Bernard sesboüÉ S. J



tải về 1.47 Mb.
trang7/14
Chuyển đổi dữ liệu15.08.2016
Kích1.47 Mb.
#20769
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   14
Khaùi nieäm “caáu thaønh” (composition) hay “baûn vò ñöôïc caáu thaønh” (hypostase composeùe) naày nhaèm muoán noùi Ñöùc Kitoâ laø moät gì ñoù duy nhaát ñang truï toàn, ña bieät treân cô sôû coù hai baûn tính hay taïi thaân (l’en-soi), ñôn soá treân cô sôû chæ coù moät truï theå ñang truï toàn hay vò thaân (le pour-soi) maø voán keát hôïp hai baûn tính ñoù laïi vôùi nhau, vaø chính vì theá, baûn vò naày, sau Bieán coá Nhaäp Theå, “cuõng chính laø Ngoâi Vò ñoù trong Maàu nhieäm Thieân Chuùa-Ba Ngoâi”, toàn taïi cuõng cuøng caùch ñoù (duø ñeám keå ñöôïc nhöng khoâng taïo ra moät loaïi naøo khaùc) nhö voán coù tröôùc khi Nhaäp theå.


  1. DIEÃN TÖØ VAØ NGOÂN NGÖÕ


1) – Trong thôøi ñoaïn tröôùc, ñaõ coù löu yù laøm theá naøo maø boán Coâng ñoàng lôùn lieân quan Kitoâ-hoïc töø Epheøse ñeán Constantinople III thöôøng töï giaûi thích laãn cho nhau. Muïc ñích cuûa trình baøy thôøi ñoaïn 7 naày laø nhaèm caùch cuï theå laøm saùng toû thôøi ñoaïn 6 tröôùc ñaây: trình baøy naày roõ raøng coù veû nhö laø söï hoøa giaûi veà maët logic giöõa hai thôøi ñoaïn 5 vaø 6 thoâng qua noã löïc hoøa giaûi giöõa tính duy nhaát vaø tính khaùc bieät. Trình baøy naày coá gaéng buø ñaép khoaûng troáng ñöôïc taïo ra do söï chaäm treã voán vaãn toàn taïi giöõa nhöõng khaúng ñònh lieân tieáp töø Coâng ñoàng Epheøse ñeán Coâng ñoàng Chalceùdoine vaø noã löïc lyù trí hoùa noäi dung cuûa chuùng treân cô sôû khaùi nieäm hoùa. Söï chaäm treã naày chöùng toû cho thaáy moät soá ngöôøi ñöông thôøi coù theå ñaõ nhìn thaáy coù söï khaùc bieät, thaäm chí caû ñoái nghòch, giöõa hai coâng ñoàng naày. Laàn naày, coâng thöùc tín lyù cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine coù ñöôïc loái bình chuù ñích thöïc nhôø aùnh saùng tín lyù cuûa Coâng ñoàng Epheøse, nôi maø quaû thöïc coâng ñoàng môùi ñaõ kín muùc caûm höùng töø ñaáy. Töø ñoù, moãi coâng ñoàng haún phaûi hieåu ñöôïc duy nhaát tính treân cô sôû ngoâi vò vaø khaùc bieät treân cô sôû caùc baûn tính ñaõ ñöôïc khaúng ñònh veà Ñöùc Kitoâ phaûi hieåu theo nghóa naøo.
2) - Vì theá, noùi cho cuøng, chaúng coù gì môùi meû trong noã löïc ñoùng goùp cuûa Coâng ñoàng naày, ngoaïi tröø vieäc xuaát hieän thaønh ngöõ “theo nghóa caáu thaønh” hay “baûn vò ñöôïc caáu thaønh”. Neáu noùi coù moät böôùc tieán boä naøo ñoù thì ñoù laø vieäc noù ñaõ khieán cho ngöôøi ta caûm nhaän ñöôïc caùch chung chung ñaõ coù ñöôïc moät söï gaén boù chaët cheõ naøo ñoù veà maët logic, vaø moät söï hoøa giaûi naøo ñoù giöõa nhöõng khía caïnh khaùc nhau trong ngoân ngöõ Kitoâ-hoïc. Phaùt bieåu maïnh meõ vaø chaët cheõ veà söï thoâng giao caùc yeáu toá ñaëc thuø ñaõ khieán cho ngöôøi ta coù theå hieåu ñöôïc nhöõng döõ kieän voán töông phaûn nhau giöõa ngoâi vò nhaäp theå laø Ngoâi Lôøi vaø söï thaät veà Maàu nhieäm Nhaäp theå vaø haønh vi töï huûy cuûa Ngaøi, maø voán ñaõ ñöôïc dieãn taû vôùi moät nghóa maïnh trong nhöõng coâng thöùc hieän thöïc nhaát. Coâng ñoàng naày xaây döïng ñöôïc moät neàn taûng cho vieäc Ñöùc Kitoâ laøm Trung gian. Sau cuøng, Coâng ñoàng naày cho pheùp thieát laäp ñöôïc moät moái töông quan giöõa khaúng ñònh veà söï keát hieäp treân cô sôû baûn vò (maø voán coù theå vaãn coøn tröøu töôïng) vaø nhöõng bieán coá trong cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Gieâsu, trong ñoù nhö chuùng ta haún thaáy chæ coù moät höõu theå duy nhaát haønh ñoäng nhö moät con ngöôøi vôùi quyeàn naêng thaàn linh, vaø khoå ñau nhö vò Thieân Chuùa trong nhaân tính cuûa Ngaøi. Phaùt bieåu tín lyù, luùc baáy giôø, haún mang daùng daáp moät chæ nam, chaân thöïc vaø ñaõ ñöôïc kinh qua thöû thaùch trui luyeän bôûi qui luaät ñöùc tin, höôùng daãn caùch ñoïc bieán coá Ñöùc Gieâsu-Kitoâ nhö voán ñöôïc Thaùnh Kinh ghi laïi.
Laàn naày, hình thöùc dieãn töø tín lyù ñöôïc choïn löïa laø hình thöùc nhöõng tín qui (canons) vôùi nhöõng aùn vaï tuyeät thoâng. Ñaây dó nhieân laø hình thöùc ñöôïc caûm höùng töø 12 aùn vaï tuyeät thoâng cuûa Cyrille vaø, theo caùch thöùc ñoù, ñeå loä cho thaáy Coâng ñoàng Chalceùdoine quay trôû laïi vôùi tín lyù cuûa Coâng ñoàng Epheøse. Hình thöùc naày cuõng coøn töï bieän minh cho mình bôûi ñích nhaém coù tính luaän chieán nhaèm choáng laïi caùc nhaø thaàn hoïc thuoäc Tröôøng phaùi Antioche, ñieàu maø ñoái vôùi chuùng ta ngaøy hoâm nay xem ra khoâng phaûi laø hoaøn toaøn coù theå ñöôïc bieän minh. Nhöng, do bôûi ñoä daøi, ñoä daøy ñaëc vaø tính phöùc taïp voán raát caân baèng cuûa chuùng, caùc tín qui naày, quaû thöïc, laø nhöõng chöông nhoû coù tính giaùo thuyeát.


  1. HEÄ QUAÛ VAØ NHÖÕNG SUY TÖ


1) - Vôùi thôøi ñoaïn 7, chaám döùt noã löïc coâng thöùc hoùa tín ñieàu Kitoâ-hoïc ñuùng nghóa (cuõng nhö tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi). Thaät vaäy, taát caû gì ñaõ ñöôïc tieàn giaû ñònh trong thôøi ñoaïn 1 (Ñöùc Kitoâ, chæ moät Ñöùc Chuùa ñoù ñöôïc thöøa nhaän nhö laø ngöôøi vaø nhö laø Thieân Chuùa) töø nay, keå nhö laø ñaõ ñöôïc trieån khai caùch ñaày ñuû. Coâng vieäc nhìn Ñöùc Kitoâ qua laêng kính höõu theå hoïc tín lyù coù theå noùi nhö vaäy laø ñaõ taïm hoaøn taát. Ñöùc tin ñaõ laøm coâng vieäc kieåm keâ noäi dung cuûa thaønh ngöõ voán ñaõ ñöôïc maëc khaûi naày : Ngoâi Lôøi ñaõ maëc laáy xaùc theå phaøm nhaân. Vaø cuõng nhö tín ñieàu Kitoâ-hoïc ñaõ xuaát phaùt ngay töø trong cung loøng khaúng ñònh veà Thieân Chuùa-Ba Ngoâi, nay, ôû cuoái chaëng ñöôøng suy tö cuûa mình, tín ñieàu Kitoâ-hoïc laïi cho thaáy noù ñang quay trôû veà laïi vôùi tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi vaø gaén boù chaët cheõ vôùi tín ñieàu naày, vì raèng Ngoâi Lôøi nhaäp theå ñöôïc thöøa nhaän nhö laø moät Ñaáng trong Ba Ngoâi Vò, xöùng ñaùng ñöôïc chuùng ta toân thôø, vaø ñoù cuõng chính laø Ñaáng maø qua nhöõng dieãn töø Pheâroâ ñaõ ñeà nghò caùc Kitoâ-höõu tieân khôûi ñaët vaøo ñoù troïn veïn nieàm tin.
Baây giôø seõ laø luùc baét ñaàu moät kieåu xem xeùt khaùc, ñoù laø noã löïc tìm caùch hieåu tín ñieàu qua laêng kính thuaàn lyù : ñaây seõ laø moät ñoaïn kyø “döïa treân cô sôû thaàn hoïc” nhieàu hôn maø chaéc chaén seõ khoâng theå naøo khoâng coù nhöõng taùc ñoäng leân chính tín ñieàu.
2) - Nôi taát caû moãi moät thôøi ñoaïn, coù moät vaán naïn luoân ñöôïc ñaët ra : coâng thöùc ñaõ ñöôïc ñònh tín ñoù lieäu coù yù nghóa gì trong töông quan vôùi haønh vi mang tính hieän sinh cuûa ñöùc tin ? Lieân quan ñeán vaán ñeà naày, chuùng toâi xin trích daãn suy tö sau ñaây cuûa nhaø thaàn hoïc theä phaûn, G.-Ph Widmer :
“Moät tín ñieàu,...bao goàm moät toång theå goàm caùc yeáu toá caáu thaønh, trong ñoù, caùc yeáu toá bieán coá vaø coù theå hieåu ñöôïc, caùc yeáu toá thuoäc kinh nghieäm vaø sieâu vieät ñöôïc phoái hôïp laïi vôùi nhau caùch nguyeân goác. Khi toâi noùi veà hai baûn tính cuûa Ñöùc Kitoâ nôi moät ngoâi vò, toâi giaû thieát laø ñaõ coù Bieán coá Nhaäp theå, ñaõ coù taùc vuï traàn theá cuûa Ñöùc Gieâsu, ñaõ coù Cuoäc Thuï naïn vaø Bieán coá Phuïc sinh cuûa Ngaøi; nhöng, toâi cuõng ñaõ tính ñeán nhöõng noäi haøm yù nghóa chöùa ñöïng nôi caùc töôùc hieäu cuûa Ngaøi : Con cuûa ngöôøi, Con Thieân Chuùa, Ñöùc Chuùa, Logos, cuøng vôùi nhöõng tieàn giaû ñònh naèm trong yù nieäm cuûa chuùng (ñònh nghóa veà ‘baûn tính nhaân loaïi’, ‘thaàn linh’, veà ‘ngoâi vò’ nhö ‘baûn vò’, veà söï ‘laøm trung gian’, veà ‘chöùc naêng maëc khaûi, saùng taïo, cöùu chuoäc cuûa Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa’, v.v...). Coøn nöõa, moät tín ñieàu neáu coù cöu mang trong mình moät yù nghóa naøo ñoù, chính laø bôûi vì, trong tö caùch laø moät saéc leänh cuûa Thieân Chuùa, tín ñieàu ñoù thuùc baùch ngöôøi tín höõu phaûi coù moät traû lôøi, moät daán thaân. Tuyeân xöng hai baûn tính cuûa Ñöùc Kitoâ nôi moät ngoâi vò, ñoù chính laø töï mình quyeát ñònh ñi theo hay choáng laïi Ngaøi, ñoù chính laø ñaùp traû laïi moät môøi goïi hay laø töø khöôùc lôøi môøi goïi ñoù; vaø lôøi môøi goïi naày voán môû toang caùnh cöûa ñeå con ngöôøi coù theå ñöôïc Thieân Chuùa nhaän laøm nghóa töû, ñeå thuï taïo coù theå ñöôïc sieâu nhieân hoùa, ñeå con ngöôøi coù ñöôïc thaân phaän caùnh chung.” (G. Ph. Widmer, Sens ou non-sens des eùnonceùs theùologiques, R.S.P.T. oct. 1967, p. 646-647).

PHAÀN III

Ñöùc KITOÂ,

qua laêng kính

Nhaân loaïi hoïc.

NHÖ MOÄT BÖÔÙC QUÙA ÑOÄ

Trong quaù trình phaùt trieån tín ñieàu Kitoâ-hoïc, ñaây laø goùc ñoä nhìn ñaëc thuø cuûa pha kyø môùi naày.

1.- Trong laõnh vöïc tín ñieàu Kitoâ-hoïc (cuõng nhö ñoái vôùi tín ñieàu Thieân Chuùa-Ba Ngoâi), Coâng ñoàng Constantinople II ñaùnh daáu moät böôùc tieán laø ñaõ vöôït qua ñöôïc moät ngöôõng cöûa.


Cho ñeán ñaây, quaù trình phaùt trieån tín ñieàu ñöôïc tieán haønh trong moät vaän haønh laät qua laät laïi moïi khía caïnh cuûa khaùi nieäm maëc khaûi lieân can ñeán “Ngoâi Lôøi nhaäp theå” vaø coá gaéng trình baøy chuùng döôùi aùnh saùng Qui Luaät Ñöùc Tin. Nguyeân taéc tieán haønh laø nhö sau : Ngoâi Lôøi nhaäp theå phaûi laø Ai, ñeå cho söï sieâu ñoä maø Ngaøi mang laïi cho chuùng ta môùi ñuùng laø ñích thöïc? Heä quaû ruùt ra ñöôïc töø vaän haønh naày laø coâng thöùc tín lyù cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine, ñöôïc bình chuù bôûi Coâng ñoàng Constantinople II, coâng thöùc maø, vôùi noù, ngöôøi ta coù theå noùi raèng tín ñieàu veà Maàu nhieäm Nhaäp theå ñaõ chaám döùt quaù trình phaùt trieån cuûa noù, nôi nhöõng gì voán lieân can ñeán noäi dung tröïc tieáp ñöôïc maëc khaûi.
Baây giôø, chính heä quaû tín lyù naày laïi trôû thaønh vaán ñeà. Lyù trí ñang tin tra vaán veà “yeáu toá caáu thaønh” voán ñöôïc caùc ñònh nghóa cuûa caùc Coâng ñoàng xaùc laäp ñoù, vaø tìm caùch ñeå hieåu chuùng treân cô sôû thuaàn lyù, ñeå, trong möùc ñoä coù theå, giaûi thích söï keát hôïp treân cô sôû baûn vò ñöôïc caáu thaønh cuûa Ngoâi Lôøi Nhaäp theå ñoù ñaõ dieãn ra nhö theá naøo (comment). Ñaây seõ laø moät traät töï môùi cuûa haønh vi hoøa giaûi maø töø nay seõ ñöôïc nhaém tôùi, ñoù khoâng coøn laø traät töï maø moät coâng thöùc tín lyù chaéc nòch vaø raén roûi coù theå mang laïi cho, döôùi caùi nhìn cuûa ñöùc tin, qua noã löïc coá gaéng bieåu ñaït vaø thuû giöõ caùi nan ñeà voán ñaëc thuø cuûa maàu nhieäm ñöôïc maëc khaûi, maø laø moät thöù traät töï môùi maø töø nay noã löïc suy tö thaàn hoïc ñang theo ñuoåi, nhaèm cho ngöôøi ta thaáy, döôùi caùi nhìn cuûa lyù trí, ngöôøi ta coù theå hieåu ñöôïc nan ñeà ñoù nhö theá naøo. Nhö vaäy, chuùng ta vöôït qua pha kyø töï yeáu tính mang maøu saéc tín lyù ñeå ñi vaøo pha kyø töï yeáu tính döïa treân cô sôû thaàn hoïc, ñaõ haún, vôùi caùi giaù coù theå coù nhöõng haäu quaû khoân löôøng lieân can ñeán nhöõng vaán ñeà tín lyù (ñaëc bieät nôi Coâng ñoàng Constantinople III naêm 681).
Noùi theo ngoân ngöõ vaên hoùa, söï thay ñoåi nôi baûn chaát cuûa söï tieán boä veà maët giaùo thuyeát naày ñöôïc theå hieän nôi böôùc quaù boä ñi töø dieãn töø giaùo phuï qua thaàn hoïc kinh vieän, böôùc quaù boä voán dieãn ra caùch khaù song song ôû caû Taây phöông laãn Ñoâng phöông. Caùc theá kyû 6, 7 vaø 8, nhaát laø ôû Ñoâng phöông, ñaày daãy nhöõng cuoäc tranh luaän veà Kitoâ-hoïc vaø ñöôïc ghi daáu bôûi giaùo thuyeát cuûa Leùonce de Byzance roài Jean Damasceøne (+ tröôùc naêm 754) maø nhöõng coâng trình ñaõ ñöôïc xaây döïng caùch coù heä thoáng cuûa hoï voán ñaõ mang daùng daáp kinh vieän. Neàn Kinh Vieän vó ñaïi Latinh seõ thaâu löôïm laïi nhöõng keát quaû cuûa hoï, ñeå roài sau ñoù seõ ñaåy xa hôn tieán ñoä trong nhöõng nghieân cöùu cuûa mình.
2.- Nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa pha kyø naày laø maøu saéc nhaân loaïi hoïc vaø tính heä thoáng cuûa noù. Thaät vaäy, thôøi kyø naày, ngöôøi ta cho raèng muoán hieåu ñöôïc caùch thaáu ñaùo söï keát hieäp treân cô sôû baûn vò, ngöôøi ta caàn phaûi xem xeùt kyõ nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ. Hoaëc giaû, caàn phaûi xem xeùt vaán ñeà laøm sao maø Ngoâi Vò trong tö caùch ñaûm nhaän cuûa Ngoâi Lôøi laïi coù theå trôû thaønh chuû theå thaàn linh hieän höõu vaø haønh ñoäng nôi nhaân tính, hieän höõu vaø haønh ñoäng nhö moät con ngöôøi. Vì theá, seõ caàn phaûi laàn löôït raõo qua xem xeùt nhöõng theå caùch keát hôïp döïa treân baûn vò ñoù cuõng nhö nhöõng heä quaû lieân can ñeán cung caùch hieän höõu cuûa nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ. Ngöôøi ta seõ taäp chuù nhieàu treân nhaân tính naày, nhöng luoân luoân laø ñeå xem xeùt nhaân tính ñoù töø goùc ñoä ñaëc thuø cuûa noù laø ñaõ ñöôïc baûn vò Ngoâi Lôøi nhaän laøm cuûa mình. Chuùng ta seõ laàn löôït ñoái dieän vôùi caùc vaán ñeà lieân quan ñeán theå thöùc hieän höõu (mode d’eâtre) cuûa Ngoâi Lôøi nhaäp theå, ñeán theå thöùc nhaän thöùc (mode de connaître) cuûa Ngaøi vaø ñeán theå thöùc muoán vaø haønh ñoäng (mode de vouloir et d’agir) cuûa Ngaøi. (Ñeå keát thuùc, chuùng ta seõ löu yù veà vieäc taùi xuaát hieän laïc giaùo Nghóa Töû thuyeát taïi Taây phöông, ñieàu ñoù chöùng toû raèng laïc giaùo naày luoân laø moái nguy trong noã löïc suy tö thaàn hoïc khi ngöôøi ta suy tö veà nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ : thöïc taïi cuûa söï keát hôïp cuûa Ngaøi vôùi thaàn tính luoân bò ñaët laïi thaønh vaán ñeà.)
Keå töø nay, nhöõng vaán ñeà ñöôïc ñaët ra seõ khoâng coøn maáy dính daùng ñeán khía caïnh sieâu ñoä hoïc. Ngöôøi ta seõ khoâng coøn caûm thaáy phaûi söû duïng cuøng moät kieåu luaän chöùng döïa treân Thaùnh Kinh nhö tröôùc, duø thoâng thöôøng khi ñoïc moät baûn vaên Thaùnh Kinh naøo ñoù ñaëc bieät gaëp khoù khaên caàn phaûi tranh luaän vôùi nhau ñi nöõa (thí duï, vieäc khoâng bieát gì veà ngaøy chung thaåm, caûnh haáp hoái). Ngöôøi ta seõ daønh nhieàu choã hôn cho nhöõng luaän cöù trieát hoïc vaø, vì theá, khoâng theå naøo traùnh khoûi vieäc seõ phaûi lieân ñôùi vôùi nhöõng vaán ñeà mang tính vaên hoùa cuûa töøng thôøi ñaïi. Ñieàu ñoù cho pheùp chuùng ta hieåu ñöôïc taïi sao phaàn lôùn caùc vaán ñeà naày ñaõ laø nhöõng chuû ñeà ñöôïc baøn tôùi töø nhöõng thuûa raát xa xöa, tuy vaäy, ngaøy hoâm nay vaãn coøn ñöôïc ñaët ra hoaëc, vaãn coøn cho chuùng ta thaáy daáu tích taøn dö cuûa chuùng nhö vaãn coøn ñaâu ñoù. Pha kyø naày, vì theá, mang moät boä daïng lòch söû quaù khöù vaø moät boä daïng hieän haønh : chuùng ta ñöôïc môøi goïi ñeå baøn baïc vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà vaãn coøn sinh ñoäng nhaát cuûa neàn Kitoâ-hoïc cuûa Coâng ñoàng Chalceùdoine.
Söï xuaát hieän, caùch ñaëc bieät, nhöõng khuynh höôùng trieát hoïc veà chuû theå khoâng theå khoâng coù nhöõng aâm vang aûnh höôûng leân laõnh vöïc “nhaân loaïi hoïc” veà Ñöùc Kitoâ. Chính vì theá, töø nhöõng boä moân khaùc nhau, ngaøy caøng thaáy loä dieän nhöõng vaán ñeà thuoäc traät töï taâm lyù hoïc. Töø giöõa theá kyû XIX, tröôùc tieân ôû Ñöùc roài, muoän hôn, sau ñoù ôû Phaùp, söï taäp chuù höôùng veà thaân phaän loaøi ngöôøi cuûa Ñöùc Gieâsu vaø khía caïnh lòch söû cuûa hieän sinh cuûa Ngaøi. Moät loái ñoïc Thaùnh Kinh môùi treân cô sôû khoa chuù giaûi (quaû laø khoâng may vì ñieàu ñoù laïi ñöôïc thöïc hieän tröôùc tieân trong moâi tröôøng khuynh höôùng “töï do” [libeùrale]) ñaõ ñaët laïi thaønh vaán ñeà giaùo thuyeát kinh vieän, coù veû nhö hôi quaù ñeïp ñeõ, veà ba tri thöùc nôi Ñöùc Kitoâ vaø, ñeà cao vai troø tri thöùc nhôø yù thöùc (conscience) : yù thöùc veà söù vuï thieân sai vaø keå caû yù thöùc veà cöông vò laø Con Thieân Chuùa. Nhöõng noã löïc ñaàu tieân veà phía Coâng giaùo, ñaàu theá kyû XX, nhaèm traùnh taïo ra hoá ngaên caùch giöõa caùc döõ kieän tín lyù vaø caùc döõ kieän Thaùnh Kinh trong laõnh vöïc “taâm lyù hoïc” nôi Ñöùc Kitoâ, ñaõ khoâng daønh ñöôïc choã ñöùng naøo töông xöùng, vöøa do côn khuûng hoaûng Taân Thuyeát vöøa taïi nhöõng baát caäp cuûa chuùng, vaø ñaõ vaáp phaûi phaûn öùng maïnh meõ laøm ñoùng baêng noã löïc suy tö theo chieàu höôùng naày trong voøng suoát 50 naêm. Töø khoaûng 35 naêm trôû laïi ñaây (cho ñeán thôøi ñieåm 2007) thaàn hoïc Coâng giaùo tieáp tuïc vaän haønh trôû laïi vaø ñaõ coù nhöõng noã löïc nghieân cöùu roäng raõi traõi roäng treân taát caû caùc vaán ñeà naày. Ñòa baøn laøm vieäc cuûa nhöõng noã löïc naày, moät ñaøng, laø noã löïc ñoïc laïi Thaùnh Kinh, caùch “trung thöïc” nhaát coù theå coù vaø, ñaøng khaùc, ñoåi môùi caùch hieåu veà söï keát hôïp treân cô sôû baûn vò nôi Ñöùc Kitoâ vaø veà bieåu hieän voán ñöôïc soáng nôi bình dieän yù thöùc vaø bình dieän trôû thaønh trong lòch söû cuûa Ngaøi. Ngöôøi ta tìm caùch laøm giaûm thieåu ñi tình traïng baát oån, ñöôïc taïo ra do hoá ngaên caùch giöõa moät beân laø moät thöù thaàn hoïc quaù döïa treân phöông phaùp dieãn dòch, vaø beân kia laø nhöõng döõ kieän tin möøng lieân can ñeán ñôøi soáng cuûa Ñöùc Gieâsu, trong khi hoaøn toaøn vaãn baûo toaøn tình traïng caêng thaúng giöõa sieâu vieät tính tuyeät ñoái nôi cung caùch baøy toû mình nhö laø Con Thieân Chuùa cuûa Ngaøi vaø söû tính do Ngaøi phaûi chaáp nhaän nhöõng ñieàu kieän cuûa kieáp laøm ngöôøi.
CHÖÔNG VIII

CHUNG QUANH SÖÏ KEÁT HÔÏP

DO CAÁU THAØNH

Khi noùi ñoù laø söï keát hôïp do caáu thaønh laø nhaèm loaïi tröø taát caû moïi theå thöùc keát hôïp do coù nhöõng tuøy theå caáu keát laïi maø thaønh. Do ñoù, nôi Ñöùc Kitoâ, chæ coù moät “chuû theå” (esse) (vaán naïn thôøi Kinh Vieän) vaø chæ coù moät yù thöùc töï thaân (conscience de soi) (vaán naïn Taân thôøi).

Chuùng toâi seõ thu gom laïi ôû ñaây vaø, laàn löôït ñeà caäp ñeán nhöõng vaán naïn khaùc bieät nhau voán xuaát hieän trong suoát gioøng lòch söû, keå töø nhöõng cuoäc tranh luaän veà “söï keát hôïp do caáu thaønh” (union par composition), maø ngaøy nay laïi xuaát hieän döôùi moät dung maïo môùi laø vaán ñeà lieân quan ñeán theå thöùc toàn taïi vaø hieän höõu cuûa nhaân tính (mode d’eâtre et d’exister de l’humaniteù) voán ñöôïc Ngoâi Vò Ngoâi Lôøi nhaän laøm cuûa mình.

°
Vaán naïn 1 : SÖÏ KEÁT HÔÏP DO CAÁU THAØNH

(töø Leùonce de Byzance ñeán Jean Damasceøne)



  1. VAÁN ÑEÀ ÑÖÔÏC ÑAËT RA

Nhöõng tranh luaän dieãn ra tröôùc vaø sau Coâng ñoàng Constantinople II (553) lieân can, moät ñaøng, ñeán khía caïnh tín lyù (noã löïc giaûi hoøa veà maët ngoân ngöõ giöõa coâng ñoàng Epheøse vaø coâng ñoàng Chalceùdoine vaø, hoaøn taát vieäc xem xeùt Ñöùc Kitoâ qua laêng kính höõu theå hoïc tín lyù), - vaø, ñaøng khaùc, ñeán khía caïnh thuaàn lyù cuûa vaán ñeà, maø voán seõ môû maøn khai maøo moät thôøi ñoaïn môùi, trong noã löïc suy tö veà nhöõng theå thöùc keát hieäp treân cô sôû sieâu hình hoïc. Nhö bao giôø vaãn vaäy, trong laõnh vöïc tö duy, böôùc nhaûy qua ngöôõng cöûa bao giôø cuõng mang trong mình hai yeáu toá cuøng toàn taïi song haønh : moät yeáu toá ñaõ coù ñaáy (le deùjaø-laø) vaø moät yeáu toá vaãn chöa hoaøn taát (le pas encore-acheveù). Nhöng, neáu nhö tình traïng thoáng nhaát veà maët logic trong noã löïc suy tö maø keå töø nay chuùng ta seõ xem xeùt ñeán, ngay töø ñaàu, voán ñaõ cuøng luùc coù maët nôi Coâng ñoàng Constantinople II, cuøng vôùi Leùonce de Byzance, tuy nhieân, tình traïng ñoù vaãn coøn tieáp dieãn raát laâu sau coâng ñoàng naày, thaäm chí, cho ñeán caû nhöõng coâng trình cuûa Jean Damasceøne.


Laøm theá naøo maø lyù trí tín höõu coù theå hieåu ñöôïc söï keát hieäp ngay taïi caên nguyeân (union originale) giöõa nhaân tính vaø thaàn tính trong moät ngoâi vò duy nhaát laø Ñöùc Kitoâ, söï keát hôïp nhö theå hai baûn tính naày coù theå “caáu thaønh” chung vôùi nhau thaønh moät sinh vaät soáng, duy nhaát, khoâng phaân chia cuõng nhö khoâng laãn loän hoøa tan ? Lyù trí tín höõu lieäu coù theå noùi gì ñaây, lieäu coù theå cung caáp moät neàn taûng suy tö thuaàn lyù naøo ñaây, lieäu coù theå duøng hình aûnh töông töï naøo ñaây, khi maø lyù trí ñoù vaãn thöøa nhaän raèng theå thöùc söï keát hôïp naày thöïc ra laø “khoâng theå naøo dieãn taû” ñöôïc vaø raèng ñieàu ñoù vöôït quaù khaû naêng trí hieåu cuûa chuùng ta ? Caâu traû lôøi – ñaõ haún vaãn coøn khaù khieâm toán – cho vaán ñeà naày khoâng chæ yeâu caàu caàn phaûi nhaän thöùc roõ raøng raèng söï phaân bieät giöõa baûn vò (hypostase) vaø baûn tính (nature) thöïc ra chæ toàn taïi nôi yù nieäm thoâi, maø coøn yeâu caàu nhöõng ai söû duïng nhöõng khaùi nieäm naày caàn phaûi löu yù tôùi chính beà daøy cuûa thöù ngoân ngöõ ñaõ ñöôïc söû duïng ñoù vaø, noùi theo ngoân ngöõ maø Thaùnh Thomas sau naày seõ söû duïng, caàn phaûi phaân bieät giöõa “vis significandi” (söùc maïnh tieàm naêng cuûa moãi haïn töø) vaø “res significata” (ñieàu cuï theå ñöôïc dieãn taû bôûi haïn töø ñoù). Ñoù chính laø coâng vieäc maø Leùonce de Byzance ñaõ tieán haønh nhaèm taïo cho khaùi nieäm keát hieäp do caáu thaønh moät neàn taûng thuaàn lyù vaø phaùt trieån yù nieäm cho raèng söï keát hôïp ñoù cuõng töông töï nhö söï keát hôïp giöõa linh hoàn vaø thaân xaùc nôi caù vò ngöôøi.


  1. TRAÛ LÔØI CUÛA THAÀN HOÏC

Ñieåm töïa tín lyù cuûa toaøn boä noã löïc suy tö naày laø söï thieát ñònh, ñöôïc thöïc hieän bôûi Coâng ñoàng Constantinople II (can. 4, Dz.-S. 424/216), cho raèng söï keát hieäp treân cô sôû baûn vò nhö laø “moät söï keát hôïp do caáu thaønh” (union par composition). Baûn dòch La ngöõ tín qui naày thaäm chí coøn duøng thaønh ngöõ “baûn vò ñöôïc caáu thaønh” (hypostase composeùe). Nhöõng coâng thöùc naày voán laø muoán noùi leân raèng söï keát hieäp naày laø “treân cô sôû baûn theå” (substantielle) theo loái noùi quen thuoäc cuûa Cyrille d’Alexandrie vaø thích hôïp vôùi coâng thöùc cuûa Coâng ñoàng Latran naêm 649 (“töø hai vaø nôi hai baûn tính ñöôïc keát hieäp vôùi nhau treân cô sôû baûn theå”, Dz.-S. 506/259). Vì theá, moïi thöù yù töôûng keát hôïp do bôûi tuøy theå ñeàu bò loaïi tröø. Nhö vaäy, moät soá laäp tröôøng thaàn hoïc trong töông lai ñaõ bò loaïi tröø ngay bôûi chính tín ñieàu naày, nhöng khoâng ñöôïc queân raèng trong moät thôøi gian daøi caùc taùc giaû Latinh thôøi Trung Coå ñaõ chaúng bieát gì ñeán nhöõng quyeát ñònh cuûa caùc Coâng ñoàng lôùn lieân can Kitoâ-hoïc naày, hoaëc chí ít khoâng coù trong tay baûn vaên chính xaùc cuûa caùc Coâng ñoàng naày.




  1. NOÃ LÖÏC XAÂY DÖÏNG CÔ SÔÛ THUAÀN LYÙ CHO SÖÏ KEÁT HIEÄP DO CAÁU THAØNH

Taát caû nhöõng gì maø chuùng ta bieát ñöôïc veà vieäc Ngoâi Lôøi nhaän laøm cuûa mình nhöõng thöïc taïi nhaân tính cuûa Ngaøi, vaø veà vieäc Ngaøi thoâng ban cho nhaân tính aáy nhöõng gì thuoäc thaàn tính cuûa Ngaøi, ñeàu chöùng toû cho thaáy raèng chuùng ta khoâng ñöôïc trình baøy hai baûn tính ñoù nhö “ñöôïc ñaët” keà caän beân nhau. Traùi laïi, hai baûn tính ñoù ôû trong tình traïng töông taïi laãn trong nhau (circumincession) vaø hieäp thoâng vôùi nhau caùch naêng ñoäng treân cöông vò laø moät chuû theå toaøn veïn soáng ñoäng vaø duy nhaát. Nhöng, neàn taûng cöù lyù cuûa söï caáu thaønh naày khoâng theå ñöôïc xaây döïng treân cô sôû caùc baûn tính nhö chuùng vaãn laø; vì chöng, heä quaû cuûa moät vieäc laøm nhö theá seõ laø söï troän laãn giöõa hai baûn tính chöù khoâng phaûi moãi baûn tính cöù duy trì tình traïng toaøn veïn rieâng tö nguyeân thuûy cuûa mình nhö voán vaãn laø. Cô sôû cöù lyù cuûa söï caáu thaønh, vì theá, phaûi ñöôïc kieám tìm trong baûn vò (hypostase) hay trong truï theå (subsistence).


Ñaây chính laø ñieåm ñaõ daãn ñeán moät tieân kieán sieâu hình chung cho caû nhöõng ngöôøi theo khuynh höôùng cuûa Nestorius laãn khuynh höôùng cuûa Nhaát tính thuyeát, nhöng vôùi nhöõng keát luaän traùi ngöôïc nhau. Thaät vaäy, taát caû ñeàu cho raèng chaúng theå toàn taïi moät thöù baûn tính maø laïi khoâng coù truï theå (de “phusis anhupostatos”). Nhöng, nhöõng ngöôøi theo khuynh höôùng cuûa Nestorius thì döïa treân ñoù maø keát luaän : bôûi vì baûn tính loaøi ngöôøi cuûa Ngoâi Lôøi laø moät thöù baûn tính ñaëc thuø töï truï toàn ñöôïc, neân baûn tính ñoù töï noù laø moät baûn vò (hypostase) vaø töï mình truï toàn caùch rieâng reõ taùch bieät khoûi Ngoâi Lôøi. Nhö vaäy, nhöõng ngöôøi theo khuynh höôùng Nestorius ñaõ nhaõy töø hai baûn tính qua hai baûn vò. – Coøn nhöõng ngöôøi theo chuû tröông Nhaát Tính thì noùi : bôûi vì Ñöùc Kitoâ voán chæ laø moät truï theå duy nhaát, vì theá, nôi Ngaøi chæ coù moät baûn tính vaø, söï caáu thaønh giöõa nhaân tính vaø thaàn tính chæ dieãn ra nôi chính baûn tính naày. Nhö vaäy, nhöõng ngöôøi theo chuû tröông Nhaát Tính laïi nhaõy töø moät baûn vò qua moät baûn tính.
Noã löïc cuûa Leùonce de Byzance laø nhaèm höôùng tôùi moät söï phaân bieät giöõa enhupostaton, töùc laø söï kieän hay haønh vi-truï toàn hoaëc toàn taïi-nôi-moät truï theå vaø, hupostasis, töùc laø söï kieän töï mình toàn taïi nhö moät baûn vò. Thaät vaäy, moïi baûn tính hieän höõu caùch cuï theå ñeàu truï toàn trong moät baûn vò ñaëc thuø, neân ñoù laø “enhupostaton”; nhöng khoâng ñöôïc vì theá maø keát luaän raèng moïi baûn tính nhö voán vaãn ñöôïc hieåu ñeàu nhaát thieát phaûi truï toàn nôi chính mình, töùc laø nhaát thieát cuõng phaûi laø baûn vò nôi chính mình. Ngay nhö cho duø ñoù laø tröôøng hôïp voán thoâng thöôøng vaø, cho duø ngay nhö, treân thöïc teá, baûn vò vaø baûn tính khoâng phaân bieät raïch roøi nhö hai thöïc taïi taùch bieät khoûi nhau, thì “noäi haøm yù nghóa” (vis significandi) cuûa hai khaùi nieäm ñoù vaãn khaùc nhau vaø, cô sôû cöù lyù cuï theå cuûa chuùng vaãn khoâng truøng hôïp vôùi nhau. Caùch ñaëc bieät, cô sôû cöù lyù cuï theå cuûa baûn tính khoâng luoân bao haøm cô sôû cöù lyù cuï theå cuûa baûn vò. Khaùi nieäm baûn tính, ñaõ haún, aùm chæ söï kieän toàn taïi taïi thaân (le fait d’eâtre-en-soi), söï kieän laø baûn theå chöù khoâng phaûi laø tuøy theå, theo nhö caùch ngöôøi ta thieát ñònh moät loaøi sinh vaät naøo ñoù nhaát ñònh. Nhöng, baûn tính chæ cuï theå truï toàn trong moät caù theå voán phaân bieät khoûi moïi caù theå khaùc. Vaø chính söï kieän laø moät caù theå töï mình truï toàn ñöôïc ñoù maø khaùi nieäm baûn vò nhaèm muoán noùi tôùi.

Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011
2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN
2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT
2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy)
2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ
2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử
2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA
2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức
2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng
2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU

tải về 1.47 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   14




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương