Bernard sesboüÉ S. J
tải về 1.47 Mb.
|
|
° Vaán naïn 2 : THAÀN HOÏC KINH VIEÄN VAØ BA LOAÏI KIEÁN THÖÙC NÔI ÑÖÙC KITOÂ
Trong khi ñeà caäp vaán naïn tröôùc ñaây, chuùng toâi ñaõ ghi nhaän laø ñaõ coù moät söï tieán boä nôi naõo traïng thaàn hoïc cuûa caùc Giaùo phuï Hy laïp vaø Latinh cuûa nhöõng thôøi kyø tröôùc ñoù khieán caùc ngaøi ñi ñeán choã khaúng ñònh nôi Ñöùc Kitoâ lòch söû coù moät thöù kieán thöùc ngaøy caøng troïn veïn hôn vaø môû roäng hôn. Khuynh höôùng naày seõ tieáp tuïc nôû roä vaø phaùt trieån theâm ra vôùi nhöõng heä luaän maø taàm aûnh höôûng cuûa noù seõ lan sang taän suoát thôøi Trung coå, caùch ñaëc bieät, voán chòu aûnh höôûng khuynh höôùng thaàn hoïc cuûa Thaùnh Augustin. Nguyeân lyù caàu toaøn (principe de perfection) seõ ñöôïc phaùt bieåu caùch baøi baûn nhö sau : bôûi vì baûn tính nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ voán hoaøn haûo, vì theá, khoâng ñöôïc töø choái gaùn cho baûn tính nhaân loaïi naày baát cöù söï hoaøn haûo naøo maø baûn tính naày coù khaû naêng coù ñöôïc ; “nulla naturalium perfectionum Christo debuit deesse”, thaùnh Thomas seõ phaùt bieåu nhö theá tröôùc khi khaúng ñònh nôi Ñöùc Kitoâ coù thöù kieán thöùc thieân phuù (science infuse) (De Ver. q. 20,a. 3). Nhöng, neáu nhö ñaõ coù tình traïng giaùo thuyeát veà kieán thöùc nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ nhö traêm hoa ñua nôû maø chính caùc Giaùo phuï cuõng khoâng ngôø tôùi, nguyeân nhaân chính laø ñaõ coù moät söï ñaûo ngöôïc quan ñieåm, voán ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong thôøi ñieåm tröôùc ñoù: nhaõn quan cuûa caùc Giaùo phuï laø nhaõn quan nhìn “töø treân xuoáng” (“katabase”) vaø töø bieán coá “Thieân Chuùa laøm ngöôøi” (Deus humanatus) trong söï töï huûy. Vì theá, caùc ngaøi ñaõ giaûi thích kieán thöùc nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ trong moät caâu ngaén, goïn : Ngoâi Lôøi nhaäp theå, trong trí hieåu nhaân loaïi cuûa mình, khoâng phaûi laø khoâng bieát gì ñieàu maø Ngaøi voán bieát do kieán thöùc thaàn linh, bôûi vì Ngaøi, cuøng vôùi kieán thöùc thaàn linh ñoù, voán chæ laø moät chuû theå ; nhöng, trong tö caùch ngöôøi, Ngaøi khoâng theå bieát ñöôïc ñieàu maø trí hieåu nhaân loaïi ñôn giaûn cuûa chuùng ta, neáu chæ do töï mình, voán khoâng theå naøo bieát ñöôïc, ngoaïi tröø ñieàu maø Ngaøi phaûi maëc khaûi cho chuùng ta, qua trí hieåu nhaân loaïi naày. Theo quan ñieåm cuûa caùc Giaùo phuï, Ngoâi Lôøi khoâng chieám giöõ trí hieåu nhaân loaïi naày ñôn giaûn chæ ñeå nhaän thöùc trong noù, maø laø ñeå qua noù xaùc laäp moái töông quan vôùi chuùng ta ; trí hieåu naày, vì theá, qui höôùng veà chuùng ta nhöng, khoâng phaûi ñöôïc ñaët beân caïnh trí hieåu thaàn linh, maø laø ôû giöõa trí hieåu thaàn linh vaø chuùng ta vaø, tuaân phuïc trí hieåu thaàn linh.- Caùc nhaø Kinh vieän, traùi laïi, phaùt xuaát töø nhaõn quan “töø döôùi leân” (“anabase”) hay töø nhaân tính ñöôïc ñaûm nhaän : ngöôøi ta xem xeùt nhaân tính naày, voán ñaõ ñöôïc naâng leân do coù söï keát hieäp vôùi Ngoâi Lôøi, vaø voán ñaõ ñöôïc Ngoâi Lôøi trang ñieåm cho vôùi moïi thöù phaåm tính, nhöng vôùi noãi baän taâm hieåu bieát veà phaåm giaù cuûa nhaân tính ñoù hôn laø ñeán vieäc giaùo luyeän chuùng ta. Khoaûng caùch khaùc bieät “gam” maøu giöõa caùc laäp tröôøng kinh vieän Thôøi Thöôïng Trung Coå laø khaù lôùn. Chuùng ta chæ caàn ghi nhaän nhaõn quan cuûa moät soá trong nhöõng keû ñi lieàn tröôùc thaùnh Thomas thoâi, ñeå coù theå ñònh vò ñöôïc coâng vieäc cuûa ngaøi trong boái caûnh ñaõ cöu mang chuùng. Candide, nhaø thaàn hoïc goác carolingien laø ngöôøi ñaàu tieân khaúng ñònh caùch minh baïch raèng keå töø khi nhaäp theå, Ñöùc Gieâsu ñaõ nhìn thaáy ñöôïc Thieân Chuùa caùch thöôøng haèng nhö Ngaøi voán vaãn laø, töùc laø Ñöùc Gieâsu ñaõ ñöôïc thöøa höôûng caùi nhìn cuûa phuùc nhaân (vision beùatifique) (xem H. de Lavalette, Candide, theùologien meùconnu de la vision beùatifique du Christ, R.S.R. 1961, p. 426-429). Vieäc con ngöôøi Gieâsu toaøn tri cuõng ngaøy caøng ñöôïc thöôøng xuyeân giaûng daïy. Ñoái vôùi Hugues de Saint Victor, söï khoân ngoan cuûa linh hoàn cuûa Ñöùc Kitoâ vaø söï khoân ngoan cuûa Thieân Chuùa keát hôïp vôùi nhau, ñeán ñoä, ngay töø khi ñeán vôùi traùi ñaát naày, Ñöùc Gieâsu ñaõ ñöôïc thöøa höôûng moät tình traïng phuùc nhaân hoaøn haûo vaø khoâng theå maát ñöôïc. Theo Lombard, ngöôøi ta khoâng theå thöïc söï noùi veà vieäc Ñöùc Kitoâ coù moät söï tieán boä veà maët kieán thöùc vaø aân suûng ñöôïc : chæ coù moät söï tieán boä thuaàn tuùy “treân cô sôû keá ñoà” maø thoâi, töùc laø trong söï thoâng ban maø Ñöùc Gieâsu ban cho con ngöôøi maø thoâi. Alexandre de Haleøs seõ noùi veà 5 thöù kieán thöùc nôi Ñöùc Kitoâ ; Albert le Grand seõ coøn ñi ñeán 6 thöù kieán thöùc, tröôùc khi quay trôû veà vôùi 4 loaïi. Thaùnh Bonaventure seõ phaân bieät ra laøm 3 theå thöùc kieán thöùc nôi con ngöôøi : nhaän thöùc nhôø Vinh Quang, nhaän thöùc ñaëc thuø cuûa töï nhieân tröôùc khi phaïm toäi (nhaän thöùc cuûa Añam) vaø nhaän thöùc ñaëc thuø cuûa con ngöôøi sau khi phaïm toäi. Veà phaàn mình, thaùnh Bonaventure thöøa nhaän nhöõng khaû theå coù theå coù söï tieán boä ñoái vôùi linh hoàn cuûa Ñöùc Kitoâ, khi, theo moät theå thöùc môùi, Ngaøi kinh qua kinh nghieäm ñieàu maø Ngaøi voán ñaõ bieát theo moät theå thöùc cuõ. (Giöõa nhöõng taùc giaû taân thôøi, Haubst vaø Gutwenger seõ tìm caùch söû duïng laïi nhöõng laäp tröôøng cuûa Bonaventure nhaèm muïc ñích coâng nhaän coù moät söï tieán boä thöïc söï trong nhaän thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ.) Trong phaàn lôùn nhöõng laäp tröôøng naày, khoâng maûy may nhaéc tôùi moät thöù kieán thöùc, maø Ñöùc Kitoâ coù theå thuû ñaéc ñöôïc, qua quaù trình kinh qua kinh nghieäm trong tö caùch moät con ngöôøi. Ruùt kinh nghieäm töø boái caûnh thaàn hoïc naày, thaùnh Thomas seõ coá gaéng tieát cheá hôn trong nhöõng quan ñieåm suy tö thaàn hoïc cuûa mình sau naày.
Coù theå noùi moät trong nhöõng ñieåm maø ôû ñoù tö töôûng cuûa thaùnh Thomas ñaõ coù ñöôïc moät söï tieán boä khaù roõ reät ñoù chính laø vaán ñeà kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ : “quamvis aliter alibi scripserim...” (“toâi ñaõ maëc söùc vieát luùc theá naày luùc theá kia...”) (IIIa Q.9, a.4), chính thaùnh nhaân ñaõ thuù nhaän nhö vaäy. Thaät vaäy, khi tay ngheà caøng vöõng hôn, Thomas caøng laøm roõ hôn kieán thöùc thuû ñaéc (science acquise) nôi Ñöùc Kitoâ. Chuùng toâi seõ toùm luôïc ôû ñaây chính tình traïng tö duy sau cuøng naày cuûa ngaøi, nhö voán ñöôïc trình baøy trong Boä Toång Luaän. Tröôùc heát, Thomas tra vaán veà kieán thöùc nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ caùch chung : kieán thöùc thaàn linh khoâng loaïi tröø khaû theå (hai baûn tính voán phaân bieät), cuõng khoâng loaïi tröø tính lôïi ích (hai baûn tính roïi saùng cho nhau chöù khoâng laøm lu môø nhau) cuûa moät thöù kieán thöùc nhaân loaïi nôi Ñöùc Gieâsu (IIIa Q.9,a.1), bôûi vì, kieán thöùc thaàn linh ñoù voán caàn thieát ñeå cho trí hieåu nhaân loaïi cuûa Ngaøi ñaït ñöôïc ñeán tình traïng hoaøn haûo vaø, neáu khaùc ñi, trí hieåu nhaân loaïi maõi maõi vaãn chæ ôû trong tình traïng tieàm naêng. Sau ñoù, Thomas suy dieãn ra 3 theå thaùi cuûa kieán thöùc naày vaø, ñoàng thôøi, chæ ra tính chaát vaø tröông ñoä cuûa moãi theå thaùi ñoù : = kieán thöùc do phuùc kieán (Q.9,a.2; Q.10) Noã löïc suy dieãn : Neáu nhö moïi linh hoàn thuaàn lyù ñeàu höôùng veà vieäc ñöôïc nhìn thaáy Thieân Chuùa vaø caùc söï nôi Ngaøi, thì, ñaõ haún, tröôùc tieân vaø hôn ai heát caû, linh hoàn thuaàn lyù cuûa Ñöùc Kitoâ, voán keát hieäp treân cô sôû baûn vò vôùi Ngoâi Lôøi, phaûi coù ñöôïc tình traïng phuùc nhaân ñöôïc taïo döïng (beùatitude creùeùe) naày, töùc laø söï phuùc kieán. Vì chöng, con ngöôøi, töï tieàm naêng, voán höôùng veà kieán thöùc cuûa caùc phuùc nhaân, töùc laø heä taïi vieäc ñöôïc nhìn thaáy Thieân Chuùa, vaø ñöôïc qui höôùng veà ñoù nhö muïc ñích cuûa ñôøi mình, vì chöng, con ngöôøi voán laø moät thuï taïo coù lyù trí suy luaän, coù khaû naêng coù ñöôïc thöù nhaän thöùc phuùc nhaân naày, treân cô sôû bôûi vì con ngöôøi gioáng nhö hình aûnh Thieân Chuùa. Theá maø, chính nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ daãn daét con ngöôøi ñaït ñeán ñöôïc muïc ñích phuùc nhaân naày. Vì theá, khoâng ai thích hôïp, caùch tuyeät vôøi nhaát, ñoái vôùi loaïi nhaän thöùc phuùc nhaân, töùc laø vieäc ñöôïc nhìn thaáy Thieân Chuùa naày, hôn laø chính Ñöùc Kitoâ, trong tö caùch con ngöôøi. Nhö vaäy, Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc höôûng tình traïng phuùc nhaân do ñöôïc taïo döïng maø caùc phuùc nhaân (bienheureux ou “comprehensores”) voán ñöôïc höôûng. [N.B. – 1) Luaän cöù cuûa Thomas döïa treân traät töï sieâu ñoä hoïc qui chieáu veà vai troø trung gian cuûa nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ trong haønh vi thoâng ban cho con ngöôøi söï phuùc kieán. Nhöng, luaän cöù naày xem xeùt söï laøm trung gian ñoù caùch hoaøn toaøn vaø tuyeät ñoái ñöôïc thao taùc bôûi nhaân tính naày, vaø khoâng dính daùng gì tôùi nhöõng ñieàu kieän khaùc nhau maø noù voán traõi qua nôi keá ñoà sieâu ñoä. Luaän cöù ñoù, ñaõ haún khoâng theå baøi baùc ñöôïc khi lieân can ñeán nhaân tính phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ, tuy nhieân, khi lieân can ñeán thaân phaän haï mình cuûa Ngaøi thì vaãn laø ñieàu coøn caàn phaûi ñöôïc tranh luaän. 2) -Thaùnh Thomas vaø caùc nhaø Kinh vieän thôøi Trung coå ñaõ khoâng lieân keát ñöôïc vôùi nhau giöõa söï phuùc kieán (vision beùatifique) vaø yù thöùc maø Ñöùc Gieâsu coù ñöôïc veà mình nhö laø Con Thieân Chuùa. Moät soá taùc giaû kinh vieän taân thôøi, nhö Cha Galtier, seõ khaúng ñònh raèng söï phuùc kieán laø caàn thieát ñeå cho yù thöùc nhaân loaïi cuûa Ñöùc Gieâsu khoâng ñöôïc coi nhö laø moät ngoâi vò khaùc so vôùi Ngoâi Lôøi. Treân ñaây, ngöôøi ta ñaõ thaáy ñöôïc quan ñieåm cuûa chuùng toâi veà vaán ñeàn naày.] Tröông ñoä vaø ñaëc tính cuûa kieán thöùc do ñöôïc phuùc kieán. Linh hoàn cuûa Ñöùc Kitoâ thaáy ñöôïc yeáu tính thaàn linh caùch hoaøn haûo hôn baát kyø moät thuï taïo naøo khaùc. Nhöng, kieán thöùc naày khoâng “coù tính toaøn trieät” (“compreùhensive”), vì chöng, do söï kieän höõu haïn, khoâng moät thuï taïo naøo coù theå bao haøm ñöôïc Thieân Chuùa (trong “voøng tay lyù trí” cuûa mình). Nôi Ngoâi Lôøi, linh hoàn cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng coøn thaáy ñöôïc taát caû moïi söï, quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai vaø, caøng hôn nöõa, vì Ngaøi coù phaän vuï ñieàu khieån vaø phaùn xeùt taát caû chuùng; nhöng, linh hoàn cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng thaáy ñöôïc nhöõng söï vieäc ñoù caùch tuyeät ñoái roõ raøng nhö nôi caùi nhìn cuûa Thieân Chuùa. Linh hoàn cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng nhaän thöùc ñöôïc taát caû moïi thöù voâ cuøng, nhöng theo theå thöùc trí hieåu ñôn giaûn, chöù khoâng nhö söï phuùc kieán thaàn linh. Ñöùc Kitoâ coù kieán thöùc phuùc kieán naày ngay töø thuûa ban ñaàu hieän sinh nhaân loaïi cuûa Ngaøi : “ngay töø khoaûnh khaéc ñaàu tieân khi ñöôïc thuï thai, Ñöùc Kitoâ vaãn soáng vôùi tö caùch Thieân Chuùa, caùch hoaøn haûo, do töï yeáu tính cuûa Ngaøi” (Q.7,a.3) vaø “Ngaøi ñaõ coù ñaày ñuû moïi hoa traùi thaàn linh” (“et plene habuit fruitionem divinam”) (a.4). Chính vì theá, khoâng theå noùi laø Ñöùc Kitoâ coù ñöùc tin, vì chöng, theo moät kieåu noùi seõ trôû neân thoâng duïng sau naày “Christus in statu ante passionem fuit simul viator et comprehensor” (“Ngay caû tröôùc bieán coá Thuï Naïn, Ñöùc Kitoâ, trong cuøng luùc vöøa laø keû ñang ñi treân ñöôøng vöøa laø ngöôøi ñaõ ôû nôi queâ höông cuûa mình”) (Q.11,a.2). = kieán thöùc thieân phuù (Q.9,a.3 ; Q.11) Noã löïc suy dieãn. Ñeå cho baûn tính nhaân loaïi ñaõ ñöôïc Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa nhaän laøm cuûa mình ñoù ñöôïc troïn veïn, cuõng caàn phaûi hoäi ñuû yeáu toá naày nöõa, ñoù laø trí naêng tieàm theå cuûa Ngaøi phaûi thöïc söï vaän haønh ñeå ñi ñeán hieän theå. Ñieàu ñoù sôû dó dieãn ra ñöôïc laø nhôø kieán thöùc thieân phuù (science infuse), töùc laø nhôø bôûi Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa keát hôïp, treân cô sôû ngoâi vò, vôùi linh hoàn cuûa Ñöùc Kitoâ, neân caùc töôïng nieäm (espeøces intelligibles) ñeàu ñöôïc in aán vaøo nôi linh hoàn ñoù, nhö taát caû gì maø trí naêng tieàm theá ñoù voán coù theå. Ñoù cuõng chính laø caùch maø caùc töôïng nieäm ñaõ ñöôïc in aán vaøo nôi thaàn trí cuûa caùc Thieân Thaàn. Chính vì theá, Ñöùc Kitoâ sôû höõu moät thöù nhaän thöùc keùp, nhö caùc thieân thaàn, moät laø nhaän thöùc “ban mai” (connaissance matutinale) vaø moät laø nhaän thöùc “ban chieàu” (connaissance vespeùrale). Hai thaønh ngöõ goác gaùc töø Augustin naày aùm chæ moät laø kieán thöùc coù ñöôïc do ñöôïc phuùc kieán nhö caùc thieân thaàn vaø, moät laø kieán thöùc thieân phuù cuûa caùc thieân thaàn (caùc thieân thaàn nhaän thöùc caùc söï vaät trong baûn tính ñaëc thuø rieâng cuûa mình qua caùc töôïng nieäm thieân phuù). Tröông ñoä vaø ñaëc tính cuûa kieán thöùc thieân phuù. Vì theá, nhôø kieán thöùc thieân phuù, Ñöùc Kitoâ bieát taát caû gì maø trí naêng tieàm theå nhaân loaïi voán coù theå bieát trong tieàm naêng, töùc laø taát caû gì maø Ngaøi coù theå bieát ñöôïc, hoaëc nhôø thao taùc cuûa trí naêng taùc chuû, hoaëc nhôø maëc khaûi thaàn linh vaø nhöõng aân hueä cuûa Thaùnh Thaàn (maø Ngaøi voán ñaõ ñoùn nhaän caùch ñaày traøn hôn baát kyø ai khaùc) ; ngoaøi ra, Ngaøi cuõng nhaän thöùc ñöôïc caùc baûn theå taùch rôøi nhau, nhöng khoâng nhaän thöùc ñuôïc yeáu tính thaàn linh. Ñaøng khaùc, vì Ñöùc Kitoâ laø “keû ñaõ thuoäc theá giôùi phuùc nhaân” (comprehensor), neân kieán thöùc naày khoâng caàn phaûi laøm coâng vieäc chuyeån ñoåi caùc töôïng nieäm ñaõ ñöôïc ghi nhaän nôi trí khoân thaønh caùc “ñoái töôïng” (phantasmes), vì chöng, linh hoàn cuûa “ñaáng ñaõ thuoäc theá giôùi phuùc nhaân” chaúng caàn gì phaûi leä thuoäc thaân theå caû (cho duø linh hoàn coù theå laøm ñieàu ñoù, nhôø tieáp xuùc vôùi nhöõng kinh nghieäm khaû giaùc : ñoù chính laø böôùc tieán boä duy nhaát maø thaùnh Thomas thöøa nhaän, khi ngaøi vaát boû kieán thöùc thuû ñaéc, xem III Sent. D.14, q.1, a.3, s.5). Tuy nhieân, kieán thöùc naày phaûi qua “con ñöôøng so saùnh vaø ñoái chieáu” (collative), töùc laø phaûi qua con ñöôøng suy luaän, ñi töø nguyeân nhaân ñeán haäu quaû, maø chaúng caàn lyù trí phaûi maát coâng tìm toøi gì. Gaït qua moät beân theå thöùc bieát, coù theå noùi raèng kieán thöùc thieân phuù naày cao hôn kieán thöùc cuûa caùc thieân thaàn xeùt veà maët saùng toû vaø veà tröông ñoä, maëc duø voán ñöôïc ñoùn nhaän “theo theå thöùc tö theá môû” (“per modum habitus”) chöù khoâng phaûi “ñaõ trong quaù trình vaän haønh ñeå thaønh hieän theå” (“in actu”) (nhöng Ñöùc Kitoâ vaãn coù theå söû duïng noù khi Ngaøi muoán). Loaïi kieán thöùc thieân phuù naày ñöôïc phaân boá nôi nhieàu “tö theá môû” (habitus) khaùc nhau, töông öùng vôùi töøng chuûng loaïi ñoái töôïng khaùc nhau. = Kieán thöùc do thuû ñaéc hay do kinh nghieäm (Q.9, a.4; Q.12) Noã löïc suy dieãn. Bôûi vì baûn tính voán ñaõ ñöôïc Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa nhaän laøm cuûa mình ñoù phaûi laø ñaày ñuû, chaúng thieáu gì neân, ñaõ haún, Ñöùc Kitoâ cuõng phaûi ñöôïc trang bò saün moät trí naêng taùc chuû, coù khaû naêng tröøu töôïng hoaù, khôûi ñi töø nhöõng “ñoái töôïng” (phantasmes) laø caùc töôïng nieäm naèm trong trí khoân. Trí naêng taùc chuû naày khoâng ñöôïc chæ ôû trong tö theá tieàm naêng khoâng thoâi vì, nhö theá seõ coù nguy cô trôû thaønh moät thöù trí naêng voâ coâng roãi ngheà; vì theá, seõ thích hôïp hôn neáu trí naêng ñoù thao taùc nhö nguyeân lyù cuûa hoaït ñoäng ñaëc thuø cuûa mình vaø, theo theå thöùc ñoàng baûn tính vôùi loaøi ngöôøi chuùng ta vaø, vì theá, thieát laäp neân moät thöù kieán thöùc coù ñöôïc do thuû ñaéc hay nhôø kinh nghieäm. Tröông ñoä vaø ñaëc tính cuûa kieán thöùc thuû ñaéc. Nhôø kieán thöùc thuû ñaéc, ñoàng thôøi, Ñöùc Kitoâ cuõng nhaän thöùc ñöôïc taát caû gì maø trí naêng taùc chuû cuûa chuùng ta coù theå tieáp caän ñöôïc (vì theá, ñoù khoâng phaûi laø nhöõng baûn theå taùch rôøi nhau, cuõng chaúng phaûi laø töøng söï vaät rieâng reõ). Vì chöng, maëc duø Ngaøi ñaõ chaúng coù ñöôïc kinh nghieäm khaû giaùc veà taát caû moïi söï vaät, nhöng, khôûi ñi töø ñieàu lyù hoäi ñöôïc, Ngaøi coù theå töø töø bieát ñöôïc taát caû moïi nguyeân nhaân vaø roài, töø ñoù, khaùm phaù ra taát caû moïi haäu quaû cuûa chuùng. Veà loaïi kieán thöùc thuû ñaéc naày, lieäu Ñöùc Kitoâ coù coù söï tieán boä khoâng ? Veà ñieåm naày, thaùnh Thomas nhaéc laïi laäp tröôøng tröôùc ñoù cuûa ngaøi vaø coù ñieàu chænh laïi: + Thaät vaäy, neáu ngöôøi ta khoâng thöøa nhaän Ñöùc Kitoâ coù moät thöù kieán thöùc thuû ñaéc, thì caàn phaûi noùi raèng nôi Ngaøi chaúng coù söï taêng tröôûng naøo veà kieán thöùc “lieân can ñeán yeáu tính” (per essentiam) caû, bôûi vì kieán thöùc thieân phuù nôi Ngaøi voán hoaøn haûo ngay töï ban ñaàu vaø, bôûi vì kieán thöùc phuùc kieán laïi caøng ít coù khaû naêng taêng tieán hôn nöõa. Vì theá, caàn phaûi hieåu söï tieán trieån veà maët kieán thöùc vaø aân suûng theo nghóa “xeùt töø phía hieäu quaû maø noù mang laïi” (per effectum), töùc laø cuøng vôùi ñaø taêng tröôûng cuûa mình, Ñöùc Kitoâ thöïc hieän ñöôïc nhöõng coâng trình lôùn lao hôn, vaø ñieàu ñoù chöùng toû cho thaáy nôi Ngaøi coù nhieàu kieán thöùc vaø aân suûng hôn so vôùi ñieàu ngöôøi ta vaãn töôûng. + Nhöng, neáu nhö ngöôøi ta ngaõ theo chuû tröông Ñöùc Kitoâ coù kieán thöùc do thuû ñaéc ñöôïc (laäp tröôøng cuûa boä Toång luaän), thì phaûi thöøa nhaän raèng kieán thöùc naày coù tieán boä caû “veà maët lieân quan yeáu tính” (par essence), vì chöng, cuøng vôùi thôøi gian, Ñöùc Kitoâ ngaøy caøng tröøu töôïng hoùa ñöôïc, khôûi ñi töø nhöõng “ñoái töôïng” (phantasmes), roài coøn caû nhöõng töôïng nieäm (espeøces intelligibles) nöõa. “Chính vì theá, theo kieán thöùc naày, Ñöùc Kitoâ ñaõ chaúng theå naøo bieát heát ñöôïc ngay töø khôûi nguyeân, nhöng laø daàn daø vôùi thôøi gian, töùc laø khi ñaõ ñeán tuoåi tröôûng thaønh. Ñieàu aáy laø hieån nhieân, döïa treân cô sôû ñieàu maø vò Thaùnh söû ñaõ noùi laø trong cuøng luùc Ngaøi phaùt trieån caû veà kieán thöùc laãn tuoåi taùc.” (Q.12, a.2, ad 1um). Tuy nhieân, trong tö caùch laø Ñaàu cuûa Giaùo hoäi vaø cuûa moïi ngöôøi, Ñöùc Kitoâ haún chaúng coù gì ñeå maø coù theå hoïc ñöôïc töø hoï. Ngaøi cuõng ñaõ chaúng hoïc ñöôïc gì töø caùc thieân thaàn. Lieân can ñeán vieäc Ñöùc Gieâsu khoâng bieát veà ngaøy Chung thaåm, thaùnh Thomas noái keát hai baûn vaên Mc 13, 32 vaø Cv 1, 6 laïi vôùi nhau vaø giaûi thích raèng baûn vaên thöù nhaát noùi veà moät söï voâ tri “naèm trong keá ñoà sieâu ñoä” : Ñöùc Kitoâ bieát ngaøy Chung thaåm trong baûn tính thaàn linh vaø trong baûn tính nhaân loaïi cuûa Ngaøi, nhöng noùi laø khoâng bieát, bôûi vì Ngaøi khoâng coù söù maïng laøm cho ngöôøi ta bieát ñieàu ñoù (Q.10, a.2 ad 1um). Nhö chung chung caùc nhaø kinh vieän, thaùnh Thomas töø choái moïi thöù voâ tri nôi Ñöùc Kitoâ (Q.15, a.3). b) Noã löïc suy tö vôùi tinh thaàn pheâ phaùn Ñoäc giaû ngaøy nay haún caûm thaáy hôi khoù chòu tröôùc vieäc ngöôøi ta cöù suy dieãn raéc roái ra nhieàu loaïi kieán thöùc nôi Ñöùc Kitoâ nhö vaäy. Ñoäc giaû haún cuõng coù theå bò caùm doã ñeå coi loái suy dieãn ñoù laø coù tính khieân cöôõng vaø chaúng aên nhaäp gì vôùi giaùo huaán cuûa caùc Tin möøng. Söï khoù chòu naày seõ caøng gia taêng, khi bieát ñöôïc raèng, ñeán nhö caû ngaøy hoâm nay, nhöõng laäp tröôøng naày vaãn coøn laø khuynh höôùng chung cuûa caùc nhaø thaàn hoïc, vaø coøn hôn nöõa, Huaán quyeàn cuûa Giaùo hoäi coù veû nhö ngaøy caøng toû ra aân caàn ñoái vôùi chuùng hôn. (Ñoái vôùi Huaán Quyeàn cuûa Giaùo Hoäi, nhöõng laäp tröôøng naày xem ra caàn thieát ñeå coù theå heä thoáng hoùa laïi ñöôïc nhöõng döõ kieän tín lyù, nhö ñaõ ñöôïc trình baøy treân ñaây.) Nhöng, tröôùc khi xem xeùt ñeán nguyeân nhaân cuûa vieäc taùi xuaát hieän vaán naïn maø chuùng ta ñang phaûi ñöông ñaàu ñaây, chuùng ta haõy thöû coá gaéng ñöa ra moät thaåm ñònh, vöøa coù tính tích cöïc vöøa coù tính pheâ phaùn, treân giaùo thuyeát naày, ñeå roài töø ñoù ruùt ra taát caû gì laø baøi hoïc maø giaùo thuyeát naày coù theå cung caáp cho chuùng ta. = Moät ñaøng, phaûi nhaän raèng caùc tieân ñeà lieân quan phöông phaùp luaän vaø thaàn hoïc cuûa noù quaû thöïc roõ raøng vaø lieân keát chaët cheõ vôùi nhau. Ngöôøi ta tìm caùch giaûi thích söï hoaøn haûo cuûa baûn tính nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ trong laõnh vöïc kieán thöùc, döôùi aùnh saùng cuûa tín ñieàu keát hieäp döïa treân baûn vò hay ngoâi vò. Nhöng, tình traïng hoaøn haûo naày ñöôïc hieåu nhö “ñaõ ôû ñænh ñieåm, khi xeùt theo baäc thang gía trò” (Neùdoncelle) vaø, vì theá, nhö laø moät thöù tri thöùc sôû ñaéc ñöôïc ngay töùc khaéc vaø caùch troïn veïn. Do ñoù, kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ ñöôïc phaân tích theo chieàu höôùng lyù thuyeát cuûa thaùnh Thomas veà nhaän thöùc, vaø ñöôïc khaúng ñònh caùch hoaøn toaøn chöøng naøo coù theå, theo nhöõng thöù töï haïng muïc khaùc nhau cuûa lyù thuyeát naày. Vieäc Ngoâi Lôøi thoâng ban kieán thöùc thaàn linh cuûa mình cho nhaân tính ñöôïc khaúng ñònh caùch voâ giôùi haïn, theo nhöõng moâ hình hoaøn taát troïn veïn nhaát : kieán thöùc cuûa Ñöùc Kitoâ trôû thaønh phuùc kieán (vision beùatifique) vaø trôû thaønh kieán thöùc thieân phuù mang tính phoå quaùt. Kieán thöùc coù ñöôïc do thuû ñaéc hay do kinh nghieäm voán laø ñaëc thuø rieâng cuûa baûn tính nhaân loaïi, ñöôïc coâng nhaän laø coù söï tieán boä, nhöng, nôi Ñöùc Kitoâ, ngöôøi ta coù khuynh höôùng coi noù nhö laø ñaõ troïn veïn caû roài. Caáu truùc cuûa ba thöù kieán thöùc naày, beà ngoaøi coù veû phöùc taïp, nhöng khoâng neân ñöôïc hieåu theo kieåu söï vaät (chosiste) hay loá laêng : chuùng ñöôïc coi nhö “nhöõng thôøi ñieåm” (moments) boå sung cho nhau nôi kieán thöùc nhaân loaïi cuûa Ñöùc Kitoâ. Heä quaû dó nhieân coù lieân quan ñeán heä thoáng giaûi thích chung vaø ñeán lyù thuyeát veà tri thöùc voán ñöôïc hieåu ngaàm ôû beân döôùi; khoâng neân tìm caùch dieãn dòch noù baèng nhöõng haïn töø cuûa khoa taâm lyù cuï theå. Chuùng ta cuõng neân ghi nhaän moái öu tö naày cuûa Thaùnh Thomas, ñoù laø vieäc ngaøi luoân muoán giöõ cho coâng trình cuûa mình ñöôïc quaân bình, baèng caùch chuû tröông Ñöùc Kitoâ coù kieán thöùc do thuû ñaéc vaø, khaúng ñònh nôi Ñöùc Kitoâ coù chieàu kích trôû thaønh nhö nhaân loaïi thöôøng tình (dimension de devenir humain) vaø phaùt trieån trong lòch söû. Môùi ñaây, Cha Schillebeeckx ñaõ yeâu caàu ngöôøi ta caàn löu yù nhieàu hôn nöõa yeáu toá ñoù nôi tö duy cuûa Thaùnh Thomas [Het bewustzijnsleven van Christus, in Tijds. V. Theol. 1 (1961), 227-251]. Sau cuøng, neáu nhö noã löïc heä thoáng hoùa naày coù hoaøn toaøn lyù giaûi ñöôïc nhöõng yeâu caàu cuûa söï keát hieäp döïa treân ngoâi vò vaø, neáu nhö nhieàu trong soá nhöõng khaúng ñònh cuûa noù coù haøm chöùa moät noäi dung naøo ñoù lieân quan ñeán ñöùc tin, thì cuõng khoâng coù nghóa taát caû ñeàu laø nhöõng heä luaän taát yeáu ñöôïc ruùt ra töø ñöùc tin vaø, vì theá khoâng ñöôïc laãn loän heä thoáng thaàn hoïc ñoù vôùi ñöùc tin. Khi du nhaäp moät nguyeân lyù nhaân loaïi hoïc voán xa laï vôùi maëc khaûi vaøo trong suy tö, heä thoáng suy tö thaàn hoïc naày ñaõ theâm thaét vaøo trong nhöõng döõ kieän tín lyù raát nhieàu söï: noùi caùch toùm taét, khi phuû nhaän nôi Ñöùc Kitoâ khoâng coù söï voâ tri tích cöïc (ignorance positive), lieân quan ñeán höõu theå thaàn linh vaø söù vuï cuûa Ngaøi, ñieàu ñoù seõ keùo theo vieäc phaûi phuû nhaän luoân moïi thöù voâ tri tieâu cöïc (ignorance neùgative) hay moïi thöù hoaøn toaøn khoâng bieát gì nôi Ñöùc Kitoâ. = ÔÛ ñaây, coù veû nhö chuùng ta ñang ñuïng chaïm tôùi ñieåm nhöôïc nhaát cuûa heä thoáng thaàn hoïc naày : ñoù laø lòch söû khoâng coù choã ñöùng ñích thöïc trong heä thoáng thaàn hoïc loaïi naày. Ñieàu ñoù ñöôïc ñeå loä ra khaù roõ raøng qua khaúng ñònh Ñöùc Kitoâ “ñoàng thôøi vöøa laø khaùch löõ haønh vöøa laø keû ñaõ ñaït tôùi queâ trôøi” (simul viator et comprehensor), töùc laø trong cuøng luùc vöøa “ñang treân ñöôøng” nhö thaân phaän cuûa moïi ngöôøi treân theá gian naày, vöøa “ñaõ ñaït tôùi queâ trôøi”, oâm vaøo loøng chính Thieân Chuùa nhö caùc phuùc nhaân voán ñöôïc phuùc kieán Ngaøi; “laø khaùch löõ haønh” do thaân phaän xaùc theå, nhöng laø “keû ñaõ ñaït tôùi queâ trôøi” do toaøn boä sinh hoaït thuoäc linh cuûa Ngaøi. ÔÛ ñaây, ngöôøi ta vöøa hieåu sai söû tính nhaân loaïi noùi chung, vöøa queân maát chieàu kích lòch söû cuûa ôn sieâu ñoä ñöôïc hoaøn taát nôi Ñöùc Gieâsu-Kitoâ. Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011 2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN 2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT 2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy) 2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ 2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử 2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA 2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức 2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng 2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU tải về 1.47 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|