Đánh giá nguyên nhân trong và ngoài nước ảnh hưởng đến thực hiện quy hoạch

2. Tổng quan ngành dầu thực vật trên thế giới

Dầu thực vật là loại dầu được chiết xuất, chưng cất và tinh chế từ các loại hạt, hoa, củ, quả, thân, lá ... thực vật. Tuy nhiên dầu thực vật nói chung chỉ dùng để chỉ dầu của những cây có dầu với chiết suất lớn như từ hạt cây có dầu: lạc (đậu phộng), đậu nành (đỗ tương), cải dầu, bông, hướng dương, vừng (mè), …, từ quả cây có dầu như: dừa, cọ, ô-liu… Dầu thực vật thường ở hai dạng: dạng lỏng hoặc dạng đặc. Dầu thực vật và mỡ động vật là hai loại chất béo có một số điểm khác nhau như sau:

- Dầu thực vật chứa nhiều acid béo chưa no (chưa bão hoà) và không có cholesterol (ngoại trừ dầu dừa, dầu cọ, dầu ca cao). Mỡ động vật chứa nhiều acid béo no (bão hoà), có khả năng tạo ra cholesterol trong máu (ngoại trừ mỡ cá thu, cá hồi, cá trích... chứa nhiều omega-3 và omega-6).

- Trong điều kiện nhiệt độ bình thường, dầu thực vật ở thể lỏng còn mỡ động vật thì ở dạng đông đặc.

- Dầu thực vật chứa nhiều vitamine E, K, còn mỡ động vật có nhiều vitamine A, D.

- Dầu thực vật giúp làm hạ lượng cholesterol xấu (LDL) trong máu, mỡ động vật làm tăng LDL trong máu (ngoại trừ mỡ các loài cá như đã nêu trên), dẫn đến xơ vữa động mạch, cao huyết áp, tiểu đường.

- Dầu thực vật dễ được dịch mật làm nhũ hoá ở đường ruột nên dễ hấp thu hơn mỡ động vật.

- Dầu thực vật dễ bị oxy hoá, làm sản sinh một số chất không có lợi cho sức khoẻ. Mỡ động vật có khả năng cung cấp cholesterol tốt (HDL), cần thiết cho cấu trúc tế bào, đặc biệt là tế bào thần kinh, làm bền thành mao mạch nên giúp phòng ngừa xuất huyết não, gây đột quỵ.

Dầu thực vật được hyđrô hóa, bao gồm hỗn hợp các triglyxerit được hyđrô hóa ở nhiệt độ và áp suất cao. Hyđrô liên kết với triglyxerit làm tăng phân tử khối do đó làm tăng thêm khả năng chống oxy hóa (ôi, thiu), hoặc tăng thêm độ quánh nhớt hay nhiệt độ nóng chảy.

Dầu thực vật là một loại thức ăn cung cấp năng lượng lớn gấp hai lần so với gluxit, nó có thể sử dụng ở dạng nguyên chất hay chế biến. Dầu thực vật còn được ứng dụng trong các ngành công nghiệp xà phòng, sơn, vecni, sản xuất glyxêrin... Ngoài ra, khô, bã dầu thải ra trong công nghiệp sản xuất dầu thực vật có thể sử dụng để làm nước chấm, thức ăn chăn nuôi, phân bón… Dầu thực vật được phân loại theo nhu cầu sử dụng của con người: đó là dầu ăn được (dầu thực phẩm) và dầu không ăn được (dầu công nghiệp).

Dầu ăn được tinh luyện từ nguồn gốc thực vật thường ở thể lỏng trong môi trường bình thường. Có khá nhiều loại dầu được xếp vào loại dầu ăn gồm: dầu ô liu (olive oil), dầu cọ (palm oil), dầu đậu nành (soya oil), dầu ngô (corn oil), dầu lạc (peanut oil), dầu hướng dương (sun oil), dầu vừng (sesame oil), dầu bông (cotton oil), dầu dừa (coconut oil), dầu cải (rape oil)… hoặc các loại dầu được phối trộn với nhau tuỳ theo từng tỷ lệ để cho ra các sản phẩm khác nhau. Dầu ăn được sử dụng trong nấu ăn, chế biến thực phẩm hoặc sử dụng trực tiếp để phối trộn trong ăn uống.

b. Tình hình sản xuất và tiêu thụ dầu thực vật trên thế giới

Công nghiệp sản xuất dầu thực vật là ngành sản xuất khá quan trọng. Sản lượng dầu thực vật nói riêng và chất béo nói chung trên thế giới không ngừng tăng lên. Trong vòng 40 năm từ năm 1960 đến năm 2000, sản lượng dầu thực vật thế giới đã tăng 3,2 lần và đạt khoảng 90 triệu tấn vào niên vụ 2000/01.

Ngành Dầu thực vật là một trong những ngành có tốc độ tăng trưởng cao nhất trong nông nghiệp toàn cầu với tốc độ tăng trưởng sản lượng 2,6%/năm đối với dầu và 2,3%/năm đối với khô dầu. Tuy vậy, tốc độ tăng trưởng sản lượng đã giảm mạnh so với giai đoạn trước (tương ứng 4,5%/năm và 4,0%/năm) chủ yếu là do những thay đổi trong chính sách của Luật về khuyến khích đầu tư đối với trang trại của Mỹ (FSRL Act) và chu kỳ thay mới các vùng trồng cọ dầu ở Ma-lai-xi-a và In-đô-nê-xi-a. Tuy nhiên, sản xuất dầu thực vật có triển vọng tăng mạnh hơn - với tốc độ tăng 3,3%/năm ở các nước có chi phí sản xuất thấp như Bra-xin và Ac-hen-ti-na.

Tổng sản lượng dầu thực vật toàn thế giới niên vụ 2008/09 đạt khoảng 133 triệu tấn, tăng khoảng 5 triệu tấn so với niên vụ trước và tăng gấp 1,5 lần so với niên vụ 2000/01. Trong giai đoạn 2000-2008, sản lượng dầu thực vật thế giới có mức tăng bình quân khoảng 5%/năm, trong đó dầu cọ và dầu nhân cọ có mức tăng bình quân khá cao khoảng 7,5%/năm và 6,7%/năm; dầu hạt cải cũng có mức tăng trưởng khá, đạt bình quân 5,3%/năm; dầu đậu nành khoảng 4,0%/năm và dầu hướng dương khoảng 3,9%/năm. Tuy nhiên vài niên vụ gần đây, sự tăng trưởng của sản lượng dầu thực vật thế giới chủ yếu là của dầu cọ, dầu đậu nành và dầu hạt cải. Các loại dầu thực vật khác tuy có tăng nhưng ở mức thấp, thậm chí có niên vụ còn suy giảm về sản lượng.

Dầu cọ đã vượt qua dầu đậu nành để chiếm tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu sản lượng dầu thực vật thế giới. Nếu niên vụ 1995/96, tỷ trọng của dầu cọ chỉ chiếm khoảng 22,2% trong khi dầu đậu nành là 28,6% thì đến niên vụ 2005/06 tỷ trọng này là 30,4% và 29,2% và đến niên vụ 2008/09 là 32,5% và 27,4%. Chỉ riêng 2 loại dầu này đã chiếm tỷ trọng đến 61,5% trong cơ cấu sản lượng dầu năm 2008 và đang có xu hướng ngày càng tăng. Ngoài ra, một số loại dầu khác cũng chiếm tỷ trọng tương đối là dầu hạt cải 15,2% và dầu hướng dương 8,7%. Các loại dầu còn lại đều có tỷ trọng nhỏ dưới 5% và có xu hướng ngày càng thấp đi do sự gia tăng tỷ trọng của dầu cọ và dầu đậu nành.

Sản lượng hạt có dầu trong giai đoạn 2000-2008 có mức tăng trưởng bình quân đạt 3,4%/năm, trong đó sản lượng nhân cọ có mức tăng tương đối cao, khoảng 6,7%/năm, sản lượng hạt cải dầu cũng có mức tăng khá là 5,3%/năm trong khi đó hạt đậu nành và hạt bông có mức tăng lần lượt là 3,1%/năm và 3,0%/năm. Trong thời gian gần đây, do thời tiết khô hạn ở Nam Mỹ đã tác động tới năng suất và sản lượng đậu nành của khu vực này và làm ảnh hưởng tới sản lượng đậu nành của thế giới. Trong niên vụ 2008/09, sản lượng đậu nành đạt khoảng 224,15 triệu tấn, giảm khoảng 13,4 triệu tấn so với niên vụ 2006/07. Tổng sản lượng hạt có dầu niên vụ 2008/09 đạt 408,02 triệu tấn, chỉ tăng khoảng 4,4 triệu tấn so với niên vụ 2006/07.

Sản lượng khô dầu niên vụ 2008/09 đạt mức 231,82 triệu tấn, tăng gấp 1,32 lần so với niên vụ 2000/01, đạt mức tăng trưởng bình quân trong giai đoạn 2000-2008 là 3,57%/năm. Chiếm tỷ trọng lớn trong tổng sản lượng khô dầu niên vụ 2008/09 là khô dầu đậu nành, chiếm tới 66,6%, sau đó là khô dầu hạt cải vào khoảng 13,2%.

Trong thời gian gần đây, nhóm 4 quốc gia và vùng lãnh thổ dẫn đầu thế giới về sản lượng dầu thực vật, đã có sự thay đổi về vị trí. In-dô-nê-xi-a đã vượt qua Ma-lai-xi-a kể từ niên vụ 2005 để trở thành quốc gia có sản lượng dầu thực vật cao nhất thế giới với 22,96 triệu tấn sản xuất trong niên vụ 2008/09, cao hơn 3,1 triệu tấn so với Ma-lai-xi-a. Bên cạnh đó, Trung Quốc đã vượt qua các nước EU từ niên vụ 2004 và trở thành quốc gia đứng thứ 3 về sản xuất dầu thực vật với sản lượng niên vụ 2008/09 là 15,68 triệu tấn.

Bảng 2.2. Các quốc gia và khu vực dẫn đầu thế giới về sản lượng dầu thực vật giai đoạn 2001-2008

In-đô-nê-xi-a hiện chiếm tỷ trọng khoảng 17,3% trong cơ cấu sản lượng dầu thực vật thế giới niên vụ 2008/09, tiếp sau là Ma-lai-xi-a khoảng 14,9%. Hai quốc gia này chủ yếu sản xuất dầu cọ với sản lượng niên vụ 2008/09 của In-đô-nê-xi-a vào khoảng 19,7 triệu tấn và của Ma-lai-xi-a vào khoảng 17,7 triệu tấn. Tính chung sản lượng dầu cọ của 2 quốc gia này chiếm đến 86,6% sản lượng dầu cọ thế giới. Các nước EU dẫn đầu thế giới về sản lượng dầu hạt cải, chiếm tỷ trọng khoảng 40,7% tổng sản lượng dầu hạt cải niên vụ 2008/09. Cơ cấu sản lượng dầu thực vật của các nước EU là: 49,9% dầu hạt cải, 36,3% dầu đậu nành, 13,8% dầu hướng dương. Sản lượng dầu đậu nành của Mỹ và Ac-hen-ti-na chỉ chiếm khoảng 23,4% và 17,7% sản lượng dầu đậu nành thế giới nhưng lại chiếm đến 87,6% và 80,4% tổng sản lượng dầu thực vật của 2 quốc gia này trong niên vụ 2008/09. Trung Quốc chủ yếu sản xuất dầu đậu nành, chiếm khoảng 46,8% sản lượng dầu thực vật của quốc gia này, dầu hạt cải khoảng 28%, dầu lạc khoảng 13,8% và dầu bông khoảng 10%, các loại khác khoảng 1,5%. Trong khi đó cơ cấu dầu của Ấn Độ lần lượt là 21,1% - 28,5% - 23,9% - 14,1% và 12,4%.

Trong giai đoạn 2000-2008, tiêu thụ các loại dầu thực vật chiếm trên 95% sản lượng sản xuất trong mỗi niên vụ và lượng tiêu thụ của mỗi loại dầu biến động tương quan với sản lượng trong niên vụ đó. Lượng dầu thực vật tồn kho chỉ chiếm một lượng nhỏ trong sản lượng của mỗi niên vụ. Nhìn chung cung và cầu của dầu thực vật trên thế giới hàng năm tăng tương đối ổn định và không có những biến động lớn, tuy nhiên lượng dầu cọ tiêu thụ đã tăng vượt dầu đậu nành kể từ niên vụ 2004/05.

Lượng tiêu thụ dầu thực vật của 15 quốc gia/khu vực tiêu thụ lớn nhất trên thế giới đã chiếm đến trên 80% tổng lượng tiêu thụ toàn thế giới. Trung Quốc, với dân số đông nhất (khoảng 1/5 dân số thế giới), luôn dẫn đầu về lượng dầu tiêu thụ và tương tự cũng chiếm đến gần 1/5 tổng lượng dầu tiêu thụ trên thế giới. Ấn Độ tuy là quốc gia có dân số đông thứ 2 trên thế giới nhưng lại xếp sau khu vực EU-27 (dân số khoảng trên 200 triệu người) về lượng dầu tiêu thụ. Mỹ tuy có dân số tương đương với EU-27 tuy nhiên lượng tiêu thụ chỉ bằng khoảng 57% của EU-27. In-đô-nê-xi-a tuy là quốc gia sản xuất dầu lớn nhất thế giới nhưng về tiêu thụ chỉ đứng thứ 5. Nhật Bản tuy là quốc gia phát triển và có dân số đông tuy nhiên mức tiêu thụ dầu thực vật lại xếp thứ 10 trên thế giới.

Trong giai đoạn 2000-2008, lượng dầu thực vật nhập khẩu có xu hướng tăng do nhu cầu sử dụng dầu thực vật cho nhiều mục đích ngày càng tăng cao tại các quốc gia trên thế giới. Tại các nước EU, Mỹ ngoài sản lượng dầu thực vật nội địa phục vụ cho nhu cầu sử dụng làm thực phẩm, nhu cầu nhập khẩu dầu thực vật trong đó một phần sử dụng làm nhiên liệu sinh học ngày càng tăng. Các quốc gia đông dân như Trung Quốc, Ấn Độ… sản lượng dầu thực vật sản xuất trong nước hàng năm không đủ để đáp ứng nhu cầu. Hàng năm Trung Quốc nhập khẩu khoảng 30% tổng lượng dầu tiêu thụ nội địa; Ấn Độ khoảng gần 50%. Kể từ niên vụ 2007/08, Trung Quốc đã vượt qua EU-27 để trở thành quốc gia nhập khẩu dầu thực vật lớn nhất thế giới. Ma-lai-xi-a tuy là quốc xuất khẩu dầu thực vật lớn trên thế giới nhưng cũng là quốc gia nhập khẩu với lượng nhập khẩu trong niên vụ 2008/09 khoảng 1 triệu tấn.

Dầu cọ vẫn là loại dầu thực vật được nhập khẩu nhiều nhất trên thế giới. Trong giai đoạn 2005-2008, lượng dầu cọ nhập khẩu toàn thế giới tăng tương đối ổn định với mức tăng khoảng trên 1 triệu tấn/niên vụ. Trong niên vụ 2008/09, lượng dầu cọ nhập khẩu toàn thế giới khoảng 31,2 triệu tấn, tăng khoảng 1,4 triệu tấn so với niên vụ trước trong đó Trung Quốc chiếm khoảng 18,3%, Ấn Độ 15,7%, EU-27 12,7%, Pa-kit-tan 8,0%, Mỹ 3,5%, Băng-la-đet 3,4%, Ai cập 2,6%, Việt Nam 2,1%, Nga 2,1%, Nhật 1,8%.

Tổng lượng dầu đậu nành được nhập khẩu niên vụ 2008/09 vào khoảng 8,93 triệu tấn, sụt giảm 1,4 triệu tấn so với niên vụ 2007/08 và ở mức thấp nhất kể từ niên vụ 2004/05. Trung Quốc chiếm đến 25% tỷ trọng trong cơ cấu dầu đậu nành dầu nhập niên vụ 2008/09, tiếp theo lần lượt là EU-27 (6,7%), Ấn Độ (6,5%), I-ran (6,5%), Ma rốc (4,1%), Vê-nê-zu-ê-la (4,1%), Hàn Quốc (3,3%), Pê-ru (3,3%), An-giê-ri (3,1%), Băng-la-đet (3,1%).

In-đô-nê-xi-a vừa là quốc gia dẫn đầu thế giới về sản lượng dầu thực vật và đồng thời cũng là quốc gia xuất khẩu hàng đầu. Lượng xuất khẩu dầu của In-đô-nê-xi-a và Ma-lai-xi-a chiếm đến 60% tổng lượng dầu xuất khẩu toàn thế giới trong đó chủ yếu là dầu cọ, chiếm đến trên 90%.

In-đô-nê-xi-a đã vượt qua Ma-lai-xi-a để trở thành quốc gia xuất khẩu dầu cọ lớn nhất trên thế giới trong niên vụ 2008/09 tuy nhiên xét về lượng thì độ chênh lệch không nhiều, vào khoảng 340 ngàn tấn. Tổng lượng xuất khẩu dầu cọ của In-đô-nê-xi-a và Ma-lai-xi-a niên vụ 2008/09 chiếm đến trên 90% lượng xuất khẩu dầu cọ thế giới. Một số quốc gia khác cũng xuất khẩu dầu cọ tuy nhiên chỉ vào khoảng vài trăm ngàn tấn như Thái Lan, Papua-niu-ghi-nê, Joc-đan.

Các quốc gia xuất khẩu dầu đậu nành trên thế giới chủ yếu là ở khu vực Nam Mỹ. Ác-hen-ti-na là quốc gia dẫn đầu thế giới về xuất khẩu dầu đậu nành, chiếm khoảng 54,2% lượng xuất khẩu dầu đậu nành thế giới niên vụ 2008/09. Bra-xin và Mỹ đứng thứ 2 và thứ 3 với khoảng 22% và 7%. Một số các quốc gia khác cũng xuất khẩu dầu đậu nành như Pa-ra-goay, Bô-li-vi-a, Trung Quốc và EU-27 tuy nhiên lượng xuất khẩu không nhiều, tổng cộng khoảng 700 ngàn tấn trong niên vụ 2008/09.
c. Tình hình sản xuất, tiêu thụ dầu thực vật tại một số quốc gia, trong khu vực

Ma-lai-xi-a và In-đô-nê-xi-a

Trong niên vụ 2006/07, In-đô-nê-xi-a đã vượt qua Ma-lai-xi-a về sản lượng dầu cọ và trở thành nước sản xuất và xuất khẩu dầu cọ lớn nhất thế giới. In-đô-nê-xi-a và Ma-lai-xi-a hiện sản xuất 85% sản lượng dầu cọ thô của thế giới, ước tính thu được hơn 6 tỷ USD/năm từ cây trồng này. Con số này sẽ còn tăng lên khi 2 nước phối hợp xuất khẩu vào thị trường châu Âu, nơi các loại nhiên liệu sinh học được bán với giá cao hơn. Cả In-đô-nê-xi-a và Ma-lai-xi-a gần đây đã cam kết dự trữ 6 triệu tấn, khoảng 40% sản lượng hàng năm để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của châu Âu về các nguồn nhiên liệu thân thiện hơn với môi trường.

Trong cơ cấu xuất khẩu dầu cọ của cả hai quốc gia niên vụ 2006/07, Trung Quốc chiếm khoảng 18,7%, EU-27 khoảng 16,2%, Ấn Độ 11,7%, Pa-kit-tan 5,5%, Băng-la-đet 2,9%, Ai cập 2,4%, Mỹ 2,3%, Sri-lan-ca 1,9%, Thổ Nhĩ Kỳ 1,8%, Nga và Nhật Bản ngang nhau ở mức 1,7%.

Trong những năm gần đây, diện tích trồng cọ dầu được tăng thêm khoảng 500.000 ha mỗi năm, tuy nhiên tốc độ tăng trong 10 năm tới sẽ không còn cao nữa. Ma-lai-xia sẽ không còn đất để mở rộng diện tích trồng cọ dầu và chỉ có thể mở thêm một ít diện tích ở tỉnh miền đông Sarawak. Triển vọng tăng sản lượng ở In-đô-nê-xi-a vẫn rất khả quan do còn nhiều đất chưa khai thác.

Theo ước tính, khoảng 30% diện tích trồng cọ dầu ở In-đô-nê-xi-a hiện nay do các công ty của Ma-lai-xi-a chi phối. Mới đây, Chính phủ In-đô-nê-xi-a đã dành riêng 6,5 triệu ha đất hoang để trồng các cây nhiên liệu sinh học trong đó có 3 triệu ha trồng cọ dầu.

Diện tích đất canh tác cọ dầu trong năm 2008 của Ma-lai-xi-a chiếm khoảng 66% tổng diện tích đất canh tác nông nghiệp đạt 4,45 triệu ha so với 4,31 triệu ha năm 2007. Năng suất đạt 4,35 tấn/ha trong niên vụ 2007/08, tăng khoảng 5% so với niên vụ trước. Mặc dù diện tích trồng cọ dầu đã tăng đều trong nhiều năm, song Ma-lai-xi-a hiện thiếu đất phù hợp để tiếp tục phát triển trồng cọ dầu ở miền Tây.

Ma-lai-xi-a đã xuất khẩu điêzen sinh học dưới dạng hàng hóa ủy thác với số lượng lớn sang châu Âu và nhờ các khoản đầu tư lớn cho họat động sản xuất nhiên liệu sinh học, nước này có thể sẽ gặp khó khăn nếu EU áp đặt các mức hình phạt thương mại đối với nhiên liệu sinh học từ cọ dầu. In-đô-nê-xi-a cho tới nay chỉ bán nhiên liệu sinh học cho thị trường trong nước, nhưng nhiều nhà máy đang xây dựng sẽ thực hiện mục tiêu của Chính phủ là đến năm 2010 xuất khẩu 12 tỷ lít nhiên liệu sinh học.

Trung Quốc

Trung Quốc là một trong những quốc gia có diện tích đất nông nghiệp lớn và đa dạng khí hậu để có thể phát triển vùng nguyên liệu sản xuất và tự cung cấp các loại hạt có dầu như đậu nành, cải, bông và lạc với tổng diện tích gieo trồng trong niên vụ 2006/07 vào khoảng 28,6 triệu hecta đạt sản lượng 53,4 triệu tấn hạt có dầu. Phần lớn trong số này được chế biến ra dầu thực vật phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội địa và khô dầu sử dụng sản xuất thức ăn gia súc. Tuy vậy, hàng năm Trung Quốc vẫn phải nhập khẩu thêm hàng chục triệu tấn hạt có dầu và dầu thực vật do nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng.

Trong những năm gần đây, sản xuất hạt có dầu ở của Trung Quốc có xu hướng giảm do diện tích đất trồng trọt bị hạn chế, không mở rộng được sản xuất và năng suất tăng chậm. Trong khi đó, nhu cầu về dầu thực vật tăng gần 25% kể từ năm 2004/05, vượt các nguồn cung ở trong nước, dẫn đến phải nhập khẩu với khối lượng lớn. Nhập khẩu dầu thực vật (hoặc trực tiếp hoặc tính tương đương qua nhập khẩu hạt có dầu) đã tăng trên 60% kể từ năm 2004/05, chiếm khoảng 2/3 tổng mức tiêu dùng dầu thực vật ở Trung Quốc trong niên vụ 2008/09.

Nhu cầu về dầu thực vật ở Trung Quốc gia tăng bùng nổ do thị hiếu của người tiêu dùng thay đổi nhờ thu nhập tăng khiến nhập khẩu cả đậu nành lẫn dầu thực vật tăng lên mức kỷ lục. Trước năm 1995, Trung Quốc từng là quốc gia sản xuất chính và xuất khẩu ròng đậu nành nhưng 5 năm sau đã trở thành quốc gia nhập khẩu ròng đậu nành. Niên vụ 2000/01, Trung Quốc nhập khoảng 10 triệu tấn đậu nành, tương đương với 177% sản lượng đậu nành trong nước. Kể từ đó, nhập khẩu đậu nành liên tục tăng và niên vụ 2006/07, lượng nhập khẩu lên tới 28,7 triệu tấn, và niên vụ 2007/08 là 37,8 triệu tấn. Lượng nhập khẩu đậu nành lớn đã làm giảm tỷ lệ tự cung ứng lương thực của Trung Quốc xuống còn 90%, thấp hơn tỷ lệ 95% do Chính phủ đặt ra. Sản lượng đậu nành của Trung Quốc trong niên vụ 2007/08 đạt 14 triệu tấn, giảm 12,32% so với năm trước. Nhập khẩu đậu nành có xu hướng tiếp tục gia tăng và Trung Quốc sẽ ngày càng phụ thuộc vào các nguồn hạt có dầu và dầu thực vật của nước ngoài để đáp ứng nhu cầu trong nước đang gia tăng nhanh chóng.

Giá dầu thực vật biến thiên khá đồng điệu với biến động của giá dầu mỏ thế giới. Trong giai đoạn 2000-2008, giá dầu thực vật đã liên tục tăng qua các năm và đặc biệt đạt đỉnh cao trong năm 2008 do ảnh hưởng của giá dầu mỏ thế giới, nhu cầu nhiên liệu sinh học tăng cao, đất trồng trọt bị các cây công nghiệp khác cạnh tranh, một phần nữa là do sự mất giá của đồng đôla. Trong năm 2008 giá dầu thực vật đã tăng gấp đôi so với năm 2000 và chỉ trong vòng một năm, giá dầu cọ đã tăng tới 70% so với năm 2007 do nguồn cung tăng chậm. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng, các công ty và trang trại khu vực châu Á đã phá hủy hàng trăm ngàn hecta rừng để trồng cọ tuy nhiên phải mất tám năm cây cọ mới cho sản lượng dầu cao nhất.

Do ảnh hưởng của những đợt hạn hán dài ngày tại Indonesia và lũ lụt ở Ma-lai-xia đã khiến nguồn cung về dầu cọ bị thu hẹp, trong khi đó, nhu cầu dầu cọ thế giới tăng nhanh vì nhiều nguyên nhân. Nông dân Mỹ đang chuyển từ trồng đậu nành sang trồng ngô do nhu cầu ethanol tăng đã đẩy giá ngô lên cao. Diện tích trồng đậu nành của Mỹ giảm 19% trong năm 2007, khiến sản lượng dầu đậu nành giảm mạnh. Tại Trung Quốc, diện tích trồng đậu nành cũng sụt giảm do quá trình đô thị hóa. Trong khi đó, mức độ tiêu thụ dầu ăn của người Trung Quốc lại gia tăng nhanh chóng. Trung Quốc không chỉ là quốc gia nhập khẩu dầu cọ lớn nhất, hiện đã trở thành quốc gia nhập khẩu dầu đậu nành lớn nhất trên thế giới.

Ma-lai-xi-a là trung tâm sản xuất dầu cọ nhưng các công ty dầu ăn thực vật cũng đã cắt giảm sản xuất dầu giá rẻ do giá nguyên liệu tăng cao. Các nhà máy chế biến dầu cọ thành dầu diesel sinh học cũng đã phải ngừng hoạt động trong năm 2008 do không chịu nổi giá nguyên liệu dầu cọ tăng cao. Nếu nhu cầu cầu năng lượng sinh học ở các nước tiếp tục giữ kế hoạch phát triển như hiện nay thì tới năm 2020 giá dầu thực vật sẽ còn tiếp tục ở mức cao.

Từ giữa năm 2008, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu nên nhu cầu dầu mỏ sụt giảm khiến cho giá dầu mỏ đã rơi từ ngưỡng cao kỷ lục trên 140 USD/thùng về khoảng 30-50 USD/thùng. Giá dầu thực vật vì thế cũng suy giảm theo, từ mức giá đỉnh cao đạt được vào tháng 3/2008 đã rơi về ngưỡng thấp nhất vào tháng 11/2008. Giá dầu cọ thời điểm thấp nhất đã giảm tới 62% so với mức đỉnh đạt được hồi tháng 3/2008, tương tự giá dầu đậu nành giảm 50%, dầu cải giảm 50% và dầu hướng dương giảm 60%. Trong thời gian gần đây, giá dầu thực vật đã có xu hướng phục hồi nhẹ do tác động của việc giá dầu mỏ thế giới tăng trở lại. Chi tiết về giá các loại dầu thực vật từ tháng 3/2008 đến tháng 2/2009 được thể hiện trong bảng sau:

Trong xu hướng thay thế nhiên liệu hoá thạch, ngày càng có nhiều chính phủ hướng tới việc tăng cường sử dụng nhiên liệu sinh học pha trộn với dầu diesel, dẫn đến tăng nhu cầu sử dụng dầu thực vật làm nguyên liệu sản xuất nhiên liệu này. In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a và Cô-lôm-bi-a nằm trong số những quốc gia đặt mục tiêu gia tăng tỷ lệ pha trộn dầu cọ với các nhiên liệu hoá thạch.

Do dầu cọ rẻ hơn so với các loại dầu thực vật khác nên kích thích được nhu cầu của người mua. Trong tương lai gần và trung hạn, các khách hàng sẽ chuyển từ dầu đậu nành sang dầu cọ.

Nhìn chung, mọi yếu tố tác động đều có lợi cho giá dầu thực vật. Khả năng giá sẽ tiếp tục tăng là điều chắc chắn bởi nhu cầu sử dụng ngày càng gia tăng trong khi đó cung không theo kịp cầu. Nhu cầu tăng không chỉ trong lĩnh vực lương thực, thực phẩm… mà còn từ ngành năng lượng. Mức tăng giá dầu thực vật trong các năm tới sẽ chủ yếu phụ thuộc vào lượng dầu thực vật được sử dụng trong ngành sản xuất nhiên liệu sinh học.