BiÓu ®å 1: Sè lîng chØ dÉn vµ Tªn gäi XuÊt xø ®îc b¶o hé t¹i ch©u ¢u
Nguån: Commission europÐenne, collectÐ par B. Sylvander (INRA), E. Thevenod-Mottet (SRVA), A. Smith, B. Jullien (Sciences Po Bordeaux)
ViÖc sö dông hai h×nh thøc ChØ dÉn §Þa lý vµ Tªn gäi XuÊt xø ®îc b¶o hé còng cã nh÷ng sù kh¸c nhau phô thuéc vµo ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm. C¸c s¶n phÈm ®îc b¶o hé díi h×nh thøc Tªn gäi XuÊt xø lµ nh÷ng lo¹i s¶n phÈm yªu cÇu cao h¬n vÒ sù ®Æc thï còng nh kh¶ n¨ng qu¶n lý chÊt lîng v× thÕ nã ®îc sö dông nhiÒu ë c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt (Fromage vµ s¶n phÈm chÕ biÕn tõ M.Grasse) chiÕm 54,1% trong tæng sè 401 s¶n phÈm AOP cña ch©u ¢u, vµ hoa qu¶ chiÕm 17,4%. C¸c s¶n phÈm t¬i sèng ®îc lùa chän theo h×nh thøc ChØ dÉn §Þa lý nhiÒu h¬n, riªng c¸c s¶n phÈm thÞt cha qua chÕ biÕn vµ hoa qu¶ ®· chiÕm ®Õn 55,6% tæng sè lîng IGP ®îc b¶o hé t¹i ch©u ¢u.
Lùa chän mét h×nh thøc phï hîp ®Ó b¶o hé s¶n phÈm lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng, Ch©u ¢u ®· mÊt 15 n¨m tõ n¨m 1970 - 1985 míi t×m ra vµ thèng nhÊt ®îc mét h×nh thøc b¶o hé riªng cho c¸c s¶n phÈm cña rîu lµ quy chÕ VQPRD. Cßn Ph¸p ®· mÊt 80 n¨m ®Ó hoµn thiÖn khung thÓ chÕ vÒ AOC (sau nµy thµnh AOP cña ch©u ©u) vµ IGP vµ lµm c¬ së cho quy chÕ 2081/92 cña ch©u ¢u.
BiÓu ®å 2: Sè lîng c¸c s¶n phÈm ®îc b¶o hé ChØ dÉn §Þa lý vµ Tªn gäi XuÊt xø t¹i Ch©u ¢u ®Õn th¸ng 8/2005 theo nhãm s¶n phÈm
Nguån: Commission europÐenne, collectÐ par B. Sylvander (INRA), E. Thevenod-Mottet (SRVA), A. Smith, B. Jullien (Sciences Po Bordeaux)
I-1-2. HÖ thèng quy ®Þnh vÒ b¶o hé AOP vµ IGP t¹i ch©u ©u 6
Ngµy 14 th¸ng 07 n¨m 1992, Céng ®ång ch©u ©u ®· ra quy ®Þnh chung vÒ Tªn gäi XuÊt xø trªn l·nh thæ c¸c níc EU, bao gåm hai kh¸i niÖm: Tªn gäi XuÊt xø cã b¶o hé (AOP) vµ ChØ dÉn §Þa lý cã b¶o hé (IGP).
Tªn gäi XuÊt xø ®îc b¶o hé (PDO- Protected Designation of Origin, tiÕng Ph¸p lµ Appellation d’origine protegÐe hay controlÐe –AOP hay AOC) ®Ó chØ tªn cña mét vïng, mét khu vùc nhÊt ®Þnh hoÆc mét quèc gia cã s¶n phÈm ®îc b¾t nguån tõ vïng, khu vùc hoÆc quèc gia ®ã; chÊt lîng hoÆc nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc thï (hoÆc ®éc nhÊt v« nhÞ) cña s¶n phÈm nµy lµ do m«i trêng ®Þa lý ®Æc biÖt t¹o ra. Nh÷ng s¶n phÈm nµy ®· ®îc s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ chuÈn bÞ trong mét vïng ®Þa lý x¸c ®Þnh ®· ®îc quy ®Þnh vµ cã sö dông nh÷ng bÝ quyÕt c«ng nghÖ truyÒn thèng ®· ®îc c«ng nhËn bëi c¸c c¬ quan chøc n¨ng.
ChØ dÉn §Þa lý ®îc b¶o hé (PGI - Protected Geographical Indication) ®Ó chØ tªn mét vïng, mét khu vùc nhÊt ®Þnh hoÆc mét quèc gia m« t¶ mét s¶n phÈm ®îc khëi nguån t¹i vïng ®ã, khu vùc ®ã, quèc gia ®ã vµ s¶n phÈm nµy cã chÊt lîng hoÆc danh tiÕng cã thÓ lµ do m«i trêng ®Þa lý víi nh÷ng ®Æc tÝnh vèn cã vµ/hoÆc sù kÕt hîp yÕu tè con ngêi t¹o nªn. Mèi quan hÖ ®Þa lý ph¶i xuÊt hiÖn Ýt nhÊt mét lÇn trong c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ chuÈn bÞ.
Quy chÕ 2081/92 lµ m«i trêng cho sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i c¸c s¶n phÈm ®Æc s¶n t¹i c¸c níc trªn thÞ trêng bëi nh÷ng t tëng hîp lý vµ thùc tÕ cña c¸c níc thµnh viªn khi tham gia trao ®æi vµ thèng nhÊt quy chÕ nµy:
- §a d¹ng hãa s¶n phÈm n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm cã tÝnh chÊt ®Æc thï vÒ mÆt chÊt lîng víi sù khuyÕn khÝch b¶o tån vµ ph¸t triÓn kü thuËt s¶n xuÊt truyÒn thèng, kh¶ n¨ng thùc hµnh s¶n xuÊt cña ngêi d©n.
- C©n b»ng tèt h¬n gi÷a cung vµ cÇu trªn thÞ trêng th«ng qua viÖc b¶o vÖ ngêi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, chèng sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹ng trªn thÞ trêng th«ng qua viÖc l¹m dông tªn cña s¶n phÈm ®· cã ®îc nh÷ng uy tÝn nhÊt ®Þnh trªn thÞ trêng
- Mang l¹i lîi Ých cho kinh tÕ n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng s©u, vïng xa th«ng qua viÖc t¨ng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm vµ t¹o ra mét sù ph©n phèi hîp lý cho tÊt c¶ nh÷ng ngêi tham gia vµo thùc hiÖn quy tr×nh kü thuËt nghiªm ngÆt.
- T¨ng thu nhËp cho n«ng d©n, nh÷ng ngêi n¾m gi÷ nh÷ng bÝ quyÕt s¶n xuÊt truyÒn thèng vµ thÝch øng ®îc víi ®iÒu kiÖn cña m«i trêng s¶n xuÊt.
- Duy tr× sù æn ®Þnh cña d©n sè n«ng th«n t¹i c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n b»ng c¸ch t¹o cho hä mét c«ng viÖc cã møc thu nhËp æn ®Þnh.
Nh÷ng néi dung c¬ b¶n ®îc ®Ò cËp cô thÓ trong quy chÕ 2081/92 cã liªn quan ®Õn ChØ dÉn §Þa lý vµ Tªn gäi XuÊt xø bao gåm:
- Quy tr×nh ®¨ng b¹ vµ b¶o hé chØ dÉn vµ tªn gäi xuÊt xø: quy ®Þnh cã nªu râ vai trß cña c¸c níc thµnh viªn lµ viÖc x¸c ®Þnh vµ chøng minh tÝnh ®Æc thï cña s¶n phÈm c¶ vÒ m« t¶ lÉn trªn thùc ®Þa sau ®ã hå s¬ sÏ ®îc ®Ö tr×nh lªn ñy ban ch©u ¢u. T¹i ®©y hå s¬ xin b¶o hé sÏ ®îc xem xÐt vµ ngêi quyÕt ®Þnh viÖc cã b¶o hé hay kh«ng ®ã lµ Céng ®ång chung ch©u ¢u.
S¬ ®å 1: C¸c bíc c¬ b¶n cña viÖc b¶o hé AOC vµ IGP t¹i ch©u ¢u
- Ai lµ ngêi ®îc ®Ö tr×nh hå s¬ xin b¶o hé AOC vµ IGP: quy chÕ quy ®Þnh rÊt râ lµ chØ cã tæ chøc cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ th¬ng m¹i míi ®îc quyÒn nép ®¬n xin ®¨ng b¹ vµ b¶o hé. Bëi c¸c tæ chøc nµy míi cã kh¶ n¨ng ®¹i diÖn cho toµn bé nh÷ng ngêi tham gia vµo ngµnh hµng vµ nã cã thÓ x©y dùng ®îc c¬ chÕ qu¶n lý vµ sö dông hîp lý s¶n phÈm AOC vµ IGP nh tµi s¶n mang tÝnh së h÷u céng ®ång.
- Quy ®Þnh vÒ hå s¬ xin ®¨ng b¹, b¶o hé ChØ dÉn §Þa lý vµ tªn gäi xuÊt xø: tÊt c¶ c¸c néi dung liªn quan ®Õn s¶n phÈm ®Òu ph¶i ®îc quy ®Þnh rÊt râ rµng trong hå s¬ xin b¶o hé nh: tÝnh ®Æc thï, thùc tr¹ng s¶n xuÊt, thÞ trêng, quy tr×nh kü thuËt cã ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng, ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt th«ng qua b¶n ®å giíi h¹n vïng s¶n xuÊt...
- Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña quy tr×nh s¶n xuÊt b¾t buéc cã sö dông hÖ thèng kiÓm so¸t: ®©y lµ mét néi dung quy ®Þnh quan träng nh»m x©y dùng kh¶ n¨ng truy xuÊt cña s¶n phÈm ®ång thêi duy tr× sù æn ®Þnh vµ l©u dµi vÒ mÆt chÊt lîng. ChÝnh v× thÕ nã trë thµnh mét quy ®Þnh khã thùc hiÖn nhÊt trong qu¸ tr×nh triÓn khai do ph¶i kÐo dµi gÇn hÕt chu kú cña s¶n phÈm.
Sù ra ®êi cña quy chÕ ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c s¶n phÈm mang chØ dÉn vµ tªn gäi xuÊt xø. Nhng Ch©u ¢u cßn mong muèn xa h¬n n÷a khi mµ môc tiªu më réng sù b¶o hé trë thµnh mét néi dung quan träng trong c¸c vÊn ®Ò th¶o luËn cña Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) trong n¨m 2004 vµ 2005. Ch©u ¢u mong r»ng nh÷ng quy ®Þnh nµy sÏ ®îc ¸p dông trong ph¹m vi toµn thÕ giíi th«ng qua WTO vµ v× thÕ quy ®Þnh nµy trë thµnh sù quan t©m kh«ng chØ cña c¸c thµnh viªn Ch©u ¢u mµ lµ cña tÊt c¶ c¸c níc mong muèn tham gia vµo WTO.
I-2. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong viÖc x©y dùng AOC vµ IGP trªn thÕ giíi I-1-1. B¶o tån v¨n hãa, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn n«ng th«n t¹i ch©u ¸
Th¸i Lan, In®«nexia, Ên §é lµ nh÷ng níc ®i ®Çu trong viÖc x©y dùng vµ sö dông ChØ dÉn §Þa lý vµ Tªn gäi XuÊt xø cho c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n vµ thùc phÈm. Kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh nµy cña c¸c níc cã thÓ ®a ra cho ViÖt Nam ®îc nhiÒu bµi häc tõ viÖc x©y dùng chiÕn lîc trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó cã thÓ b¶o hé ®îc s¶n phÈm cña m×nh díi d¹ng chØ dÉn vµ tªn gäi xuÊt xø.
Th¸i Lan víi tiÕn tr×nh sö dông quy ®Þnh vÒ ChØ dÉn §Þa lý 7
§éng th¸i sö dông ChØ dÉn §Þa lý nh mét biÖn ph¸p b¶o hé s¶n phÈm n«ng s¶n vµ thùc phÈm cña Th¸i Lan ®îc xuÊt ph¸t tõ nh÷ng thùc tÕ trªn thÞ trêng, mµ cô thÓ lµ nguy c¬ mÊt ®i thÞ trêng s¶n phÈm truyÒn thèng cña ngêi Th¸i ®ã lµ g¹o Jasmine.
G¹o Jasmine Th¸i (sau nµy ®îc lÊy tªn lµ Hom Mali) lµ mét s¶n phÈm ®· ®îc c«ng nhËn vÒ danh tiÕng trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc vÒ mÉu m·, h¹t c¬m vµ h¬ng vÞ ®Æc biÖt cña s¶n phÈm. S¶n phÈm nµy hµng n¨m chiÕm mét tû träng kh¸ lín cho gi¸ trÞ xuÊt khÈu n«ng s¶n cña Th¸i Lan. ChØ tÝnh riªng n¨m 2003, Th¸i Lan ®· xuÊt khÈu h¬n 2,s2 triÖu tÊn g¹o Jasmine vµ mang vÒ 31,282 tû b¹t. Nhng th¸ng 9/1997 mét c«ng ty cña Mü lµ RiceTec ®· ®¨ng ký b¶o hé nh·n hiÖu mét s¶n phÈm cña m×nh víi tªn "Jasmati" vµ tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc tiÕp thÞ vµ giíi thiÖu s¶n phÈm nh lµ mét b¶n sao cña g¹o Jasmine Th¸i. Ngêi Th¸i ®· b¾t ®Çu lo ng¹i r»ng ngêi tiªu dïng sÏ cã mét sù nhÇm lÉn vµ tin tëng r»ng chÊt lîng cña hai lo¹i g¹o nµy lµ nh nhau vµ kÕt qu¶ lµ cã thÓ ®e däa ®Õn thÞ trêng xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i.
Mét gi¶i ph¸p ®· ®îc ChÝnh phñ Th¸i Lan ®a ra ®ã lµ sö dông c¸c quy ®Þnh vÒ ChØ dÉn §Þa lý trong NghÞ ®Þnh Trips, nhng khã kh¨n ®· nÈy sinh víi hai lý do chÝnh lµ:
- Jasmine kh«ng ph¶i lµ tªn vïng ®Þa lý v× thÕ cÇn ph¶i t¹o lËp mét sù nhËn thøc cña ngêi tiªu dïng vÒ mèi liªn quan gi÷a g¹o Jasmine víi tªn ®Þa lý vµ Hom Mali.
- Quy ®Þnh vÒ b¶o hé ChØ dÉn §Þa lý cha cã trong luËt cña Th¸i Lan vµ v× thÕ ChØ dÉn §Þa lý cña níc nµy kh«ng thÓ ®îc b¶o hé t¹i níc ngoµi.
Mét gi¶i ph¸p ®· ®îc lùa chän mang tÝnh t¹m thêi lµ ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· ban hµnh mét tiªu chuÈn ®Þnh s½n cña g¹o Jasmine vµ cho phÐp sö dông nh·n hiÖu th¬ng m¹i lµ Hom Mali, ®©y trë thµnh mét dÊu hiÖu chøng nhËn cho nguån gèc cña s¶n phÈm g¹o Jasmine ®èi víi ngêi tiªu dïng nÕu muèn sö dông g¹o Jasmine. TÊt c¶ nh÷ng ai muèn sö dông nh·n hiÖu Hom Mali ®Òu ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c quy ®Þnh trong s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn nh»m ®a ra thÞ trêng mét lo¹i s¶n phÈm cã ®ñ c¸c tiªu chuÈn ®îc ChÝnh phñ quy ®Þnh vµ viÖc nµy ®· trë thµnh mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò rÊt quan träng cho viÖc sö dông ChØ dÉn §Þa lý vµ Tªn gäi XuÊt xø sau nµy cña ngêi Th¸i.
Song song víi qu¸ tr×nh ®ã lµ nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m thÓ chÕ hãa nh÷ng quy ®Þnh cña Trips trong luËt ph¸p cña Th¸i Lan, Quèc héi ®· nhanh chãng ®a dù luËt vÒ ChØ dÉn §Þa lý vµo bµn th¶o cßn ChÝnh phñ th× tiÕn hµnh mét ch¬ng tr×nh nh»m t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh nµy.
- Dù luËt ChØ dÉn §Þa lý ®· ®îc Quèc héi Th¸i Lan bµn th¶o trong n¨m 2002 nhng sau 5 lÇn vÉn bÞ b¸c bá, vµo th¸ng 3/2003 dù luËt bÞ phª ph¸n m¹nh mÏ bëi Quèc héi cho r»ng sÏ lµ sai lÇm nÕu chØ b¶o hé nh÷ng c¸c c©y trång vµ gièng vËt nu«i b¶n ®Þa. Vµ m·i ®Õn 3/2004 luËt vÒ ChØ dÉn §Þa lý míi ®îc th«ng qua b»ng viÖc c¸c s¶n phÈm cã nguån gèc tù nhiªn, s¶n phÈm n«ng nghiÖp, c¸c s¶n phÈm tõ khu vùc c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng còng sÏ ®îc b¶o hé theo luËt nµy.
- Cïng víi sù nç lùc cña Quèc héi, ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· tiÕn hµnh x©y dùng mét ch¬ng tr×nh hç trî ngêi d©n ®Þa ph¬ng trong viÖc ph¸t triÓn vµ th¬ng m¹i s¶n phÈm mµ dùa chñ yÕu vµo truyÒn thèng, sù tinh th«ng b¶n ®Þa vµ kiÕn thøc ®Þa ph¬ng. ChÝnh phñ trî gióp nh c«ng nghÖ vµ kü thuËt qu¶n lý ®Ó lµm cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng cã thÓ th¬ng m¹i s¶n phÈm cña m×nh th«ng qua cöa hµng tiªu thô trong vµ ngoµi níc hoÆc th«ng qua Internet. Ngoµi ra ChÝnh phñ cßn hç trî trong viÖc ®µo t¹o c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi, giíi thiÖu s¶n phÈm vµ c¸ch thiÕt kÕ mÉu m· bao b× vµ v× thÕ c¸c s¶n phÈm nµy ®· ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu tiªu chuÈn chÊt lîng cña thÕ giíi.
Víi ch¬ng tr×nh nµy, Th¸i Lan ®· cã h¬n 1000 s¶n phÈm tõ 75 tØnh thµnh kh¸c nhau ®îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô qua c¸c kªnh hç trî cña chÝnh phñ. Tuy nhiªn, mét khã kh¨n l¹i n¶y sinh khi mµ luËt vÒ ChØ dÉn §Þa lý cha ®îc Quèc héi th«ng qua, nhng c¸c s¶n phÈm ®· bÞ l¹m dông tªn gäi trªn thÞ trêng vµ 1000 s¶n phÈm ®îc hç trî cã nguy c¬ mÊt ®i lîi thÕ trªn thÞ trêng.
Mét th¸ch thøc ®îc ®Æt ra kÓ tõ khi luËt ChØ dÉn §Þa lý cã hiÖu lùc vµo 4/2004 ®ã lµ lµm thÕ nµo ®Ó t¹o ra sù kh¸c biÖt trong chÊt lîng s¶n phÈm vµ b»ng c¸ch nµo ®Ó luËt ®îc biÕt ®Õn réng r·i vµ gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶ bÊt cø sù vi ph¹m nµo. Gi¶i ph¸p tèt nhÊt ®îc lùa chän ®ã lµ thùc hiÖn hÖ thèng ghi chÐp vµ ®Þa ph¬ng, c¸c c«ng ty th¬ng m¹i, giíi thiÖu s¶n phÈm ®ãng vai trß lµ ngêi gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn quy tr×nh s¶n xuÊt vµ sù æn ®Þnh vÒ mÆt chÊt lîng. §ång thêi ®©y còng lµ nh÷ng ®¬n vÞ thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t nh÷ng sù vi ph¹m trªn thÞ trêng.
Víi nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã, luËt ChØ dÉn §Þa lý ®· ®i ®îc vµo trong thùc tÕ vµ gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng khã kh¨n cña c¸c s¶n phÈm ®Æc s¶n trªn thÞ trêng, ®iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn qua kÕt qu¶ lµ tõ th¸ng 2/2004 cha cã trêng hîp nµo ph¶i nhê ®Õn sù can thiÖp cña tßa ¸n.
I-1-2. Ấn §é trong qu¸ tr×nh b¶o hé ChØ dÉn §Þa lý chÌ Darjeeling 8
Ên §é lµ quèc gia ®ãng gãp nhiÒu cho qu¸ tr×nh ®a ra c¸c quy ®Þnh vµ ®iÒu luËt vÒ th¬ng m¹i trong ®ã cã së h÷u trÝ tuÖ. Lµ mét thµnh viªn s¸ng lËp ra WTO, Ên §é ®· cã nh÷ng ®ãng gãp rÊt quan träng trong viÖc yªu cÇu WTO b¶o hé b¶o hé víi møc ®é cao h¬n ChØ dÉn §Þa lý ngoµi nh÷ng s¶n phÈm "wines and spirits", vÊn ®Ò nµy hiÖn nay ®ang ®îc héi ®ång Trips bµn th¶o.
Trong sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, truyÒn thèng l©u ®êi vµ ®Ëm ®µ cña c¸c s¶n phÈm ®Þa ph¬ng víi nh÷ng ph¬ng thøc canh t¸c ®· ®îc hÖ thèng ho¸ th× kh«ng thiÕu nh÷ng s¶n phÈm tiÒm n¨ng cho chØ dÉn ®Þa lý. Cã thÓ nãi chÌ Darjeeling lµ mét s¶n phÈm ®Çu tiªn cña Ên §é ®îc tiÕn hµnh x©y dùng vµ b¶o hé díi d¹ng chØ dÉn ®Þa lý. Qu¸ tr×nh x©y dùng chÌ Darjeeling cho thÊy nhiÒu kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh lùa chän vµ hoµn thiÖn c¸ch thøc ®Ó b¶o hé mét s¶n phÈm cô thÓ.
Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trªn thÞ trêng
Darjeeling lµ mét lo¹i chÌ ®îc coi lµ "Champion cña chÌ" vµ ®îc c«ng nhËn réng r·i t¹i Ch©u ¢u. Mçi n¨m ngµnh xuÊt khÈu chÌ Darjeeling ®em l¹i cho Ên §é 30 triÖu ®« la. §©y lµ mét lo¹i chÌ ®îc s¶n xuÊt theo kü thuËt truyÒn thèng vµ ®îc coi lµ ®éc nhÊt t¹i Ên §é, chÌ ®îc trång trªn c¸c d·y nói cã ®é cao tõ 700-2000m, n»m trong vïng phñ bãng cña ®Ønh nói Kanchenjunga ®Çy tuyÕt phñ vµ cã tiÓu vïng khÝ hËu riªng biÖt. Sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nµy ®· t¹o ra cho chÌ Darjeeling nh÷ng ®Æc trng riªng vÒ mÆt chÊt lîng.
- Sù l¹m dông vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh: L¹m dông sù næi tiÕng cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng diÔn ra rÊt nghiªm träng, mét sè íc lîng cho r»ng chÌ gi¶ gÊp 4 lÇn lîng chÌ s¶n xuÊt t¹i Darjeeling hay nãi c¸ch kh¸c 80% lîng chÌ Darjeeling trªn thÞ trêng toµn cÇu lµ gi¶. PhÇn lín sè chÌ nµy lµ tõ c¸c níc Kenya, Srilanka vµ Nepal, nhiÒu ngêi cßn cho r»ng chÌ cña Nepal ®îc xuÊt khÈu sang Ên §é ®îc tiªu thô nh lµ chÌ Darjeeling.
- Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm bÞ l¹m dông: Ho¹t ®éng th¬ng m¹i chÌ Darjeeling ®îc khëi ®Çu vµ bÞ kiÓm so¸t hoµn toµn bëi ngêi Anh. HiÖn nay thÞ trêng tiªu thô cña kªnh ph©n phèi cßn bÞ rÊt nhiÒu c«ng ty níc ngoµi kiÓm so¸t vÒ chøc n¨ng ®Êu trén, ®ãng gãi vµ th¬ng m¹i. Víi sù ngù trÞ nµy cña c¸c c«ng ty cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh th× gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®· bÞ c¸c c«ng ty nµy l¹m dông, gi¸ b¸n chÌ t¹i thÞ trêng thÕ giíi cao h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi thÞ trêng trong níc, víi kho¶ng 5-10 lÇn vµ thËm chÝ cã thÓ lªn ®Õn 50 lÇn.
- Nh÷ng thay ®æi cña thÞ trêng: Cïng víi sù sôp ®æ cña khèi x· héi chñ nghÜa mét thÞ trêng tiªu thô chÌ truyÒn thèng lín nhÊt thÕ giíi, lµ xu thÕ thay ®æi vµ nhu cÇu t¨ng trong c¸ch dïng chÌ, nhu cÇu vÒ chÌ gãi, chÌ l¹nh, v.v... Sù tham gia tÝch cùc vµo thÞ trêng xuÊt khÈu chÌ cña c¸c níc Kenya, Malawi vµo thËp kû 90 ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn chÌ Darjeeling. T×nh tr¹ng chÌ gi¶ m¹o ®· trë nªn phæ biÕn vµ t¸c ®éc tiªu cùc lªn gi¸ cña lo¹i chÌ nµy ®· ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò nãng báng trong viÖc t×m l¹i gi¸ trÞ ®Ých thùc cña s¶n phÈm.
Thùc tr¹ng vÒ thÞ trêng cña s¶n phÈm ®· ®Æt ra cho Uû ban ChÌ vµ ChÝnh phñ Ên §é vÊn ®Ò lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ lÊy l¹i ®îc danh tiÕng còng nh gi¸ trÞ cña s¶n phÈm.
Môc tiªu cña b¶o hé s¶n phÈm
Lµm c¸ch nµo ®Ó cã thÓ b¶o hé ®îc chÌ Darjeeling trªn thÞ trêng thÕ giíi, ®ã lµ môc ®Ých mµ Uû ban ChÌ vµ ChÝnh phñ Ên §é mong muèn ®Ó gióp cho nh÷ng ngêi n«ng d©n vïng ®Êt khã kh¨n nµy æn ®Þnh s¶n xuÊt. Môc ®Ých cuèi cïng trong sù lùa chän cña Uû ban ChÌ Ên §é ®ã lµ:
- Chèng l¹i viÖc l¹m dông tªn gäi Darjeeling cho c¸c s¶n phÈm chÌ kh«ng cã nguån gèc hoÆc bÞ pha trén chÌ Darjeeling trªn thÞ trêng thÕ giíi.
- Môc ®Ých ph©n phèi s¶n phÈm thËt ®Õn ngêi tiªu dïng mong muèn ®îc sö dông s¶n phÈm chÌ Darjeeling.
- Gióp cho qu¸ tr×nh ph©n phèi lîi nhuËn tõ viÖc th¬ng m¹i chÌ mét c¸ch c«ng b»ng, ®¶m b¶o ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®ãng gãi, th¬ng m¹i chÌ vµ ngêi s¶n xuÊt cã ®îc lîi nhuËn tõ danh tiÕng cña s¶n phÈm nµy.
- X©y dùng ®îc mét hÖ thèng tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý s¶n xuÊt còng nh gi¸ trÞ cña nh·n hiÖu Darjeeling nh c¸c s¶n phÈm chØ dÉn vµ Tªn gäi XuÊt xø næi tiÕng cña ch©u ¢u lµ Champagne hay Scotch Wishky.
§Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®ã, viÖc lùa chän mét c¸ch b¶o hé hîp lý lµ vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n cho ñy ban ChÌ còng nh nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm.
Sù lùa chän c¸ch thøc b¶o hé s¶n phÈm
Trong thêi kú ®ã hÖ thèng luËt b¶o hé th¬ng m¹i cña thÕ giíi tån t¹i hai hÖ thèng mµ dùa vµo ®ã cã thÓ b¶o hé ®îc cho chÌ Darjeeling ®ã lµ:
- HÖ thèng luËt th«ng dông, mµ ë ®ã lu«n s½n sµng b¶o hé mµ kh«ng cÇn ph¶i ®¨ng ký, dùa trªn n¨ng lùc sö dông vµ danh tiÕng cña s¶n phÈm nh ë Anh, Mü, Ên §é, Canada, óc dùa trªn c¸c quy ®Þnh vÒ luËt chøng nhËn nh·n hiÖu th¬ng m¹i (CTM) vµ nh·n hiÖu tËp thÓ (CM); Nh÷ng quy ®Þnh nµy ®îc quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh Trips (quy ®Þnh cña WTO) mµ Ên §é lµ mét thµnh viªn s¸ng lËp.
- Mét hÖ thèng kh¸c lµ luËt d©n sù, s¶n phÈm ®îc b¶o hé ph¶i ®¨ng ký, vÝ dô nh ë Ph¸p, Marèc, Nga..., th«ng qua c¸c h×nh thøc nh b¶o hé ChØ dÉn §Þa lý (IGs), Tªn gäi XuÊt xø hµng hãa (AO).
ViÖc b¶o hé s¶n phÈm chÌ trªn thÞ trêng quèc tÕ th«ng qua c¸c hiÖp íc cã liªn quan ®Õn së h÷u trÝ tuÖ còng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Ên §é lµ níc ®· ký HiÖp ®Þnh Paris vÒ b¶o vÖ së h÷u c«ng nghiÖp nhng l¹i kh«ng ký Tháa íc Lisbon vÒ b¶o vÖ chØ dÉn vµ Tªn gäi XuÊt xø víi 23 níc thµnh viªn, HiÖp íc Madrid vµ NghÞ ®Þnh th Madrid vÒ qu¶n lý hÖ thèng ®¨ng ký nh·n hiÖu Ên §é còng kh«ng tham gia ký.
Lùa chän mét h×nh thøc b¶o hé trë nªn khã kh¨n cho ChÝnh phñ Ên §é khi mµ h×nh thøc b¶o hé th«ng qua LuËt Chøng nhËn Th¬ng m¹i (CTM) kh«ng ®îc chÊp nhËn ë nhiÒu níc ®Æc biÖt lµ c¸c níc nh ë Ph¸p hay mét sè níccCh©u ¢u. Trong khi ®ã, nÕu lùa chän h×nh thøc b¶o hé ChØ dÉn §Þa lý th× cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh theo quy chÕ 2081/92 cña EU trong ®ã ®iÒu khã kh¨n nhÊt lµ chØ râ mét sù liªn hÖ trùc tiÕp gi÷a s¶n phÈm víi n¬i ®Þa lý xuÊt xø. C¸c cuéc th¬ng th¶o vµ ®µm ph¸n víi c¸c quèc gia ®· n¶y sinh nh÷ng m©u thuÉn gi÷a mét bªn ñng hé vµ mét bªn kh«ng ñng hé chØ dÉn ®Þa lý.
§Ó cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng khã kh¨n nµy vµ ®Ó chÌ ®îc b¶o hé ë tÊt c¶ nh÷ng quèc gia lµ thÞ trêng tiªu thô cña chÌ Darjeeling, Uû ban ChÌ Ên §é ®· ®a ra nh÷ng bíc ®i cô thÓ cho tõng giai ®o¹n ®ã lµ:
- Sö dông luËt b¶o hé chøng nhËn nh·n hiÖu th¬ng m¹i ®Ó ®¨ng ký t¹i c¸c quèc gia kh«ng ñng hé ChØ dÉn §Þa lý nh Anh, Mü, Canada, NhËt B¶n vµ Ai CËp. Mét logo cña chÌ Darjeeling ®· ®îc s¸ng chÕ vµ ®îc ®¨ng ký thµnh c«ng vµo n¨m 1986.
- §Õn n¨m 1998, Uû ban chÌ b¾t ®Çu tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc tiÕp theo lµ theo ®uæi ®Ó chÌ Darjeeling ®îc b¶o hé t¹i c¸c quèc gia kh¸c theo d¹ng chØ dÉn ®Þa lý.
- Trong khu vùc thÞ trêng néi ®Þa, do cha cho luËt vÒ ChØ dÉn §Þa lý nªn Uû ban ChÌ còng ®· giµnh ®îc nhiÒu sù ñng hé trong viÖc ®¨ng ký logo chÌ díi d¹ng chøng nhËn nh·n hiÖu th¬ng m¹i.
- Th¸ng 2/2000, Uû ban ChÌ ®· tiÕn hµnh mét bíc ®i quan träng ®ã lµ x©y dùng mét hÖ thèng b¾t buéc cã tÝnh ph¸p lý ®Ó chøng nhËn sù x¸c thùc cña chÌ Darjeeling, quy ®Þnh nµy ®îc ®Æt díi ®iÒu kho¶n cña luËt liªn bang. Nh÷ng nhµs ph©n phèi chÌ sÏ ph¶i cung cÊp th«ng tin vÒ s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ th¬ng m¹i chÌ, tõ ®ã ñy ban chÌ sÏ tæng hîp vµ n¾m ®îc khèi lîng chÌ ®îc b¸n ra trªn thÞ trêng. Khi ®¹o luËt nµy ®îc thùc hiÖn ®· cã 171 c«ng ty s¶n xuÊt vµ kinh doanh chÌ ®¨ng ký thùc hiÖn víi ñy ban ChÌ. Mét hÖ thèng kiÓm so¸t chÌ còng ®· ®îc h×nh thµnh. Nh÷ng d÷ liÖu vÒ chÌ sÏ ph¶i ®îc theo dâi tõ c¸c hãa ®¬n cña c¸c vên chÌ vµ trë thµnh c¬ së d÷ liÖu cho c¸c nhµ ñy th¸c xuÊt khÈu chøng thùc nguån gèc. Mçi mét l« s¶n phÈm sÏ ®îc kiÓm tra theo nh÷ng quy ®Þnh kiÓm so¸t vµ ®îc cÊp chøng nhËn nguån gèc, vµ chØ cã nh÷ng l« s¶n phÈm nh vËy míi ®îc H¶i quan cÊp giÊy phÐp xuÊt khÈu díi d¹ng chÌ Darjeeling.
- Uû ban chÌ ®· cè g¾ng t×m kiÕm sù ñng hé cña c¸c thÞ trêng nhËp khÈu vµ chØ ra nh÷ng lîi Ých khi hä ñng hé quy chÕ kiÓm tra gi¸m s¸t cña s¶n phÈm vµ hä nªn ®ßi hái chøng nhËn xuÊt xø cña chÌ khi nhËp khÈu chÌ Darjeeling.
- Bíc tiÕp theo lµ ñy ban ChÌ tiÕn hµnh ®¨ng ký tªn gäi Darjeeling t¹i c¸c níc ®· chÊp nhËn logo. Vµ ngµy 3/8/2001 V¬ng quèc Anh vµ B¾c Ailen, vµ tiÕp theo ®ã vµo th¸ng 10/2002 Mü ®· chÊp nhËn ®¬n ®¨ng ký cña ñy ban chÌ. Trong 15 quèc gia mµ Ên §é ®· tham gia ®¨ng ký th× cã thªm NhËt B¶n, Srilanka vµ Nga ®· chÊp nhËn cßn l¹i 3 quèc gia kh«ng chÊp nhËn vµ 7 quèc gia vÉn ®ang trong qu¸ tr×nh xÐt duyÖt.
- Th¸ng 9/2003 LuËt ChØ dÉn §Þa lý cña Ên §é ra ®êi, trong luËt cã nh÷ng quy ®Þnh rÊt cô thÓ ®ã lµ viÖc ®¨ng ký ChØ dÉn §Þa lý lµ b¾t buéc vµ nh÷ng ChØ dÉn §Þa lý cha ®¨ng ký th× cha ®îc b¶o hé trong ph¹m vi quèc gia. §©y lµ mét sù thay ®æi phï hîp víi quy chÕ EU2081/92.
- Sau khi luËt ra ®êi, Uû ban chÌ b¾t ®Çu tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc ®Ó thóc ®Èy viÖc ®¨ng ký b¶o hé díi h×nh thøc ChØ dÉn §Þa lý theo quy chÕ cña EU. ViÖc x©y dùng thµnh c«ng ChØ dÉn §Þa lý chÌ n¨m 2004 ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng trong viÖc lÊy l¹i gi¸ trÞ cña s¶n phÈm khi gi¸ chÌ trªn thÞ trêng cao gÊp 4 lÇn so víi chÌ b×nh thêng.
Qu¸ tr×nh b¶o hé chÌ Darjeeling cña Ên §é cho phÐp chóng ta rót ra ®îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong viÖc lùa chän h×nh thøc b¶o hé phï hîp víi ®iÒu kiÖn luËt ph¸p trong níc vµ quèc tÕ. Theo ®ã lµ vai trß cña tæ chøc cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt trong viÖc ®a ra vµ tiÕn hµnh thùc hiÖn nh÷ng bíc ®i ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña tÊt c¶ nh÷ng t¸c nh©n tham gia trong ngµnh hµng.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |