PhÇn III. X©y dùng Tªn gäi XuÊt xø ë ViÖt Nam
III-1. Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ®¨ng b¹ s¶n phÈm níc m¾m Phó Quèc III-1-1. §Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi cña huyÖn ®¶o Phó Quèc
Phó Quèc lµ mét hßn ®¶o n»m trong khu vùc vÞnh Th¸i Lan, thuéc tØnh Kiªn Giang víi täa ®é ®Þa lý: 103029' - 104009' kinh ®é §«ng vµ 9048'-10026' vÜ ®é B¾c. Lµ mét hßn ®¶o lín nhÊt níc ta víi diÖn tÝch tù nhiªn 593km2, bao gåm c¸c ®¶o Phó Quèc, quÇn ®¶o An Thíi vµ ®¶o Thæ Ch©u. Phó Quèc n»m ë vïng biÓn gi¸p ranh víi khu vùc h¶i phËn cña c¸c níc thuéc vÞnh Th¸i Lan nh Campuchia vµ Th¸i Lan. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc ph¸t triÓn giao lu kinh tÕ gi÷a ®Þa ph¬ng vµ c¸c níc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ Campuchia.
N»m trong khu vùc ®îc thiªn nhiªn u ®·i vÒ thêi tiÕt khÝ hËu: nhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m 27,50C, khÝ hËu Èm quanh n¨m víi ®é Èm trung b×nh 73-88%, lîng ma trong n¨m kh¸ cao víi trªn díi 2000mm. Ngoµi ra, khu vùc nµy cßn rÊt Ýt chÞu ¶nh hëng cña gi«ng b·o, thiªn tai. Víi tiÒm n¨ng lµ mét hßn ®¶o n»m gi÷a biÓn §«ng, Phó Quèc ®· cã ®îc mét ng trêng giµu cã, s¶n lîng h¶i s¶n dù tÝnh ®¹t 0,5 triÖu tÊn n¨m víi c¸c lo¹i h¶i s¶n quý vµ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh: c¸ c¬m, c¸ thu, c¸ ngõ, h¶i s©m...
Ngoµi ra, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ biÓn, tµi nguyªn rõng vµ yÕu tè truyÒn thèng cña con ngêi huyÖn ®¶o ®· t¹o cho Phó Quèc trë thµnh mét ®iÓm du lÞch hÊp dÉn du kh¸ch trong vµ ngoµi níc. HiÖn nay, Phó Quèc ®ang ®îc ChÝnh phñ quy ho¹ch vµ ®Çu t ®Ó x©y dùng huyÖn ®¶o trë thµnh mét ®¶o du lÞch sinh th¸i cña c¶ níc.
Víi mËt ®é d©n sè 143,7 ngêi/km2 vµo n¨m 2004, Phó Quèc lµ n¬i tËp trung sinh sèng cña h¬n 85 ngh×n ngêi d©n thuéc c¸c d©n téc Kinh, Hoa vµ Kh¬ me, trong ®ã d©n téc Kinh chiÕm chñ yÕu víi 97%. Ho¹t ®éng kinh tÕ cña huyÖn kh¸ ®a d¹ng, trong ®ã nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thñy s¶n lµ mét ngµnh mòi nhän mang l¹i thu nhËp cho ngêi d©n nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ cña huyÖn nãi chung. Thu nhËp cña ngµnh thñy s¶n chiÕm 30,15% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt GDP vµo n¨m 2004, trong xu híng ph¸t triÓn cña huyÖn ®¶o, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô du lÞch sÏ trë thµnh ho¹t ®éng kinh tÕ mòi nhän cña ®Þa ph¬ng vµo n¨m 2010.
B¶ng 2: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo c¸c ngµnh kinh tÕ cña huyÖn Phó Quèc, ®¬n vÞ %
|
2000
|
2001
|
2002
|
2003
|
2004
|
2005*
|
Thñy s¶n
|
35,92
|
36,15
|
31,25
|
28,22
|
30,15
|
27,61
|
C«ng nghiÖp
|
22,94
|
22,91
|
25,49
|
25,58
|
25,06
|
24,01
|
N«ng l©m nghiÖp
|
20,88
|
17,98
|
15,65
|
15,50
|
11,00
|
9,80
|
X©y dung c¬ b¶n
|
3,00
|
3,58
|
6,82
|
7,60
|
5,30
|
6,01
|
Th¬ng nghiÖp-vËt t
|
5,01
|
5,49
|
6,34
|
6,99
|
8,42
|
9,55
|
C¸c ngµnh kh¸c
|
12,25
|
13,89
|
14,45
|
16,11
|
20,07
|
23,02
|
Tæng
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
Nguån: Phßng Thèng kª huyÖn Phó Quèc, ( *) - sè liÖu íc tÝnh
Ho¹t ®éng ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn h¶i s¶n lµ mét trong nh÷ng nghÒ truyÒn thèng cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, toµn huyÖn hiÖn nay cã 1.749 chiÕc tµu thuyÒn ®¸nh b¾t, cïng víi c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp chÕ biÕn h¶i s¶n hµng n¨m t¹o viÖc lµm thêng xuyªn cho 13.625 lao ®éng (chiÕm 30,25% tæng sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng cña huyÖn).
Víi ngêi d©n huyÖn ®¶o Phó Quèc, níc m¾m vµ h¹t tiªu lµ hai s¶n phÈm ®Æc s¶n mang tÝnh truyÒn thèng cña ®Þa ph¬ng, lµ ho¹t ®éng thu hót kh¸ch du lÞch tham quan vµ mang l¹i nguån thu nhËp chÝnh cho nhiÒu hé gia ®×nh ho¹t ®éng trong ngµnh n«ng l©m thñy s¶n.
III-1-2 HÖ thèng s¶n xuÊt níc m¾m t¹i Phó Quèc
S¶n xuÊt níc m¾m lµ mét nghÒ truyÒn thèng cña ngêi d©n c¸c vïng ven biÓn níc ta. §· tõ l©u ngêi ViÖt Nam coi níc m¾m nh mét s¶n phÈm cã tÝnh truyÒn thèng v¨n hãa b¶n s¾c d©n téc. Theo gi¸o s Huard trong cuèn “Connaissance du Vietnam” ®îc viÕt c¸ch ®©y 50 n¨m, níc m¾m ®îc ®Þnh nghÜa lµ mét dung dÞch mÆn cã nhiÒu chÊt ®¹m b¾t nguån tõ qu¸ tr×nh ph©n hñy thÞt c¸. Tïy vµo tõng ®iÒu kiÖn vµ tËp qu¸n cña tõng vïng mµ níc m¾m ®îc s¶n xuÊt theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau vµ cã ®îc chÊt lîng kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ mïi vÞ vµ nång ®é ®¹m. T¹i Phó Quèc, nguån nguyªn liÖu c¸ c¬m dåi dµo lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi d©n ®Þa ph¬ng s¶n xuÊt ra mét lo¹i níc m¾m mang ®Æc trng vÒ chÊt lîng, ®Æc biÖt lµ nång ®é ®¹m30.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm trong s¶n xuÊt níc m¾m t¹i Phó Quèc
Theo ngêi d©n ®Þa ph¬ng, nghÒ lµm níc m¾m cã tõ hµng tr¨m n¨m nay, s¶n phÈm cña nhiÒu gia ®×nh ®· næi tiÕng trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc nh: Hng Thµnh, Hång §¹i, Hång H¹nh... S¶n xuÊt níc m¾m t¹i huyÖn ®¶o trong nh÷ng n¨m qua mÆc dï cã nhiÒu biÕn ®éng, do s¶n xuÊt phô thuéc vµo nguån nguyªn liÖu ®¸nh b¾t ngµy cµng khã kh¨n. Tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2003, s¶n lîng níc m¾m vÉn cã xu híng t¨ng. Tuy nhiªn, tõ n¨m 2003 ®Õn 2004, s¶n lîng cã xu thÕ gi¶m. Hµng n¨m huyÖn ®¶o cung cÊp trªn díi 7 triÖu lÝt níc m¾m cho thÞ trêng tiªu dïng trong vµ ngoµi níc.
BiÓu ®å 3: S¶n lîng níc m¾m cña huyÖn Phó Quèc
C¸c c¬ së s¶n xuÊt níc m¾m
Nguån: Phßng Thèng kª huyÖn Phó Quèc
HÖ thèng s¶n xuÊt níc m¾m t¹i Phó Quèc hiÖn nay cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
- Tæng sè c¬ së s¶n xuÊt níc m¾m t¹i Phó Quèc lµ 85, trong ®ã cã thÓ ph©n lµm hai lo¹i: C¸c thµnh viªn cña Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc vµ c¸c c¬ së kh«ng tham gia héi. Héi S¶n xuÊt Níc m¾m ®îc thµnh lËp trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh x©y dùng Tªn gäi XuÊt xø cho níc m¾m. HiÖn nay theo danh s¸ch cña héi th× héi cã 76 thµnh viªn, tuy nhiªn trªn thùc tÕ sè hé thùc sù tham gia c¸c ho¹t ®éng cña héi chØ chiÕm 1/3 sè lîng thµnh viªn ®¨ng ký trong danh s¸ch.
- PhÇn lín c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®Òu ®¨ng ký thµnh lËp c«ng ty. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc qu¶n lý vÒ mÆt thuÕ, vÖ sinh m«i trêng... §ång thêi ®©y còng lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c hé gia ®×nh cã thÓ tham gia tèt ho¹t ®éng thu mua vµ tiªu thô s¶n phÈm
- Quy m« ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së cã møc ®é rÊt kh¸c biÖt, cã nh÷ng hé gia ®×nh chØ cã 2-5 thïng ng©m ñ trong khi ®ã nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt tíi h¬n 100 thïng. Sù kh¸c biÖt vÒ quy m« cña c¸c c¬ së cho thÊy tiÒm lùc vÒ kinh tÕ còng nh kh¶ n¨ng ¶nh hëng cña c¸c hé trªn thÞ trêng nguyªn liÖu còng nh thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm. Quy m« cña c¸c kiÓu hé vµ tû lÖ sè hé cã c¸c quy m« kh¸c nhau ®îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau:
B¶ng 3: Tû lÖ c¸c c¬ së s¶n xuÊt níc m¾m theo quy m« s¶n xuÊt
|
§¬n vÞ
|
Sè lîng
|
Quy m« cña hé (thïng/hé)
|
Tæng sè hé ®iÒu tra
|
Hé
|
55
|
23,7
|
Trong ®ã:
|
|
|
|
Sè hé quy m« nhá
|
%
|
76,7
|
<30
|
Sè hé quy m« kh¸
|
%
|
16,3
|
30-50
|
Sè hé quy m« lín
|
%
|
7
|
>50
|
Nguån: §iÒu tra VASI, 2005
- Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së ®· cã nh÷ng sù thay ®æi trong thêi gian võa qua do cã sù chuyªn m«n hãa trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Sè c¬ së trùc tiÕp tæ chøc ®¸nh b¾t nguyªn liÖu ®· gi¶m ®i. Thay vµo ®ã lµ hÖ thèng ®¸nh b¾t vµ thu gom nguyªn liÖu riªng.
B¶ng 4: Tû lÖ sè hé ph©n theo chøc n¨ng ho¹t ®éng
|
Chøc n¨ng thùc hiÖn
|
Tû lÖ (%)
|
KiÓu hé 1
|
§¸nh b¾t + mua nguyªn liÖu - ng©m ñ - ®ãng chai - tiªu thô cã nh·n m¸c riªng
|
9,1
|
KiÓu hé 2
|
§¸nh b¾t + mua nguyªn liÖu - ng©m ñ - b¸n can
|
12,7
|
KiÓu hé 3
|
Mua nguyªn liÖu - ng©m ñ - ®ãng chai - tiªu thô + B¸n can
|
27,3
|
KiÓu hé 4
|
Mua nguyªn liÖu - ng©m ñ - b¸n can
|
50,9
|
Nguån: §iÒu tra VASI, 2005
Ho¹t ®éng cña c¸c kiÓu hé nµy cã sù kh¸c biÖt vÒ néi dung ho¹t ®éng còng nh tÇm ¶nh hëng ®Õn thÞ trêng cña níc m¾m Phó Quèc.
Ho¹t ®éng cña kiÓu hé 1 ®ãng vai trß quan träng, v× ®©y lµ kiÓu hé cã kh¶ n¨ng vÒ kinh tÕ vµ th¬ng hiÖu trªn thÞ trêng. Do ®ã, ý kiÕn cña hä rÊt cã gi¸ trÞ trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng s¶n xuÊt níc m¾m hiÖn nay. Cã thÓ tãm t¾t nh÷ng ho¹t ®éng cña c¸c kiÓu hé nµy nh sau:
STT
|
KiÓu hé
|
Néi dung ho¹t ®éng
|
1
|
KiÓu hé 1
|
- Chñ ®éng trong viÖc ®¸nh b¾t nguyªn liÖu, cã tiÒm lùc vÒ vèn nªn hä cã thÓ chi phèi hÖ thèng ®¸nh b¾t nguyªn liÖu th«ng qua tÝn dông t nh©n cho c¸c chñ tµu.
- Sö dông nh·n hiÖu riªng vµ cã chç ®øng trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc vµ lµ c¬ së tiªu thô s¶n phÈm cho c¸c kiÓu hé cßn l¹i.
- Cã kh¶ n¨ng chi phèi c¸c kiÓu hé quy m« nhá vÒ gi¸ níc m¾m nguyªn liÖu
|
2
|
KiÓu hé 2
|
- PhÇn lín c¸c hé kh«ng cã hÖ thèng ®¸nh b¾t riªng, 100% s¶n lîng cña hä b¸n theo h×nh thøc níc m¾m nguyªn liÖu (d¹ng ®ãng can kh«ng nh·n hiÖu riªng).
- Cã thÓ chñ ®éng ®îc trong ho¹t ®éng kinh doanh, do cã mèi quan hÖ víi c¸c c«ng ty t¹i Tp. Hå ChÝ Minh. Quy m« s¶n xuÊt kh¸ lín vµ cung cÊp s¶n lîng thêng xuyªn, æn ®Þnh. Ho¹t ®éng cña hä Ýt phô thuéc vµo kiÓu hé 1.
|
3
|
KiÓu hé 3
|
- Kh«ng cã tµu ®¸nh b¾t nguyªn liÖu, mua nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn. Quy m« cña kiÓu hé nµy còng ë møc ®é trung b×nh (trªn díi 30 thïng/hé). V× vËy hä cã thÓ chñ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh vµ cã mèi quan hÖ thêng xuyªn víi c¸c c«ng ty t¹i Tp. Hå ChÝ Minh
- S¶n lîng níc m¾m s¶n xuÊt ra ®îc tiªu thô díi hai h×nh thøc: 10-15% s¶n lîng ®îc ®ãng chai b»ng ph¬ng ph¸p thñ c«ng víi nh·n m¸c riªng vµ tiªu thô cho kh¸ch du lÞch trªn ®¶o; s¶n lîng cßn l¹i hä tiªu thô díi h×nh thøc b¸n níc m¾m nguyªn liÖu
|
4
|
KiÓu hé 4
|
- Víi quy m« ë møc ®é nhá nªn toµn bé ho¹t ®éng cña hä phô thuéc vµo thÞ trêng nguyªn liÖu vµ thÞ trêng kinh doanh níc m¾m.
- B¶n th©n kiÓu hé nµy kh«ng cã th¬ng hiÖu riªng, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ph¶i sö dông th¬ng hiÖu cña c¸c c¬ së kh¸c
|
Theo nghiªn cøu vÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng s¶n xuÊt níc m¾m t¹i Phó Quèc, mÆc dï c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®Òu ®¨ng kÝ doanh nghiÖp, nhng trªn thùc tÕ l¹i mang tÝnh chÊt gia ®×nh. Víi nh÷ng hé quy m« nhá h¬n 30 thïng/hé, viÖc tù x©y dùng cho m×nh mét th¬ng hiÖu vµ tù chñ trªn thÞ trêng lµ ®iÒu rÊt khã kh¨n, ®Æc biÖt víi ®iÒu kiÖn mét huyÖn ®¶o xa ®Êt liÒn. ViÖc lËp mét tæ chøc dµnh cho nh÷ng ngêi s¶n xuÊt lµ mong muèn cña nh÷ng hé gia ®×nh s¶n xuÊt nhá còng nh chÝnh quyÒn vµ c¸c ban ngµnh. §©y còng lµ mét gi¶i ph¸p cho viÖc x©y dùng s¶n phÈm tªn gäi xuÊt xø.
III-1-3. Qu¸ tr×nh ®¨ng b¹ Tªn gäi XuÊt xø níc m¾m Phó Quèc vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm III-1-3-1 Qu¸ tr×nh ®¨ng b¹ níc n¾m Phó Quèc
Níc m¾m lµ mét s¶n phÈm mang ®Æc trng "b¶n s¾c d©n téc" cña ngêi ViÖt Nam Lµ mét quèc gia cã ®êng bê biÓn tr¶i dµi vµ nguån nguyªn liÖu h¶i s¶n dåi dµo, ViÖt Nam cã nhiÒu s¶n phÈm níc m¾m næi tiÕng nh: Phó Quèc (Kiªn Giang), Nha Trang (Kh¸nh Hßa), C¸t H¶i (H¶i Phßng)... Víi sù næi tiÕng cña m×nh, Níc m¾m Phó Quèc ®· ®îc lùa chän lµ s¶n phÈm ®Çu tiªn tiÕn hµnh x©y dùng vµ b¶o hé Tªn gäi XuÊt xø. Qu¸ tr×nh nµy b¾t ®Çu tiÕn hµnh tõ n¨m 1998 khi b¶n ghi nhí gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ ChÝnh phñ Céng hßa Ph¸p vÒ chèng hµng gi¶ vµ b¶o vÖ Tªn gäi XuÊt xø ®îc ký t¹i Hµ Néi. B¶n ghi nhí nµy nªu râ, phÝa ViÖt Nam sÏ b¶o hé s¶n phÈm cã Tªn gäi XuÊt xø cña Ph¸p nh Cognac..., cßn phÝa Ph¸p sÏ gióp ViÖt Nam x©y dùng Tªn gäi XuÊt xø. HiÖn nay, Cognac ®· ®îc b¶o hé t¹i ViÖt Nam nhng níc m¾m Phó Quèc míi chØ ®¨ng b¹ chø cha ®îc b¶o hé t¹i ViÖt Nam, Ph¸p, vµ Ch©u ¢u.
Níc m¾m Phó Quèc ®· tr¶i qua mét thêi gian kh¸ dµi ®Ó tiÕn hµnh x©y dùng nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt nh»m b¶o hé Tªn gäi XuÊt xø, qu¸ tr×nh ®ã cã thÓ ®îc tãm t¾t qua nh÷ng mèc thêi gian sau:
- Nhãm c«ng t¸c vÒ chøng nhËn Tªn gäi XuÊt xø cã kiÓm so¸t níc m¾m Phó Quèc ®îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè 550/Q§-BTS cña Bé Thñy s¶n ngµy 21/9/1998. Nhãm c«ng t¸c cã tr¸ch nhiÖm hç trî tØnh Kiªn Giang vµ huyÖn Phó Quèc tiÕn hµnh chuÈn bÞ nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng hå s¬ xin b¶o hé. Ngoµi ra c¸c ho¹t ®éng cña nhãm cßn tËp trung hç trî vµo viÖc tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ lîi Ých cña tªn gäi xuÊt xø, quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi ®îc sö dông, gióp thµnh lËp Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc vµ chuÈn bÞ hå s¬ xin b¶o hé lªn Côc Së h÷u C«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, nhãm c«ng t¸c nµy ®· kh«ng cßn ho¹t ®éng sau khi s¶n phÈm níc m¾m Phó Quèc ®îc ®¨ng b¹. Do vËy sau ®¨ng b¹, qu¸ tr×nh qu¶ng b¸ s¶n phÈm, hç trî Héi S¶n xuÊt N
Níc n¾m Phó Quèc ho¹t ®éng, ph¸t triÓn ngµnh hµng tªn gäi xuÊt xø, cÊp quyÒn sö dông, ... còng gÆp khã kh¨n, do c¸c c¬ quan nhµ níc, ®Þa ph¬ng cha h×nh thµnh bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ qu¶n lý, t vÊn ChØ dÉn §Þa lý vµ Tªn gäi XuÊt xø ®Ó hç trî.
- Ngµy 4/10/2000, UBND huyÖn Phó Quèc ®· ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn Ban chÊp hµnh Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc. §©y lµ tæ chøc cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt, ®¹i diÖn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c thµnh viªn vµ ®îc sù cho phÐp cña UBND huyÖn tiÕn hµnh lµm c¸c thñ tôc nh»m ®¨ng ký Tªn gäi XuÊt xø cho níc m¾m. MÆc dï vËy, cho ®Õn thêi ®iÓm chóng t«i kh¶o s¸t (th¸ng 10 n¨m 2005), Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc vÉn cha thùc sù nhËn ®îc sù c«ng nhËn thµnh lËp cña UBND tØnh Kiªn Giang theo quy®Þnh cña NghÞ ®Þnh 88 cña Thñ tíng chÝnh phñ. Nh vËy tÝnh hîp ph¸p cña Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc theo NghÞ ®Þnh cña Thñ tíng cÇn ®îc bæ sung.
Trong thêi gian tõ 8-9/2000, t¹i Phó Quèc ®· diÔn ra nhiÒu cuéc héi th¶o vÒ Tªn gäi XuÊt xø víi sù tham gia cña c¸c chuyªn gia cña Ph¸p (V¨n phßng liªn ngµnh Cognac, §¹i sø qu¸n Ph¸p t¹i Hµ Néi), Th¬ng vô Ph¸p t¹i Hµ Néi vµ Côc Së h÷u c«ng nghiÖp, Bé Thñy s¶n vµ c¸c c¬ quan ®Þa ph¬ng, ngêi s¶n xuÊt ®Ó bµn vÒ ®Þnh híng ph¸t triÓn Tªn gäi XuÊt xø cho níc n¾m Phó Quèc.
- Ngµy 11/05/2001, Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc víi sù hç trî cña Bé Thñy s¶n ®· ®Ö tr×nh hå s¬ xin cÊp giÊy chøng nhËn b¶o hé Tªn gäi XuÊt xø hµng hãa cho níc m¾m Phó Quèc. Trong hå s¬ xin b¶o hé níc m¾m Phó Quèc, nh÷ng néi dung vÒ m« t¶ chÊt lîng ®Æc thï, c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh ®Æc ®iÓm nguyªn liÖu, vïng nguyªn liÖu ®· ®îc ®Ò cËp. Tuy nhiªn, khi ®Ö tr×nh hå s¬ nµy, Héi Níc m¾m Phó Quèc vÉn cha thùc sù ®îc UBND tØnh Kiªn Giang c«ng nhËn theo NghÞ ®Þnh 88 cña ChÝnh phñ.
- Ngµy 1/6/2001 Côc Së h÷u C«ng nghiÖp ®· ra quyÕt ®Þnh ®¨ng b¹ Tªn gäi XuÊt xø hµng hãa cho níc m¾m Phó Quèc. KÓ tõ ®ã, s¶n phÈm níc m¾m Phó Quèc sÏ ®îc b¶o hé ®éc quyÒn trªn l·nh thæ ViÖt Nam..
KÓ tõ ngµy ®îc ®¨ng b¹, ho¹t ®éng cña Héi s¶n xuÊt níc m¾m Phó Quèc vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt t¹i Phó Quèc vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng nh»m ph¸t huy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp, cô thÓ lµ:
+ C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt t¹i Phó Quèc tiÕn hµnh ®¨ng ký nh·n hiÖu hµng hãa cña doanh nghiÖp m×nh.
+ Héi ®· híng dÉn c¸c thµnh viªn sö dông c¸c dÊu hiÖu trªn nh·n m¸c s¶n phÈm nh: AO (Appellation d'Origine).
+ B« Thñy s¶n tiÕn hµnh x©y dùng quy chÕ vÒ kiÓm so¸t vµ chøng nhËn Tªn gäi XuÊt xø cho níc m¾m Phó Quèc, trong ®ã cã ®iÒu kho¶n lµ s¶n phÈm ®ãng chai t¹i Phó Quèc míi ®îc mang tªn gäi Phó Quèc.
Trong c¸c ho¹t ®éng cña Héi vµ c¸c thµnh viªn th× viÖc chuÈn bÞ c¸c thñ tôc ®Ó ®îc cÊp giÊy chøng nhËn sö dông Tªn gäi XuÊt xø lµ rÊt h¹n chÕ. V× thÕ, cho ®Õn nay vÉn cha cã mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt nµo ®îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông Tªn gäi XuÊt xø níc m¾m Phó Quèc. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh ®ã lµ do c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña ViÖt Nam cha cô thÓ trong cÊp quyÒn sö dông, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc kh«ng biÕt ph¶i lµm nh thÕ nµo míi ®îc cÊp quyÒn sö dông ®Ó b¶o hé s¶n phÈm trªn thÞ trêng.
- Ngµy 16/5/2005, Bé Thñy s¶n ban hµnh quy chÕ t¹m thêi vÒ kiÓm so¸t, chøng nhËn níc m¾m mang Tªn gäi XuÊt xø Phó Quèc vµ quy ®Þnh vÒ kiÓm so¸t níc m¾m Phó Quèc mang tªn gäi xuÊt xø.
Cho ®Õn nay, níc m¾m Phó Quèc vÉn ®ang gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông tªn gäi xuÊt xø, c¸c bé ngµnh vµ ®Þa ph¬ng còng ®ang nç lùc ®Ó t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ Tªn gäi XuÊt xø níc m¾m Phó Quèc.
III-1-3-2 Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc
Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc ®îc thµnh lËp víi sù hç trî cña nhãm chuyªn gia Tªn gäi XuÊt xø cña Bé Thñy s¶n. Môc ®Ých thµnh lËp Héi lµ x©y dùng mét tæ chøc cña ngêi s¶n xuÊt ®Ó tiÕn hµnh xin b¶o hé vµ qu¶n lý tªn gäi xuÊt xø. Vai trß cô thÓ cña Héi ®èi víi c¸c thµnh viªn ®îc quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ vµ ph¬ng híng ho¹t ®éng cña Héi nh sau:
- Trao ®æi kinh nghiÖp vµ gióp ®ì nhau trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
- B¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c thµnh viªn.
- Phæ biÕn c¸c quy ®Þnh cña Nhµ níc vµ t vÊn c¸c hé thµnh viªn trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt.
- Híng dÉn c¸c thµnh viªn thùc hiÖn quy tr×nh kü thuËt vµ c¸c quy ®Þnh chuyªn ngµnh cña c¸c c¬ quan bé, ngµnh.
- æn ®Þnh gi¸ nguyªn liÖu ®Çu vµo vµ gi¸ b¸n ®Çu ra cho s¶n phÈm.
Trong thêi gian ®Çu thµnh lËp, Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc ®· cã 76 thµnh viªn s¶n xuÊt vµ kinh doanh níc m¾m, tõ n¨m 2001-2002 Héi ®· tæ chøc ®îc nhiÒu ho¹t ®éng hç trî c¸c thµnh viªn, cô thÓ:
- Cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng vµ tæ chøc phæ biÕn c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch cña Nhµ níc.
- X©y dùng hå s¬ xin b¶o hé Tªn gäi XuÊt xø vµ ®îc Côc Së h÷u TrÝ tuÖ ®¨ng b¹ b¶o hé.
- Hç trî vµ híng dÉn 20 hé gia ®×nh ®¨ng ký b¶o hé nh·n hiÖu ®éc quyÒn vµ ®a ra c¸c quy ®Þnh vÒ mÉu m· nh·n m¸c chung.
Tuy nhiªn, tõ n¨m 2002 ®Õn nay ho¹t ®éng cña Héi gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ thiÕu ®ång nhÊt trong t tëng vµ thiÕu sù ñng hé cña c¸c thµnh viªn. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng m©u thuÉn trong ho¹t ®éng cña Héi.
B¶ng 5: Tû lÖ c¸c c¬ së cã ý kiÕn vÒ ho¹t ®éng cña Héi
STT
|
Lo¹i ý kiÕn
|
Tû lÖ hé ®îc ®iÒu tra (%)
|
1
|
Kh«ng biÕt m×nh tham gia Héi
|
3,3
|
2
|
Kh«ng hiÓu vµo Héi cã môc ®Ých g×
|
13,3
|
3
|
MÊt lßng tin vµo ho¹t ®éng cña Héi
|
56,7
|
4
|
ñng hé ho¹t ®éng cña Héi
|
26,7
|
Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra VASI, 2005
Nh÷ng hé thµnh viªn ñng hé ho¹t ®éng cña Héi hiÖn nay tËp trung vµo nh÷ng doanh nghiÖp trung b×nh, ho¹t ®éng ®éc lËp, cã thÓ tù chñ vµ nh÷ng doanh nghiÖp b¸n ®îc s¶n phÈm cho C«ng ty Quèc D¬ng31. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®îc c«ng ty Quèc D¬ng thu mua s¶n phÈm víi gi¸ niªm yÕt theo tõng ®ît. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp kh¸c ph¶i dùa trªn gi¸ mua cña C«ng ty Quèc D¬ng ®Ó mua s¶n phÈm. V× thÕ, néi bé Héi n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a Quèc D¬ng (do bµ chñ tÞch Héi lµm Gi¸m ®èc) vµ c¸c doanh nghiÖp lín cã th¬ng hiÖu riªng trªn thÞ trêng nh: Hng Thµnh, H¹nh Phóc...
M©u thuÉn nµy, theo gi¶i thÝch cña c¸c thµnh viªn ®èi lËp víi C«ng ty Quèc D¬ng, cã thÓ ®îc tãm t¾t nh sau:
- Ho¹t ®éng cña Héi kh«ng c«ng khai vµ kh«ng hiÖu qu¶ khi mµ l·nh ®¹o cña Héi chØ tËp trung vµo viÖc x©y dùng danh tiÕng vµ lîi Ých cho s¶n phÈm cña Knorr, c¸c th¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng t¹i Phó Quèc l¹i kh«ng ®îc quan t©m ph¸t triÓn. C¸c vÊn ®Ò vÒ tæ chøc l·nh ®¹o kh«ng thèng nhÊt vµ th«ng qua c¸c thµnh viªn, kinh phÝ ho¹t ®éng kh«ng c«ng khai. Phã chñ tÞch Héi phô tr¸ch khu vùc An Thíi bøc xóc: “sau 01 n¨m ho¹t ®éng kh«ng ®îc häp bµn c¸c vÊn ®Ò cña Héi vµ kh«ng biÕt g× vÒ vÊn ®Ò tµi chÝnh, kh«ng biÕt c¬ cÊu l·nh ®¹o cña Héi cã nh÷ng ai”.
- C«ng ty Quèc D¬ng ký hîp ®ång thu mua s¶n phÈm cho c¸c thµnh viªn nhng l¹i kh«ng thùc hiÖn hÕt hîp ®ång ®· kÝ, viÖc thu mua s¶n phÈm ®îc niªm yÕt gi¸ cao h¬n so víi mÆt b»ng chung cña thÞ trêng tõ 100-200®ång/lÝt. Trong khi n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c«ng ty chØ 2.000lÝt/n¨m (so víi 6,8 triÖu lÝt/n¨m cña Phó Quèc). V× thÕ nhiÒu doanh nghiÖp cho r»ng ®©y ®îc coi lµ mét hµnh ®éng ph¸ vì thÞ trêng lµm tæn h¹i ®Õn c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Víi kh¶ n¨ng cña m×nh, Quèc D¬ng ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp nhá b¸n s¶n phÈm cho m×nh vµ ®©y trë thµnh nh÷ng h¹t nh©n trong ho¹t ®éng cña Héi. §iÒu nµy cµng lµm nh÷ng m©u thuÉn trong Héi gia t¨ng gi÷a m¹ng líi Quèc D¬ng vµ c¸c m¹ng líi th¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Nh vËy, thùc chÊt m©u thuÉn cña Héi lµ m©u thuÉn lîi Ých gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Çu ®µn t¹i Phó Quèc.
Trªn thùc tÕ còng kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß cña Quèc D¬ng trong viÖc t¹o dùng sù c«ng b»ng cho c¸c doanh nghiÖp nhá trªn thÞ trêng níc m¾m khi gi¸ cña C«ng ty lu«n lµm mèc ®Ó c¸c doanh nghiÖp nhá b¸n ra thÞ trêng. §a phÇn c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®Òu mong b¸n s¶n phÈm cho C«ng ty Quèc D¬ng nhng kh¶ n¨ng cña C«ng ty nµy kh«ng thÓ ®¸p øng.
ý kiÕn cña Chñ tÞch Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc, bµ: NguyÔn ThÞ TÞnh:
- NhËn thøc cña ngêi s¶n xuÊt cßn h¹n chÕ song tÝch cùc b¶o vÖ tªn gäi xuÊt xø. Mong muèn nhËn ®îc sù hç trî cña Nhµ níc trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng.
Héi ban ®Çu cha hiÓu vÒ vÊn ®Ò x©y dùng xuÊt xø, trong khi ®ã tiÕn tr×nh ®¨ng b¹ vµ b¶o hé l¹i qu¸ chËm. Ban hµnh v¨n b¶n qu¸ chËm (cha ban hµnh tiªu chuÈn cho níc m¾m Phó Quèc) trong khi ®ã l¹i kh«ng cã híng dÉn thùc hiÖn v¨n b¶n.
Héi cha tuyªn truyÒn ®îc cho ngêi SX vÒ lîi Ých vµ tÇm quan träng cña viÖc b¶o hé.
Héi kh«ng biÕt ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ ®îc b¶o hé thùc sù, cÊp quyÒn sö dông kÓ tõ khi ®¨ng b¹. Khi cã quy chÕ míi th× kh¶ n¨ng thùc hiÖn quy chÕ l¹i h¹n chÕ do khã kh¨n: kinh phÝ, con ngêi. ViÖc b¶o hé cha mang l¹i lîi Ých chÝnh ®¸ng nªn rÊt khã tËp hîp sù ñng hé cña c¸c thµnh viªn.
Mong muèn cã ®îc mét c¬ quan hç trî trong viÖc x©y dùng tªn gäi xuÊt xø tõ tæ chøc Héi, thùc hiÖn quy chÕ vµ qu¶ng b¸ xóc tiÕn thÞ trêng.
(TrÝch ý kiÕn t¹i cuéc héi th¶o "TriÓn väng ph¸t triÓn TGXX níc m¾m Phó Quèc" ngµy 25 th¸ng 8 n¨m 2005 t¹i Phó Quèc - Kiªn Giang)
Tuy nhiªn, xÐt trªn vai trß lµ mét tæ chøc cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt, th× Héi S¶n xuÊt Níc m¾m Phó Quèc cßn nhiÒu h¹n chÕ ®Ó thùc hiÖn ®îc vai trß vµ chøc n¨ng cña m×nh, ®Æc biÖt lµ mang l¹i lîi Ých cho c¸c thµnh viªn. Trong 4 n¨m ho¹t ®éng cña Héi, vai trß lín nhÊt cña Héi lµ ®a c¸c v¨n b¶n cña Nhµ níc ®Õn 73,3% héi viªn, nhng cha cã sù híng dÉn thùc hiÖn mµ chØ mang tÝnh phæ biÕn th«ng tin.
B¶ng 6: ý kiÕn cña c¸c thµnh viªn vÒ nh÷ng ho¹t ®éng hç trî cña Héi (®¬n vÞ: %)
STT
|
C¸c ho¹t ®éng hç trî
|
Tû lÖ hé *
|
1
|
Gióp tiªu thô s¶n phÈm qua Quèc D¬ng
|
13,33
|
2
|
Hç trî kü thuËt
|
0,00
|
3
|
Gióp x©y dùng nh·n hiÖu ®éc quyÒn
|
42,22
|
4
|
§a c¸c v¨n b¶n cña Nhµ níc vµ ®Þa ph¬ng ®Õn c¬ së
|
73,33
|
5
|
Kh«ng lµm ®îc g×
|
17,78
|
6
|
Kh«ng b¶o vÖ quyÒn lîi khi Quèc D¬ng ph¸ vì hîp ®ång
|
54,37
|
Nguån: §iÒu tra VASI, 2005, (*) Tû lÖ sè hé ®iÒu tra theo nh÷ng néi dung chÝnh
Trong xu híng ho¹t ®éng hiÖn nay, viÖc cñng cè tæ chøc vµ vai trß cña Héi nh»m ph¸t huy hÕt chøc n¨ng cña mét tæ chøc cña ngêi s¶n xuÊt lµ rÊt quan träng. Víi 64,4% sè hé vÉn mong muèn sù tån t¹i cña Héi nhng cÇn ph¶i tæ chøc l¹i th× ®©y lµ mét ®iÒu kiÖn rÊt tèt ®Ó x©y dùng ®iÒu kiÖn sö dông tªn gäi xuÊt xø.
HÖ thèng s¶n xuÊt mang tªn gäi Phó Quèc t¹i c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c
Ngoµi Phó Quèc, c¸c ®Þa ph¬ng cã c¸c c¬ së s¶n xuÊt níc m¾m mang tªn gäi Phó Quèc lµ thÞ x· R¹ch Gi¸ - tØnh Kiªn Giang vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹i c¸c ®Þa ph¬ng nµy cã quy m« vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau:
- Sè lîng c¸c c¬ së s¶n xuÊt, pha chÕ níc m¾m tËp trung chñ yÕu ë Phó Quèc vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. Tuy nhiªn, thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ n¬i ®a ra thÞ trêng khèi lîng s¶n phÈm nhiÒu nhÊt víi 10 triÖu lÝt/n¨m.
B¶ng 7: HÖ thèng s¶n xuÊt níc m¾m cã sö dông tªn gäi Phó Quèc
STT
|
§Þa bµn
|
Sè c¬ së
|
S¶n lîng (TriÖu lÝt)
|
Nguån nguyªn liÖu
|
1
|
Phó Quèc
|
86
|
6,83
|
S¶n xuÊt t¹i huyÖn ®¶o
|
2
|
ThÞ x· R¹ch Gi¸ - Kiªn Giang
|
9
|
4,7
|
S¶n xuÊt t¹i ®Þa ph¬ng
|
3
|
TP Hå ChÝ Minh
|
155
|
10
|
Phó Quèc: 55%
Phan ThiÕt, Nha Trang, R¹ch Gi¸: 45%
|
Nguån: Së Thñy s¶n Kiªn Giang, Së N«ng nghiÖp vµ PTNT Tp. Hå ChÝ Minh, sè liÖu n¨m 2005, s¶n lîng ®Òu quy ®æi ra 300®¹m, nÕu tÝnh ë Tp. Hå ChÝ Minh th× cã 25 triÖu lÝt 120®¹m, ®©y lµ s¶n lîng ®a ra thÞ trêng (bao gåm c¶ ®ãng chai níc m¾m tõ c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c chuyÓn vÒ vµ tù s¶n xuÊt).
- T¹i thÞ x· R¹ch Gi¸ - Kiªn Giang hiÖn nay cã 9 ®¬n vÞ s¶n xuÊt níc m¾m mang tªn gäi Phó Quèc, c¸c c¬ së nµy ®¸nh b¾t nguyªn liÖu tõ vïng biÓn Kiªn Giang (trong ®ã cã c¶ vïng biÓn cña Phó Quèc), sau ®ã vÒ ng©m ñ vµ chÕ biÕn. S¶n lîng níc m¾m Phó Quèc tËp trung vµo c«ng ty cæ phÇn níc m¾m Kiªn Giang víi 2 triÖu lÝt/n¨m, c¸c c¬ së cßn l¹i lµ c¸c doanh nghiÖp gia ®×nh víi s¶n lîng trung b×nh 330.000 lÝt/n¨m (quy ra 300®¹m). ThÞ trêng tiªu thô cña c¸c c¬ së nµy lµ c¸c tØnh §ång b»ng s«ng Cöu Long vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, hiÖn t¹i thÞ x· R¹ch Gi¸ cã ®Õn 20 c¸c ®¹i lý, c¬ së lµm chøc n¨ng pha chÕ, ®ãng chai vµ tiªu thô s¶n phÈm víi nh·n hiÖu riªng cña c¬ së m×nh.
- C¸c c¬ së t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh ho¹t ®éng kh¸ ®a d¹ng, nhng chñ yÕu lµ lµm chøc n¨ng pha chÕ, ®ãng chai vµ tiªu thô s¶n phÈm. Níc m¾m ®îc ®a vÒ tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, nhng khi ®ãng chai chñ yÕu lµ níc m¾m mang tªn gäi Phó Quèc vµ vµi ®Þa ph¬ng kh¸c ... Ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së cã thÓ ®îc ph©n lµm c¸c lo¹i sau:
+ C¸c c¬ së s¶n xuÊt lín víi th¬ng hiÖu riªng, ®©y chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp lín t¹i Phó Quèc. Hä ph¸t triÓn trô së t¹i thµnh phè nh»m môc ®Ých gi¶m gi¸ thµnh ®ãng chai vµ chi phÝ vËn chuyÓn nh: Hång H¹nh, H¹nh Phóc, Hng Thµnh...
HiÖn t¹i cã 20 c¬ së s¶n xuÊt theo kiÓu nµy, cã bao b× nh·n m¸c riªng.
30>
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |