Thương vụ vn tại Ma-rốc Dự thảo cuốn sách Kinh doanh với thị trường Ma-rốc

Hiện nay Ma-rốc đang nằm trong số những nước đang nổi lên giống như Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, là một trong số ít các quốc gia A-rập (Libăng và Palestin) không có nguồn tài nguyên dầu khí. Ngược lại nước này lại có trữ lượng phốt phát là 5,7 tỷ tấn (năm 2005) đứng thứ 2 sau Trung Quốc và là xuất khẩu số 1 trên thế giới về sản phẩm này.

Ma-rốc có nền kinh tế thị trường tự do được luật cung cầu điều tiết mặc dù hiện tại một số lĩnh vực kinh tế vẫn còn do Chính phủ nắm giữ.

Trong mấy năm gần đây, kinh tế Ma-rốc cũng đạt được những thành tựu đáng khích lệ: ổn định vĩ mô được giữ vững, tỷ lệ lạm phát ở mức thấp, dự trữ ngoại hối khá cao, nợ nước ngoài giảm… Cải cách kinh tế mà Chính phủ Ma-rốc đã và đang tiến hành thu được nhiều tiến bộ.

Đối với nền kinh tế Ma-rốc, thập kỷ 90 được đánh dấu bằng một sự tăng trưởng không cao. Tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình chỉ đạt 1,8%/năm giai đoạn 1995-2000. Giai đoạn 2001-2006 con số này đã khả quan hơn với tốc độ tăng trưởng 4,7%/năm. Riêng năm 2006, tăng trưởng GDP của Ma-rốc lên tới 8,1% đạt 52,3 tỷ USD, chủ yếu do tăng trưởng nông nghiệp đạt thu nhập bình quân đầu người là 1.730 USD/người, thấp hơn mức trung bình của khu vực Bắc Phi (2.241 USD).

Tỷ lệ thất nghiệp đã giảm từ 16% năm 1999 xuống còn 9,7% năm 2006. Tuy nhiên tỷ lệ này vẫn còn cao và trong những năm tới số lượng người thất nghiệp sẽ không giảm nếu tỷ lệ tăng trưởng kinh tế dưới mức 6%. Tỷ lệ lạm phát được giữ ở mức 1,7% giai đoạn 1996-2000 và 1,4% giai đoạn 2001-2005 nhờ thực hiện chính sách ngân sách và tiền tệ thích hợp. Tỷ lệ nghèo đói đã giảm từ 16,5% năm 1997 xuống còn 14% năm 2005. Chênh lệch thu nhập giữa các vùng giảm nhờ thực hiện Sáng kiến quốc gia về phát triển con người.

Tổng kim ngạch xuất khẩu của Ma-rốc năm 2006 đạt 12,8 tỷ USD tăng 11,2% so với năm 2005, nhập khẩu đạt 23,7 tỷ USD tăng 11% (nhập siêu 10,9 tỷ USD).

Tỷ lệ thâm hụt ngân sách giảm xuống còn 2,7% GDP năm 2006 trong khi tỷ lệ thâm hụt trung bình trong 7 năm gần đây là 3,2% GDP.

Dự trữ ngoại hối khoảng 21 tỷ USD. Nợ nước ngoài giảm từ 20 tỷ USD năm 1997 xuống còn 11 tỷ USD năm 2006.

Những kết quả đó có được phần lớn nhờ vào việc Ma-rốc tiến hành những cuộc cải cách trong nhiều lĩnh vực và thông qua chính sách tự do hoá nền kinh tế dựa trên sự năng động của khu vực kinh tế tư nhân, sự minh bạch hoá, tôn trọng Nhà nước pháp quyền và mở cửa ra thế giới bên ngoài.

Củng cố lĩnh vực bảo hiểm với việc ban hành Bộ luật bảo hiểm năm 2002.

Cơ cấu lại các ngân hàng quốc doanh

Bán 20% ngân hàng quốc doanh lớn nhất (BCP) cho tư nhân với giá trị 70,5 triệu euro (2004).

Sửa đổi lại Luật ngân hàng và ban hành quy chế mới cho Ngân hàng Trung ương Bank Al Maghrib (2004-2005)…

Tự do hoá giá cả

Năm 2000, Ma-rốc đã tiến hành tự do hoá kinh doanh các mặt hàng nông sản (ngũ cốc, đường, hạt cây có dầu) giúp giảm giá sản phẩm và nâng cao chất lượng.

Thực hiện tự do định giá và ban hành Luật cạnh tranh năm 2001: Giá cả được tự do ấn định trừ trường hợp thiên tai quy mô lớn, thị trường biến động không bình thường và trừ 3 mặt hàng là bột lúa mỳ, đường và thuốc là phải chờ đến năm 2006.

Tự do hoá việc chuyển chở hàng hoá bằng đường bộ.

Lĩnh vực viễn thông đã được hoàn toàn tư hữu hoá với việc cấp giấy phép thứ hai về kinh doanh điện thoại di động cho cty Meditel, nhờ đó giá cước viễn thông đã giảm.

Xoá bỏ sự độc quyền về sản xuất năng lượng (1997), các doanh nghiệp tư nhân được sản xuất điện trong khuôn khổ các thoả thuận nhượng quyền. Vì vậy người tiêu dùng được hưởng giá điện thấp.

Việc sửa đổi luật Tư hữu hoá năm 1999 đã tạo tính linh hoạt trong quá trình tư hữu hoá và bán các doanh nghiệp quốc doanh trên thị trường chứng khoán trong và ngoài nước và trong khuôn khổ mời thầu.

Các thoả thuận nhượng quyền cung ứng dịch vụ tư nhân (2000) cho phép nâng cao chất lượng dịch vụ điện, nước, thu gom chất thải.

Trong lĩnh vực hàng không, việc mở cửa thị trường cho tự do cạnh tranh (2001-2004) đã tạo điều kiện có thêm nhiều hãng hàng không đến khai thác, tăng chuyến bay và giảm giá vé, giúp tăng lượng khách du lịch đến Ma-rốc.

Luật đầu tư năm 1995 đã giúp cải thiện khung pháp lý về đầu tư, loại bỏ những chồng chéo trong các lĩnh vực.

Luật Toà án thương mại năm 1998 đã đơn giản hoá quá trình thẩm tra các tranh chấp thương mại và quyền sở hữu trí tuệ.

Việc thành lập 16 trung tâm đầu tư khu vực năm 2003 với chế độ một cửa chủ trương phi tập trung hoá cấp quyết định tạo điều kiện thành lập doanh nghiệp ở các khu vực khác nhau.

Việc ban hành Quy định về ký kết hợp đồng công năm 1999 đã giúp công khai việc đấu thầu Nhà nước, đảm bảo tự do cạnh tranh, bảo vệ quyền của những người dự thầu và đơn giản hoá các thủ tục.

Nâng cao hiệu quả và chất lượng của đội ngũ công chức bằng chương trình tuyển chọn lại và về hưu sớm.

Tự do hoá thương mại quốc tế

Ma-rốc gia nhập WTO ngày 1/1/1995, sửa đổi Bộ luật thương mại năm 1996, tiến hành loại bỏ những hạn chế về số lượng và sử dụng thuế quan là phương tiện chính để bảo vệ sản xuất trong nước.

Xoá bỏ sự độc quyền về nhập khẩu (năm 1996) những sản phẩm cơ bản trừ lúa mỳ để sản xuất bột mỳ trong nước.

Năm 1997, Ma-rốc đã tiến hành cải cách thuế quan, thời gian làm thủ tục thông quan đã giảm từ trên 5 ngày trước năm 1997 xuống còn dưới 1h. Thủ tục hải quan rõ ràng, công khai và dễ nhận thấy.

Ma-rốc đã ký một loạt hiệp định tự do mậu dịch với EU, các nước A-rập, Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ…

Công tác điều hành vĩ mô và hệ thống pháp lý ngày càng hiệu quả và minh bạch.

Ma-rốc đang cố gắng giảm sự phụ thuộc vào lượng mưa bằng cách xây dựng những con đập và hồ chứa nước. Trong cơ cấu kinh tế, nông nghiệp và đánh bắt thuỷ sản chiếm 13,3% GDP năm 2005.

Trong lĩnh vực đánh bắt hải sản, Ma-rốc là một trong những nhà sản xuất cá lớn nhất trên thế giới với 17 cảng đánh bắt cá, sản lượng đạt 593.966 tấn năm 2004 trong đó xuất khẩu đạt 267 336 tấn. Năm 2005, xuất khẩu hải sản của Ma-rốc đạt 333 174 tấn mang lại nguồn thu 937 triệu ơ-rô. Ma-rốc nổi tiếng về xuất khẩu cá xác-đin, cá mực, bạch tuộc… Lĩnh vực này hiện sử dụng 400.000 lao động và đảm bảo 16% xuất khẩu cả nước.

Hiệp ước mới về đánh bắt cá ký giữa Ma-rốc và Liên minh châu Âu thay cho Hiệp ước hết hạn vào tháng 11/1999 đã có hiệu lực vào tháng 3/2006. Theo đó, Ma-rốc sẽ cho phép tàu có lưới rê của EU vào đánh bắt trên lãnh hải Ma-rốc vùng bờ biển Đại Tây Dương với thời gian 4 năm. Đổi lại EU sẽ phải trả cho Ma-rốc mỗi năm 36 triệu Euro. Mỗi năm sẽ có 14 triệu euro dành cho việc đầu tư hiện đại hoá và tổ chức lại lĩnh vực đánh bắt của Ma-rốc.

Lĩnh vực dịch vụ của Ma-rốc tăng trưởng với tốc độ 3,7% thời kỳ 1995-2005 và 5% năm 2005, đóng góp 55,5% vào GDP cả nước, là một trong những nước có khu vực dịch vụ phát triển nhất Bắc Phi. Một số ngành quan trọng là du lịch, giao thông vận tải, viễn thông, ngân hàng, tài chính…

Ma-rốc cũng có một hệ thống giao thông vận tải thuộc diện phát triển nhất khu vực Bắc Phi. Năm 2005 lĩnh vực giao thông và vận tải đã đạt mức tăng trưởng là 4,9 và 5,3%.

Sau khi tự do hoá ngành vận tải hàng không, Hãng hàng không hoàng gia Royal Air Ma-rốc đã quyết định tăng quy mô đội bay và tháng 6/2005 đã tiến hành gọi thầu đối với 4 máy bay đường dài. Hiện nay Ma-rốc có 19 sân bay quốc tế trong đó lớn nhất là sân bay Casablanca. Đây cũng là một trong những cảng hàng không lớn nhất châu Phi.

Về đường bộ, từ năm 2000 đến 2006 Ma-rốc đã tăng xây dựng thêm 160km đường cao tốc. Hiện nay Ma-rốc có 65.000 km đường có chất lượng khá tốt. Nước này cũng có hệ thống đường cao tốc lớn nhất khối Maghreb và đứng thứ hai châu Phi sau Nam Phi.

Mạng lưới đường sắt của Ma-rốc cũng nằm trong số những hệ thống đường sắt phát triển nhất châu Phi, nối liền tất cả các thành phố chính của Vương quốc.

Năm 2005, số khách du lịch bằng đường đường sắt cũng lên tới 21 triệu người .

Các trung tâm gọi điện thoại quốc tế đặt tại Ma-rốc đã thực hiện doanh thu xuất khẩu trên 81,4 triệu USD, đem lại công ăn việc làm cho hơn 4000 người. Đây là hoạt động xuất khẩu dịch vụ góp phần tạo công ăn việc làm chất lượng cao với đòi hỏi tỷ lệ đầu tư và nhân công thấp.

Ngày nay, TP Casablanca là trung tâm tài chính và công nghiệp lớn nhất Ma-rốc và khối Maghreb (Tuy-ni-di, An-giê-ri, Ma-rốc, Libi và Mô-ri-ta-ni). Nhiều công ty đa quốc gia có trụ sở tại đây. Thị trường chứng khoán Casablanca được xem là lớn thứ 4 ở châu Phi sau Johannesburg (Nam Phi), Cai-rô (Ai Cập) và Ga-bô-rôn (Bôt-xoa-na).

Ngoại hối do kiều dân Ma-rốc gửi về, tính đến cuối tháng 12/2006, lượng kiều hối do người Ma-rốc ở nước ngoài gửi về nước đã đạt gần 5,5 tỷ USD tăng 17,2% so với cùng kỳ năm trước (4,1 tỷ USD). So với mức trung bình từ 2001 đến 2005, các khoản thu kiều hối đã tăng 31,7% năm 2006. Cùng với du lịch, ngoại hối do kiều dân Ma-rốc gửi về là nguồn thu ngoại tệ thứ hai của nước này. Ma-rốc là nước lớn thứ tư trong số các nước đang phát triển nhận được nhiều kiều hối nhất (sau Ấn Độ, Mêhicô và Pakistan). Ước tính có khoảng 2,5 triệu người Ma-rốc sống ở nước ngoài, chiếm 8% dân số. Có đến 50% gia đình ở Ma-rốc có người thân sống ở nước ngoài, chủ yếu ở châu Âu và Mỹ.

Về đầu tư và cho vay của nước ngoài, theo Bộ Kinh tế Ma-rốc, đầu tư nước ngoài vào Ma-rốc đã đạt 3,2 tỷ USD năm 2006. So với mức trung bình từ năm 2001 đến 2005 tổng số vốn đầu tư năm 2006 đã tăng 30,1%. Năm 2005 tổng số FDI vào Ma-rốc đạt 2,9 tỷ USD đưa nước này đứng vị trí thứ 4 tại châu Phi về thu hút đầu tư sau Nam Phi, Ai Cập và Nigêria.

Năm lĩnh vực được đầu tư nhiều nhất là viễn thông (59%) sau khi tập đoàn Vivendi mua 16% công ty viễn thông quốc gia Ma-rốc Telecom, du lịch (11,7%), bất động sản (9,1%), công nghiệp (8,7%) và bả hiểm (4,4%). Các nhà đầu tư chính vẫn là Pháp, Tây Ban Nha, Đức và Thuỵ Sĩ. Kết quả này phản ánh chính sách hiện nay của Ma-rốc. Nước này đã cam kết tăng tính hấp dẫn đối với các nhà đầu tư và đặt việc thu hút nguồn vốn nước ngoài vào trọng tâm chiến lược phát triển kinh tế, biến các nhà đầu tư nước ngoài thành các đối tác ưu tiên thực sự phục vụ phát triển đất nước.

Với những tiềm năng và với vị trí địa lý được thiên nhiên ưu đãi, Ma-rốc có thể trở thành sân sau để các nước đầu tư, sản xuất xuất khẩu bởi Ma-rốc đã ký các Hiệp định tự do mậu dịch với những đối tác thương mại chính, điều này cho phép hàng hoá sản xuất tại Ma-rốc có thể thâm nhập những thị trường lớn như Liên minh châu Âu, Mỹ và các nước A-rập.

Mặc dù có những kết quả đáng khích lệ như trên nhưng Chính phủ Ma-rốc vẫn còn nhiều việc phải làm để phát triển nền kinh tế một cách bền vững. Hiện tại nước này đang phải đối phó với nhiều thách thức nhất là vấn đề dân số, thất nghiệp, tình trạng mù chữ (vẫn chiếm 20% năm 2005), chăm sóc y tế, nước sạch và điện cho người dân nông thôn.

Ngoại thương Ma-rốc khá phát triển so với các nước Châu Phi khác và tăng trưởng đáng kể trong thập kỷ 1995-2005, bình quân 6%/năm (xuất khẩu tăng 5,5%/năm, nhập khẩu tăng 6,5%/năm). Xuất khẩu của Ma-rốc năm 2006 đạt 12,8 tỷ USD, nhập khẩu là 23,7 tỷ USD. Như vậy cán cân thương mại của Ma-rốc tiếp tục thâm hụt, với tỷ lệ tăng 10,7%. Tỷ lệ bù đắp xuất nhập khẩu là 54% trong khi năm 2005 con số này là 53,8%.

Tình trạng thâm hụt cán cân thương mại ở Ma-rốc có tính thâm niên. Từ lâu, kim ngạch xuất khẩu nhìn chung chỉ bằng 60-70% kim ngạch nhập khẩu. Hai nguyên nhân cơ bản là sự sụt giảm xuất khẩu và sự tăng giá dầu thô trên thị trường thế giới. Việc giảm xuất khẩu các sản phẩm dệt may và lương thực thực phẩm trong khi tăng nhập khẩu các sản phẩm năng lượng, đặc biệt khi giá dầu thế giới leo thang đã làm cho cán cân thương mại của Ma-rốc ngày càng trầm trọng. Ma-rốc là quốc gia cho đến nay chưa tìm ra dầu lửa, hàng năm phải nhập gần như toàn bộ dầu thô và khí đốt để tinh chế đáp ứng nhu cầu trong nước. Năm 2005 nước này phải nhập 5,1 tỷ USD năng lượng và dầu nhờn chiếm 21,6% tổng kim ngạch nhập khẩu.

Một nguyên nhân sâu sa nữa là do nền kinh tế Ma-rốc thiếu tính cạnh tranh. Mặc dù được bảo hộ ở mức thuế nhập khẩu cao trung bình 50% nhưng những mặt hàng xuất khẩu của Ma-rốc đang chịu sức ép cạnh tranh quyết liệt nhất là từ phía các sản phẩm châu Á. Tình trạng buôn lậu qua biên giới và ghi hoá đơn dưới mức giá thật diễn ra rất phổ biến. Ngoài ra, là một nước đang phát triển, Ma-rốc cũng phải nhập khẩu nhiều máy móc trang thiết bị nên kim ngạch nhập khẩu thường xuyên vượt xa kim ngạch xuất khẩu. Tình trạng này sẽ còn trầm trọng hơn khi Ma-rốc đang phải giảm thuế nhập khẩu theo lộ trình cam kết với WTO và với các nước và khu vực đã ký hiệp định tự do mậu dịch.

Trong cơ cấu trao đổi thương mại, hàng tiêu dùng chiếm tỷ trọng cao trong trao đổi thương mại của Ma-rốc (31,7% xuất khẩu và 19,8% nhập khẩu năm 2006). Tiếp theo là bán thành phẩm (28,9% xuất khẩu và 23,5% nhập khẩu), nông sản và lương thực thực phẩm (20% xuất khẩu và 8,5% nhập khẩu).

Xét về mặt hàng, trong nhóm bán thành phẩm, Ma-rốc nhập khẩu chủ yếu các loại hóa chất, chất dẻo nhân tạo… và xuất khẩu các sản phẩm từ phốt-phát, phân bón… Trong nhóm hàng tiêu dùng, Ma-rốc nhập khẩu chủ yếu xe con và phụ kiện, dược phẩm, vải, hàng điện tử… và xuất khẩu quần áo may sẵn, giày dép, thảm… Đối với hàng nông sản và lương thực thực phẩm, Ma-rốc chủ yếu nhập khẩu lúa mì, đường, sữa, cà phê, chè, thuốc lá và xuất khẩu các loại quả họ cam quýt, rau tươi, thủy sản… Ngoài ra, hàng năm Ma-rốc phải nhập hầu như toàn bộ nhu cầu trong nước về dầu mỏ và khí đốt.

Những sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu chính là cá, rau và trái cây (cam, quýt, cà chua) nhưng đồng thời khối lượng ngũ cốc nhập khẩu cũng rất lớn. Ma-rốc là một trong những nước xuất khẩu phốt phát lớn trên thế giới nhưng những khoản thu từ xuất khẩu không đủ để trang trải tiền nhập khẩu dầu lửa và khoáng sản. Trong lĩnh vực công nghiệp chế biến xuất khẩu tập trung vào ngành dệt may còn nhập khẩu chủ yếu là trang thiết bị.

Năm 2005, Ma-rốc nhập khẩu khoảng 20 tỷ USD trong đó nhóm hàng:

*Đơn vị tính: 1000USD

Chi tiết mặt hàng xuất khẩu của Ma-rốc 2004-2005