TriÖu chøng c¬ n¨ng bÖnh tim m¹ch

TriÖu chøng c¬ n¨ng bÖnh tim m¹ch

C¸c triÖu chøng c¬ n¨ng bÖnh tim m¹ch lµ nh÷ng triÖu chøng do ng­êi bÖnh c¶m nhËn thÊy khi bÞ bÖnh vµ trong qu¸ tr×nh diÔn biÕn bÖnh. Ng­êi b¸c sü cÇn ph¶i hÕt søc tØ mØ khÐo lÐo ®Ó hái bÖnh vµ khai th¸c ®­îc hÕt c¸c c¸c triÖu chøng mµ bÖnh nh©n cã, tõ ®ã gióp Ých cho chÈn ®o¸n ®­îc tèt h¬n. C¬ b¶n, c¸c triÖu chøng c¬ n¨ng bÖnh tim m¹ch gåm:

Khã thë lµ triÖu chøng th­êng gÆp nhÊt lµ triÖu chøng c¬ n¨ng ®¹i diÖn cho suy tim, ®Æc biÖt víi suy tim tr¸i lµ triÖu chøng quan träng ®Ó ph©n ®é suy tim theo NYHA.

BÖnh nh©n th­êng c¶m gi¸c ngét ng¹t, thiÕu kh«ng khÝ, ph¶i thë nhanh vµ n«ng, ph¶i vïng dËy ®Ó thë.

Khã thë lµ do ø trÖ tiÓu tuÇn hoµn, t¨ng ¸p lùc trong c¸c mao m¹ch phæi, chÌn Ðp vµo c¸c tiÓu phÕ qu¶n vµ cã thÓ tho¸t dÞch vµo phÕ nang lµm h¹n chÕ qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ gi÷a phÕ nang vµ mao m¹ch phæi.

+ Khã thë ®­îc chia ra c¸c møc ®é:

- Khã thë khi g¾ng søc nÆng.

- Khã thë khi g¾ng søc nhÑ.

- Khã thë vÒ ®ªm, khã thë do hen tim.

- Khã thë ph¶i ngåi dËy ®Ó thë, kÌm ho kh¹c ®êm cïng víi bät hång. Khã thë møc ®é nÆng do phï phæi cÊp.

+ Dùa vµo møc ®é khã thë vµ kh¶ n¨ng lao ®éng ®Ó chia 4 ®é suy tim theo NYHA 1964:

§é I : kh«ng khã thë khi lao ®éng g¾ng søc.

§é II : khã thë nhÑ khi g¾ng søc.

§é III: khã thë râ khi g¾ng søc nhÑ.

§é IV: khã thë c¶ khi kh«ng g¾ng søc, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng.

+ TriÖu chøng khã thë cã thÓ gÆp trong c¸c bÖnh lý:

- Suy tim vµ c¸c bÖnh lý tim m¹ch: trµn dÞch mµng ngoµi tim, bÖnh tim thiÕu m¸u côc bé, nhåi m¸u c¬ tim, suy tim ë c¸c møc ®é kh¸c nhau.

- Khã thë trong c¸c bÖnh phæi m·n tÝnh, trong hen phÕ qu¶n, viªm phæi, trµn dÞch mµng phæi, t¾c nghÏn ®éng m¹ch phæi. Khã thë cßn gÆp trong c¸c bÖnh néi khoa kh¸c: thiÕu m¸u do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, khã thë do toan m¸u, khã thë do øc chÕ trung khu h« hÊp, do tæn th­¬ng thÇn kinh khu tró, bÖnh lý thÇn kinh trung ­¬ng.

+ Ph©n biÖt khã thë do c¸c bÖnh lý tim m¹ch vµ khã thë do bÖnh lý h« hÊp.

- Khã thë do suy tim:

. Khã thë hai th×, khã thë nhanh, n«ng, liªn quan ®Õn g¾ng søc.

. Khã thë kÌm víi nhÞp tim nhanh, håi hép trèng ngùc, phï. Khã thë cã thÓ cã tÝm m«i vµ ®Çu chi, khã thë gi¶m ®i khi ®­îc ®iÒu trÞ b»ng thuèc c­êng tim vµ lîi tiÓu.

- Khã thë do bÖnh lý phæi (lÊy khã thë do hen phÕ qu¶n lµm ®¹i diÖn): khã thë th× thë ra, thë chËm rÝt, ho cã ®êm trong, dÝnh, khã thë kh«ng liªn quan ®Õn g¾ng søc, kh«ng liªn quan ®Õn phï, khã thë thµnh c¬n, liªn quan ®Õn thay ®æi thêi tiÕt hay nhiÔm khuÈn, nÕu ®­îc ®iÒu trÞ b»ng c¸c thuèc gi·n phÕ qu¶n th× khã thë gi¶m hoÆc hÕt.

§au ngùc lµ triÖu chøng còng th­êng gÆp trong bÖnh lý tim m¹ch, nh­ng ®iÓn h×nh lµ ®au ngùc trong thiÓu n¨ng ®éng m¹ch vµnh tim. Nguyªn nh©n lµ do mÊt c©n b»ng gi÷a nhu cÇu «xy cña c¬ tim vµ kh¶ n¨ng cung cÊp «xy cho c¬ tim.

- VÞ trÝ: ®au ®iÓn h×nh lµ ®au sau x­¬ng øc hoÆc vïng tr­íc tim, lan ra mÆt trong c¸nh tay, xuèng c¼ng tay ®Õn ngãn 4, 5 bµn tay tr¸i; cã khi ®au lan lªn cæ, hay ra sau l­ng, hoÆc ®au ë vïng th­îng vÞ.

- TriÖu chøng: ®au th¾t, bãp nghÑt trong lång ngùc, cã khi cã c¶m gi¸c báng r¸t, c¬n ®au kÐo dµi 30 gi©y tíi mét vµi phót nh­ng kh«ng qu¸ 15 phót. Cã khi c¬n ®au xuÊt hiÖn râ khi g¾ng søc. C¬n ®au gi¶m vµ mÊt ®i khi dïng thuèc gi·n ®éng m¹ch vµnh t¸c dông nhanh: nitroglycerin, nitromint...

- NÕu do suy tim: c¶m gi¸c ®au ©m Ø tøc nÆng trong lång ngùc, ®au do thiÕu m¸u nu«i d­ìng c¬ tim khi c¬ tim bÞ ph× ®¹i. Trong nhåi m¸u c¬ tim, c¬n ®au kÐo dµi > 30 phót, kh«ng mÊt ®i khi dïng thuèc gi·n ®éng m¹ch vµnh.

- Ph©n biÖt víi c¸c d¹ng ®au ngùc kh¸c:

. §au mµng phæi, bÖnh lý u phæi, trµn dÞch vµ trµn khÝ mµng phæi, viªm phæi, t¾c m¹ch phæi.

. §au ngùc do viªm mµng ngoµi tim.

. §au ngùc do thÇn kinh, do gÉy x­¬ng s­ên, do zona thÇn kinh.

. §au ngùc do viªm khíp øc-sôn s­ên, ®au ngùc do vÕt th­¬ng ngùc, chÊn th­¬ng ngùc.

Lµ c¶m gi¸c tim ®Ëp dån dËp, nhanh h¬n ë vïng lång ngùc, lµm cho bÖnh nh©n c¶m thÊy tøc nhÑ ngùc tr¸i, cã khi kÌm theo khã thë, cã liªn quan ®Õn g¾ng søc, liªn quan ®Õn rèi lo¹n nhÞp tim: lo¹n nhÞp hoµn toµn, ngo¹i t©m thu, c¬n nhÞp nhanh kÞch ph¸t trªn thÊt, nhÞp nhanh kÞch ph¸t thÊt...

Håi hép ®¸nh trèng ngùc lµ do nhÞp tim t¨ng lªn ®Ó bï trõ khi cung l­îng tim gi¶m trong suy tim, lµ mét trong ba c¬ chÕ bï trõ t¹i tim trong suy tim.

- Håi hép trèng ngùc gÆp trong l©m sµng:

. Tr¹ng th¸i xóc c¶m do stress.

. Tim t¨ng ®éng (Basedow, c­êng thÇn kinh giao c¶m).

. Trong suy tim, rèi lo¹n nhÞp tim, c¬n nhÞp nhanh kÞch ph¸t.

4. Ho khan vµ ho ra m¸u.

- Ho lµ ph¶n x¹ b¶o vÖ cña ®­êng h« hÊp, khi cã hiÖn t­îng t¨ng tiÕt dÞch trong phÕ qu¶n tËn hoÆc phÕ nang, c¸c nhung mao ®­êng h« hÊp chuyÓn ®éng m¹nh vµ t¹o thµnh ph¶n x¹ ho.

- Ho khan vÒ ®ªm, ho sau g¾ng søc kÌm theo khã thë vµ cã rªn ø ®äng ë phæi lµ triÖu chøng cña suy tim tr¸i khi cã t¨ng ¸p lùc trong mao m¹ch phæi.

- Ho kh¹c ra m¸u, hoÆc ra bät hång gÆp trong suy tim, phï phæi cÊp, khi ¸p lùc trong mao m¹ch phæi t¨ng nhanh ®ét ngét > 30 mmHg lµm trµn ngËp dÞch-hång cÇu vµo phÕ qu¶n tËn vµ phÕ nang, g©y ho ra m¸u.

- C¸c triÖu chøng ho gi¶m ®i khi ®iÒu trÞ b»ng lîi tiÓu, c­êng tim vµ gi·n m¹ch phæi (thuèc nhãm nitrat).

Ph©n biÖt víi ho ra m¸u trong lao phæi: ho kh«ng liªn quan ®Õn g¾ng søc, ho ra m¸u vµ cã ®u«i kh¸i huyÕt, bÖnh nh©n cã tæn th­¬ng phæi trªn X quang, cã c¸c héi chøng nhiÔm ®éc lao, cã c¸c xÐt nghiÖm miÔn dÞch vÒ lao (+).

- Lµ triÖu chøng xuÊt hiÖn khi suy tim m·n tÝnh, ®Æc biÖt lµ suy tim ph¶i, hoÆc c¸c bÖnh tim bÈm sinh cã dßng shunt tr¸i-ph¶i lµm nång ®é «xy trong m¸u ®éng m¹ch gi¶m xuèng vµ t¨ng nång ®é CO₂ trong m¸u tÜnh m¹ch t¹o ra nhiÒu HbCO₂ >5g/100ml.

- TÝm th­êng ®­îc ph¸t hiÖn ë ®Çu chi, ë ®Çu mòi, d¸i tai, niªm m¹c d­íi l­ìi.

- TÝm trong bÖnh tim m¹ch cã liªn quan ®Õn khã thë, liªn quan ®Õn phï 2 ch©n, phï mÆt.

- Mét sè bÖnh tim cã tÝm:

. Suy tim ph¶i, suy tim toµn bé.

. Th«ng liªn nhÜ, th«ng liªn thÊt.

. Tø chøng Fallot, hÑp ®éng m¹ch phæi.

. T©m-phÕ m·n tÝnh.

. Héi chøng Pick (viªm mµng ngoµi tim m·n tÝnh co th¾t).

- Phï lµ triÖu chøng hay gÆp khi cã suy tim m·n (®é III, IV). Phï lµ triÖu chøng ®iÓn h×nh khi cã suy tim ph¶i, do ø trÖ tÜnh m¹ch do tim ph¶i suy gi¶m kh¶ n¨ng hót m¸u tÜnh m¹ch vÒ tim, g©y nªn t¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch, t¨ng tÝnh thÊm lµm tho¸t dÞch ra ngoµi mao m¹ch, dÞch ø l¹i ë gian bµo g©y nªn phï. T¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch ngo¹i vi, lµm t¨ng ¸p lùc lªn tÜnh m¹ch chñ trªn vµ lµm t¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch cöa, dÉn ®Õn t¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch trong gan, lµm gan to ra, kÌm theo tÜnh m¹ch cæ næi.

- Vai trß cña Na⁺ trong suy tim: suy tim lµm t¨ng thÓ tÝch tuÇn hoµn, ø ®äng n­íc vµ Na⁺, t¨ng aldosterol thø ph¸t, v× vËy Na⁺ ®­îc gi÷ l¹i trong mao m¹ch nhiÒu h¬n vµ cµng lµm t¨ng gi÷ n­íc.

- Phï trong suy tim lµ phï toµn thÓ, nh×n râ nhÊt ë vïng xa c¬ thÓ, phï xuÊt hiÖn tr­íc ë 2 ch©n sau ®ã phï toµn th©n, phï liªn quan ®Õn khã thë vµ tÝm.

- Phï gi¶m ®i khi ®­îc ®iÒu trÞ b»ng thuèc lîi tiÓu, thuèc c­êng tim, thuèc kh¸ng aldosteron.

- Ph©n biÖt phï do suy tim víi c¸c phï kh¸c: phï thËn, phï do x¬ gan, phï thiÓu d­ìng, phï do néi tiÕt, phï dÞ øng.

- Lµ t×nh tr¹ng thiÕu «xy n·o ®ét ngét do gi¶m cung cÊp m¸u lªn n·o, ngÊt x¶y ra khi l­îng m¸u lªn n·o gi¶m 50% so víi b×nh th­êng.

- BÖnh nh©n ®ét ngét mÊt ý thøc, tù tØnh l¹i trong vßng 1 phót. M¹ch th­êng rèi lo¹n nhanh hoÆc rÊt chËm, m¹ch nhá, yÕu, huyÕt ¸p tôt, v· må h«i l¹nh, da xanh t¸i.

- NgÊt gÆp trong mét sè bÖnh lý sau:

. Hë hÑp lç van ®éng m¹ch chñ, hÑp khÝt van 2 l¸.

. BÖnh c¬ tim, nhåi m¸u c¬ tim, u nhÇy nhÜ tr¸i.

. Suy tim nÆng.

. Héi chøng chÌn Ðp tim cÊp.

. Blèc nhÜ-thÊt ®é III, suy yÕu nót xoang.

. NhÞp nhanh thÊt, rung thÊt.

- CÇn ph©n biÖt ngÊt víi mét sè bÖnh lý sau:

. H«n mª h¹ ®­êng huyÕt.

. §éng kinh.

8. §au tøc vïng gan.

- Lµ c¶m gi¸c ®au tøc nÆng h¹ s­ên ph¶i khi gan to ra, th­êng gÆp trong suy tim ph¶i, suy tim toµn bé ®é III, IV.

- Gan to lµ do ø m¸u tÜnh m¹ch trong gan lµm c¨ng vá GlÝtsson cña gan g©y c¶m gi¸c ®au.

- Gan to, ®au th­êng kÌm theo c¸c triÖu chøng kh¸c cña suy tim ph¶i: tÜnh m¹ch cæ næi, phï, tÝm ®Çu chi, ®i tiÓu Ýt.

- Gan bít ®au vµ nhá l¹i khi ®­îc ®iÒu trÞ b»ng thuèc lîi tiÓu, thuèc c­êng tim (cßn gäi lµ gan ®µn xÕp).

9. Nuèt nghÑn.

- Lµ c¶m gi¸c khi bÖnh nh©n ¨n, uèng n­íc khã kh¨n, bÞ nghÑn, sÆc, khã nuèt.

- Khã nuèt trong bÖnh lý tim m¹ch lµ do nhÜ tr¸i, thÊt tr¸i to chÌn Ðp vµo thùc qu¶n g©y ra triÖu chøng nµy.

- X¸c ®Þnh râ nhÜ tr¸i, thÊt tr¸i to chÌn thùc qu¶n khi chôp X quang tim phæi ë t­ thÕ nghiªng tr¸i cã uèng barite.

- NhÜ tr¸i to chÌn thùc qu¶n gÆp trong mét sè bÖnh: hÑp lç van 2 l¸, hë van 2 l¸...

10. Nãi khµn.

Do nhÜ tr¸i to chÌn vµo d©y thÇn kinh quÆt ng­îc g©y ra triÖu chøng nãi khµn.

- X¶y ra khi bÖnh nh©n ®i l¹i xa, thÊy ®au ë vïng b¾p ch©n, nghØ ng¬i th× gi¶m.

- Do thiÕu m¸u ë vïng c¬ dÐp cña b¾p ch©n lµm bÖnh nh©n xuÊt hiÖn ®au khi ®i bé.

- Nguyªn nh©n: x¬ v÷a ®éng m¹ch, bÖnh Burger, viªm t¾c ®éng m¹ch chi.

- Da vµ niªm m¹c bÖnh nh©n vµng dÇn lªn lµ triÖu chøng th­êng gÆp trong x¬ gan tim khi cã suy tim nÆng kÐo dµi.

- C¸c ®­êng mËt trong gan bÞ chÌn Ðp do t¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch trong gan hoÆc do t¨ng tæ chøc x¬ ë kho¶ng cöa, chÌn Ðp vµo ®­êng mËt, g©y t¨ng bilirubin m¸u.

- Møc ®é vµng da vµ niªm m¹c gi¶m ®i khi ®­îc ®iÒu trÞ b»ng thuèc lîi tiÓu, c­êng tim vµ kh¸ng aldosteron.