CHƯƠng I: giới thiệu môn học và HẠch toán thu nhập quốc dân kinh tế vĩ mô là gì?

4.1. Các chức năng của tiền

Tiền là phương tiện thanh toán được chấp nhận chung dùng để thanh toán các giao dịch, cho bất kỳ ai.

Đặc biệt nó cần thiết cho mọi nền kinh tế, và có khả năng so sánh các chi phí và lợi ích của các phương án kinh tế. Nó còn là cơ sở để hạch toán mọi hoạt động kinh tế từ sản xuất đến lưu thông và tiêu dùng của mọi quốc gia.

Tại các cửa hàng người ta niêm yết giá bằng đồng tiền. Tại siêu thị họ niêm yết giá một chiếc xe máy Honda là 15 triệu chứ không phải là 700 chiếc sơ mi hay 1000 kg gạo (Mặc dù giá trị của chúng tương đương nhau).

b) Phương tiện trao đổi: Nghĩa là người ta dùng tiền làm vật trung gian trong các quan hệ trao đổi như: mua, bán, chi trả….

Muốn tiền là phương tiện trao đổi thì tiền phải thực hiện chức năng thước đo giá trị trước, qua đó mới thỏa thuận tỷ lệ trao đổi.

a. Hoá tệ: nghĩa là dùng hàng hoá làm tiền tệ, hàng hoá ở đây có thể là không kim loại hoặc kim loại quý.

 Hoá tệ không kim loại: Hình thức này chỉ tồn tại trong giai đoạn đầu của sản xuất hàng hoá nhưng hàng hoá không kim loại đã dung làm tiền như: vỏ sò, vỏ ốc, răng thú, gạo…

Tuy nhiên, dưới hình thức này, tiền tệ có nhiều hạn chế như chỉ có giá trị ở một địa phương nào đó mà không được thừa nhận chung trong toàn xã hội dễ hư hỏng khó phân chia…

 Hoá tệ bằng kim loại: Do sự hạn chế của hoá tệ không kim loại nêu trên, dẫn đến sự phát triển của sản xuất hàng hoá, quan hệ trao đổi diễn ra nhiều hơn. Do đó nhu cầu về tiền tệ cao hơn và những đồng tiền bằng: đồng , chì , kẽm, thiếc, vàng bạc ra đời.

Nhưng đồng tiền kim loại dù tiện dụng nhưng rất cồng kềnh, gây trở ngại khi cất giữ trao đổi vận chuyển một lượng tiền lớn. Cuối cùng, vàng và bạc những thứ tiền mang giá trị nội tại lớn trở nên thông dụng ở cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.

b. Tín tệ (hay còn gọi là tiền quy ước)

Tín tệ là những loại tiền có giá trị nội tại không đáng kể so với giá trị danh nghĩa của nó, giá trị danh nghĩa của nó do nhà nước quy định.

- Giá trị nội tại của đồng tiền là toàn bộ công sức bỏ ra để tạo được đồng tiền đó.

- Giá trị danh nghĩa: là giá trị tương đương ghi trên đồng tiền như vậy cần phân biệt tín tệ và hoá tệ:

+ Hoá tệ: Giá trị danh nghĩa = giá trị nội tại

+ Tín tệ: Giá trị danh nghĩa > giá trị nội tại

Trong tín tệ cũng bao gồm hai loại tiền là: tiền kim loại và tiền giấy.

 Tiền kim loại: Là loại tiền lẻ làm bằng những hộp kim nhân tạo rẻ tiền như đồng xu, đồng bạc. Ở việt nam hiện nay có 5 loại tiền kim loại đó là các đồng: 200, 500, 1.000, 2.000 và 5.000. Ở các nước phát triển người ta dùng để mua hàng tự động qua máy, đi trên các phương tiện vận chuyển công cộng.

 Tiền giấy: gồm 2 loại:

- Tiền giấy khả hoán: là loại tiền giấy có thể đổi thành vàng hay bạc bất cứ lúc nào, với số lượng được ghi trên đồng tiền giấy đó, tại những nơi mà chính phủ quy định. Tiền giấy khả hoán ra đời thay cho tiền vàng do đặt tính gọn nhẹ của nó rất thuận lợi trong trao đổi cất giữ.

• 
  Ví dụ Trước năm 1914, pháp đã định nghĩa đồng France.
  

- Tiền giấy bất khả hoán: là loại tiền giấy không thể đổi thành vàng bạc hay các kim loại khác với một khối lượng nhất định, nhưng do nhà nước quy định phải lưu hành trong xã hội.

 Một số quốc gia gặp chiến tranh thiên tai... đã dùng vàng trả nợ nước ngoài. Do đó, vàng bạc không đủ để đảm bảo phát hành tiền giấy khả hoán

 Tốc độ phát triển ngày càng cao, lượng hàng hoá ngày càng dồi dào, đòi hỏi phải đủ lượng tiền lưu thông trong khi lượng vẫn khai thác vàng, bạc thì hạn chế.

Ngày nay, tất cả các nước trên thế giới đều lưu hành loại tiền bất hoán. Như vậy tiền giấy bất khả hoán không có vàng hay bạc đảm bảo mà chính là lượng hàng hoá.

c) Bút tệ: là loại tiền có được do ngân hàng thực hiện một bút toán theo lệnh chuyển khoản. Khi đó tài khoản của người nhận sẽ có thêm một số tiền do chuyển từ tài khoản của người sử dụng séc.

Đây là hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, ở những quốc gia có nền kinh tế phát triển và hệ thống ngân hàng hoàn chỉnh, bút tệ giữ vị trí quan trọng. Ở Việt Nam, loại tiền này chưa thông dụng, chỉ mới bước đầu hoạt động và các công ty sử dụng hình thức thanh toán này trong khi đó người dân chưa có thói quen dùng bút tệ.

Với chức năng phương tiện thanh toán và dự trữ, giá trị tiền là một loại tài sản tài chính. Trong thực tế chúng được biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như tiền giấy, tiền kim loại, tài khoản ngân hàng, sổ tiết kiệm, tín phiếu v.v.. không phải mọi loại tiền đều có khả năng chuyển đổi dễ dàng. Khả năng này được xác định bởi tính dễ dàng chuyển đổi từ một tài sản tài chính trở thành một phương tiện có khả năng sẵn sàng được sử dụng cho việc mua bán hàng hóa và dịch vụ.

Ta có thể phân chia các loại tiền theo tính chuyển đổi như sau:

M_o: Tiền mặt lưu hành với sự đa dạng về lượng giá trị danh nghĩa tuy không sinh lợi, nhưng có khả năng sẵn sàng thanh toán cao nhất và được gọi là M_0.

Tiền gửi tài khoản ngân hàng không kỳ hạn có thể viết séc… để thanh toán cũng là một loại tiền có khả năng thanh toán cao, tuy mức độ sẵn sàng cho thanh toán có kèm tiền mặt.

Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn (ngắn hạn) tuy tính chuyển đổi kém hơn so với tiền gửi ngân hàng, nhưng vẫn có khả năng chuyển sang tiền mặt mà không gặp nhiều khó khăn, nên nó cũng được coi là có khả năng thanh toán.

Ngày nay, sự phát triển và lớn mạnh của hệ thống tài chính đã cho ra đời nhiều loại tài sản tài chính khác ngày càng trở nên quan trọng như các chứng khoán cơ bản (tín phiếu kho bạc ngắn hạn…), các giấy xác nhận tài chính đối với tài sản hữu hình, các chấp nhận thanh toán của ngân hàng v.v… Chúng cũng có khả năng nhất định nào đó trong thanh toán và vì thế, tuỳ theo tính chất dễ chuyển đổi sang thanh toán mà được xếp vào các đại lượng cung tiền M₃, M₄ v.v..

Vậy mức cung tiền là một khái niệm quan trọng được xác định bởi khối lượng M (có thể là M₁ hoặc M₂ …) bao gồm các loại tiền có khả năng thanh toán cao nhất nhằm thoả mãn nhu cầu trao đổi, giao dịch thường xuyên của hoạt động kinh tế quốc dân.

Trên giác độ kinh tế vĩ mô, người ta quan tâm nhiều hơn đến M₁, M₂, đồng thời cũng theo dõi chặt chẽ động thái của các thành phần tiền tệ khác. Vì vậy, khối lượng tiền tệ M tuỳ mỗi thời kỳ, mỗi quốc gia có thể lựa chọn là M₁ và M₂ dùng làm đại lượng chính đo mức cung tiền. Nhiều nước đang phát triển thường lựa chọn đại lượng đó là M₂. Tỷ lệ M₂/GDP là một chỉ số quan trọng phản ánh khái quát quy mô của nguồn vốn luân chuyển và mức độ tiền tệ hoá của một nền kinh tế.