CHƯƠng I: giới thiệu môn học và HẠch toán thu nhập quốc dân kinh tế vĩ mô là gì?

4.3. Cung tiền

Ví dụ: K^M = 5 thì một đồng tiền do ngân hàng trung ương phát hành sẽ tạo ra 5 đồng tiền trong giao dịch. Ta có thể xác định mức cung tiền S^M sẽ là:

S^M = K^M x H

Cách tính hệ số K^M

M money : Quỹ tiền mặt

H : tiền mạnh High powered money

D : lượng tiền gởi không kỳ hạn deposit

C : lượng tiền mặt ngoài ngân hàng cash

R : lượng tiền dự trữ

r : tỷ lệ dự trữ thực tế (reserve radio)

m : tỷ lệ tiền mặt ngoài ngân hàng và tiền gửi không kỳ hạn vào ngân hàng cash deposit radio

H = C+R (1)

* K^M > 1 có nghĩa là lượng tiền giao dịch trong nền kinh tế luôn lớn hơn lượng tiền do NHTW phát hành. (vì r < 1)

* K^M càng lớn thì hoạt động kinh doanh tiền ở các ngân hàng càng mạnh.

Ví dụ: Ông A có 100 triệu đồng đem gởi vào ngân hàng thứ 1, dự trữ toàn hệ thống ngân hàng là 10 % có nghĩa là 100 triệu đồng ký thác này ngân hàng sẽ dự trữ 10 triệu đồng còn 90 triệu đồng đem đi cho vay, ngân hàng thứ 1 cho ông B vay 90 triệu đồng. Như vậy ông A có 100 triệu đồng trong séc và ông B có 90 triệu đồng tiền mặt M₁ = 190 triệu đồng (tiền giao dịch).

Ông B lại đem 90 triệu đồng trả nợ cho người C có tài khoản trong ngân hàng thứ 2 ngân hàng. Ngân hàng thứ 2 cho ông D vay tiếp tục phân chia theo tỷ lệ 10 % dự trữ, 90 % cho vay tiếp làm cho S^M không ngừng tăng lên.

Bằng hoạt động kinh doanh tiền, NHTM đã “tạo ra tiền” làm cho S^M lớn hơn ban đầu. Tiền mà các ngân hàng tạo ra là tiền giao dịch. Đồng tiền đi qua ngân hàng càng nhiều (gửi nhiều cho vay nhiều) thì S^M càng lớn lên.

Sự “tạo ra tiền ngân hàng” của tiền gởi là sự mở rộng nhiều lần số tiền gởi và được thực hiện bởi hệ thống NHTM. Mỗi ngân hàng khi nhận một khoản tiền gởi bắt buột phải để lại dự trữ theo tỷ lệ % do NHTW quy định. Số tiền dự trữ này chủ yếu dùng để bảo đảm khả năng ổn định việc chi trả thường xuyên của NHTM và yêu cầu quản lý tiền tệ của NHTW.

NHTW thực thi chính sách tiền tệ dùng 3 công cụ chủ yếu sau để tác động đến M₁

Ta có

Khi NHTW muốn mở rộng tiền tệ nghĩa là tăng M₁ thì NHTW sẽ giảm tỷ lệ dự trữ bắt buột r xuống (vì lúc này thừa số K^M tăng lên)

Ngược lại khi muốn giảm cung tiền thì cần tăng r lên. NHTW là cơ quan duy nhất được phép ra quyết định về tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với các NHTM. Khi thay đổi quy mô của tỷ lệ này NHTW đã khống chế một cách gián tiếp nhưng mạnh mẽ đến cung tiền. Sử dụng công cụ này thường có hiệu quả cao, tác động nhanh chóng đến hoạt động cho vay.

Lãi suất chiết khấu là lãi suất quy định của NHTW khi họ cho các NHTM vay tiền để đảm bảo có đầy đủ hoặc tăng thêm dự trữ của các NHTM.

NHTW muốn tăng S^M: thì NHTW giảm lãi suất chiết khấu thấp hơn lãi suất thị trường, khuyến khích NHTM vay tiền để dự trữ và mở rộng cho vay làm tăng S^M.

NHTW muốn giảm S^M: thì NHTW tăng lãi suất chiết khấu, NHTM giảm cho vay, tự giác duy trì lượng dự trữ tiền mặt cao vì nếu xảy ra sự cố, khi đi vay NHTW thì phải trả lãi suất cao. Do đó giảm cho vay thì giảm S^M.

Nghiệp vụ thị trường tự do được tiến hành khi NHTW thay đổi số tiền bằng cách mua vào hoặc bán ra trái phiếu của kho bạc nhà nước.

- Muốn tăng mức cung tiền ngân hàng trung ương sẽ mua trái phiếu thị trường mở.

- Muốn giảm mức cung tiền ngân hàng trung ương sẽ bán trái phiếu thu tiền về.

► Kết luận: 3 công cụ này sẽ được sử dụng theo hướng:

 Nếu nền kinh tế suy thoái: NHTW sẽ tăng cung tiền bằng chính sách mở rộng tiền tệ.

 Nếu có lạm phát : NHTW giảm cung tiền bằng chính sách xiết chặt tiền tệ.