L. Pheâroâ Traàn ñình Töù
ÑCV Thaùnh Giuse, Tp Hoà chí Minh
1 9 9 7
NHÖÕNG CHÖÕ VIEÁT TAÉT
AAS Acta Apostolicae Sedis, Roma, vaø sau, Cittaø del Vaticano, 1909
BPV Phuïng vuï, Taïp chí nghieân cöùu Phuïng vuï, Thaùnh nhaïc, Ngheä thuaät toân giaùo, do Ñöùc Cha Giuse Phaïm vaên Thieân laøm Chuû nhieäm, linh muïc Giacoâbeâ Nguyeãn vaên Vi laøm Chuû buùt, Saigon, 1970-1975
CE Caeremoniale episcoporum ex decreto sacrosancti oecume-nici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Joannis Pauli PP. II promulgatum, ed. typica, Typis polyglottis Vaticanis, 1984
DS DENZINGER-SCHONMETZER, Enchiridion symbolorum definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, editio XXXV, Herder. 1973EP
EM BOÄ LEÃ NGHI, Eucharisticum mysterium, 25.3.1967, AAS 57(1967)539-573
EP A.G. MARTIMORT, L’Eglise en prieøre, introduction aø la Liturgie, aán baûn môùi, Descleùe 1984.
GL Giaùo Luaät Roma, Boä luaät 1983
GNK UÛY BAN GIAÙM MUÏC VEÀ PHUÏNG VUÏ, Nghi thöùc Gia nhaäp Kitoâ giaùo cuûa ngöôøi lôùn, Saigon 1974
GM CÑ VAT. II, Saéc leänh veà nhieäm vuï muïc vuï cuûa caùc Giaùm Muïc trong Giaùo Hoäi (Christus Dominus)
HT CÑ VAT. II, Hieán cheá tín lyù veà Hoäi Thaùnh. (Lumen Gentium)
IOE BOÄ NGHI LEÃ, Huaán thò veà vieäc thi haønh ñuùng Hieán cheá veà Phuïng vuï, 26.9.1964, AAS 56(1964)877-900 (Inter Oecumenici).
LMD La Maison-Dieu, Revue de pastorale liturgique, du Cerf, 1945
LO Lex orandi, Eùd. du Cerf, 1944 -1970
MV CÑ. VAT. II, Hieán cheá muïc vuï veà Giaùo Hoäi trong theá giôùi ngaøy nay (Gaudium et Spes)
OR M. ANDRIEU, Les “Ordines Romani” du haut Moyen aâge, Louvain, Spicilegium, 1931
PG J.P. MIGNE, Patrologiae cursus completus, Series groeca, Paris-Montrouge, 1857-1866, 161 cuoán.
PL J.P. MIGNE, Patrologiae cursus completus, Series latina, Paris-Montrouge, 1844-1864, 221 cuoán.
PO Patrologia orientalis, xuaát baûn, tröôùc do R. Graffin vaø F. Nau, Paris, Firmin-Didot, sau, Turnhout, Brepols, 1903 vs.
PV CÑ VATICANO II, Hieán cheá veà Phuïng vuï ( Sacrosanctum Concilium)
QCGK Qui cheá toång quaùt veà Phuïng vuï caùc giôø kinh, UBPT/HÑGMVN, Caùc giôø kinh phuïng vuï, Tp HCM 1991, tr. 21-96
QCSL Qui cheá toång quaùt saùch leã Roma, trong Saùch leã Roma, sñd, tr. 15-99.
SC Sources Chreùtiennes, Boä söu taäp döôùi söï höôùng daãn cuûa H. de Lubac vaø J. Danielou [roài C. Mondeùsert], eùd. du Cerf, 1942
SLR Saùch leã Roma, ñöôïc thöïc hieän theo nghò quyeát cuûa Thaùnh Coâng Ñoàng Va-ti-ca-noâ II vaø ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phaoloâ VI coâng boá, aán baûn maãu thöù hai, do UÛY BAN PHUÏNG TÖÏ/HÑGMVN phieân dòch vaø xuaát baûn, Tp Hoà chí Minh, 1992
SGL Saùch giaùo lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng giaùo (Catheùchisme de l’EÙglise catholique, Mame/Plon, 1992).
TG CÑ VATICANO II, Saéc leänh veà Truyeàn giaùo (Ad Gentes)
Trong khi baøn veà bí tích Thaùnh Theå, chuùng ta ñaõ noùi ñeán nhöõng ñieàu toång quaùt cuõng nhö nhöõng gì thuoäc veà bí tích Thaùnh Theå, ôû ñaây chuùng ta chæ noùi tôùi nhöõng gì thuoäc hieán teá Thaùnh Theå, töùc Thaùnh leã.
Töø goùc ñoä Phuïng vuï, chuùng ta tìm hieåu veà caùc nghi thöùc cuûa Thaùnh leã döôùi khía caïnh lòch söû, thaàn hoïc vaø muïc vuï, vaø chæ löôùt qua khi phaûi noùi tôùi nhöõng gì thuoäc tín lyù, luaân lyù hay giaùo luaät.
Tröôùc khi ñi vaøo nghi thöùc cuûa thaùnh leã hieän nay, chuùng ta caàn noùi qua veà nhöõng hình thöùc thaùnh leã cuûa nhöõng theá kyû ñaàu
THÖ MUÏC TOÅNG QUAÙT
‘JOSEPH JUNGMANN Missarum solemnia, Explication geùneùtique de la messe Romaine, 3 taäp, Aubier, Paris, 1964
PIUS PARSCH La sainte messe: expliqueù dans son histoire et sa liturgie, Beyaert-Bruges, 1938
ROBERT CABIEÙ L’Eucharistie, trong: AIMEÙ GEORGES MARTIMORT, L’EÙglise en prieøre, Introduction aø la Liturgie, taäp II, Descleùe, 1984
N. M. DENIS-BOULET La Messe: Section I: Notions geùneùrales sur la Messe; Section II: Analyse des rites et des prieøres de la Messe, trong: A.G. MARTIMORT, L’EÙglise en prieøre, Introduction aø laø liturgie, 3eø eùd. Descleùe & Cie, Paris, 1965, tr. 257-448
A.M. ROGUET Tìm hieåu Thaùnh Leã, Baûn dòch tieáng Vieät duøng taïi ÑCV Thaùnh Giuse, Tp HCM, nieân khoùa 1990-1995
NGUYEÃN HOÀNG Tìm hieåu Phuïng vuï Thaùnh Leã, Saigon, 1964
NHÒ BAÈNG Hieàu vaø soáng Thaùnh Leã Misa, Saigon, 1963
TRAÀN NGOÏC QUYØNH Cöû haønh maàu nhieäm taï ôn, Tuû Saùch Ñaïi Keát, Tp Hoà chí Minh, 1996
ch. I : nghi thöùc thaùnh leã
nhöõng theá kyû ñaàu
J.P. AUDET Esquisse historique du genre litteùraire de la beùneùdiction juive et de l'Eucharistie chreù-tienne, trong: Revue bilique, LXV (1958) 371-399
Didacheø, Paris 1958.
L. BOUYER Eucharistie : Theùologie et spiritualiteù de la prieøre eucharistique, Tournai 1958
GREGORY DIX The shape of Liturgy, London 1970
A. HANGGI-I. PAHL Prex eucharistica, Fribourg 1968
JOACHIM JEREMIAS The Eucharistic words of Jesus, London 1966
JOSEPH JUNGMANN Missarum solemnia, q. I, Aubier, Paris 1964
A.G. MARTIMORT L'Eglise en prieøre, q. I, Descleùe, Tournai 1984
PIUS PARSCH La sainte Messe: expliqueù dans son histoire et sa liturgie, Beyaert-Bruges 1938
i. Tieäc Ly coù phaûi laø tieäc vöôït qua khoâng? 1 Ba khuynh höôùng
Thaùnh leã ñaõ ñuôïc cöû haønh laàn ñaàu ngay trong ñeâm Chuùa bò trao noäp. Tuy nhieân nhöõng trình thuaät veà böõa Tieäc ly cuûa Chuùa khoâng cho ta bieát nhieàu chi tieát laém. Nhieàu nhaø chuù giaûi Thaùnh Kinh ñaõ coá gaéng döïa vaøo caùc trình thuaät cuûa Taân Öôùc cuõng nhö nhöõng kieán thöùc veà nhöõng böõa tieäc coù tính nghi thöùc cuûa ngöôûi Do Thaùi ñeå tìm hieåu xem böõa Tieäc ly cuûa Chuùa thuoäc theå loaïi naøo. Noùi khaùc ñi, Tieäc Ly cuûa Chuùa coù phaûi laø tieäc Vöôït qua khoâng?
Chuùng toâi khoâng muoán ñi vaøo cuoäc tranh caõi haàu nhö baát taän, nhöng chæ muoán löôïc toùm nhöõng yù kieán chính cuûa caùc nhaø chuù giaûi Thaùnh Kinh ñeå ñi ñeán moät keát luaän thöïc haønh cho
vaán ñeà.
Giaùo sö Joachim Jeremias ñaõ khaûo saùt vaán ñeà raát tæ mæ trong cuoán Nhöõng lôøi Thaùnh Theå cuûa Ñöùc Gieâsu1. Cha ñaõ daønh rieâng moät chöông ñeå noùi tôùi nhöõng khuynh höôùng vaø nhöõng yù kieán khaùc nhau. Theo ñoù coù 3 khuynh höôùng chính:
2Tieäc ly laø tieäc "Kiddus"
Khuynh höôùng I coá gaéng ñoàng hoùa Tieäc ly cuûa Chuùa vôùi nghi thöùc thaùnh hoùa ngaøy Sabbat vaø ngaøy leã, meänh danh laø Kiddus, Nghi thöùc goàm hai lôøi chuùc tuïng (beùneùdictions): moät treân baùnh vaø moät treân röôïu.
Theo cha Joachim Jeremias thì khoâng theå chaáp nhaän loái giaûi thích naøy, vì lôùi chuùc tuïng treân baùnh khoâng coù trong nghi thöùc Kiddus thôøi Chuùa Kitoâ, maø maõi sau naøy môùi ñöôïc theâm vaøo (khoaûng theá kyû II). Ñaøng khaùc, giaûi thích nhö vaäy laø ñi ngöôïc laïi vôùi chuùng töø ñoàng nhaát cuûa caû boán thaùnh söû. Caùc ngaøi ñeàu khaúng ñònh raèng Tieäc ly cuûa Chuùa ñöôïc toå chöùc vaøo chieàu Thöù Naêm, trong khi nghi thöùc Kiddus phaûi ñöôïc cöû haønh sau luùc maët trôøi laën ngaøy Thöù Saùu.
3Tieäc ly laø tieäc "Chaburah"
Khuynh höôùng II quaû quyeát Tieäc ly cuûa Chuùa laø böõa aên coù tính xaõ hoäi, thöôøng ñöôïc toå chöùc giöõa caùc baïn höõu, caùc thaønh vieân cuûa moät nhoùm, moät hoäi nhoû maø ngöôøi Do Thaùi goïi laø Chaburah. Thoâng thöôøng noù laø böõa aên haèng tuaàn, nhöng, trong nhöõng dòp ñaëc bieät, noù coù moät hình thöùc long troïng hôn, tæ duï: theâm moät ly röôïu tröôùc vaø moät ly röôïu sau böõa aên chính, goïi laø cheùn chuùc tuïng (coupe de beùneùdiction). Tieäc Chaburah hay ñöôïc toå chöùc vaøo buoåi chieàu tröôùc ngaøy Sabbat hay ngaøy leã, tuy ñoù khoâng phaûi laø qui taéc tuyeät ñoái. Muïc ñích cuûa nhöõng böõa tieäc loaïi naøy laø ñeå baïn beø vui chôi, thieát laäp quan heä xaõ hoäi, tuy cuõng coù theå baøn ñeán nhöõng coâng vieäc cuûa nhoùm, cuûa ñoaøn.
Bình luaän veà khuynh höôùng naøy, giaùo sö Jeremias cho raèng ñaây chæ laø giaû thuyeát khoâng coù baèng chöùng roõ reät. Thöïc ra, moãi böõa aên cuûa ngöôøi Do Thaùi ñeàu coù hình thöùc toân giaùo, vì luoân coù phaàn taï ôn, baát keå ñoù laø böõa aên ñôn giaûn hay moät böõa tieäc coù uoáng röôïu.
4Tieäc ly laø Tieäc Vöôït Qua
Khuynh höôùng III vaø laø yù kieán ñöôïc nhieàu ngöôøi theo, nhaát laø sau khi ñoïc baøi trình baøy tæ mæ vaø saùng giaù cuûa cha Jeremias. Khuynh höôùng naøy quaû quyeát böõa Tieäc ly cuûa Chuùa laø Tieäc Vöôït qua, moät phaàn vì ñoù laø yù kieán ñoàng nhaát cuûa Tin Möøng Nhaát Laõm (x. Mc 14,12. 16; Mt 26,17. 19; Lc 22,7. 11. 13); moät phaàn vì ngöôøi ta coù theå tröng daãn nhieàu daáu chæ khaùc ñeå laøm chöùng, nhö Jeremias ñaõ laøm.
Tuy nhieân, cho duø trình baøy cuûa Jeremias coù thuyeát phuïc ñeán ñaâu vaø nhöõng caâu traû lôøi cho nhöõng vaán naïn maø ngöôøi ta ñaõ ñaët ra coù giaù trò theá naøo ñi nöõa, thì cuõng neân nhôù : Thaùnh Gioan noùi roõ: Leã Vöôït naêm aáy cöû haønh vaøo chieàu ngaøy Chuùa chòu cheát (x. Ga 18,28; 19,31), töùc Thöù Saùu, maø Tieäc ly laïi cöû haønh vaøo chieàu Thöù Naêm. Bôûi vaäy, hình nhö theo thaùnh Gioan, Tieäc ly cuûa Chuùa khoâng phaûi laø tieäc Vöôït Qua.
5Keát luaän thöïc haønh
Khoâng muoán ñi saâu vaøo nhöõng tranh caõi lyù thuyeát, nhöng thieát töôûng neân ghi laïi ñaây keát luaän thöïc haønh cuûa nhaø thaàn hoïc noåi tieáng laø cha L. Bouyer. Ngaøi vieát:
Taát caû nhöõng tranh luaän aáy, cho duø raát höùng thuù xeùt veà maët lòch söû Tin Möøng, nhöng laïi khoâng quan troïng ñeå giaûi thích böõa Tieäc ly vaø bí tích Thaùnh Theå ñöôïc thieát laäp trong böõa tieäc aáy. Noùi ñuùng ra, sôû dó ngöôøi ta ñeå yù nhieàu tôùi vaán ñeà vì ngöôøi ta giaû thieát raèng, nhöõng qui chieáu coù tính vöôït qua veà thaùnh giaù vaø Thaùnh Theå hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo tính chaát vöôït qua cuûa böõa Tieäc ly. Tuy nhieân giaû thieát tieân thieân naøy hoaøn toaøn xa laï vôùi thöïc teá. Tröôùc heát, vieãn aûnh vöôït qua, vieäc saùt teá con chieân, trong tröôøng hôïp naøy truøng hôïp vôùi caùi cheát cuûa Ñaáng Cöùu Theá, ñaõ bao truøm böõa Tieäc ly, duø noù ñöôïc cöû haønh tröôùc hay truøng vôùi leã Vöôït Qua. Hôn theá, vieäc töôûng nieäm leã vöôït qua khoâng chæ thaáy ôû trong kinh nguyeän cuûa böõa aên vöôït qua maø thoâi, nhöng coøn trong kinh nguyeän cuûa moãi böõa aên. Thöïc vaäy, cho duø Tieäc ly cuûa Chuùa laø böõa aên rieâng reõ hay böõa aên thöôøng, thì khoâng coù chi nghi ngôø laø Chuùa Kitoâ ñaõ khoâng gaén lieàn vieäc thieát laäp Thaùnh Theå cuûa Giao öôùc môùi vaøo moät nghi thöùc ñaëc bieät naøo cuûa tieäc vöôït qua, nhöng Ngöôøi ñaõ lieân keát noù vôùi nghi thöùc tieäc vöôït qua coù chung vôùi caùc tieäc khaùc, ñoù laø nghi thöùc beû baùnh luùc ban ñaàu vaø nghi thöùc taï ôn long troïng treân cheùn röôïu coù pha nöôùc luùc keát thuùc. Vaø, chuùng ta coù theå theâm, chính ñieàu ñoù laøm cho thaùnh leã cuûa Kitoâ giaùo coù theå cöû haønh thöôøng xuyeân nhö ta muoán maø khoâng gaây neân vaán ñeà gì, chöù khoâng phaûi chæ moät naêm môùi ñöôïc cöû haønh moät laàn thoâi.
Cho duø chieân vöôït qua coù mang moät yù nghóa quan troïng giuùp ta hieåu bieát caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ, nhöng ta khoâng ñöôïc döïa vaøo nghi thöùc aên thòt chieân, vaø caøng khoâng ñöôïc döïa vaøo nhöõng nghi thöùc phuï khaùc, nhö aên baùnh khoâng men vaø rau ñaéng ñeå tìm hieåu kinh taï ôn (kinh nguyeän Thaùnh Theå) Kitoâ giaùo, maø phaûi ñi töø taám baùnh ñöôïc beû ra luùc ñaàu böõa aên vaø cheùn röôïu ñöôïc chuyeàn tay luùc cuoái böõa, ñi ñoâi vôùi nhöõng lôøi chuùc tuïng maø truyeàn thoáng luoân gaén lieàn vôùi nhöõng nghi thöùc naøày 2.
ii. nghi thöùc böõa tieäc ly 3
Nhö chuùng ta vöøa ghi chuù, Chuùa Kitoâ ñaõ khoâng lieân keát vieäc thieát laäp Thaùnh Theåù vôùi baát cöù nghi thöùc naøo rieâng cuûa leã Vöôït Qua, nhöng Ngöôøi ñaõ loàng noù vaøo trong nghi thöùc chung cho moïi böõa tieäc coù tính toân giaùo. Tuy nhieân, tröôùc khi noùi tôùi nghi thöùc böõa Tieäc ly cuõa Chuùa, chuùng ta cuõng neân bieát qua veà leã Vuôït qua cuûa ngöôøi Do Thaùi.
6 Leã Vöôït qua Do Thaùi
Khôûi ñaàu, leã vöôït qua laø moät leã gia ñình, ñöôïc cöû haønh vaøo ñeâm traêng troøn cuûa ngaøy xuaân phaân, töùc ngaøy 14 thaùng 'abib', sau goïi laø 'Nisan'. Ngöôøi ta daâng tieán Giaveâ moät con chieân hay moät con deâ ñöïc khoâng tì veát (Xh 12, 3-6), vaø khoâng ñöôïc beû gaãy moät xöông naøo (Xh 12,46; Ds 9,12); maùu noù ñöôïc boâi treân khung cöûa töøng nhaø ñeå ñeà phoøng söï tru dieät (Xh 12,7.22). Ngöôøi ta aên thòt noù trong moät böõa aên voäi vaøng vôùi y phuïc saün saøng ñeå leân ñöôøng (Xh 12, 8-11). Daàn daàn tính chaát du muïc vaø gia ñình naøy ñaõ nhöôøng choã cho vieäc töôûng nieäm bieán coá xuaát Ai Caäp do söï can thieäp laï luøng cuûa Thieân Chuùa. Ngöôøi ñaõ gieát cheát con ñaàu loøng cuûa ngöôøi Ai Caäp, vaø dung thöù cho nhöõng con ñaàu loøng Do Thaùi.
Sau, moät leã khaùc ñöôïc lieân keát vôùi leã Vöôït qua, ñoù laø leã Baùnh khoâng men (Xh 12, 15-20). Trong thaùng ñoù, leã Vöôït qua ñöôïc möøng vaøo ngaøy 14, coøn leã baùnh khoâng men ñöôïc möøng töø ngaøy 15 ñeán 21. Leã naøy gôïi laïi vieäc ngöôøi Do Thaùi leân ñöôøng voäi vaõ ñeán noãi phaûi ñem theo boät chöa kòp leân men (Xh 12,34. 39). Trong lòch phuïng vuï, coù khi leã Vöôït Qua vaø leã Baùnh khoâng men ñöôïc cöû haønh chung vôùi nhau (Ñnl 16, 1-8; 2Sb 30, 1-13), coù khi laïi möøng rieâng (Lv 23, 5-8; x. Er 6, 9-22; 2Sb 35,17).
Vaøo thôøi Chuùa Gieâsu, böõa tieäc Vöôït qua goàm nhöõng yeáu toá raát khaùc bieät. Tröôùc tieäc ñuùng nghóa, trong ñoù aên thòt chieân vöôït qua, ngöôøi ta duøng nhöõng moùn khai vò (hors d'oeuvre), ñoù laø rau ñaéng vaø baùnh khoâng men ñeå nhaéc nhôù laïi nhöõng cay cöïc maø daân Do Thaùi ñaõ phaûi chòu treân ñaát Ai Caäp. Tröôùc vaø sau nhöõng moùn khai vò naøy, ngöôøi ta uoángï cheùn röôïu thöù nhaát roài cheùn thöù hai. Tröôùc khi uoáng cheùn thöù hai (cheùn kyù thuaät), ngöôøi con uùt hay ngöôøi treû nhaát trong baøn aên phaûi hoûi veà yù nghóa cuûa nghi thöùc ñaëc bieät naøy. Baáy giôø ngöôøi cha trong gia ñình vöøa daâng lôøi taï ôn Chuùa vöøa thuaät laïi nhöõng nhuïc nhaõ daân Do Thaùi phaûi chòu treân ñaát Ai Caäp vaø vieäc Thieân Chuùa ñaõ laøm ñeå giaûi thoaùt Israel (Haggada); sau ñoù ngöôøi ta ñoïc phaàn thöù nhaát cuûa caùc thaùnh vònh Hallel (Tv 112; 113, 1-8) vaø sau moãi caâu nhöõng ngöôøi döï tieäc cuøng thöa: Alleluia. Baáy giôøù môùi vaøo tieäc chính thöùc. Ngöôøi cha gia ñình caàm laáy moät trong nhöõng taám baùnh khoâng men, ñoïc lôøi chuùc tuïng, beû ra vaø phaân phaùt. Vieäc beû baønh naøy ñöôïc coi nhö nghi thöùc môû ñaàu böõa tieäc chính thöùc. Ngöôøi ta aên thòt chieân, roàiø sau ñoù coù theå aên vaø uoáng tuøy yù. AÊn xong, ngöôøi cha gia ñình caàm laáy cheùn tröôùc maët, ñoå ñaày röôïu, roài ñöùng leân, naâng cheùn vaø ñoïc kinh taï ôn sau böõa aên. Sau kinh taï ôn, ngöôøi ta chuyeàn nhau uoáng cheùn thöù ba, goïi laø cheùn chuùc tuïng vaø ñoïc heát phaàn cuoái caùc thaùnh vònh 'Hallel' (Tv 113,9; 1l7,29. 135). Ñoïc xong lôøi chuùc tuïng cuoái cuøng, ngöôøi ta caïn cheùn thöù boán.
7 Nghi thöùc böõa Tieäc ly cuûa Chuùa
Nhö ñaõ ghi chuù ôû treân, khoâng chæ trong tieäc vöôït qua ngöôøi ta môùi coù nhöõng nghi thöùc toân giaùo, nhöng caû trong nhöõng böõa tieäc khaùc nöõa. Trong taát caû nhöõng böõa tieäc naøy, ngöôøi ta baét ñaàu baèng vieäc daâng lôøi chuùc tuïng treân baùnh vaø keát thuùc baèng kinh taï ôn goïi chung laø Birkat Ha-mazon. Trong nhöõng böõa tieäc coù tính hình thöùc vaø long troïng hôn, ngöôøi ta theâm cheùn röôïu thöù nhaát, goïi laø cheùn Kiddus, tröôùc böõa aên ñuùng nghóa, vaø cheùn chuùc tuïng, khi ngöôøi ta ñöùng daäy ñeå daâng lôøi taï ôn sau böõa aên. Nhö vaäy nhöõng böõa aên nghi thöùc thöôøng ñöôïc chia laøm ba phaàn: Phaàn môû ñaàu hay khai tieäc; böõa aên ñuùng nghóa vaø phaàn taï ôn.
Trong phaàn khai tieäc, ngöôøi ta uoáng cheùn thöù nhaát vaø aên ñoà khai vò. Nhöõng moùn khai vò cuûa tieäc vöôït qua laø rau ñaéng vôùi nöôùc chaám laøm baøng traùi caây taùn nhoû4. Chính trong luùc uoáng cheùn röôïu thöù nhaát naøy, Chuùa Gieâsu ñaõ noùi caâu: Anh em haõy caàm laáy vaø chia nhau. Bôûi vì, Thaày baûo cho anh em bieát, töø nay, Thaày khoâng coøn uoáng saûn phaåm cuûa caây nho nöõa, cho ñeán khi Nöôùc Thieân Chuùa ñeán (Lc 22, 17-18) 5.
Sau nhöõng moùn khai vò, ngöôøi ta röûa tay vaø baét ñaàu böõa tieäc chính thöùc baèng lôøi chuùc tuïng treân baùnh do ngöôøi cha trong gia ñình hay ngöôøi chuû toïa ñoïc. Trong tieäc vöôït qua, nghi thöùc beû baùnh naøy ñi sau cheùn kyù thuaät, töùc lôøi töôøng thuaät veà nhöõng khoå cöïc taïi Ai Caäp vaø nhöõng vieäc laï luøng Chuùa ñaõ laøm ñeå giaûi thoaùt daân Israel. Chính taïi ñaây, Chuùa Gieâsu ñaõ thieát laäp bí tích Thaùnh Theå döôùi hình baùnh.
Vaøo cuoái böõa aên, ngöôøi ta röûa tay moät laàn nöõa. Ngöôøi chuû toïa nhaän nöôùc töø tay moät ngöôøi ñaày tôù, hay neáu khoâng coù ñaày tôù, thì töø tay thöïc khaùch treû tuoåi nhaát. Trong böõa Tieäc ly cuûa Chuùa (x. Ga 13, 3vs), hình nhö thaùnh Gioan ñaõ giöõ nhieäm vuï naøy, vaø Chuùa Gieâsu ñaõ töï tay caàm bình nöôùc, khoâng phaûi ñeå röûa tay, nhöng laø röûa chaân cho caùc moân ñeä 6.
Chính sau khi röûa tay, vò chuû toïa ñöùng tröôùc cheùn röôïu coù pha nöôùc ñöôïc ñöa tôùi ñeå tröôùc maët, keâu môøi moïi ngöôøi döï tieäc cuøng tham döï vaøo vieäc taï ôn. Sau khi ñoïc kinh taï ôn, moïi ngöôøi hieän dieän chuyeàn tay nhau uoáng cheùn röôïu naøy. Cuoái cuøng, ñeå keát thuùc ngöôøi ta haùt phaàn II cuûa caùc thaùnh vònh Hallel 7 (Tv 113, 9; 117, 29 vaø 135) vaø trong tieäc vöôït qua, ngöôøi ta uoáng cheùn röôïu thöù tö 8. Taïi böõa Tieäc ly cuûa Chuùa, lôøi truyeàn pheùp röôïu ñöôïc loàng vaøo trong kinh taï ôn cuoái böõa naøy.
iii. Kinh taï ôn cuûa Chuùa Gieâsu
trong böõa Tieäc ly 8Chuùa Gieâsu ñaõ ñoïc kinh truyeàn thoáng hay kinh rieâng?
Trong khi ñoïc lôøi chuùc tuïng treân baùnh vaø röôïu, ngöôøi Do Thaùi ñaõ coù nhöõng kinh doïn saün, vaäy thöû hoûi, trong böõa Tieäc ly, Chuùa Kitoâ ñaõ ñoïc nhöõng kinh coù saün hay Ngöôøi ñaõ theâm bôùt, thích öùng chuùng vôùi hoaøn caûnh ñaëc bieät cuûa Taân Öôùc do Ngöôøi thieát laäp?
Coù hai yù kieán : Moät cho laø Chuùa Gieâsu ñaõ ñoïc lôøi chuùc tuïng vaø taï ôn truyeàn thoáng cuûa Do Thaùi maø khoâng theâm bôùt gì. Ñoù laø yù kieán cuûa L. BOUYER vaø hình nhö G. DIX 9 cuõng chuû tröông nhö vaäy.
YÙ kieán thöù hai, cho raèng Chuùa Gieâsu ñaõ döïa treân nhöõng lôøi chuùc tuïng vaø taï ôn truyeàn thoáng, nhöng ñoàng thôøi cuõng thích öùng vôùi tinh thaàn Taân Öôùc ñeå ñoïc leân nhöõng lôøi taï ôn cuûa rieâng Ngaøi. Ñoù laø yù kieán cuûa J. JEREMIAS vaø Jean Paul AUDET 10.
Chuùng toâi nghieâng veà yù kieán thöù hai vì nhöõng lyù do sau:
1. Caên cöù vaøo theå vaên chuùc tuïng vaø taï ôn cuûa Do Thaùi cuõng nhö nhöõng nôi khaùc, thì yeáu toá coát yeáu laø vieäc töôûng nieäm nhöõng vieäc laï luøng cuûa Thieân Chuùa. Nhöng nhö Audet ghi chuù, vieäc töôûng nieäm maø Chuùa Gieâsu thöôøng laøm trong nhöõng tröôøng hôïp khaùc nhau laø ca ngôïi nhöõng kyø coâng Thieân Chuùa ñaõ thöïc hieän nôi Chuùa Gieâsu, Ñaáng Meâsia, trong quaù trình rao giaûng Tin Möøng Nöôùc Thieân Chuùa, ñaëc bieät laø nhöõng vieäc ñang baét ñaàu thöïc hieän qua caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ngöôøi 11.
2 Caên cöù vaøo nhöõng boä söu taäp caùc kinh nguyeän Do Thaùi thôøi Chuùa Gieâsu, chuùng ta thaáy chuùng khoâng phaûi laø nhöõng kinh baát di baát dòch, nhöng coù theå thích öùng theo hoaøn caûnh, vì theá coù raát nhieàu maãu kinh khaùc nhau. Ñieàu ñoù cho chuùng ta keát luaän raèng khoâng buoäc moãi ngöôøi phaûi hoaøn toaøn theo nhöõng maãu kinh coù saün, nhöng coù theå döïa vaøo ñoù ñeå thay ñoåi cho hôïp vôùi hoaøn caûnh, ñaëc bieät khi ngöôøi chuû toïa laø nhöõng Rabi coù khaû naêng vaø theá giaù 12.
3. Trong thôøi Chuùa Gieâsu, ngöôøi Do Thaùi cuõng coù raát nhieàu maãu kinh cho nhöõng tröôøng hôïp khaùc nhau (tæ duï: caùc thaùnh vònh, Sema Israel 13, Semone eùt-re 14 vaø nhöõng lôøi chuùc tuïng taï ôn cho caùc böõa aên, tuy nhieân Chuùa Gieâsu cuõng ñaõ daïy caùc moân ñeä moät kinh rieâng ñeå caàu nguyeän, ñoù laø kinh Laïy Cha. Vaäy trong ngaøy Chuùa thieát laäp hieán teá cuûa Giao Öôùc môùi, vôùi noäi dung môùi, chaéc chaén Chuùa cuõng coù nhöõng lôøi kinh môùi cho thích hôïp hôn.
4. Ñoïc kinh taï ôn cuûa Saùch Didacheø, saùch ñöôïc vieát vaøo nhöõng thaäp nieân cuoái theá kyû I taïi Syri 15, chuùng ta thaáy noäi dung khoâng coøn phaûi laø noäi dung cuûa caùc lôøi chuùc tuïng ñoïc trong nhöõng böõa aên cuûa ngöôøi Do Thaùi nöõa, nhöng ñaõ coù moät noäi dung rieâng, maëc daàu vaãn theo nhöõng hình thöùc nhöõng lôøi chuùc tuïng Do Thaùi. Ñieàu ñoù gôïi leân cho chuùng ta raèng, neáu trong böõa Tieäc ly Chuùa Gieâsu ñaõ duøng nhöõng lôøi chuùc tuïng vaø taï ôn cuûa truyeàn thoáng Do Thaùi ñeå thieát laäp bí tích vaø hieán leã Thaùnh Theå, thì lieäu caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi, luùc ban ñaàu haàu heát laø ngöôøi Do Thaùi, coù daùm boû kinh nguyeän truyeàn thoáng aáy ñeå töï ñaët ra nhöõng kinh nguyeän rieâng khoâng? Chaéc chaén laø khoâng.
5. Cuoái cuøng, caâu chuyeän caùc moân ñeä nhaän ra Chuùa Gieâsu treân ñöôøng ñi E-mau qua cöû chæ beû baùnh cuûa Ngöôøi, cuõng noùi leân raèng, khoâng phaûi chæ qua cöû chæ beû baønh, duø coù ñaëc bieät ñeán ñaâu cuõng khoâng ñuû ñeå caùc vò ñoù nhaän ra, nhöng qua kinh nguyeän ñi keøm theo vôùi cöû chæ ñoù ñaõ laøm caùc moân ñeä nhaän ra Thaày mình 16.
9Kinh taï ôn cuûa Chuùa Gieâsu trong böõa Tieäc ly
Vôùi nhöõng lyù do treân, chuùng ta haàu nhö chaéc chaén raèng Chuùa Gieâsu ñaõ ñoïc nhöõng lôøi chuùc tuïng treân baùnh, treân röôïu cuõng nhö nhöõng lôøi taï ôn rieâng cuûa Ngaøi, tuy vaãn döïa treân nhöõng lôøi chuùc tuïng vaø taï ôn truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Do Thaùi.
Chuùng ta khoâng bieát chaéc chaén Ngaøi ñaõ ñoïc nhöõng gì, nhöng döïa vaøo baøi giaûng veà Baùnh haèng soáng (Ga 6, 26-58), vaøo lôøi caàu nguyeän sau böõa Tieäc ly cuûa Chuùa Gieâsu, vaøo kinh taï ôn cuûa saùch Didacheø, vaø nhöõng kinh taï ôn khaùc cuûa caùc theá kyû ñaàu; roài döïa treân nhöõng lôøi chuùc tuïng taï ôn cuûa ngöôøi Do Thaùi trong caùc böõa aên, ñaëc bieät laø böõa tieäc vöôït qua, chuùng ta coù theå phaùc thaûo ra kinh nguyeän sau :
a. Lôøi chuùc tuïng treân baùnh
Chuùa Gieâsu caàm laáy baùnh, ngöôùc maét leân trôøi vaø noùi:
Laïy Cha laø Chuùa teå trôøi ñaát, con chuùc tuïng Cha laø Ñaáng laøm cho ñaát saûn sinh ra baùnh 17 ñeå nuoâi soáng theá giôùi; chính Cha cuõng laø Ñaáng ban cho chuùng con baùnh töø trôøi. Ai aên baùnh naøy seõ soáng muoân ñôøi (x. Ga 6, 33. 51).
Baáy giôø Chuùa beû baùnh , phaân phaùt cho caùc moân ñeä vaø noùi :
Caùc con haõy caàm laáy maø aên, ñaây baùnh Thaày ban, chính laø thòt cuûa Thaày ban cho theá gian ñöôïc soáng (x. Ga 6, 51)
b. Lôøi chuùc tuïng treân cheùn röôïu
Sau böõa aên, Ngöôøi ñöùng daäy, caàm cheùn röôïu coù pha nöôùc vaø keâu môøi caùc moân ñeä:
Chuùa Gieâsu : Chuùng ta haõy daâng lôøi taï ôn Chuùa.
Caùc moân ñeä : Chuùc tuïng Danh thaùnh Chuùa, baây giôø vaø maõi maõi
Chuùa Gieâsu : Haõy taï ôn Thieân Chuùa laø Ñaáng ñaõ nuoâi döôõng chuùng ta baèng söï sung maõn cuûa Ngöôøi.
Caùc moân ñeä : Chuùc tuïng Ñaáng ñaõ ñaõ laáy söï sung maõn cuûa Ngöôøi maø nuoâi döôõng chuùng ta vaø ñaõ laáy loøng nhaân haäu cuûa Ngöôøi maø laøm cho chuùng ta ñöôïc soáng 18
Laïy Cha chí thaùnh, laø Chuùa Teå caøn khoân, chuùng con chuùc tuïng Cha, vì Cha ñaõ duøng Lôøi cuûa Cha maø saùng taïo moïi loaøi. (Ga 1, 1-2) ñeå toân vinh Danh thaùnh Cha 19. Vôùi loøng nhaân haäu, Cha ñaõ nuoâi soáng moïi xaùc phaøm baèng aân suûng vaø loøng thöông xoùt cuûa Cha 20, vaø ñaõ ban baùnh söï soáng cho nhöõng keû tin vaøo Chaø (x. Ga 6, 32.34.47)
Laïy Chuùùa laø Cha hay thöông xoùt, chuùng con taï ôn Cha, vì, maëc daàu con ngöôøi voâ aân boäi nghóa, nhöng Cha ñaõ khoâng huûy dieät noù laø loaøi Cha ñaõ döïng neân gioáng hình aûnh Cha 21, nhöng Cha ñaõ choïn cho Cha moät daân thaùnh, ñaõ ban cho noùù Leàà Luaäät vaøø caùc ngoân söù, vaø trong thôøi cuoái cuøng naøy, Cha daõ sai Con rieâng cuûa Cha xuoáng laøm Ñaáng Cöu chuoäc theá giôùiù 22. Ngöôøi laø Ñaáng Cha ñaõ höùa qua caùc ngoân söù, vaø khi nhaäp theå laøm ngöôøi, Ngöôøi ñaõ mang tin möøng ñeán cho nhöõng ngöôøi ngheøo khoå, loan baùo söï giaûi phoùùng cho keû bò giam caàm (x. Lc 4,18; Is 61,1-2). Baây giôø, ñeå hoaøn taát yù ñònh yeâu thöông cuûa Cha, Ngöôøi seõ töï hieán ñeå chòu ñau khoå vaø chòu cheát, nhöng Cha seõ cho Ngöôøi soáng laïi ñeå huûy dieät söï cheát, beû gaãy xieàng xích cuûa ma quæ vaø ñöa ngöôøi coâng chính tôùi söï saùng 23.
Laïïy Cha laø Ñaáng coâng chính vaø quyeàn naêng, Xin laáy Danh Cha maø gìn giöõ nhöõng keû Cha ñaõ ban cho Con Cha laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ (x. Ga 17ù,11) vaø laø nhöõng keû maø Ngöôøi ñaõ ban Lôøi cuûa Cha cho hoï (x. Ga 17,7). Xin Cha khoâng nhöõng xoùt thöông chuùng maø coøn caû nhöõng ngöôøi maø lôøi giaûng daïy cuûa chuùng, seõ tin vaøo Con Cha (x. Ga 17,20). Xin Cha qui tuï chuùng laïi trong Nöôùc Cha, xin Cha höôùng daãn vaø cuûng coá chuùng trong ñöùc tin vaø trong chaân lyõ 24. Xin cho taát caû nhöõng keû maø Con Cha seõ ñoå maùu ra laøm giaù cöùu chuoäc vaø laøm cuûa uoáng ñöôïc neân moät (x. Ga 17,11.21.23)
Sau khi daâng lôøi taï ôn, Chuùa Gieâsu chuyeàn cheùn röôïu cho caùc moân ñeä vaø noùi:
Cheùn naøy laø Giao Öôùc môùi trong Maùu Thaày; moãi laàn caùc con uoáng cheùn naøy, caùc con haõy laøm ñeå töôûng nhôù Thaày (1Cr 11,25).
Nhìn vaøo kinh taï ôn naøy, chuùng ta thaáy hieän leân moät truyeàn thoáng lieân tuïc trong kinh nguyeän cuûa Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc. Nhöõng ñöôøng neùt chính cuûa kinh taï ôn vaãn coøn ñöôïc baûo toàn töø thôøi Chuùa Gieâsu cho tôùi ngaøy nay.
iv thaùnh leã thôøi caùc toâng ñoà 10Thaùnh leã lieân keát vôùi Tieäc huynh ñeä (Agape)
Caùc Toâng ñoà ñaõ baét ñaàu thi haønh lôøi Chuùa truyeàn :Haõy laøm vieäc naøy maø nhôù ñeán Thaày (Lc 22,10) töø bao giôø vaø nhö theá naøo, chuùng ta khoâng döôïc bieát roõ. Coõ leõ cuõng chæ ít ngaøy sau leã Hieän xuoáng, vaø chaéc chaén caùc ngaøi cuõng moâ phoûng theo nhöõng gì Chuùa Gieâsu ñaõ laøm trong böõa Tieäc ly, vaø theo nhöõng nghi thöùc truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Do Thaùi lieân quan tôùi nhöõng böõa tieäc coù tính nghi thöùc. Coù leõ cuõng vì vaäy maø ta thaáy trong moät thôøi gian, thaùnh leã ñöôïc lieân keát vôùi moät böõa aên, goïi laø Böõa aên baùc aùi hay Böõa tieäc huynh ñeä (Agape). Caùc tín höõu hoäi hoïp taïi moät tö gia, mang theo nhöõng moùn aên ñeå chia cho nhau trong tình töông thaân töông aùi. Sau böõa aên naøy, hoï cöû haønh thaùnh leã hay Böõa toái cuûa Chuùa, nhö hoï thöôøng goïi.
Saùch Coâng vuï Toâng ñoà moâ taû veà sinh hoaït cuûa Giaùo Hoäi Gieârusalem:
Hoï ñoàng taâm nhaát trí, ngaøy ngaøy chuyeân caàn ñeán Ñeàn Thôø. Khi laøm leã beû baùnh taïi tö gia, hoï duøng böõa vôùi loøng ñôn sô vui veû. HoÏ ca tuïng Thieân Chuùa vaø ñöôïc toaøn daân thöông meán (Cv 2,46-47).
Ñoaïn vaên naøy cho thaáy caùc tín höõu Gieârusalem naêng hoïp nhau ñeå döï tieäc huynh ñeä. Tieäc naøy ñöôïc lieân keát vôùi vieäc beû baùnh, töùc cöû haønh thaùnh leã.
Khi hoaøn taát cuoäc haønh trình truyeàn giaùo thöù III, thaùnh Phaoloâ, treân ñöôøng ñi Gieârusalem, ñaõ gheù laïi thaønh Troas, vaø saùch Coâng vuï keå:
Ngaøy thöù nhaát trong tuaàn , chuùng toâi hoïp nhau ñeå beû baùnh. OÂng Phaoloâ thaûo luaän vôùi caùc anh em, vaø vì hoâm sau oâng ra ñi, neân oâng ñaõ keùo daøi cuoäc noùi chuyeän ñeán maõi nöûa ñeâm. Coù khaù nhieàu ñeøn ôø laàu treân, nôi chuùng toâi hoïp nhau. Moät thieáu nieân kia, teân laø EÂu-ty-khoâ, ñaõ thieáp ñi vaø nguû say trong khi oâng Phaoloâ vaãn cöù giaûng. Vì nguû say, neân noù ngaõ töø taàng thöù ba xuoáng. Vöïc leân, thì noù ñaõ cheát. OÂng Phaoloâ xuoáng, cuùi mình treân noù, oâm laáy vaø noùi: "Ñöøng xoân xao nöõa, vì noù soáng maø !". Roài oâng leân beû baùnh vaø aên. OÂng coøn noùi chuyeän khaù laâu, maõi ñeán taûng saùng môùi ra ñi (Cv 20,7-11).
Ñoaïn vaên treân cho chuùng ta bieát nhieàu ñieàu: Tröôùc heát, ngaøy hoäi hoïp laø ngaøy Chuùa nhaät; cöûû haønh Thaùnh Theå cuõng vaøo Chuùa nhaät ;ø vieäc giaûng giaûi ñöôïc lieân keát vôùi cöû haønh Thaùnh Theå; thôøi gian cöû haønh coøn laø buoåi toái vaø ban ñeâm; Thaùnh Theå coøn lieân keát vôùi böõa aên huynh ñeä.
11Thaùnh leã taùch rôøi khoûi böõa aên huynh ñeä
ñeå cöû haønh vaøo buoåi saùng.
Nhöng vieäc lieân keát böõa aên huynh ñeä vôùi vieäc cöû haønh Thaùnh Theåû khoâng maáy choác ñaõ coù nhöõng sai leäch, laïm duïng. Thaùnh Phaoloâ (x. 1Cr 11,17-27) khieån traùch caùc tìn höõu, vì nhieàu ngöôøi trong hoï, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi giaàu, ñaõ moät mình aên nhöõng moùn aên töø nhaø ñöa ñeán tôùi ñoä say xöa, maø khoâng ñeám xæa ñeán nhöõng ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi ngheøo khoâng coù gì ñeå ñöa ñeán. Teä naïn naøy coù theå ñaõ xaûy ra taïiï nhieàu nôi khaùc nöõa, vì theá ngöôøi ta ñaõ baét ñaàu, ngay töø theá kyû I, taùch rôøi vieäc cöû haønh Thaùnh Theå ra khoiû böõa aên huynh ñeä. Quaû thöïc, nhieàu ngöôøi, sau böõa aên huynh ñeä khoâng coøn nhöõng taâm tình, nhöõng ñieàu kieän thích hôïp ñeå döï tieäc Thaùnh Theå nöõa. Bôûi vaäy tuy böõa aên huynh ñeä coøn tieáp tuïc toàn taïi tôùi theá kyû III hay IV, vaø vaãn coøn ñöôïc toå chöùc vaøo buoåi chieàu, thì vieäc cöû haønh Thaùnh Theå ñaõ döôïc ñöa vaøo ban saùng. Vieäc chuyeån ñoåi naøy ñaõ xaûy ra raát sôùm, coù leõ ngay trong theá kyû I. Vì vaøo naêm 112, Pline le Jeune, thoáng ñoác xöù Bythinia, trong thö gôûi cho Trajano coù vieát raèng: Nhöõng ngöôøi coù Ñaïo bò giam giöõ ñeàu quyeát raèng taát caû caùc loãi laàm cuûa hoï chæ ôû choã vaãn quen hoäi hoïp nhau vaøo moät ngaøy nhaát ñònh (Chuùa nhaät) tröôùc luùc höøng ñoâng, ñeå haùt vôùi nhau nhöõng khuùc ca ñoái ñaùp toân vinh Chuùa Kitoâ nhö moät Thöôïng Ñeá 25.
Joseph Jungmann ñöa ra nhieàu lyù do khieán ngöôøi ta cöû haønh Thaùnh leã vaøo buoåi saùng, ñaëïc bieät laø saùng Chuùa nhaät. Tröôùc heát, Chuùa Nhaät laø ngaøy tuôûng nieäm Chuùa soáng laïi, vaø vì Ngöôøi soáng laïi vaøo buoåi saùng, neân thaùnh leã cuõng ñöôïc cöû haønh vaøo buoåi saùng, luùc maët trôøi moïc, vì maët trôøi cuõng töôïng tröng cho Chuùa Gieâsu, Maët Trôøi coâng chính, vaø luùc maët trôøi moïc cuõng ñöôïc coi nhö thích hôïp ñeå nhaéc tôùi vieäc Ngöôøi phuïc sinh. Ngoaøi ra, trong suoát thôøi gian Kitoâ giaùo chöa ñöôïc chính thöùc coâng nhaän, nhöõng ñieàu kieän kinh teá cuõng ñoøi buoäc hoï phaûi cöû haønh ngoaøi giôø lao ñoäng 26.
Cuõng vì ñeå caùc tín höõu coù ñieàu kieän thích hôïp cuõng nhö ñeå phaûn ñoái laïi nhöõng laïm duïng cuûa tieäc huynh ñeä, ngöôøi ta ñaõ laäp ra luaät giöõ chay Thaùnh Theå 27.
iv. thaùnh leã vaøo theá kyû i 12Nghi thöùc cöû haønh Thaùnh Theåã theo saùch Didacheø
Vaøo theá kyû I, sau khi caùc Toâng Ñoà qua ñôøi, chuùng ta coù hai taøi lieäu noùi veà thaùnh leã: Ñoù laø thö cuûa thaùnh Cleâmenteâ I Giaùo Hoaøng giôûi tín höõu Coârintoâ vaø Saùch Didacheø hay saùch Giaùo lyù cuûa caùc Toâng Ñoà.
Chöùng töø trong thö cuûa thaùnh Cleâmenteâ khoâng coù maáy giaù trò, vì khoâng roõ raøng noùi veà Thaùnh Theå. Nhöng nhöõng gì ñöôïc vieát trong saùch Didacheø laïi cho ta bieát nhieàu chi tieát veà kinh nguyeän vaø nghi thöùc thaùnh leã cuûa thôøi xa xöa aáy, tuy cuõng coù nhöõng ñieåm coøn tranh caõi 28. Sau ñaây laø maáy ñoaïn chính:
9. 1 Veà vieäc cöû haønh Thaùnh Theå. Haõy taï ôn nhö sau. 2 Tröôùc heát treân cheùn: Laïy Cha, chuùng con caûm taï Cha vì vöôøn nho thaùnh cuûa David, toâi tôù Cha, maø Cha ñaõ maïc khaûi cho chuùng con nhôø Ñöùc Gieâsu, toâi tôù Cha; toân vinh Cha ñeán muoân ñôøi. 3 Veà taám baùnh ñöôïc beû ra : Laïy Cha, chuùng con taï ôn Cha vì söï soáng vaø söï hieåu bieát maø Cha ñaõ ban cho chuùng con nhôø Ñöùc Gieâsu, toâi tôù Cha. Toân vinh Cha ñeán muoân ñôøi. 4 Nhö taám baùnh naøy tröôùc kia ñöôïc raûi raùc treân caùc ñoài, nay ñaõ ñöôïc thu hoïp neân moät, thì Giaùo Hoäi cuûa Cha cuõng ñöôïc thu hoïp töø cuøng coõi traùi ñaát vaøo trong Nöôùc Cha; Vì chöng, söï vinh quang vaø quyeàn naêng laø cuûa Cha, nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ, ñeán muoân ñôøi. 5Khoâng ai ñöôïc aên hay uoáng Thaùnh Theå cuûa anh em, neáu khoâng phaûi laø ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi nhaân danh Chuùa; vì Chuùa ñaõ noùi veà ñieàu naøy: "Ñöøng cho choù aên cuûa thaùnh (Mt 7,6)
10. 1 Sau khi aên haõy daâng lôøi taï ôn: 2 Laïy Cha chí thaùnh, chuùng con taï ôn Cha vì danh thaùnh Cha maø Cha ñaõ cho ñeán cö nguï trong taâm hoàn chuùng con, vaø vì söï hieåu bieát, vì ñöùc tin vaø söï baát töû maø Cha ñaõ toû ra cho chuùng con, nhôø Ñöùc Gieâsu, toâi tôù Cha. Toân vinh Cha ñeán muoân ñôøi. 3 Chính Cha laø Chuùa quyeàn naêng, Cha ñaõ taïo döïng taát caû vì danh Cha, ñaõ ban cho con ngöôøi cuûa aên cuûa uoáng ñeå höôûng duøng, ñeå hoï taï ôn Cha; coøn chuùng con, Cha ban cho cuûa aên cuûa uoáng thieâng lieâng vaø söï soáng vónh cöûu, nhôø Ñöùc Gieâsu, toâi tôù Cha. 4 Tröôùc heát, chuùng con caûm taï Cha, vì Cha laø Ñaáng quyeàn naêng; toân vinh Cha ñeán muoân ñôøi. 5 Laïy Cha, xin nhôù ñeán Giaùo Hoäi cuûa Cha ñeå gìn giöõ Giaùo Hoäi khoûi moïi söï döõ vaø kieän toaøn Giaùo Hoäi trong tình thöông cuûa Cha, vaø qui tuï Giaùo Hoäi ñaõ ñöôïc thaùnh hieán töø boán phöông vaøo trong Nöôùc Cha, maø Cha ñaõ daønh cho Giaùo Hoäi; vì chöng söï vinh quang vaø quyeàn naêng laø cuûa Cha ñeán muoân ñôøi. 6 Xin cho ôn thaùnh ngöï ñeán vaø theá gian naøy qua ñi! Chuùc tuïng Thieân Chuùa cuûa Ñavit ! Ai laø ngöôøi thaùnh, xin haõy tieán leân; ai khoâng ñöôïc thaùnh thieän, haõy saùm hoái; Maranatha. Amen (Laïy Chuùa, xin haõy ñeán). 7 Haõy ñeå caùc ngoân söù taï ôn nhö hoï muoán.
Veà thaùnh leã ngaøy Chuùa Nhaät, saùch Didacheø ghi nhö sau:
14. 1 Ngaøy Chuùa nhaät, khi hoïp laïi, anh chò em haõy beû baùnh vaø taï ôn sau khi xöng thuù toäi loãi cuûa anh chò em ñeå hieán leã cuûa anh chò em ñöôïc trong saïch. 2 Ai coù ñieàu xích mích vôùi anh chò em mình, xin ñöøng ñeán hoäi hoïp tröôùc khi laøm hoøa, keûo hieán leã cuûa anh chò em ra oâ nhô. 3 Quaû vaäy, Chuùa ñaõ noùi: Moïi nôi moïi luùc phaûi daâng leân Ta hieán leã thanh saïch, vì Ta laø vua cao caû vaø danh Ta ñaùng thaùn phuïc nôi moïi daân toäc (Ml 1, 11. 24).
Ngöôøi ta ñaõ vieát nhieàu veà nhöõng kinh naøy, nhöng khoâng laøm saùng toû ñöôïc vaán ñeà laø chuùng coù phaûi laø nhöõng kinh coù tính bí tích hay chæ laø nhöõng lôøi chuùc tuïng vaø taï ôn keøm theo nhöõng böõa tieäc nghi thöùc cuûa ngöôøi Do Thaùi. Theo Jungmann 29, moät keát luaän chaéc chaén coù theå ruùt ra töø nhöõng ghi chuù naøy laø nhöõng taäp tuïc khaùc nhau thuoäc nhöõng böõa aên Do Thaùi vaãn coøn ñöôïc löu giöõ trong Giaùo Hoäi sô khai. Nhöõng taäp tuïc ñoù thuùc ñaåy caùc tín höõu nhaéc nhôù laïi vieäc Chuùa thieát laäp bí tích Thaùnh Theå döoùi hình thöùc moät böõa aên. Vieäc taï ôn sau böõa aên cung caáp cô hoäi thuaän tieän cho vieäc truyeàn pheùp röôïu, coøn vieäc truyeàn pheùp baùnh ñöôïc cöû haønh luùc ñaàu böõa hay cuõng coù theå vaøo luùc cuoái böõa.
Nhö treân ñaõ noùi, vieäc cöû haønh Thaùnh Theå ñaõ ñöôïc taùch rôøi khoûi böõa aên huynh ñeä, coù leõ ngay töø thôøi caùc Toâng Ñoà. Vì theá hai laàn truyeàn pheùp baùnh vaø röôïu cuõng ñöôïc ñaët gaàn keà nhau, hai kinh taï ôn treân baùnh vaø röôïu cuõng ñöôïc lieân keát vôùi nhau thaønh moät kinh taï ôn duy nhaát.
13Maáy ghi nhaän veà thaùnh leã vaøo theá kyû I
Töø nhöõng söï kieän treân, chuùng ta coù theå keâ khai nhöõng neùt lôùn tieàm aån trong thaùnh leã cuûa theá kyû I, nhöõng neùt naøy seõ ñöôïc khai trieån roäng ra trong nhöõng theá kyû tieáp theo. Tröôùc heát, leänh Chuùa truyeàn cho caùc Toâng Ñoà trong böõa Tieäc ly : Caùc con haõy laøm vieäc naøy maø nhôù ñeán Thaày ñaõ ñöôïc caùc Toâng Ñoà thöïc hieän trong nhöõng böõa aên coäng ñoàng theo nghi thöùc cuûa ngöôøøi Do Thaùi. Vieäc taï ôn cuoái böõa ñi keøm vôùi cheùn chuùc tuïng ñöôïc coi nhö luùc thuaän tieän ñeå cöû haønh Thaùnh Theå. Vieäc taï ôn ñöôïc gaén lieàn vôùi lôøi keâu môøi nhöõng ngöôøi döï tieäc. Hình thöùc keâu môøi ngay töø thôøi gian ñaàu ñaõ ñöôïc qui ñònh baèng hai caâu : Haõy naâng taâm hoàn leân vaø Haõy taï ôn Chuùa laø Thieân Chuùa chuùng ta 30. Nhöõng lôøi keâu môøi naøy cuøng vôùi nhöõng caâu ñaùp cuûa chuùng coøn ñöôïc löu truyeàn maõi cho ñeán baây giôø. Chính kinh Taï ôn , vôùi hình thöùc nhöõng lôøi chuùc tuïng cuûa Do Thaùi giaùo, thöôøng coù noäi dung ca tuïng nhöõng ôn laønh cuûa Chuùa trong vieâc chaêm soùc vaø baûo veä daân rieâng cuûa Ngöôøi, ñaõ coù theå vaø phaûi trôû neân phong phuù hôn nhôø noäi dung cuûa Kitoâ giaùo. Töø ñaây, nhöõng vieäc Chuùa Kitoâ ñaõ thöïc hieän trong lòch söû cöùu ñoä, ñöông nhieân trôû thaønh ñoái töôïng cuûa vieäc töôûng nieäm, nhö chuùng ta thaáy trong nhöõng kinh taï ôn cuûa saùch Didacheø.
Kinh Taï ôn daàn daàn trôû neân phong phuù hôn, hoaøøn haûo hôn vaø coá ñònh hôn . Ñaøng khaùc, vieäc tham döï cuûa tín höõu moãi ngaøy theâm ñoâng, vöôït quaù nhöõng cuoäc hoäi hoïp chung quanh moät baøn aên, vì theá cuõng raát töï nhieân vaø bình thöôøng neáu ngöôøi ta thoâi khoâng loàng tieäc Thaùnh Theå vaøo moät böõa aên nöõa, nhöng ñöôïc cöû haønh rieâng reõ. Caùc baøn aên ñaõ bieán maát trong nhöõng nhaø hoäi hoïp, tröø baøn duøng ñeå truyeàn pheùp baùnh vaø röôïu. Phoøng hoïp cuõng ñöôïc nôùi roäng haàu ñuû choã cho nhöõng coäng ñoaøn moãi ngaøy moãi ñoâng hôn.
Moät truyeàn thoáng khaùc lieân quan tôùi vieäc ñoïc saùch thaùnh khôûi ñaàu töø nhöõng coäng ñoaøn Kitoâ giaùo Do Thaùi. Theo saùch Coâng vuï Toâng Ñoà 2,46 : ngoaøi vieäc hoäi hoïp ñeå beû baùnh vaø duøng böõa vôùi nhau taïi tö gia, hoï vaãn trung thaønh vôùi giôø phuïng vuï taïi Ñeàn Thôø vaøo nhöõng ngaøy sabbat. Taïi ñaây hoï nghe ñoïc vaø giaûi thích nhöõng baøi saùch Thaùnh. Chæ töø naêm 44, khi cuoäc baét bôù baét ñaàu xaûy ra, caùc tín höõu Kitoâ môùi toå chöùc nhöõng buoåi phuïng vuï Lôøi Chuùa ôû nôi khaùc ngoaøi Ñeàn Thôø, tröôùc coøn taùch rôøi vôùi vieäc beû baùnh, nhöng daàn daàn ñaõ ñöôïc lieân keát laïi laøm neân phaàn tieàn thaùnh leã, töùc phaàn phuïng vuï Lôøi Chuùa hieän nay. Ban ñaàu, theo taäp tuïc cuûa ngöôøi Do Thaùi, hoï ñoïc Saùch Luaät vaø saùch caùc ngoân söù, xen keõ nhöõng thaùnh vònh ñaùp ca hay nhöõng thaùnh ca Cöïu Öôùc khaùc, nhöng daàn daàn, hoï ñaõ theâm vaøo nhöõng baøi Taân Öôùc, ñoù laø nhöõng buùt tích cuûa caùc Toâng ñoà.
v. thaùnh leã roma vaøo theá kyû ii 14Thaùnh leã theo lôøi töôøng thuaät cuûa thaùnh Justinoâ
Nhöõng nguoàn taøi lieäu maø chuùng ta coù hieän nay khoâng cho chuùng ta bieát roõ raøng thaùnh leã ñaõ ñöôïc phaùt trieån nhö theá naøo. Nhöng töø trung tuaàn theá kyû II, qua cuoán Hoä giaùo cuûa thaùnh Justinoâ Töû Ñaïo, chuùng ta thaáy ñaõ coù moät hình thöùc roõ raøng. Theo ñoù, chuùng ta coù theå noùi raèng, thaùnh leã luùc aáy ñaõ töông töï nhö thaùnh leã hieän nay. Thaùnh Justino vieát saùch naøy vaøo khoaûng naêm 150 coá yù ñeå bieän hoä cho nhöõng ngöôøi Kitoâ höõu. Sau ñaây laø nhöõng ñoaïn lieân quan tôùi thaùnh leã 31
65 1 Coøn chuùng toâi sau khi ñaõ röûa toäi cho ngöôøi tin vaø lieân keát vôùi chuùng toâi, chuùng toâi daãn oâng tôùi vôùi anh em, nhö chuùng toâi thöôøng goïi nhö vaäy, taïi nôi chuùng toâi hoäi hoïp nhau; vôùi loøng soát saéng chuùng toâi caàu nguyeän cho mình vaø cho ngöôøi môùi röûa toäi cuõng nhö cho taát caû moïi ngöôøi ôû khaép nôi, ñeå chuùng toâi laø nhöõng ngöôøi ñaõ nhaän bieát chaân lyù, ñöôïc trôû neân daân löông thieän, trung thaønh vôùi nhöõng giôùi leänh ñaõ nhaän laõnh haàu coù theå ñöôïc cöùu ñoä muoân ñôøi. 2 Caàu nguyeän xong, chuùng toâi hoân chaøo nhau. 3 Baáy giôø ngöôøi ta mang baùnh, bình nöôùc vaø cheùn röôïu ñaõ pha nöôùc daâng cho vò ñöùng ñaàu caùc anh em. Ngaøi nhaän nhöõng thöù naøy vaø daâng lôøi ca tuïng toân vinh leân Ñaáng laø Cha muoân loaøi nhaân danh (Chuùa) Con vaø (Chuùa) Thaùnh Thaàn vaø ngaøi heát söùc taï ôn Chuùa vì Chuùa ñaõ ñoaùi thöôngõ ban nhöõng thöù naøy cho chuùng toâi. Khi vò chuû toïa keát thuùc lôøi nguyeän vaø kinh taï ôn thì taát caû daân chuùng hieän dieän tung hoâ: Amen. 4 Amen laø tieáng Do Thaùi coù nghóa laø xin ñöôïc nhö vaäy. 5 Khi vò chuû toïa ñaõ taï ôn vaø daân chuùng ñaõ tung hoâ, nhöõng ngöôøi maø chuùng toâi goïi laø phoù teá phaân phaùt cho nhöõng ngöôøi hieän dieän moät phaàn baùnh, moät phaàn röôïu vaø nöôùc ñaõ ñöôïc truyeàn pheùp (taï ôn : eucharistieù), vaø dem deán cho nhöõng ngöôøi vaéng maët.
66 1 Chuùng toâi goïi cuûa aên naøy laø Mình Thaùnh. Khoâng ai ñöôïc pheùp laõnh nhaän cuûa aên naøy, neáu khoâng phaûi laø nhöõng keû tin nhöõng ñieàu chuùng toâi daïy laø ñuùng vaø ñaõ ñöôïc röûa baèng pheùp röûa ñeå tha toäi vaø taùi sinh vaø soáng nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ truyeàn daïy. 2 Vì chuùng toâi ñaõ duøng nhöõng thöù naøy khoâng phaûi nhö baùnh vaø cuûa uoáng bình thöôøng, nhöng nhö nhôø lôøi cuûa Thieân Chuùa maø Chuùa Kitoâ ñaõ nhaäp theå laøm Ñaáng Cöùu chuoäc chuùng ta vaø ñaõ nhaän laáy thòt maùu ñeå cöùu ñoä chuùng ta, thì cuûa aên naøy, nhôø ñoïc lôøi Ngöôøi truyeàn daïy trong khi taï ôn, ñaõ trôû thaønh thòt vaø maùu Chuùa Kitoâ nhaäp theå, nhôø ñoù thòt vaø maùu chuùng ta ñöôïc nuoâi soáng ngoõ haàu ñöôïc bieán ñoåi, nhö chuùng toâi ñaõ ñöôïc bieát. 3 Vì chöng, caùc Toâng ñoà, trong nhöõng saùch caùc ngaøi soaïn, goïi laø saùch Tin Möøng, ñaõ thuaät laïi laø caùc ngaøi ñaõ nhaän leänh raèng: Ñöùc Gieâsu caàm laáy baùnh, daâng lôøi taï ôn vaø noùi : Haõy laøm vieäc naøy ñeå nhôù ñeán Thaày, ñaây laø Mình Thaày; vaø cuõng vaäy, Ngöôøi caàm laùy cheùn, daâng lôøi taï ôn vaø noùi: Ñaây laø Maùu Thaày, roài Ngöôøi chæ trao cho caùc oâng.
67 3 Vaø vaøo ngaøy, goïi laø ngaøy maët trôøi (Chuùa nhaät), taát caû nhöõng ngöôøi ôû thaønh thò cuõng nhö ôû thoân queâ ñeàu hoïp laïi moät nôi: vaø ngöôøi ta ñoïc saùch caùc Toâng ñoà hay saùch caùc ngoân söù, tuøy thôøi giôø cho pheùp. 4 Roài khi ngöôøi ñoïc saùch ngöng, vò chuû toïa leân tieáng khuyeân giuïc vaø khích leä moïi ngöôøi thöïc thi nhöõng ñieàu toát ñeïp aáy. 5 Sau ñoù chuùng toâi ñöùng daäy vaø daâng lôøi caàu nguyeän; vaø nhö treân ñaõ noùi, khi chuùng toâi caàu nguyeän xong, ngöôøi ta mang baùnh, röôïu vaø nöôùc tôùi, vò chuû toïa daâng lôøi caàu nguyeän, taï ôn tuøy söùc coù theå, vaø daân chuùng tung hoâ : Amen . Baáy giôø ngöôøi ta phaân phaùt baùnh röôïu ñaõ ñöôïc truyeàn pheùp cho moãi ngöôøi moät phaàn, vaø nhôø caùc phoù teá ñem ñeán cho nhöõng ngöôøi vaéng maët.6 Nhöõng ngöôøi giaàu coù, vaø muoán daâng cuùng, hoï daâng cuùng bao nhieâàu tuøy hoï quyeát ñònh, vaø ngöôøi ta ñem nhöõng cuûa daâng cuùng cho vò chuû toïa ñeå vò naøy giuùp ñôõ nhöõng coâ nhi, quaû phuï, nhöõng keû ñau yeáu hay vì baát cöù lyù do gì maø phaûi thieáu thoán.....
15 Maáy ghi nhaän veà thaùnh leã cuûa theá kyû II
Chuùng ta coù hai baøi töôøng thuaät veà thaùnh leã. So saùnh hai baøi naøy chuùng ta nhaän thaáy moät soá ñieåm veà thaùnh leã vaøo naêm 150 taïi Roma nhö sau :
Thaùnh leã ñaõ ñöôïc taùch rôøi khoûi böõa aên huynh ñeä vaø lieân keát vôùi phuïng vuï Lôøi Chuùa, vaø ñöôïc phaân chia haàu nhö ngaøy nay, vôùi hai phaàn chính : phaàn tieàn leã hay phuïng vuï Lôøi Chuùa, vaø phaàn hieán teá hay phuïng vuï Thaùnh Theå.
Phaàn tieàn leã hay phuïng vuï Lôøi Chuùa, goàm nhöõng baøi ñoïc saùch thaùnh, töông töï nhö phuïng vuï Hoäi ñöôøng : Hai baøi saùch thaùnh vaø baøi huaán duï cuûa Giaùm muïc. Trong soá caùc baøi ñoïc, moät trích töø caùc saùch Tin Möøng, moät töø Cöïu Öôùc hay thö caùc Toâng ñoà. Khi nghe ñoïc saùch thaùnh vaø nghe giaûng, ngöôøi ta ngoài. Phuïng vuï lôøi Chuùa keát thuùc baèng kinh nguyeän chung, töùc lôøi nguyeän tín höõu, vaø ngöôøi ta ñöùng. Veà noäi dung cuûa kinh naøy, thaùnh Justinoâ cuõng coù nhaéc qua ôû 65, 1, nhö ta thaáy ôû treân.
Trong phaàn hieán teá hay phuïng vuï Thaùnh Theå, chuùng ta thaáy coù 3 phaàn nhoû: Daâng leã, kinh nguyeän taï ôn vaø hieäp leã.
Phaàn daâng leã baét ñaàu vôùi caùi hoân bình an, nhö ñeå thöïc thi lôøi Chuùa : Khi saép daâng cöûa leã tröôùc baøn thôø.... haõy ñi laøm hoøa vôùi ngöôøi anh em ñaõ (Mt 5,23).
Kinh taï ôn ñöôïc Ñöùc Giaùm muïc ñoïc (haùt) to tieáng, vaø daân chuùng ñoái ñaùp baèng lôøi tung hoâ : Amen. Kinh nguyeän goàm nhöõng lôøi ca tuïng, ngôïi khen, toân vinh vaø caûm taï. Lôøi kinh ñöôïc daâng leân Cha muoân loaøi nhaân danh Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn. Tuy nhieân, ñaây khoâng phaûi laø kinh coá ñònh, nhöng ñöôïc ñoïc leân tuøy theo khaû naêng cuûa vò chuû toïa.
Vieäc phaân phoái baùnh thaùnh ñöôïc thöïc hieän caùch heát söùc ñôn giaûn. Khoâng coù böõa aên cho daân chuùng. Phoù teá phaân phaùt baùnh vaø röôïu cho nhöõng ngöôøi tham döï ñöùng quanh baøn, nhö nhöõng böùc bích hoïa taïi caùc hang toaïi ñaïo ñaõ dieãn taû.
vi. Thaùnh leã taïi Roma vaøo theá kyû iii 16Kinh taï ôn cuûa thaùnh Hippoâlytoâ
Thaùnh Justinoâ ñaõ cho chuùng ta bieát veà toaøn boä thaùnh leã taïi Roma vaøo giöõa theá kyû II. Sau ñoù chöøng 70 naêm, Thaùnh Hippoâlytoâ, moät linh muïc Roma ghi laïi cho chuùng ta haàu nhö toaøn boä nghi thöùc phuïng vuï cuûa Giaùo Hoäi thôøi ñoù. Veà thaùnh leã, ngaøi ghi laïi nghi leã phong chöùc, töø chöùc Giaùm muïc, linh muïc, phoù teá tôùi nhöõng thöøa taùc vuï khaùc. Ñaëc bieät, ngaøi ñeå laïi moät kinh taï ôn coù ñaày ñuû nhöõng yeáu toá cuûa moãt kinh taï ôn nhö hieän nay. Kinh naøy ñaõ ñöôïc söûa ñoåi ñoâi chuùt vaø ñaõ ñöôïc ñöa vaøo saùch leã Roma môùi, ñoù laø kinh taï ôn II. Ñeå tieän vieäc hoïc hoûi vaø nhaän ñònh, chuùng toâi ghi laïi ñaây baûn dòch, theo vaên baûn phaùp ngöõ cuûa cha Bernard Botte 32.
Khi ngaøi ñaõ trôû thaønh Giaùm muïc, moïi ngöôøi haõy chaøo kính vaø daâng ngaøi caùi hoân bình an, vì ngaøi ñaõ trôû neân xöùng ñaùng.
Caùc phoù teá haõy daâng leân ngaøi cuûa leã vaø ngaøi seõ cuøng taát caû linh muïc ñoaøn ñaët tay treân cuûa leã, daâng lôøi taï ôn vaø noùi :
Chuùa ôû cuøng anh chò em.
Vaø ôû cuøng cha.
Haõy naâng taâm hoàn leân
Chuùng con ñang höôùng veà Chuùa
Haõy taï ôn Chuùa
Thaät laø chính ñaùng
Baáy giôø ngaøi tieáp tuïc nhö sau :
Laïy Thieân Chuùa, chuùng con taï ôn Chuùa, nhôø Con Chuùa laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ, maø trong thôøi sau heát naøy, Chuùa ñaõ sai ñeán vôùi chuùng con laøm Ñaáng Cöùu Theá, chuoäc toäi vaø söù giaû cho chöông trình cuûa Chuùa. Ngöôøi laø Ngoâi Lôøi baát khaû phaân ly cuûa Chuùa, nhôø Ngöôøi Chuùa ñaõ döïng neân taát caû, vaø ñaõ vui loøng sai Ngöôøi ngöï xuoáng trong loøng moät trinh nöõ, vaø khi ñaõ thuï thai, Ngöôøi nhaäp theå vaø toû mình ra nhö laø Con cuûa Chuùa, sinh bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn vaø Ñöùc Trinh Nöõ.
Ñeå chu toaøn thaùnh yù Chuùa vaø gaày döïng cho Chuùa moät daân toäc thaùnh thieän, Ngöôøi ñaõ giang tay chòu khoå hình haàu giaûi thoaùt nhöõng ngöôøi tin töôûng vaøo Chuùa khoûi khoå ñau.
Trong khi Ngöôøi töï noäp mình chòu khoå hình haàu phaù huûy söï cheát, beû gaãy xieàng xích cuûa ma quæ, chaø ñaïp nguïc hình döôùi chaân, daãn ñöa nguôøi coâng chính vaøo aùnh saùng, thieát laäp qui luaät cuûa ñöùc tin vaø toû baøy söï soáng laïi, Ngöôøi caàm laáy baùnh, daâng lôøi taï ôn Chuùa vaø noùi :Haõy caàm laáy maø aên, ñaây laø Mình Thaày bò tan naùt vì chuùng con.
Ngöôøi cuõng caàm laáy cheùn vaø noùi : Ñaây laø Maùu Thaày ñoå ra vì chuùng con. Khi caùc con laøm vieäc naøy, caùc con haõy laøm maø nhôù ñeán Thaày.
Vaäy trong khi töôûng nieäm söï cheát vaø söï soáng laïi cuûa Ngöôøi, chuùng con daâng leân Chuùa baùnh vaø cheùn naøy ñeå taï ôn Chuùa vì Chuùa ñaõ laøm cho chuùng con neân xöùng ñaùng ñeán tröôùc nhan Chuùa vaø phuïng söï Chuùa nhö nhöõng linh muïc.
Chuùng con naøi xin Chuùa sai Thaùnh Thaàn Chuùa xuoáng treân leã vaät cuûa Hoäi Thaùnh. Vaø trong khi qui tuï moïi ngöôøi laïi, xin ban cho nhöõng ngöôøi tham döï nhöõng maàu nhieäm thaùnh naøy ñöôïc traøn ñaày Chuùa Thaùnh Thaàn, ñöôïc vöõng maïnh trong ñöùc tin vaø trong chaân lyù, ngoõ haàu chuùng con coù theå ca tuïng ngôïi khen Chuùa, nhôø Con Chuùa laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Chính nhôø Ngöôøi, moïi vinh quang vaø danh döï ñeàu thuoäc veà Chuùa, cuøng vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn trong Hoäi Thaùnh, baây giôø vaø cho ñeán muoân thuôû muoân ñôøi. Amen.
17Maáy nhaän xeùt
Ñaây laø moät trong nhöõng kinh taï ôn coå xöa nhaát cuûa Giaùo Hoäi Roma, xuaát hieän vaøo khoaûng naêm 200 sau Chuùa Kitoâ, hay tröôùc nöõa, vì thaùnh Hippoâlytoâ toá caùo ñòch thuû cuûa ngaøi laø ñoåi môùi Giaùo Hoäi, trong khi ngaøi coá gaéng giöõ laïi nhöõng truyeàn thoáng cuõ.
Neáu chuùng ta ñem so saùnh nhöõng coâng thöùc kinh nguyeän cuûa thaùnh Hippoâlytoâ vôùi baûn leã qui Roma, chuùng ta thaáy chuùng coù nhöõng lieân heä roõ raøng. Nhöõng lôøi keâu môøi môû ñaàu kinh taï ôn hieän nay y heät nhö thôøi baáy giôø. Trong lôøi töôøng thuaät veà vieäc truyeàn pheùp, chuùng ta thaáy coù nhöõng lieân heä veà töø ngöõ. Kinh töôûng nieäm cuõng raát gaàn kinh töôûng nieäm cuûa leã qui Roma. Chuùng ta thaáy coù kinh caàu khaån Chuùa Thaùnh Thaàn (eùpicleøse), moät kinh maø leã qui Roma khoâng coù, tuy vaãn coù ôû trong caùc nghi leã phuïng vuï Ñoâng phöông. Cuoái cuøng, chuùng ta thaáy coù lôøi chuùc vinh (doxologie) vaø lôøi tung hoâ :Amen cuûa daân chuùng.
Ta cuõng thaáy ñöôïc caùch phaân phaùt baùnh thaùnh : Ñaõ coù cuoäc röôùc cuûa daân chuùng, trong khi ñoù ngöôøi ta xöôùng leân nhöõng baøi ca ngôïi khen. Cuõng ñaõ coù coâng thöùc daâng hieán vaø taï ôn, pheùp laønh cuûa Giaùm muïc ôû cuoái leã vaø nghi thöùc giaûi taùn daân chuùng.
Vì theá, chuùng ta coù theå noùi raèng, vaøo theá kyû III, thaùnh leã Roma ñaõ ñöôïc hình thaønh vaø thieát laäp khaù ñaày ñuû, khieán ta thaáy nhöõng phaàn coát yeáu cuõng nhö caáu truùc chung cuûa thaùnh leã haàu y heät nhö ngaøy nay vaäy.
Giôø ñaây chuùng ta coù theå taïm ngöng vieäc ñaøo saâu lòch söû veà söï phaùt trieån cuûa thaùnh leã, ñeå tìm hieåu töøng nghi thöùc cuûa thaùnh leã hieän nay.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |
