MÔI TRƯỜNG Chương 1.KHÁI QUÁT VỀ MÔI TRƯỜNG

1.1.4Mối quan hệ giữa môi trường và phát triển

• 
  Phát triển là quy luật chung của mọi thời đại, của các quốc gia.
  
• 
  Phát triển là mục tiêu trung tâm của moi chính phủ.
  
• 
  Phát triển là trách nhiệm chính trị của các quốc gia.
  
• 
  Phát triển bền vững là cách phát triển nhằm thỏa mãn nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không ảnh hưởng đến khả năng thỏa mãn nhu cầu của thế hệ mai sau.
  
• 
  Phát triển bền vững có thể được xem là một tiến trình đòi hỏi sự tiến triển đồng thời của bốn lĩnh vực: kinh tế, nhân văn (dân số, văn hóa, giáo dục, y tế, phúc lợi xã hội,…), môi trường, kỹ thuật (kỹ thuật sạch, giảm thải CO2, loại bỏ CFCS, công nghệ mới,…).
  
• 
  Một “xã hội bền vững” phải có nền “kinh tế bền vững” là sản phẩm của sự phát triển bền vững.
  

Các mục tiêu trên được thực hiện bằng những hoạt động phát triển. Ở mức vĩ mô các hoạt động này là các chính sách, chiến lược, các chương trình và kế hoạch dài hạn về phát triển kinh tế xã hội của Đảng và nhà nước. Ở mức vi mô là các dự án phát triển cụ thể về khai thác tài nguyên thiên nhiên, sản xuất hàng hóa, dịch vụ, xây dựng cơ sở hạ tầng,… Các hoạt động này thường là nguyên nhân gây nên những sự sử dụng không hợp lý, lãng phí tài nguyên thiên nhiên, làm suy thoái chất lượng môi trường. Đây chính là các vấn đề môi trường, mà khoa học môi trường cần phải nghiên cứu giải quyết.

Phát triển là xu thế tất yếu của mọi xã hội, là quy luật của tiến hóa trong thiên nhiên. Không thể ngừng hay kìm hãm sự phát triển của xã hội loài người, mà phải tìm ra con đường phát triển thích hợp để giải quyết các mâu thuẫn giữa môi trường và phát triển.

Môi trường là tổng hợp các điều kiện sống của con người, còn phát triển là quá trình sử dụng và cải thiện các điều kiện đó. Giữa môi trường và phát triển có mối quan hệ hữu cơ. Môi trường là địa bàn, là đối tượng của phát triển. Phát triển là nguyên nhân gây ra mọi biến đổi tích cực và tiêu cực đối với môi trường.

Một số ảnh hưởng của sự phát triển khoa học và công nghệ lên môi trường:

1. 
   Ảnh hưởng của việc khai thác và sử dụng năng lượng
   

Ảnh hưởng của việc sử dụng năng lượng:

Sự trao đổi kỹ thuật về phương diện chất khí vượt quá vào khoảng 15 lần sự trao đổi sinh học. Hàng năm cần dùng một lượng O₂ cho kỹ thuật, bằng lượng O₂ cần cho hô hấp của 43 tỷ người.

+ Theo Reiter (Mỹ), trong một triệu năm nửa hàm lượng O₂ trong khí quyển giảm 10%. Nhưng theo Riabsikov, sau 165 năm nửa O₂ tự do trong khí quyển giảm đến 17%, nghĩa là đến giới hạn nguy hiểm cho con người.

+ Theo Revelle, 1965 thì đến năm 2000 CO₂ chỉ tăng 25%. Nhưng mới đây theo dự báo của Hội Bác học Mỹ thì đến năm 2000 lượng CO₂ trong khí quyển sẽ tăng gấp hai. Theo Jean Francis Roger (nhà Khí tượng Pháp) thì khi CO₂ tăng gấp 2, nhiệt độ trung bình toàn cầu sẽ tăng 3,5 – 4,2^oC. CO₂ hấp thụ bức xạ tia hồng ngoại (sóng dài) khi tăng sẽ làm khí quyển nóng lên. Trong vòng 10 năm qua nhiệt độ trung bình tăng 0,3 – 0,8^oC. Ở các chí tuyến và các cực tăng nhiều hơn, có nơi đến 5^oC.

Năng lượng hạt nhân và ô nhiễm phóng xạ:

+ Sau những vụ nổ thí nghiệm năng lương nguyên tử từ 1958 về trước đã làm toàn bộ nước trên bề mặt hành tinh ô nhiễm bởi hơn 200 nguyên tố phóng xạ và các đồng vị của chúng.

+ Khi sử dụng năng lượng hạt nhân có thể làm ô nhiễm môi trường khí trong các khâu như khai thác và chế biến quặng, trong lúc nhà máy điện nguyên tử hoạt động, lúc thay nhiên liệu, khi bảo quản các chất thải phóng xạ, nổ hạt nhân (mưa phóng xạ),…

Ảnh hưởng của việc khai thác thủy năng:

Các nhà máy thủy năng trên thế giới: đập Tam Hiệp trên sông Trường Giang (Trung Quốc) công suất 20.000MW lớn nhất thế giới, đập Itaipu trên sông Parana – Brasil ở biên giới Paragoay công suất 12.600MW, Trị An là 400MW,… Những biến đổi khi đắp đập ngăn sông xây dựng hồ chứa làm thủy điện là:

+ Tỷ lệ tổng các anion của các axit mạnh trên các axit yếu tăng dần lên.

+ Một số kim loại nặng Cd, Pb, Cu tăng lên.

+ Sắt tăng lên.

+ Độ bẩn tăng lên.

+ BOD tăng lên.

+ Hàm lượng oxy hòa tan (DO) giảm.

+ Độ kiềm giảm.

+ Canxi giảm.

+ Tổng số loài và độ đa dạng về loài của quần xả giảm.

+ Những loài làm thức ăn cho tôm cá ít đi.

+ Xuất hiện nhiều loài độc hại.

+ Tổng lưu lượng nước của sông giảm đi.

+ Khả năng bồi đắp của sông kém đi (phù sa giảm).

+ Biến đổi cấu trúc đất đai ở dưới đập theo hướng xấu đi như là: mặn hóa, chua phèn hóa tăng.

+ Năng suất vật nuôi cây trồng vùng cửa sông giảm. Sức khỏe và môi trường xấu đi.

VD: Sau khi đắp đập Aswan ở Ai Cập, 3 năm đầu sản lượng cá trích giảm đi 97%. Trước khi có đập khai thác được 18 ngàn tấn/năm.

2. 
   Ảnh hưởng của một số ngành công nghiệp tới môi trường
   

• 
  Theo UNEP, hàng năm Đức đổ ra biển 375 tấn axit H2SO4, nước thải công nghiệp 10km3/năm (30% là công nghiệp hóa chất) ; ở Mỹ mỗi năm công nghiệp chế tạo tuôn ra 50km3 nước thải (27% công nghiệp hóa học).
  
• 
  Nước thải công nghiệp cả thế giới là 500km3/năm, trong đó 1/3 bị ô nhiễm đến mức không sử dụng lại được nếu không xử lý (A.G.Ixatsenko, 1985).
  

• 
  Nhu cầu về giấy trên thế giới tăng không ngừng. Năm 1850 toàn cầu mới sản xuất 1 triệu tấn giấy, năm 1990 tăng lên 80 lần. Để sản xuất giấy và xenlulozơ đòi hỏi 1 lượng nước rất lớn (1 tấn sản phẩm cần 500m3 nước) do đó thải ra một lượng nước thải rất lớn.
  

3. 
   Ảnh hưởng của sản xuất nông nghiệp tới môi trường
   

+ Từ năm 1912 – 1972: N từ 0,7 triệu tấn tăng lên 35 triệu tấn, P từ 2 triệu tấn tăng 24 triệu tấn, K từ 1 triệu tấn tăng 20 triệu tấn.

+ Ngày nay có khoảng 1.000 loại hóa chất bảo vệ thực vật, thường sử dụng 100 loại hóa chất như là: DDT (Diclo diphenyl triclo methylmetal) đây là chất rất khó phân hủy trong 10 năm chỉ phân hủy 1/2 khối lượng, DDT tác động rất chậm và dần dần phá hủy hệ thần kinh nên hiện nay trên thế giới đã cấm sử dụng; Parathion; Taxaphen (chất diệt côn trùng độc nhất),…

Một số biểu hiện cực đoan của các quy trình kỹ thuật nông, lâm, ngư:

+ Dùng nhiều thuốc bảo vệ thực vật làm chết tảo lam cố định đạm và các tảo khác. Diệt các động vật không xương và các vi sinh vật.

+ Tưới nước không đúng (quá nhiều) làm tăng độ ẩm gây ra bệnh do nấm phát triển.

+ Điều chỉnh độ bẩn và độ phì trong các ao nuôi tôm, cá không đúng gây dịch bệnh và giảm năng suất.

+ Quy hoạch vị trí nuôi thủy sản không đúng gây ô nhiễm môi trường nước cho cả cộng đồng.

+ Chặt phá rừng để nuôi tôm không đúng tỉ lệ (chặt quá nhiều).

+ Diệt các sinh vật có ích: chim, rắn, rùa, ba ba, ếch, nhái làm tăng côn trùng có hại.

+ Nhập những sinh vật có hại: ốc bươu vàng, bèo Nhật Bản.

+ Dùng thuốc nổ để khai thác thủy sản.

+ Trong nghề nuôi chưa tận dụng được độ đa dạng sinh học để tăng nguồn thức ăn tự nhiên, tránh các loài độc hại làm giảm năng suất.

+ Tách rời từng kỹ thuật riêng lẻ, không tính đến thiên nhiên là một khối thống nhất. Người trồng lúa chỉ quan tâm tới lúa mà không quan tâm đến việc dùng quá nhiều thuốc trừ sâu làm hại thủy sản.

+ Thủy sản chỉ quan tâm đến việc nuôi cá mà không quan tâm đến việc gây ô nhiễm đầu nguồn nước làm hại sức khỏe của cả cộng đồng.

+ Người khai thác rừng chỉ quan tâm làm sao cho có nhiều gỗ mà không tính đến hiểm họa mất nước ngọt do phá rừng.

4. 
   Ảnh hưởng của sự phát triển công nghệ tới môi trường
   

Sự phát triển của các công cụ phục vụ cho sinh hoạt con người như: Máy điều hòa nhiệt độ, tủ lạnh,… đã thải vào môi trường không khí một lượng lớn khí CFC tác nhân chính gây hiệu ứng nhà kính và thủng tầng ôzon.