Vieän nghieân cöùu haït nhaân Ñaø Laït

Tröïc thuoäc vieän khoa hoïc töï nhieân vaø coâng ngheä quoác gia. Nguyeân toøa nhaø naøy thuoäc moät doøng tu ñaïo thieân chuùa, taïi ñaây laø nôi tu nghieäp cuûa caùc cha seõ ñöôïc phaân veà caùc giaùo xöù. Nhaø nöôùc tieáp quaûn vaø baûo quaûn ngoâi nhaø ñeán naêm 1989 thì giao cho Phaân vieän Sinh hoïc Ñaø Laït. Naêm 1991 Phaân vieän môû cöûa ñoùn khaùch ñeán tham quan. Chöùc naêng cuûa vieän: Nghieân cöùu nhöõng gì thuoäc veà ñoäng thöïc vaät cuûa nuùi röøng taây nguyeân, ñeå töø ñoù ñeà ra caùc chöông trình kinh teá cho phuø hôïp vôùi caùc tænh cao nguyeân. Vieän goàm nhieàu phoøng nghieân cöùu, nhöõng phoøng ñoùn khaùch tham quan goàm:

Phoøng ñaàu tieân (phoøng chính) laø nôi ñaët hai moâ hình vuõ truï vaø sao kim, sao hoûa; tieáp ñeán laø caùc phoøng tröng baøy caùc loaïi thuù röøng taây nguyeân theo töøng boä: boä gaëm nhaám, boä aên thòt, lôùp chim,…

Bieät thöï Haèng Nga

Toïa laïc soá 3 Huyønh Thuùc Khaùng, treân ñöôøng Leâ Hoàng Phong ñi leân Dinh Baûo Ñaïi, nhìn veà phía tay phaûi ta thaáy coù moät bieät thöï ñoäc ñaùo mang hình daùng cuûa moät caây coå thuï cao to vaø hai con höôu cao coå beân caïnh. Ñoù laø Bieät thöï Haèng Nga.

Nhaø nghæ ñöôïc xaây döïng vaø baøi trí theo moät quan ñieåm môùi veà kieán truùc xaây döïng & du lòch cuûa KTS Ñaëng Vieät Nga. Taïi ñaây khoâng coù nhöõng goùc caïnh, ñoái xöùng, ñöôøng thaúng theo kieán truùc coå truyeàn maø taát caû ñeàu löôïn troøn vaø dôïn soùng. Khaùch ñeán ñaây qua moät voøm coång nhoû laø coù caûm töôûng nhö ñi laïc vaøo moät theá giôùi thaàn thoaïi vaø coå tích vôùi khoâng gian tónh mòch, khoâng khí trong laønh, vöôøn ngheä thuaät vôùi nhöõng hình töôïng nhö naøng Kachiusha thoân nöõ nöôùc Nga… Caùc phoøng nguû ñöôïc boá trí trong goác caây coå thuï vaø toå kieán khoång loà. Nhaø coù 5 taàng, taàng treân cuøng laø moät quaày röôïu. Moãi phoøng nguû mang moät teân rieâng vaø coù kieåu trang trí, rieâng treân coå vaø thaân con höôu sao (cao khoaûng 20m) laø phoøng giaûi khaùt. Khaùch ñi leân baèng nhöõng baäc thang chaät heïp, nhöng khi ñeán nôi nhìn ra beân ngoaøi qua khung cöûa soå, ta seõ khoâng coøn nghó raèng nôi mình ñang ngoài laø chaät heïp nöõa. Ñoù laø söï kyø dieäu cuûa Bieät thöï Haèng Nga ñem laïi cho khaùch tham quan. Nhaø thô Trung Kieân ñaõ ca ngôïi nhö sau:

Höôu sao vöôøn nhoû chò Haèng

Ai ngöôøi thích cöôõi ngaém traêng töï tình

Nheän giaêng nhöõng löôùi voâ hình

Giöõ naøng coâng chuùa aån mình döôùi thô.

Vöôøn hoa thaønh phoá (Vöôøn hoa Bích Caâu)

Vöôøn hoa naèm trong thung luõng nhìn ra thöôïng nguoàn Hoà Xuaân Höông, bao quanh laø Ñoài Cuø, Vieän nghieân cöùu haït nhaân vaø tröôøng ÑH Ñaø Laït. Vöôøn hoa troàng vaø baûo quaûn caùc loaïi hoa vaø caây caûnh, ñaëc bieät phong lan vaø ñòa lan doài daøo chuûng loaïi. Vaøo cuoái naêm 1995, thaønh phoá Ñaø Laït tieáp nhaän 50 caây anh ñaøo Nhaät do toøa ñaïi söù Nhaät taëng. Vöôøn hoa nhaän veà troàng 40 caây, nhaø thuûy taï troàng 10 caây. Qua vaøi thaùng troàng vaø chaêm soùc, caây ñaõ phaùt trieån toát. Tröôùc 1975, khu ñaát tröôùc coâng vieân laø vöôøn Bích Caâu Ñaø Laït. Trong moät thôøi gian daøi vöôøn Bích Caâu khoâng moät ngöôøi chaêm soùc, hoa taøn luïi. Ñeán khi coâng vieân Ñaø Laït ñöôïc thaønh laäp (1989-1990), vöôøn Bích Caâu khoâng coøn nöõa. Ñaây laø ñieàu ñaùng tieác vôùi nhöõng ai ñaõ töøng soáng ôû Ñaø Laït, vaø vöôøn Bích Caâu ñaõ ñeå laïi trong loøng hoï bieát bao kyû nieäm cuûa thuôû thieáu thôøi.

Ñaàu tieân ñaây laø khu bieät thöï cuûa ngöôøi Phaùp teân David xaây döïng naêm 1938, sau khi veà Phaùp baùn laïi cho oâng Nghieäp Ñoaøn. OÂng Nghieäp Ñoaøn laø cha cuûa oâng Minh Taâm, sau giaûi phoùng hieán cho nhaø nöôùc Vieät Nam. Naêm 1978-1979 duøng laøm nhaø khaùch cho Boä Noäi Vuï, ñeán naêm 1990 chuyeån sang khai thaùc du lòch. Toaøn boä khu vöïc coù dieän tích 18ha, phaàn lôùn laø röøng thoâng, trong ñoù ñaát xaây döïng laø 5ha, giöõa khu vöôøn hoa coù khaùch saïn Minh Taâm (36 phoøng). Vöôøn hoa coù nhieàu loaïi hoa: Mimosa laù baïc hoa vaøng, hoa Caåm tuù caàu, Phuø dung, Caåm chöôùng, Xaùc phaùo, Forget Me not,… Ñaëc bieät laø hoa Hoàng vôùi nhieàu maøu saéc khaùc nhau.

Ñöôïc taïo bôûi ñaäp Ña Thieän chaén doøng chaûy cuûa nhöõng con suoái nhoû töø caùc ngoïn ñoài cao xung quanh. Ngaøy tröôùc ngöôøi Phaùp ñaët teân Valleùe D’amour. Naêm 1953, Chuû tòch Hoäi ñoàng Ñaø Laït Nguyeãn Vyõ ñaõ ñoåi thaønh teân Vieät ñeå phuø hôïp vôùi baûn saéc daân toäc vaø ñoåi thaønh teân Thung luõng Tình Yeâu. Töø ñoù ñeán nay noù ñaõ thaønh ñieåm hoø heïn vui chôi, giaûi trí cuûa thanh nieân nam nöõ Ñaø Laït vaø du khaùch ñeán tham quan thaønh phoá naøy.

Laø moät hoà lôùn naèm ngay trung taâm thaønh phoá Ñaø Laït, coù dieän tích 4,5ha, ñöôøng chu vi voøng hoà 5km. Hoà thaønh laäp do saùng kieán cuûa oâng Cugnac. Naêm 1919 kyõ sö coâng chaùnh Lable cho xaây döïng moät ñaäp chaén töø nhaø haøng thuûy taï ñeán quaùn Höông Ñaïo cuõ. Naêm 1923 laïi xaây theâm moät ñaäp chaén nöõa thaønh hai hoà. Thaùng 3/1932, moät côn möa baõo lôùn laøm cho hai ñaäp bò vôõ. Naêm 1934-1935 kyõ sö Traàn Ñaêng Khoa cho xaây moät ñaäp lôùn laø caàu OÂng Ñaïo ngaøy nay (keá nhaø Quaûn ñaïo Phaïm Khaéc Hoøe). Ngöôøi Phaùp ñaët teân laø Grand Lac (Hoà Lôùn). Naêm 1953, Nguyeãn Vyõ, Chuû tòch Hoäi ñoàng Thò chính Ñaø Laït ñoåi teân laø Hoà Xuaân Höông, laáy teân cuûa Baø chuùa thô Noâm noåi tieáng cuûa Vieät Nam theá kyû XIX. Neáu khoâng coù hoà nöôùc thì Ñaø Laït seõ ñôn ñieäu bieát bao. Nhaø thô Haøn Maêïc Töû trong baøi thô “Söông muø Ñaø Laït” coù ñoaïn vieát:

…Ai haõy laøm thinh chôù noùi nhieàu

Ñeå nghe döôùi ñaùy nöôùc hoà reo

Ñeå nghe tô lieãu run trong gioù

Vaø ñeå xem trôøi giaûi nghóa yeâu…

Hoà coù veû kieàu dieãm cuûa phöông Taây, nöôùc xanh soi boùng nhöõng caây Traøm boâng ñoû (chuùng a thöôøng goïi nhaàm laø lieãu ruû), nhöõng caây Anh ñaøo hay Mimoâsa khoâng e leä ngaïi ngaàn, luoân luoân chaøo ñoùn du khaùch töø khaép phöông trôøi veà thaêm Ñaø Laït. coù ai ngôø raèng caùch ñaây chæ 100 naêm, ñaùy hoà coø laø xöù sôû, baûn laøng cuûa ngöôøi daân toäc baûn ñòa. Haøng naêm, ñeán muøa giaùp Teát, hoa anh ñaøo nôû roä, hoà nhö khoaùc moät boä aùo luïa maøu hoàng thaät töôi,kieâu sa.

Thaùng 10/1984, UBND Laâm Ñoàng quyeát ñònh söûa sang laïi hoà Xuaân Höông, xaây bôø caàu OÂng Ñaïo. Chuùng ta coù dòp thaáy roõ theâm lòch söû cuûa hoà nöôùc, phaùt hieän moät soá di chæ cuûa con ngöôøi ñaõ töøng cö truù ôû Ñaø Laït töø raát xa xöa. Ñaây laø laàn chænh trang lôùn nhaát töø tröôùc ñeán nay. Ngaøy 16/11/1988, hoà Xuaân Höông ñöôïc Boä VH-TT coâng nhaän laø moät trong 464 thaéng caûnh caáp quoác gia.

Ñoài Cuø

Naêm 1919 KTS Lable ngöôøi Anh trong döï aùn quy hoaïch thaønh phoá Ñaø Laït ñaõ choïn hoà Xuaân Höông vaø ñoài Cuø laøm khu vöïc baát khaû xaâm phaïm ñeå taïo neân caûnh quang thoaùng maùt cho Ñaø Laït, töø ñoù saân golf 9 loã ñöôïc xaây döïng vaø trôû thaønh thaønh vieân cuûa CLB caùc saân golf ñeïp cuûa theá giôùi. Moân chôi golf coøn ñöôïc goïi laø chôi cuø, neân coù leõ coù teân ñoài Cuø töø ñoù. Sau naêm 1975 moân theå thao naøy taïm thôøi bieán maát, ñoài Cuø trôû thaønh nôi caém traïi du ngoaïn cuûa du khaùch, cuõng nhö cuûa ngöôøi daân Ñaø Laït.

Naêm 1991, UÛy ban Nhaø nöôùc Hôïp taùc Ñaàu tö ñaõ cho pheùp Cty Lieân doanh DRI (thuoäc Cty Du lòch Laâm Ñoàng) lieân doanh vôùi Cty Danao cuûa Hongkong ñaàu tö naâng caáp ñoài Cuø thaønh saân golf 18 loã ñeå tieáp ñoùn khaùch quoác teá. Coâng trình khôûi coâng töø 1/2/1992 ñeán 24/2/1994 khaùnh thaønh.

Chuøa Taøu (Thieân Vöông Coå Saùt töï)

Laø moät ngoâi chuøa du khaùch khoâng theå boû qua moãi khi ñeán Ñaø Laït. Chuøa goàm coù phaàn Tieàn ñöôøng vaø Chaùnh ñieän. Töø coång Tam quan vaøo Tieàn ñöôøng ta gaëp ngay töôïng ñöùc Phaät Di Laëc ngoài cöôøi thoaûi maùi. Qua khoûi saân roäng ñeán Chaùnh ñieän, khaùch seõ voâ cuøng ngaïc nhieân vaø thích thuù khi chieâm ngöôõng 3 böùc töôïng Phaät baèng traàm höông ñöôïc Hoøa thöôïng Thoï ñöa töø Hongkong veà töø naêm 1958. Töôïng Phaät A Di Ñaø ôû giöõa, töôïng Phaät Quan Theá AÂm Boà Taùt vaø Ñaïi Theá Chí Boà Taùt hai beân, moãi töôïng cao 4m, naëng 1,5 taán, cho ñeán nay chöa ai khaúng ñònh ñöôïc töôïng laøm töø naêm naøo, nhöng caùc nhaø khoa hoïc khaûo coå ñaùnh giaù laø töôïng ñöôïc taïc töø theá kyû XVI taïi Trung Hoa. Naêm 1958 chuøa chæ laø maùi tole, coät goã ñôn sô, ñeán naêm 1989 chuøa ñöôïc truøng tu naâng caáp vôùi kieán truùc nhö ngaøy nay. Sau chuøa, treân ñænh ñoài laø töôïng Thích Ca Phaät Ñaøi sôn maøu traéng cao 6m, phía döôùi töôïng Phaät laø moät nhaø khaùch ñeå du khaùch nghæ chaân sau khi leân chieâm ngöôõng töôïng Phaät. Treân töôøng cuûa nhaø khaùch khaéc hoïa toaøn boä cuoäc ñôøi vaø quaù trình tu haønh cuûa ñöùc Phaät. Chuøa Thieân Vöông Coå Saùt coøn ñöôïc goïi laø chuøa Taøu, coù leõ do caùc vò sö saõi ôû ñaây laø ngöôøi Hoa, vaø moïi bieåu ngöõ, chuù thích ñeàu vieát baèng tieáng Hoa laø chính.

Hoà caùch Ñaø Laït 6km veà höôùng Ñoâng Baéc, treân ñöôøng ñi Chi Laêng – Thaùi Phieân. Nguyeân sô nôi ñaây chæ laø moät hoà nhoû, muøa möa môùi coù nöôùc, coøn muøa khoâ caïn nöôùc. Hoà hieän nay coù nöôùc quanh naêm do coù ñaäp nöôùc. Hoà Than Thôû coøn ñöôïc goïi laø hoà Söông Mai vì vaøo buoåi saùng söông phuû caû maët hoà, taïo neân khung caûnh laõng maïn, thô moäng.

Ñeán vôùi Ñaø Laït, khoâng ai khoâng thaáy hai ngoïn nuùi LangBiang, hay coøn goïi laø nuùi Baø, nuùi Nhuùt. Caùc nhaø nghieân cöùu ngöôøi Phaùp ñaõ tìm hieåu khaù nhieàu veà ngoïn nuùi naøy. Ñænh LangBiang cao 2169m, du khaùch coù theå thaáy hai ñænh cuûa noù nhö boä ngöïc caêng traøn söùc soáng cuûa moät phuï nöõ ñang naèm nhìn leân baàu trôøi trong xanh. Nhìn töø Ñaø Laït, du khaùch ngôõ raèng hai ñænh nuùi LangBiang lieàn nhau, coù theå ñi töø ñænh naøy ñeán ñænh khaùc. Nhöng thaät ra khoâng theå ñi lieân tuïc vôùi nhau vì tröôùc ñaây coù moät con ñöôøng quanh co qua moät thung luõng noái lieàn hai ñænh, nhöng baây giôø thì khoâng theå tìm thaáy ñöôïc nöõa. LangBiang ghi daáu moät moái tình chung thuûy ñaõ ñi vaøo huyeàn thoaïi. Nhaø nghieân cöùu daân toäc hoïc Nguyeãn Hoàng Nhaät trong moät ñôït ñi dieàn daõ taïi Laïc Döông ñaõ ghi laïi ñöôïc söï tích veà LangBiang nhö sau:

Khi ngöôøi Kinh ñeán ñaây laäp nghieäp ñaõ ñem theo nhöõng thaàn thoaïi, tín ngöôõng cuûa queâ höông gaén vôùi teân ñoài teân nuùi, töø ñoù LangBiang coøn coù theâm Nuùi Baø, hay phieân LangBiang ra tieáng Vieät thaønh Laâm Vieân cho deã goïi.


BÌNH THUAÄN

Giöõa theá kyû 17 Bình Thuaän laø moät vuøng ñaát coøn hoang sô, nhöng qua nhöõng laàn theo ñaøn caù vuï Nam, ngö daân mieàn Baéc môùi phaùt hieän ñaây laø moät vuøng bieån giaøu haûi saûn, möa thuaän gioù hoøa. Ñeán cuoái theá kyû 17 ñuôïc söï khuyeán khích cuûa Chuùa Nguyeãn cö daân ngöôøi Vieät di daân ngaøy caøng ñoâng, khai phaù bieán ñaát hoang sình laày thaønh ñoàng ruoäng, xoùm laøng vaïn chaøi…

Naêm 1692, Chuùa Nguyeãn ñaët teân vuøng ñaát môùi khai phaù laø Thuaän Phuû, naêm 1694 ñoåi thaønh Thuaän Thaønh traán. Ñeán naêm 1697 phuû Bình Thuaän ra ñôøi vôùi ñòa giôùi töø nam soâng Phan Rang trôû vaøo giaùp vôùi vuøng ñaát Bieân Hoøa ngaøy nay goàm 4 ñaïo: Phan Rang, Phan Thieát, Ma Ly vaø Phoá Haøi. Naêm Minh Maïng thöù 13 (1832) thaønh laäp tænh Bình Thuaän goàm hai phuû: phuû Ninh Thuaän vaø phuû Haøm Thuaän. Ngaøy 20/10/1898, vua Thaønh Thaùi xuoáng Duï coâng boá Phan Thieát thaønh thò xaõ cuøng luùc vôùi Thanh Hoùa, Vinh Hueá, Hoäi An… Naêm 1976 laø tænh Thuaän Haûi. Naêm 1993, Thuaän Haûi ñöôïc taùch thaønh hai tænh Bình Thuaän vaø Ninh Thuaän. Tænh Bình Thuaän coù dieän tích 7992km², daân soá 1.047.040 (1/4/1999) goàm ngöôøi Vieät, Chaêm, Hoa… trong ñoù ngöôøi Vieät chieám 93%. Tænh coù 192km ñöôøng bôø bieån, Phuù Quyù laø ñaûo lôùn nhaát, dieän tích 2300ha. Khí haäu khaéc nghieät nhaát Vieät Nam, nhieät ñoä trung bình naêm 27^oC, löôïng möa 800mm/naêm.

• 
  Tænh lî laø thaønh phoá Phan Thieát vaø caùc huyeän Tuy Phong, Baéc Bình, Muõi Neù, Haøm Thuaän Baéc, Haøm Thuaän Nam, Haøm Taân, Ñöùc Linh, Taùnh Linh vaø huyeän ñaûo Phuù Quyù.
  
• 
  Ngö tröôøng Bình Thuaän laø moät trong nhöõng ngö tröôøng lôùn vôùi haûi saûn ñaùnh baét haøng naêm ñaït khoaûng 120.000 taán/naêm.
  

Caûnh quan Phan Thieát thô moäng, hieàn hoøa vaø haáp daãn. Giöõa thaønh phoá, 3 chieác caàu naèm vaét ngang soâng. Beân taû ngaïn coù thaùp nöôùc ñöôïc xaây döïng khoaûng naêm 1934-1935 caáu truùc ñeïp, cao treân 30m, ñöôøng neùt haøi hoøa, gaàn guõi vôùi thaùp chuøa ñình daân toäc. Beân höõu ngaïn, coù khu di tích tröôøng Duïc Thanh vaø Phaân vieän Baûo Taøng Hoà Chí Minh, vôùi töôïng Baùc nhìn ra doøng soâng cöûa bieån nhö ngaøy naøo Baùc ñöùng laëng beân doøng soâng suy nghó chuyeän nöôùc non. Veà phía Ñoâng Baéc, töø töôïng ñaøi chieán thaéng, ñaïi loä Nguyeãn Taát Thaønh thaúng taép ra Ñoài Döông. Hai beân ñöôøng, caùc coâng sôû ñöôïc xaây döïng beà theá, khang trang. Caïnh ñoù, saân Golf Phan Thieát traûi daøi vôùi baõi coû ñoài caây, haøng döøa xanh ñeïp maét, ñöôïc bieát saân Golf naøy ñöôïc xeáp loaïi taàm côõ lôùn ôû Ñoâng Nam AÙ.

Nhöng ñaùng thöôûng ngoaïn nhaát laø phong caûnh doïc theo bôø bieån töø muõi Keâ Gaø giaùp Haøm Thuaän Nam ñeán Hoøn Rôm-Muõi Neù, baõi caùt vieàn laáy röøng. Giöõa hai maøu nöôùc bieån vaø laù caây xen keû nhöõng ñoäng caùt traéng phau, vaùch ñoài ñoû röïc thay ñoåi ñoä ñaäm, nhaït theo aùnh naéng töøng giôø. Khi nöôùc trieàu leân, soùng voã rì raàm vôøn treân gheành ñaù maáp moâ nhöõng raëng döøa nhö tröôøn ra baõi bieån. Noùi ñeán caûnh quan Phan Thieát laø moïi ngöôøi nhôù ñeán ñænh ñoài Laàu OÂng Hoaøng loäng gioù, ñeán raëng döøa xanh xöù Raïng vaø nhöõng ñoài caùt noåi tieáng cuûa Muõi Neù. Laàu OÂng Hoaøng laø moät ngoâi bieät thöï ñöôïc xaây döïng töø naêm 1910, do moät Coâng töôùc ngöôøi Phaùp teân Montpensier ñeán Phan Thieát ñeå saên baén voi, tröôùc böùc tranh tuyeät taùc thieân nhieân daønh cho vuøng bieån Phan Thieát, oâng ñaõ xin pheùp xaây moät bieät thöï treân ngoïn ñoài laøng Ngoïc Laâm, Phuù Haøi, ñoàng baøo Phan Thieát goïi laø “Laàu OÂng Hoaøng”. Bieät thöï aáy ñaõ ñoå naùt trong chieán tranh vöøa qua, nhöng ngaøy nay vaãn coøn ñöôïc nhaéc tôùi laø moät nôi töøng thu huùt ñoâng ñaûo du khaùch gaàn xa.

Khoâng phaûi khi ngöôøi Phaùp ñeán môùi phaùt hieän ñaây laø moät vuøng phong caûnh höõu tình, moät nôi nghædöôõng lyù töôûng maø tröôùc ñoù nhaø thô yeâu nöôùc Nguyeãn Thoâng cuõng ñaõ thaû hoàn mình laâng laâng theo maây trôøi, nöôùc bieån. Chuùng ta haõy ñoïc moät ñoaïn trong baøi kyù “Kyù ôû Ngoïc Sôn” khaéc treân bia moä, nôi an nghæ cuûa nhaø thô: “Naêm Ñinh Söûu 1877, toâi laøm boá chaùnh Bình Thuaän, thöôøng xuoáng caùc huyeän, nhaân ñi qua thoân Ngoïc Laâm, phía Ñoâng Phuû Haøm Thuaän leân cao nhìn quanh, thaáy soâng nuùi coù tình toâi laáy laøm thích, ñöùng nhìn laâu khoâng chaùn. Sau luùc toâi traêm tuoåi, khoâng bieát hoàn phaùch coù nhôù ñeán nuùi naøy nöõa khoâng?Ñieàu aáy khoâng theå bieát ñöôïc. Nhöng maø hoa röøng, traêng beå, buoàm ngö phuû cuøng nhöõng cuoän khoùi maây thay ñoåi, hình giao thaàn chaäp chôøn thì sau naøy vaãn coù theå coáng hieán moät caùch thích maét cho nhöõng nhaø thô tôùi ñaây vieáng caûnh”.

Gaãm laïi lôøi nhaø thô yeâu nöôùc Nguyeãn Thoâng thì chuùng ta ñuû roõ caûnh trí töø nuùi Coá Ngoïc Sôn ñeán caùc ngoïn ñoài Laàu OÂng Hoaøng ñeïp xinh ñeán theá. Laàu OÂng Hoaøng ñaõ ñoå naùt theo chieán tranh (ngaøy nay trong phaùt trieån du lòch ñaõ coù nhieàu ngoâi laàu, bieät thöï thay theá) nhöng ñieàu may maén cho Phan Thieát, cho vuøng ñaát sôn thuûy höõu tình naøy laø treân ñænh ñoài cao vaãn coøn baûo toàn ñöôïc hai ngoâi thaùp Chaêm ñöôïc xaây döïng töø theá kyû VIII, ñaõ ñöôïc xeáp haïng di tích quoác gia, laø taøi saûn vaên hoùa quí baùu cuûa nhaân daân Bình Thuaän vaø caû nöôùc. Caïnh ñoù laø ngoâi chuøa teân goïi Böûu Sôn Töï, theo tích keå laïi raèng, luùc Nguyeãn Aùnh laùnh naïn Taây Sôn coù gheù aån thaân ôû ñoù, cho neân chuøa sau naøy ñöôïc Gia Long ban hieäu laø “Ngöï Töù Böûu Sôn Töï”.

Du khaùch ñeán Phan Thieát khoâng theå khoâng leân ñoài nhìn veà höôùng nam vôùi cöûa bieån Phuù Haøi, baõi bieån Ñoài Döông, Thöông Chaùnh, vôùi trung taâm thaønh phoá nhaø cöûa hieän aån döôùi nhöõng raëng döøa xanh, quoác loä vaét qua vaø doøng soâng Quao uoán löôïn giöõa caùnh ñoàng muoái traéng. Coøn nhìn veà höôùng baéc vôùi ngoïn nuùi Taø Zoân nhuù leân giöõa ruoäng ñoàng xanh töôi. Xa tít nöõa laø raëng nuùi OÂng cuûa cuoái daõy Tröôøng Sôn, gôïi leân bieát bao ñieàu meán yeâu queâ höông, ñaát nöôùc. Xuoáng ñoài, du khaùch tieáp tuïc cuoäc haønh trình veà Muõi Neù-Hoøn Rôm. Con ñöôøng môùi môû roäng traùng nhöïa phaúng lì aån mình döôùi nhöõng ngoïn döøa xanh ñöa chuùng ta tôùi moät vuøng du lòch sinh thaùi bieån vôùi baûi taém saïch seõ trong laønh, ñoài caùt traéng phau, nôi nhöõng nhaø nhieáp aûnh cho ra ñôøi nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät noåi tieáng trong nöôùc vaø caû treân theá giôùi.

Thanh Long coù nguoàn goác töø Mexico vaø Colombia coù teân khoa hoïc Hylocereus undatus, Haw hoï Cactaccae. Vieät Nam laø moät trong ít nöôùc taïi Ñoâng Nam AÙ troàng ñöôïc Thanh Long. Bình Thuaän coù dieän tích caây Thanh Long khoaûng 2000ha, chieám 50% dieän tích caû nöôùc. Ñaây laø loaïi caây thích hôïp vôùi ñaát xaùm baïc maøu ôû Bình Thuaän, ñaát pheøn ôû ñoàng baèng Soâng Cöûu Long, ñaát ñoû Long Khaùnh… vaø ñaëc bieät raát thích hôïp vôùi khí haäu noùng vaø cöôøng ñoä aùnh saùng maïnh. Thanh Long laø loaïi caây coù loaïi reã laø reã ñòa sinh huùt chaát dinh döôõng trong ñaát vaø reã khí sinh baùm vaøo thaân caây ñeå leo. Caây cho töø 3 ñeán 4 ñôït caønh, ñôït caønh thöù nhaát laø meï cuûa ñôït caønh thöù hai, thôøi gian ra hai ñôït caønh töø 40-50 ngaøy, caây moät tuoåi coù trung bình 30 caønh. Hoa thuoäc loaïi löôõng tính, xuaát hieän töø trung tuaàn thaùng 3 döông lòch ñeán thaùng 10, thôøi gian töø khi ra nuï ñeán khi hoa taøn khoaûng 10 ngaøy, sau ñoù phaùt trieån thaønh traùi töø 20-25 ngaøy sau ñoù seõ cho thu hoaïch. Traùi chín treân caây caøng laâu thì traùi caøng ngoït.

Thanh Long traùi vuï: Coù moät ngöôøi nuoâi vòt tình côø quaây maøn quanh caùc caây Thanh Long vaø gaén ñeøn vaøo ban ñeâm ñeå troâng coi ñaøn vòt. Khoâng ngôø caùc caây Thanh Long khu vöïc coù gaén ñeøn laïi cho traùi sôùm hôn. Töø söï kieän naøy, naêm 1995 nhöõng ngöôøi troàng Thanh Long ñaõ aùp duïng vaø cho keát quaû raát toát. Ñeán thaùng 12/1997 ñaõ aùp duïng roäng raõi phöông thöùc cho traùi traùi vuï naøy.

Truyeàn thuyeát veà Thaày Thím

Dinh Thaày Thím thuoäc laøng Tam Taân cuõ, xaõ Taân Haûi, huyeän Haøm Taân, tænh Bình Thuaän. Naèm giöõa vuøng röøng heûo laùnh, treân moät baõi caùt traéng caùch bieån 2km. Dinh Thaày Thím ñöôïc xaây döïng 1879 vaøo thôøi Töï Ñöùc vaø ñöôïc toân taïo nhieàu laàn 1915-1924-1988. Haøng naêm ngaøy 15/9 aâm lòch laø ngaøy leã lôùn Dinh Thaày Thím. Dinh Thaày Thím ñöôïc coâng nhaän laø Di tích lòch söû vaên hoùa vaøo naêm 1994.