû neân” Con Thieân Chuùa do vinh quang bieán coá phuïc sinh cuûa Ngaøi (Rm 1, 3) vaø keå töø ñoù Ngaøi haønh xöû quyeàn toái thöôïng cuûa Ngaøi, quyeàn maø khi coøn soáng kieåu xaùc phaøm Ngaøi voán khoâng coù ñöôïc nhö theá. Nhöng, ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø Ngaøi ñaõ “ñöôïc thaàn linh hoùa” hay “ñöôïc Nghóa Töû hoùa” nhö laø Con Thieân Chuùa. Ngaøi luoân luoân vaãn laø “phaän Thieân Chuùa”. Tröôùc caû luùc taïo thaønh vuõ truï, Ngaøi voán ôû nôi Thieân Chuùa. Neáu Ngaøi coù xuaát hieän ra trong thaân phaän xaùc phaøm chuùng ta nhö laø yeáu ñuoái, khieâm haï, neáu Ngaøi coù toû ra nhö thaáp beù hôn Cha, ñoù chính laø bôûi do Ngaøi töï huûy mình ñi, töï nguyeän haï mình mang thaân phaän xaùc phaøm toäi loãi (xem Pl 2, 6-8). 3) - Vì theá, Ñöùc Gieâsu laø Thieân Chuùa laøm ngöôøi chöù khoâng phaûi laø con ngöôøi laøm Thieân Chuùa. Ngaøi laø Thieân Chuùa trôû neân gioáng nhö con ngöôøi, laø Thieân Chuùa mang daùng daáp toâi tôù. Ngaøi laø Con ñöôïc Cha sai ñi (Gl 4, 4; Rm 8, 3). Ñaáng voán coù nguoàn goác thaàn linh laïi muoán mang nguoàn goác nhaân loaïi; Ñaáng voán ñaõ laø laïi muoán trôû thaønh. Ngaøi ñaõ ñöôïc sinh ra giöõa chuùng ta. Nhöng ñeå cho ngöôøi ta coù theå nhaän ra ñöôïc nguoàn goác thaàn linh cuûa mình ngay beân trong chính nguoàn goác nhaân loaïi cuûa mình, Ngaøi ñaõ ñöôïc sinh ra do bôûi moät Trinh Nöõ do bôûi taùc ñoäng cuûa Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa. Ñöùc Maria “ñaõ mang thai”, ñaõ “cöu mang” vaø “sinh con”, khi thôøi gian ñaõ maõn: Mattheâu vaø Luca ñaõ söû duïng nhöõng haïn töø naày caùch roõ raøng vaø chính xaùc. Nhöng caùi ñaõ ñöôïc thuï thai nôi Maria thì ñeán töø Thaùnh Thaàn (Mt 1, 20), vì raèng Maria ñaõ khoâng aên naèm vôùi ñaøn oâng. Chính nhö vaäy maø Con cuûa Meï xöùng vôùi danh laø Con Ñaáng Toái Cao vaø laø Con Thieân Chuùa. Toaøn boä suy tö veà Ñöùc Gieâsu goùi goïn trong coâng thöùc naày cuûa tröôøng phaùi Gioan: Ngoâi Lôøi ñaõ maëc xaùc phaøm. Ñaáng voán ôû nôi Thieân Chuùa vaø laø Thieân Chuùa ngay töø nguyeân thuûy, Ñaáng voán laø Lôøi vaø Khoân Ngoan cuûa Thieân Chuùa, ñaõ maëc laáy “xaùc phaøm” cuûa chuùng ta vaø ñaõ caém leàu cö nguï giöõa chuùng ta. Chính Ngaøi laø Ñaáng maø chuùng toâi ñaõ nhìn thaáy, ñaõ nghe, ñaõ chieâm ngaém vaø ñaõ sôø ñeán. Moïi thaàn khí tuyeân xöng Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñeán trong xaùc phaøm ñeàu laø cuûa Thieân Chuùa (1 Ga 4, 2).
1) – Dieãn töø cuûa ñöùc tin ñöôïc baét ñaàu vôùi moät hình thöùc ñôn giaûn laø caâu truyeän keå: Ñaây laø ñieàu maø Ñöùc Gieâsu ngöôøi laøng Nazareth ñaõ laøm, ñaây laø ñieàu ñaõ xaõy ñeán cho Ngaøi do quyeàn naêng Thieân Chuùa, ñaây laø ñieàu ñaõ xaõy ñeán cho chuùng toâi, nhôø Thaàn Khí maø Ngaøi ñaõ trao ban cho chuùng toâi. Roài sau ñoù ngöôøi ta tìm caùch ruùt ra nhöõng heä luaän haøm chöùa trong ñoù vaø ñaøo saâu nghieân cöùu veà ngoâi vò Ñöùc Kitoâ: thoâng qua nhöõng bieán coá lôùn trong ñôøi cuûa Ngaøi, thoâng qua aùnh saùng maø caùc saám ngoân Cöïu Öôùc ñaõ aùm chæ veà Ngaøi, thoâng qua caùc töôùc hieäu vaø caùc chöùc naêng maø noã löïc rao baùo ñaõ gaùn cho Ngaøi ngay töø ñaàu, nieàm tin ñaõ bieän bieät ra ñöôïc söï tieàn höõu cuûa Ngaøi vaø khaúng ñònh söï kieän maø voán chæ duy coù noù thoâi cuõng ñaõ ñuû ñeå hieåu ñöôïc taát caû moïi döõ kieän khaùc cuûa maëc khaûi; ñoù chính laø vieäc nieàm tin ñaõ ñöôïc ñuùc keát laïi trong coâng thöùc ñöôïc thaàn höùng naày: Ngoâi Lôøi ñaõ maëc laáy xaùc phaøm. Taét moät lôøi, ñoù chính yù nghóa cuûa toaøn boä bieán coá Ñöùc Kitoâ. Ñoù chính laø caùi ñaõ xaõy ra giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi. Verbum-Caro, Logos-Sarx: coù theå noùi raèng toaøn boä Kitoâ-hoïc cuûa TÖ ñaõ ñaït ñeán ñónh ñieåm vaø ñöôïc toùm goïn caùch ñaày ñuû trong thaønh ngöõ ñoù. Thaønh ngöõ ñoù chính laø hoa traùi keát tinh töø moät noã löïc suy tö nghieân cöùu raát cao töø nhöõng döõ kieän ruùt ra töø bieán coá Ñöùc Gieâsu. Thaønh ngöõ ñoù cuõng cho thaáy ñaõ coù moät noã löïc khaùi nieäm hoùa naøo ñoù roài. Neáu nhö ngöôøi ta coù theå söû duïng moät thaønh ngöõ nhö vaäy, thaønh ngöõ ñoù haún ñaõ taïo ra ñöôïc moät “khaùi nieäm ñöôïc maëc khaûi” veà Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Trong noã löïc nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, thaønh ngöõ naày chính laø nôi qui chieáu chuû yeáu, vì raèng thaønh ngöõ naày vöøa laø moät heä quaû vöøa laø moät ñieåm khôûi ñaàu: laø heä quaû cuûa ñieàu ngaøy caøng ñöôïc caùc Toâng ñoà tin vaø giaûng daïy caùch minh nhieân hôn; laø ñieåm khôûi ñaàu cuûa toaøn boä quaù trình phaùt trieån tín lyù trong töông lai. Verbum-Caro, Logos-Sarx, ñoù chính laø coâng thöùc “baûn leà” cuûa toaøn boä tín ñieàu Nhaäp Theå. Ñieàu maø chuùng toâi seõ phaûi noùi tôùi chaúng qua cuõng chæ laø moät noã löïc hieåu cho ñuùng coâng thöùc ñöôïc maëc khaûi ñoù vaø, qua ñoù, hieåu cho ñuùng nhöõng döõ kieän trong Thaùnh Kinh lieân quan ñeán Ñöùc Gieâsu queâ laøng Nazareth. 2) – Kitoâ-hoïc cuûa TÖ vaø Kitoâ-hoïc cuûa caùc Giaùo phuï: ñieàu quan troïng laø caàn löu yù söï khaùc bieät quan ñieåm veà Ñöùc Kitoâ giöõa TÖ vaø dieãn töø cuûa caùc Giaùo phuï maø voán seõ laøm khai sinh ra quùa trình phaùt trieån tín lyù sau naày. Khi tröïc tieáp ñoùn nhaän maëc khaûi do chính Ñöùc Gieâsu maëc khaûi veà mình, caùc Toâng ñoà luùc ñoù, vì vaãn coøn hoaøn toaøn gaàn guõi vôùi bieán coá, luoân chieâm ngaém Ñöùc Kitoâ trong söù vuï cuûa mình vaø raát nhaïy caûm veà nhöõng tình traïng khaùc bieät ghi daáu haønh trình cuûa Ñöùc Chuùa: caùc Toâng ñoà, tröôùc tieân, nhaän thöùc Ñöùc Kitoâ theo xaùc theå, sau ñoù, khaùm phaù ra Ngaøi theo Thaàn Khí. Caùc Toâng ñoà bieát raèng thöïc theå ñang ñöôïc trôû thaønh ñoù phaûn aûnh chuû yù cuûa Con Thieân Chuùa, duø tröôùc maét Ngaøi coù veû nhö khoâng coøn gì nhöõng thuoäc tính thaàn linh, ñang maëc laáy nhöõng yeáu ñuoái xaùc theå, luïy thuoäc nhöõng qui luaät taêng tröôûng cuûa loaøi ngöôøi. Sau ñoù, caùc Toâng ñoà chöùng kieán “söï thaàn linh hoùa” nhaân tính cuûa Ngaøi, khi, sau khi ñaõ chieán thaéng söï cheát, Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc phuïc sinh vôùi moät thaân theå ñöôïc giaûi thoaùt khoûi nhöõng giôùi haïn cuûa kieáp ngöôøi höõu haïn. Thaùnh Phaoloâ khoâng phaûi laø ngöôøi duy nhaát nhaïy beùn vôùi söï töï huûy cuûa Ñöùc Chuùa. Caùc Tin Möøng nhaát laõm voán ñaõ löu yù thaân phaän traàn theá cuûa Ñöùc Kitoâ vaø ñaõ ghi nhaän veà bí maät thieân sai. Veà phaàn mình, taùc giaû Gioan thích noùi veà Ñöùc Kitoâ trong nhöõng haïn töø “sarx” (xaùc theå). “Sarx” theo nghóa Ga chính laø baûn tính nhaân loaïi döôùi daùng veû yeáu ñuoái, baát löïc, thuï caûm vaø phaûi cheát, nghóa laø taát caû gì ngöôïc vôùi söùc maïnh Thieân Chuùa. Khi Ga noùi Ngoâi Lôøi maëc xaùc phaøm laø muoán maïnh meõ coâng boá vieäc Ñöùc Kitoâ thöïc hieän khi quaù boä töø nguoàn goác thaàn linh qua nguoàn goác nhaân loaïi, töø theá giôùi naày qua theá giôùi khaùc, vì raèng xaùc theå aùm chæ moät nguoàn goác vaø moät theá giôùi. Theo cha Mollat, xaùc theå theo nghóa Ga töông ñöông vôùi söï töï huûy nôi ngoân ngöõ cuûa Phaoloâ, cho duø, theo nhaõn quan rieâng cuûa Ga, xaùc theå yeáu ñuoái naày voán ñaõ ñeå loä cho thaáy vinh quang roài. Theá maø, trong suoát nhöõng tranh luaän lôùn veà Kitoâ-hoïc thôøi caùc Giaùo phuï, söï chuù yù daàn daàn taäp trung treân baûn tính hoaøn toaøn coù töï nguoàn goác höõu theå cuûa Ñöùc Kitoâ; vì chöng caên tính phöùc hôïp, duy nhaát maø trong cuøng luùc laïi vöøa laø thaàn linh vöøa laø nhaân loaïi cuûa Ngaøi, laø ñieàu kieän khaû theå cho moïi haønh vi sieâu ñoä vaø mang tính ñöùc chuùa cuûa Ngaøi, maø Thaùnh Kinh cho chuùng ta bieát ñoù laø nhöõng ñieàu maø chuùng ta voán ñöôïc thöøa höôûng. Vì theá, ngöôøi ta seõ phaûi nghieân cöùu ñaøo saâu nhöõng döõ kieän Taân Öôùc voán lieân can ñeán Ngaøi, laøm sao nghieäm ra ñöôïc caùi gì lieân can ñeán thaàn tính cuûa Ngaøi : Ñöùc Kitoâ laø Thieân Chuùa nhö theá naøo? Phaûi hieåu Ngaøi laø Thieân Chuùa thaät ñeán möùc ñoä naøo? Laøm sao nghieäm ra ñöôïc caùi gì lieân can ñeán nhaân tính cuûa Ngaøi : phaûi hieåu Ñöùc Kitoâ laø ngöôøi tôùi möùc ñoä naøo, phaûi chaêng Ngaøi ñaõ maëc laáy ñieàu ñoù vaø coøn nöõa, ñieàu ñoù phaûi chaêng cuõng laø moät phaàn cuûa nhaân tính chuùng ta? Vaø laøm theá naøo maø, trong khi vaãn laø Thieân Chuùa, Ñöùc Kitoâ ñaõ coù theå trôû neân xaùc theå vaø laø ngöôøi, laøm theá naøo Ngaøi coù theå duy nhaát vaø cuõng cuøng laø moät, nhö chuùng ta vaãn luoân tin, neáu nhö Ngaøi hoaøn toaøn laø Thieân Chuùa vaø hoaøn toaøn laø con ngöôøi? …Taét moät lôøi, trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp tôùi, Kitoâ-hoïc cuûa caùc Giaùo phuï voán mang gioïng ñieäu ít coù tính hieän sinh hôn, mang tính höõu theå hoïc hôn, vaø ñoàng thôøi cuõng coù daùng daáp tónh taïi hôn, vì raèng nhöõng thay ñoåi “thaân phaän” nôi Ñöùc Kitoâ seõ ít ñöôïc quan taâm hôn so vôùi caáu truùc höõu theå thöôøng haèng cuûa Ngaøi. Kitoâ-hoïc haún seõ trôû neân boä xöông khoâ neáu nhö ngöôøi ta giaûm thieåu noù ñeán möùc chæ coøn laø moät vaøi coâng thöùc tín lyù maø noù ñaõ saûn sinh ra, vaø neáu nhö ngöôøi ta taùch rôøi Kitoâ-hoïc ra khoûi ñoäng cô teá theá voán ñieàu ñoäng noù trong moïi khoaûnh khaéc vaø khoûi noã löïc baäc thaày maø noù cung caáp nhaèm giuùp hieåu ñöôïc moïi döõ kieän cuûa Thaùnh Kinh lieân quan ñeán nhöõng ñieåm voán deã bò ñaët thaønh vaán ñeà caùch nguy hieåm. Cuõng caàn phaûi noùi caùch khoâng uùp môû gì raèng nhöõng ñònh tín lieân quan ñeán Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc ñöa ra chöa phaûn aûnh ñöôïc heát toaøn boä giaùo huaán cuûa Thaùnh Kinh lieân quan ñeán vaán ñeà naày: nhöõng ñònh tín ñoù chaúng qua laø nhaèm baûo ñaûm ñeå coù ñöôïc moät caùch ñoïc chaët cheõ moät soá ñieåm cô yeáu ñaõ ñöôïc chöùng thöïc trong maëc khaûi vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi hieåu ñöôïc toaøn boä keá ñoà teá theá. Nhöõng ñònh tín ñoù laø moät thöù qui luaät ñöùc tin giuùp ñeå ñoïc Kinh Thaùnh, voán laø suoái nguoàn khoâng heà taùt caïn cuûa toaøn boä söï thaät veà Ñöùc Kitoâ.
Vaán ñeà quan troïng baây giôø laø xaùc minh xem lieäu trong khaúng ñònh Kitoâ-hoïc ñaàu tieân ñoù ñaõ bao haøm toaøn boä noäi dung cuûa tín ñieàu hay chöa, töùc laø, lieäu coù phaûi toaøn boä ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi ñaõ coù ôû ñaáy roài, döôùi hình thaùi moät thöïc theå duy nhaát mang tính nguyeân thuûy vaø coù tính heä thoáng. Ñaây laø ñieåm seõ xaùc ñònh toaøn boä yù nghóa hay giaù trò cuûa quaù trình phaùt trieån tín lyù veà sau: hoaëc ñieåm naày seõ laø moät böôùc tieán boä vaø bieán ñoåi trong giaùo huaán veà Ñöùc Kitoâ, nhôø vieäc theâm vaøo ñoù nhöõng yeáu toá ngoaïi lai vaø thoâng qua moät noã löïc suy tö thuaàn tuùy nhaân loaïi; hoaëc ñieåm ñoù seõ laø söï bieåu thò, söï “phaùt trieån” cuûa caùi voán ñaõ ñöôïc noäi haøm trong nieàm tin sô khôûi vaøo Ñöùc Kitoâ, trong caùi voán ñaõ ñöôïc aùm chæ trong danh xöng ñôn giaûn laø Ngoâi Lôøi nhaäp theå. Theá maø, nieàm tin vaøo Maàu nhieäm nhaäp theå cuûa Ngoâi Lôøi ñaõ hoaøn toaøn coù maët ôû ñaáy, bôûi vì Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc thöøa nhaän nhö laø con ngöôøi, ñaõ ñöôïc thöøa nhaän nhö laø Thieân Chuùa, vaø ñaõ ñöôïc thöøa nhaän nhö chæ duy nhaát vaø cuõng cuøng moät Ñaáng vöøa trong nhaân tính vaø trong thaàn tính cuûa Ngaøi, nhö chæ moät Ñöùc Chuùa vaø chæ moät Ñaáng sieâu ñoä. Ngöôøi ta bieát raèng Ñöùc Kitoâ vaãn laø Thieân Chuùa thaät trong khi vaãn laø ngöôøi vaø raèng Ngaøi vaãn laø ngöôøi thaät trong khi vaãn laø Thieân Chuùa vaø, ngöôøi ta bieát raèng lyù do cuûa söï lieân keát giöõa nhaân tính vaø thaàn tính nôi Ngaøi ñoù laø ñeå laøm cho Ngaøi trôû thaønh Ñöùc Chuùa vaø laø Ñaáng sieâu ñoä chuùng ta. [Theo ngoân ngöõ luaän lyù, chuùng ta noùi raèng chuùng ta ñang hieän dieän ôû caû hai phía cuûa khaùi nieäm veà Ñöùc Kitoâ: nhaân tính vaø thaàn tính, vaø ôû nôi trung taâm cuûa khaùi nieäm naày: thöïc taïi duy nhaát laø chæ coù moät Ñöùc Kitoâ, moät Ñöùc Chuùa vaø moät Ñaáng sieâu ñoä. Nhö vaäy, taát caû ñaõ ñöôïc haøm chöùa trong meänh ñeà naày, nhöng moät caùch vaãn coøn baát ñònh vaø khoâng giôùi haïn ñöôïc. Caû hai phía cuûa khaùi nieäm, vì theá, seõ phaûi ñöôïc xaùc ñònh, moãi beân töï khaúng ñònh cho mình, roài trong quan heä hoã töông giöõa nhau, qua trung gian thöïc theå duy nhaát laø ñaáng sieâu ñoä vaø haønh vi sieâu ñoä duy nhaát maø Ngaøi thöïc thi vì chuùng ta, trong cuøng luùc vöøa nhö laø Thieân Chuùa vöøa nhö laø con ngöôøi.] Noùi caùch khaùc, vì raèng Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc thöøa nhaän nhö laø Ñaáng ñaõ thöïc thi toaøn boä coâng trình sieâu ñoä chuùng ta, vì raèng, vì theá, Ngaøi ñaõ ñöôïc coâng nhaän nhö laø Ñaáng coù quyeàn naêng thaàn linh ñeå hoaøn taát ñieàu ñoù, cuõng vì raèng Ngaøi ñaõ ñöôïc thöøa nhaän nhö laø Ñaáng ñaõ coù tieàm naêng cuï theå vaø coù hieäu naêng ñeå laøm cho söï sieâu ñoä ñoù lan toûa ñeán taän phía nhaân loaïi chuùng ta, Ngaøi phaûi laø Ai ñaây khi vöøa laø Thieân Chuùa vöøa laø con ngöôøi, Ngaøi phaûi nhö theá naøo ñaây ñeå vaãn chæ laø moät trong khi ñoàng thôøi vöøa laø Thieân Chuùa vöøa laø con ngöôøi, ñeå nhö vaäy môùi coù theå laø Ñaáng sieâu ñoä chuùng ta? Ñoù chính laø nhöõng vaán ñeà maø tuaàn töï chuùng toâi seõ ñeà caäp ñeán sau ñaây. PHAÀN I
nôi keá ñoà teá theá
Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011 2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN 2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT 2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy) 2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ 2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử 2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA 2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức 2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng 2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU tải về 1.47 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|