Hµ néi 2007 Môc lôC

Sù kh«ng râ rµng x¶y ra khi quyÕt ®Þnh xem c¸i g× ®­îc coi lµ thiÕt bÞ ®Ó ghi nhËn sù ¨n c¾p. Bé ph©n t¸ch hay lµ bé gi¶i th«ng dÞch (dissasembler or decompiler) sÏ hç trî ¨n c¾p hay sÏ ®­îc dïng ®Ó nghiªn cøu vµ n©ng cÊp mét ch­¬ng tr×nh. Mét ai ®ã gi¶i th«ng dÞch (decompiles) mét ch­¬ng tr×nh ch¹y ®­îc, nghiªn cøu nã ®Ó t×m ra ph­¬ng ph¸p cña nã, vµ sau ®ã biÕn ®æi nã, l¹i th«ng dÞch vµ ®em b¸n c¸c kÕt qu¶ thu ®­îc (ch­¬ng tr×nh ch¹y). VËy ng­êi nµy ®· sö dông kh«ng ®óng bé gi¶i th«ng dÞch. Nh­ng sù kh¸c biÖt rÊt khã mµ lµm râ, mét phÇn lµ v× c¸ch dïng phô thuéc vµo néi dung vµ ng÷ c¶nh (context). ë ®©y nã còng gièng nh­ nÕu cã mét luËt nãi r»ng: viÖc b¸n c¸i kÐo ®Ó c¾t rau cá lµ hîp ph¸p nh­ng kh«ng ®­îc ®Ó c¸i kÐo ®©m bÞ th­¬ng con ng­êi. C¸c chiÕc kÐo kh«ng biÕt ng­êi ta dïng chóng nh­ thÕ nµo. Ng­êi dïng quyÕt ®Þnh néi dung vµ hoµn c¶nh.

Chóng ta h·y xem xÐt mét ®Üa CD mµ b¹n mua vÒ víi lý do râ rµng: ®Ó nghe nhiÒu lÇn. B¹n muèn nghe nh¹c trªn m¸y MP3 cña m×nh, ®ã lµ sù dïng hîp ph¸p. Nh­ng ®Üa CD nµy ®­îc b¶o vÖ chèng copy nªn b¹n kh«ng thÓ t¶i b¶n nh¹c ®ã vµo m¸y tÝnh cña m×nh ®Ó sau ®ã truyÒn sang m¸y MP3 ®­îc. VËy b¹n ®· bÞ cÊm (trong tr­êng hîp nµy) thùc hiÖn mét sö dông hîp ph¸p (nghe nh¹c trªn MP3). NÕu b¹n cè g¾ng lµm c¸i g× ®ã ®Ó xo¸ ®i b¶o vÖ chèng ¨n c¾p th× b¹n ®· vi ph¹m quy ®Þnh chèng ¨n c¾p, b¹n còng kh«ng thÓ mua mét c«ng cô hoÆc mét ch­¬ng tr×nh kh¶ dÜ cho phÐp b¹n t¶i b¶n nh¹c cña m×nh (v× b¹n ®· mua CD) xuèng m¸y MP3 (còng) cña m×nh v× r»ng c¸c c«ng cô Êy sÏ vi ph¹m quy ®Þnh nãi trªn.

Ph¶n øng tr­íc DMCA rÊt kh¸c nhau. Cã ng­êi cho r»ng nã giíi h¹n c¸c nghiªn cøu an toµn MT. Cã nhiÒu ng­êi chØ ra r»ng, DMCA cã thÓ ®­îc dïng ®Ó ng¨n c¶n chÝnh sù trao ®æi tù do c¸c ý t­ëng, ®iÒu mµ B¶n quyÒn cã môc ®Ých lµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng.

C¸c ®èi t­îng sè kh¸c xa c¸c tê giÊy chóng cã thÓ ®­îc copy mét c¸ch chÝnh x¸c. Mçi b¶n copy sè cña mét ®èi t­îng sè hoµn toµn gièng nh­ nguyªn gèc.

B¶n quyÒn b¶o vÖ quyÒn cña nhµ s¸ng t¹o thu lîi tõ mçi b¶n copy cña ®èi t­îng, thËm chÝ nÕu kh«ng cã tiÒn trao tay.

Mét nguyªn t¾c quan träng lµ: phÇn mÒm, nh­ ©m nh¹c ®­îc nhËn thøc lµ mét ®èi t­îng cho vay h¬n lµ ®em b¸n. B¹n tr¶ tiÒn mua kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n phÇn mÒm, mµ lµ quyÒn sö dông phÇn mÒm ®ã. §Ô lµm râ ®iÒu nµy, LuËt cÊm ¨n c¾p ®iÖn tö cña Mü (The U.S. No Electronic Theft (NET) Act) n¨m 1997 coi lµ téi ph¹m viÖc t¸i s¶n xuÊt hoÆc ph©n phèi c¸c t¸c phÈm b¶n quyÒn nh­ phÇn mÒm hoÆc c¸c b¶n ghi sè (digital recordings), thËm chÝ kh«ng lÊy tiÒn.

LÜnh vùc b¶o vÖ b¶n quyÒn ¸p dông cho c¸c t¸c phÈm m¸y tÝnh cßn ®ang tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ®ang lµ chñ ®Ò tranh c·i rÊt nhiÒu trªn c¸c phiªn toµ. Ch¼ng h¹n, cßn ch­a x¸c ®Þnh râ nh÷ng khÝa c¹nh nµo cña mét t¸c phÈm m¸y trÝnh lµ ®èi t­îng ®Ó b¶n quyÒn. Toµ ®· ph¶i coi nh­ lµ mét quy t¾c (rule) r»ng, mét thiÕt kÕ menu cña m¸y tÝnh cã thÓ b¶n quyÒn nh­ng nh÷ng thø “chØ nh×n thÊy vµ c¶m nhËn” (nh­ giao diÖn ng­êi dïng Microsoft Windows) th× kh«ng thÓ. Ph¶i ch¨ng thiÕt kÕ menu kh«ng ph¶i lµ mét phÇn cña c¸i “nh×n thÊy vµ c¶m nhËn”?

2. 
   LuËt së h÷u trÝ tuÖ, s¸ng chÕ.
   

C¸c s¸ng chÕ kh«ng gièng nh­ b¶n quyÒn trong nghÜa r»ng s¸ng chÕ b¶o vÖ c¸c ph¸t minh, c¸c ®èi t­îng h÷u h×nh hoÆc c¸ch thøc lµm ra chóng, chø kh«ng ph¶i lµ c¸c t¸c phÈm cña trÝ tuÖ. Sù kh¸c biÖt gi÷a s¸ng chÕ vµ b¶n quyÒn lµ ë chç, s¸ng chÕ ®­îc nghÜ ra ®Ó ¸p dông ®èi víi c¸c thµnh qu¶ khoa häc, c«ng nghÖ vµ chÕ t¹o, trong khi b¶n quyÒn ¸p dông cho c¸c t¸c phÈm trong nghÖ thuËt, v¨n häc vµ c¸c lo¹i ®­îc viÕt ra. Mét s¸ng chÕ cã thÓ b¶o vÖ “mét qu¸ tr×nh míi vµ cã lîi, m¸y mãc, s¶n xuÊt, hoÆc sù tæ hîp cña c¸c vËt” LuËt cña Mü lo¹i trõ “c¸c ®Þnh luËt tù nhiªn míi t×m ra… [vµ] c¸c qu¸ tr×nh thuÇn tuý trÝ ãc”. VÝ dô “2 x 2 =4” kh«ng lµ mét ®èi t­îng phï hîp ®Ó s¸ng chÕ v× nã lµ mét ®Þnh luËt tù nhiªn. T­¬ng tù, sù thÓ hiÖn thuéc vÒ c«ng céng kh«ng phï hîp ®Ó b¶n quyÒn. B¹n cã thÓ viÖn dÉn r»ng, to¸n häc lµ thuÇn tuý trÝ tuÖ, lµ c¸c ý t­ëng. S¸ng chÕ ®­îc nghÜ ra ®Ó b¶o vÖ cho mét thiÕt bÞ hoÆc mét qu¸ tr×nh thÓ hiÖn ra mét ý t­ëng chø kh«ng ph¶i tù th©n ý t­ëng ®ã.

1.3.2.2. §ßi hái vÒ tÝnh míi (Requirments of Novelty).

NÕu nh­ hai nh¹c sü ngÉu nhiªn s¸ng t¸c cïng mét bµi h¸t vµo thêi gian kh¸c nhau, luËt b¶n quyÒn cã thÓ cho phÐp c¶ hai ®Òu cã b¶n quyÒn. NÕu hai nhµ chÕ t¹o ®­a ra cïng mét ph¸t minh, th× s¸ng chÕ sÏ ®Õn víi ng­êi ph¸t minh nã ®Çu tiªn, kh«ng phô thuéc vµo ai lµ ng­êi ®­a ®¬n ®¨ng ký tr­íc. Mét s¸ng chÕ chØ cã thÓ ®­îc chÊp nhËn cho mét thø g× ®ã thùc sù lµ míi vµ ®éc ®¸o, v× vËy chØ cã mét s¸ng chÕ cho mét ph¸t minh mµ th«i.

§èi t­îng s¸ng chÕ còng ph¶i lµ kh«ng hiÓn nhiªn. NÕu mét ph¸t minh mµ lµ rÊt hiÓn nhiªn ®èi víi ng­êi cã chuyªn m«n b×nh th­êng trong lÜnh vùc, th× nã kh«ng thÓ ®­îc s¸ng chÕ. LuËt tuyªn bè r»ng, s¸ng chÕ sÏ kh«ng nhËn ®­îc “nÕu sù kh¸c nhau gi÷a ®èi t­îng yªu cÇu s¸ng chÕ vµ mét kü n¨ng tr­íc ®ã cßn ë møc mµ ®èi t­îng nµy nh­ lµ mét vËt trän vÑn tá ra hiÓn nhiªn, vµo thêi ®iÓm ph¸t minh ®­îc thùc hiÖn, ®èi víi mét ng­êi cã tr×nh ®é b×nh th­êng thuéc kü n¨ng mµ ®èi t­îng ®ã liªn quan”. VÝ dô, mét b×a nhá ®Ó dïng lµm c¸i ®¸nh dÊu trang s¸ch ®äc, khã cã thÓ xin s¸ng chÕ, v× ý t­ëng vÒ miÕng b×a nh­ vËy lµ rÊt hiÓn nhiªn ®èi víi hÇu hÕt ng­êi ®äc.

1.3.2.3. Thñ tôc ®¨ng ký s¸ng chÕ.

Ng­êi ta ®¨ng ký b¶n quyÒn b»ng viÖc ®iÒn kÝn mét ®¬n mÉu ng¾n, ®¸nh dÊu hiÖu b¶n quyÒn trªn t¸c phÈm s¸ng t¹o vµ ph©n phèi t¸c phÈm ®ã. C¶ quy tr×nh nµy chØ cÇn ch­a ®Çy mét giê.

§Ó nhËn ®­îc mét s¸ng chÕ, nhµ ph¸t minh cÇn ph¶i thuyÕt phôc C¬ quan s¸ng chÕ vµ th­¬ng hiÖu Hoa Kú (U.S.Patent anh Trademark Office – U.S.PTO) r»ng ph¸t minh cña anh ta xøng ®¸ng lµ mét s¸ng chÕ. Víi kho¶n phÝ nhÊt ®Þnh, mét luËt s­ vÒ s¸ng chÕ sÏ nghiªn cøu c¸c s¸ng chÕ ®· ®­îc c«ng nhËn cho c¸c ph¸t minh t­¬ng tù. Sù kh¶o s¸t nµy sÏ kÕt luËn hai ®iÒu. Thø nhÊt, nã x¸c ®Þnh r»ng ph¸t minh sÏ ®­îc ®¨ng ký ch­a tõng ®­îc c«ng nhËn tr­íc ®ã. Thø hai, nã gióp cho nhËn d¹ng ®­îc c¸c thø t­¬ng tù mµ ®· ®­îc s¸ng chÕ. Nh÷ng sù t­¬ng tù nµy rÊt h÷u Ých khi miªu t¶ nh÷ng nÐt ®éc ®¸o cña ph¸t minh vµ lµm cho nã xøng ®¸ng víi b¶o vÖ s¸ng chÕ. C¬ quan s¸ng chÕ sÏ so s¸nh tÊt c¶ c¸c ph¸t minh t­¬ng tù ®· ®­îc s¸ng chÕ vµ sÏ quyÕt ®Þnh xem cã c¸i g× thùc sù míi vµ kh«ng hiÓn nhiªn trong ph¸t minh kh«ng. NÕu PTO quyÕt ®Þnh r»ng ph¸t minh nµy lµ míi th× s¸ng chÕ coi nh­ ®­îc ®¶m b¶o.

Th«ng th­êng, nhµ ph¸t minh viÕt mét ®¬n xin cÊp s¸ng chÕ trong ®ã liÖt kª nhiÒu minh chøng vÒ tÝnh nguyªn gèc tõ c¸c ®Æc tÝnh rÊt chung ®Õn rÊt ®Æc thï. PO cã thÓ chÊp nhËn mét sè ®Æc tr­ng chung h¬n c¶ trong khi l¹i ñng hé nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc thï. Ng­êi lµm ®¬n s¸ng chÕ ph¶i lµm râ nh÷ng c¸i míi trong ph¸t minh ë d¹ng ®ñ chi tiÕt cho phÐp P.O. vµ toµ ¸n kÕt luËn vÒ tÝnh míi; møc ®é chi tiÕt ®ã còng cã thÓ nãi víi céng ®ång ph¸t minh nµy lµm viÖc nh­ thÕ nµo, ®ång thêi më ra kh¶ n¨ng tranh chÊp cña nã.

Ng­êi së h÷u s¸ng chÕ sö dông ph¸t minh ®· ®­îc ®¨ng ký b»ng c¸ch s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hoÆc cÊp phÐp (license) cho ng­êi kh¸c s¶n xuÊt chóng. C¸c ®èi t­îng ®­îc s¸ng chÕ ®«i khi ®­îc ®¸nh dÊu bëi sè hiÖu s¸ng chÕ nh»m c¶nh b¸o nh÷ng ng­êi kh¸c r»ng c«ng nghÖ nµy ®· ®­îc ®¨ng ký s¸ng chÕ. Ng­êi n¾m gi÷ s¸ng chÕ hy väng r»ng, sù c¶nh b¸o nµy sÏ ng¨n chÆn ®­îc sù vi ph¹m cña nh÷ng ng­êi kh¸c.

1.3.2.4. Sù vi ph¹m s¸ng chÕ.

Ng­êi së h÷u s¸ng chÕ ph¶i chèng l¹i mäi sù vi ph¹m. Víi b¶n quyÒn, ng­êi gi÷ b¶n quyÒn cã thÓ lùa chän c¸c tr­êng hîp ®Ó khëi kiÖn, bá qua c¸c vi ph¹m nhá vµ chê ®îi vi ph¹m ®ñ lín ®Ó ch¾c th¾ng tr­íc toµ. Tr¸i l¹i, khi ®· thua kiÖn mét vi ph¹m s¸ng chÕ dï lµ rÊt nhá hoÆc sù vi ph¹m mµ ng­êi gi÷ quyÒn s¸ng chÕ kh«ng hÒ biÕt th× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ anh ta mÊt toµn bé quyÒn s¸ng chÕ ®ã. Kh«ng gièng nh­ vi ph¹m b¶n quyÒn, chñ së h÷u s¸ng chÕ kh«ng thÓ chøng minh ®­îc r»ng, kÎ vi ph¹m ®ã ®· sao chÐp ph¸t minh cña anh ta; sù vi ph¹m s¸ng chÕ x¶y ra thËm chÝ c¶ khi nÕu ai ®ã ph¸t minh mét c¸ch ®éc lËp cïng mét thø nh­ vËy mµ kh«ng hÒ biÕt g× vÒ ph¸t minh ®· ®¨ng ký s¸ng chÕ.

Mçi vi ph¹m ®Òu ph¶i bÞ khëi tè. KiÖn c¸o lµ tèn kÐm, mÊt thêi gian, thËm chÝ tÖ h¬n n÷a lµ theo kiÖn mét vi ph¹m s¸ng chÕ chñ s¸ng chÕ cã thÓ mÊt quyÒn s¸ng chÕ ®ã. Ng­êi bÞ buéc téi vi ph¹m cã thÓ viÖn dÉn tÊt c¶ c¸c luËn cø sau ®©y nh­ mét sù bµo ch÷a (tù vÖ):

• 
  §©y kh«ng ph¶i lµ vi ph¹m. Ng­êi bÞ cho lµ vi ph¹m nµy sÏ tuyªn bè r»ng, hai ph¸t minh nµy lµ hoµn toµn kh¸c xa nhau, r»ng ®· kh«ng x¶y ra mét vi ph¹m nµo c¶.
  
• 
  S¸ng chÕ kh«ng cßn hiÖu lùc. NÕu mét vi ph¹m tr­íc ®ã kh«ng ®­îc chèng l¹i, th× c¸c quyÒn s¸ng chÕ cã thÓ hÕt hiÖu lùc.
  
• 
  Ph¸t minh kh«ng míi. Trong tr­êng hîp nµy, kÎ vi ph¹m gi¶ ®Þnh sÏ cè g¾ng thuyÕt phôc toµ r»ng, P.O. ®· hµnh ®éng kh«ng chuÈn khi b¶o ®¶m s¸ng chÕ vµ r»ng ph¸t minh nµy kh«ng xøng ®¸ng lµ mét s¸ng chÕ.
  
• 
  Ng­êi vi ph¹m ®· ph¸t minh ra ®èi t­îng ®Çu tiªn. NÕu nh­ vËy th×, ng­êi bÞ cho lµ vi ph¹m chø kh«ng ph¶i lµ chñ sì h÷u s¸ng chÕ gèc sÏ cã toµn quyÒn ®èi víi s¸ng chÕ.
  

1.3.2.5. Kh¶ n¨ng ¸p dông s¸ng chÕ ®èi víi c¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh.

P.O. ®· kh«ng khuyÕn khÝch c¸c s¸ng chÕ phÇn mÒm m¸y tÝnh. Trong mét thêi gian dµi, c¸c ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh ®· ®­îc coi nh­ sù thÓ hiÖn cña mét thuËt to¸n (algorithm) vµ thuËt to¸n lµ tù nhiªn kh«ng ph¶i lµ chñ thÓ s¸ng chÕ. Tr­êng hîp s¸ng chÕ phÇn mÒm ®Çu tiªn, Gottschalk v. Benson yªu cÇu s¸ng chÕ qu¸ tr×nh biÕn c¸c sè thËp ph©n thµnh nhÞ ph©n. Toµ th­îng thÈm ®· tõ chèi yªu cÇu, gi¶i thÝch r»ng ®ã d­êng nh­ lµ ®ßi hái s¸ng chÕ cho mét ý t­ëng trõu t­îng, tãm l¹i, lµ thuËt to¸n. Mµ thuËt to¸n chÝnh lµ thø mµ hÇu hÕt c¸c nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm ®Òu muèn b¶o vÖ.

Vµo n¨m 1981, hai tr­êng hîp (Diamond v. Bradley vµ Diamond v. Diehr) ®· dµnh ®­îc s¸ng chÕ vÒ qu¸ tr×nh mµ phÇn mÒm m¸y tÝnh sö dông, mét thuËt to¸n næi tiÕng – c¸c c¶m biÕn nhiÖt ®é vµ bé ®Õm ®Ó tÝnh thêi gian cho viÖc l­u ho¸ c¸c con cã biÓn b»ng cao su (mét thø ®å ch¬i). Toµ ¸n ®· ñng hé quyÒn s¸ng chÕ nµy v× yªu cÇu kh«ng ph¶i cho phÇn mÒm hoÆc thuËt to¸n ®i kÌm, mµ lµ cho qu¸ tr×nh sö dông phÇn mÒm ®ã nh­ lµ mét trong c¸c kh©u cña nã. §iÒu suy ra may m¾n ë ®©y lµ, sö dông phÇn mÒm mµ kh«ng dïng c¸c kh©u kh¸c ®· ®­îc s¸ng chÕ cña qu¸ tr×nh trªn sÏ kh«ng bÞ coi lµ vi ph¹m.

Tõ 1981, luËt s¸ng chÕ ®· ®­îc më réng bao gåm c¶ phÇn mÒm m¸y tÝnh, vµ c«ng nhËn r»ng c¸c thuËt to¸n, còng nh­ lµ c¸c qu¸ tr×nh vµ c¸c c«ng thøc ®Òu lµ c¸c ph¸t minh. Sau c¸c tr­êng hîp nãi trªn, P.O. ®· cÊp s¸ng chÕ cho hµng ngh×n phÇn mÒm. Nh­ng, v× lý do thêi gian kÐo dµi vµ tèn kÐm ®Ó lµm thñ tôc vµ cã ®­îc mét s¸ng chÕ, d¹ng b¶o vÖ nµy cã thÓ Ýt ®­îc chÊp nhËn ®èi víi nh÷ng ng­êi viÕt phÇn mÒm ë d¹ng ®¬n lÎ.

LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 cña ViÖt Nam, §iÒu 59 ghi râ; ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh lµ ®èi t­îng kh«ng ®­îc b¶o hé víi danh nghÜa s¸ng chÕ.

1.3.3 LuËt vÒ bÝ mËt th­¬ng m¹i.

BÝ mËt th­¬ng m¹i (BMTM) kh«ng gièng nh­ s¸ng chÕ hay b¶n quyÒn trong ý nghÜa r»ng, nã ph¶i chøa mét bÝ mËt. Th«ng tin nµy chØ cã gi¸ trÞ nh­ mét bÝ mËt, vµ mét kÎ vi ph¹m lµ ng­êi lµm tiÕt lé bÝ mËt ®ã. Mét khi ®· bÞ tiÕt lé, th«ng tin ®ã th­êng kh«ng thÓ ®­îc coi lµ bÝ mËt l¹i mét lÇn n÷a.

1.3.3.1 C¸c ®Æc tr­ng cña BÝ mËt th­¬ng m¹i (BMTM).

BÝ mËt th­¬ng m¹i lµ th«ng tin quan träng gióp cho mét c«ng ty lîi thÕ c¹nh tranh tr­íc c¸c ®èi thñ kh¸c. VÝ dô, c«ng thøc pha chÕ mét lo¹i n­íc gi¶i kh¸t lµ mét bÝ mËt th­¬ng m¹i, còng nh­ vËy mét liÖt kª c¸c kh¸ch hµng qua b­u ®iÖn hay th«ng tin vÒ mét s¶n phÈm ®Òu ®­îc c«ng bè trong vµi th¸ng.

§Æc tr­ng kh¸c biÖt cña mét bÝ mËt th­¬ng m¹i lµ nã ph¶i lu«n lu«n chøa ®ùng sù bÝ mËt. Nh÷ng ng­êi thuª kho¸n vµ nh÷ng ng­êi ngoµi, ai ®· tiÕp cËn tíi bÝ mËt ph¶i ®­îc ®ßi hái kh«ng ®­îc tiÕt lé bÝ mËt ®ã. Chñ së h÷u BMTM ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng ®Ó b¶o vÖ bÝ mËt ®ã, ch¼ng h¹n nh­ cÊt giÊu n¬i an toµn, m· ho¸ nã trong file m¸y tÝnh hoÆc yªu cÇu c¸c ng­êi thuª kho¸n ký vµo cam kÕt r»ng hä sÏ kh«ng tiÕt lé ra.

NÕu ai ®ã thu ®­îc mét BMTM mét c¸ch bÊt hîp ph¸p vµ thu lîi tõ ®ã, chñ së h÷u cña nã cã thÓ ®ßi l¹i lîi nhuËn ®ã, c¸c thiÖt h¹i vµ mÊt m¸t ph¶i båi hoµn vµ c¸c gi¸ trÞ ph¸p lý. Toµ ¸n sÏ lµm tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ ®Ó ®­a chñ së h÷u ®ã vÒ vÞ trÝ c¹nh tranh nh­ khi mµ th«ng tin vÉn cßn lµ bÝ mËt, vµ c¸c thiÖt h¹i ®· x¶y ra cã thÓ ®­îc båi th­êng do mÊt gi¸. Tuy nhiªn b¶o vÖ BMTM kh«ng cã gi¸ trÞ trong tr­êng hîp mét ph¸t minh ®éc lËp. NÕu ai ®ã kh¸c ngÉu nhiªn ph¸t minh ra BMTM ®ã mét c¸ch ®éc lËp, th× kh«ng cã vi ph¹m nµo x¶y ra vµ c¸c quyÒn BMTM vÉn tiÕp tôc hiÖu lùc.

1.3.3.2 Sù ph¸t minh ng­îc.

B¶o vÖ BMTM cã thÓ bÞ mÊt hiÖu lùc v× mét c¸ch kh¸c lµ bëi mét ph¸t minh ng­îc víi nã. Gi¶ sö r»ng, BMTM lµ c¸ch ®ãng c¸c m¶nh giÊy lôa mµu vµo mét c¸i thïng b×a ®Ó lµm nã ph¸t ra tiÕng næ vµ l¹i phun c¸c mÈu giÊy mµu ®ã lªn trêi (ph¸o hoa b»ng giÊy). BÊt kú ai còng cã thÓ c¾t tung c¸i thïng ®ã ra ®Ó nghiªn cøu qu¸ tr×nh kü thuËt nµy. V× vËy BMTM nµy dÔ dµng bÞ kh¸m ph¸. §©y lµ mét ph¸t minh ng­îc vµ nã lµm mÊt hiÖu lùc BMTM nãi trªn. Trong ph¸t minh ng­îc, ng­êi ta nghiªn cøu ®èi t­îng ®· hoµn chØnh thµnh s¶n phÈm ®Ó x¸c ®Þnh xem nã ®­îc s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo hoÆc nã lµm viÖc nh­ thÕ nµo.

B»ng c¸ch ph¸t minh ng­îc, mét ai ®ã cã thÓ kh¸m ph¸ ra ®iÖn tho¹i ®· ®­îc x©y dùng nh­ thÕ nµo; thiÕt kÕ cña mét ®iÖn tho¹i lµ nh×n râ tõ c¸c thµnh phÇn vµ sù kÕt nèi cña chóng víi nhau. Tuy nhiªn, s¸ng chÕ lµ c¸ch b¶o vÖ phï hîp h¬n c¶ ®èi víi ph¸t minh kiÓu nh­ ®iÖn tho¹i. Mét sè thø nh­ n­íc gi¶i kh¸t kh«ng ph¶i lµ tæ hîp râ rµng cña c¸c thµnh phÇn nh­ ®iÖn tho¹i. ChÕ t¹o n­íc uèng nµy cÇn thêi gian, nhiÖt ®é, sù cã mÆt cña oxy hay c¸c khÝ kh¸c, vµ c¸c nh©n tè t­¬ng tù mµ kh«ng thÓ nhËn biÕt ®­îc qua sù ph©n tÝch ho¸ häc trùc tiÕp s¶n phÈm nµy. C«ng thøc n­íc gi¶i kh¸t lµ BMTM ®­îc b¶o ®¶m rÊt nghiªm. B¶o vÖ BMTM rÊt hiÖu qu¶ khi mµ b¶n th©n bÝ mËt kh«ng xuÊt hiÖn râ trªn s¶n phÈm.

1.3.3.3 ¸p dông cho c¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh.

B¶o vÖ BMTM ¸p dông rÊt tèt cho phÇn mÒm MT. ThuËt to¸n cña mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh lµ míi, nh­ng tÝnh míi cña nã phô thuéc vµo viÖc cã ai kh¸c biÕt nã kh«ng. B¶o vÖ BMTM cho phÐp ph©n phèi (b¸n) kÕt qu¶ cña bÝ mËt (ch­¬ng trinh thùc hiÖn – executable program), trong khi vÉn gi÷ kÝn thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh. B¶o vÖ BMTM kh«ng b¶o hé sù sao chÐp s¶n phÈm (®Æc biÖt lµ ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh), do vËy nã kh«ng thÓ b¶o vÖ chèng kÎ c¾p ®em b¸n b¶n sao cña ch­¬ng tr×nh cña mét ai ®ã mµ kh«ng cã phÐp cña hä. Tuy nhiªn, b¶o vÖ BMTM lµm cho bÊt hîp ph¸p viÖc ¨n trém mét thuËt to¸n bÝ mËt vµ dïng nã trong mét s¶n phÈm kh¸c. Khã kh¨n ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh lµ ë chç c¸c ph¸t minh ng­îc hay x¶y ra. C¸c ch­¬ng tr×nh gi¶i th«ng dÞch vµ ph©n t¸ch cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc mét phiªn b¶n nguån cña ch­¬ng tr×nh thùc hiÖn. TÊt nhiªn nguån nµy kh«ng chøa c¸c tªn biÕn miªu t¶ hoÆc c¸c diÔn gi¶i m·, nh­ng nã lµ phiªn b¶n chÝnh x¸c mµ ai ®ã cã thÓ nghiªn cøu, dïng l¹i hoÆc n©ng cÊp.

1.3.3.4 Khã kh¨n buéc thùc thi.

B¶o vÖ BMTM lµ v« ph­¬ng cøu v·n khi mµ cã ai ®ã suy ®o¸n ra ®­îc thiÕt kÕ cña ch­¬ng tr×nh b»ng c¸ch nghiªn cøu ®Çu ra cña nã, hoÆc tÖ h¬n n÷a, gi¶i ®­îc m· ®èi t­îng cña nã. C¶ hai c¸ch nµy ®Òu chÝnh ®¸ng (nghÜa lµ hîp ph¸p) vµ c¶ hai ®Òu lµm cho b¶o vÖ BMTM v« t¸c dông.

TÝnh b¶o mËt cña BMTM ph¶i ®­îc ch¾c ch¾n ®¶m b¶o b»ng c¸c biÖn ph¸p phï hîp. NÕu m· nguån ®­îc kiÓm so¸t láng lÎo hoÆc nÕu chñ së h÷u quªn kh«ng nh¾c nhë nh÷ng ng­êi kh¸c (vÝ dô nh­ c¸c ng­êi lµm thuª) vÒ tÝnh quan träng gi÷ g×n bÝ mËt, th× mäi sù khëi kiÖn vÒ vi ph¹m ph¶i ®­îc s½n sµng. C¸c hîp ®ång thuª kho¸n th­êng cã cam kÕt trùc tiÕp r»ng, ng­êi lµm thuª kh«ng ®­îc lµm tiÕt lé bÊt kú BMTM nµo biÕt ®­îc tõ c«ng ty, thËm chÝ c¶ sau khi ®· rêi khái c«ng viÖc t¹i ®©y. C«ng viÖc b¶o vÖ thªm, vÝ nh­ viÖc in sao c¸c tµi liÖu nh¹y c¶m hoÆc gi¸m s¸t c¸c tiÕp cËn (truy cËp) tíi c¸c file m¸y tÝnh chøa c¸c th«ng tin bÝ mËt, ®Òu cÇn thiÕt kÕ ®Ó c¶nh b¸o mäi ng­êi vÒ tÇm quan träng cña c«ng t¸c b¶o mËt ( secrecy).

1.3.4 LuËt vÒ b¶o vÖ c¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh.

Trong c¸c môc tr­íc chóng ta ®· m« t¶ ba d¹ng b¶o vÖ: b¶n quyÒn, s¸ng chÕ vµ BMTM. Mçi d¹ng cung cÊp mét lo¹i b¶o vÖ kh¸c nhau ®èi víi c¸c th«ng tin nh¹y c¶m. Trong môc nµy, chóng ta sÏ xem xÐt c¸c kiÓu kh¸c nhau cña c¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh vµ m« t¶ c¸c d¹ng b¶o vÖ phï hîp víi mçi kiÓu. B¶ng sau ®©y cho thÊy sù so s¸nh ba d¹ng b¶o vÖ nãi trªn vÒ mét sè nÐt c¬ b¶n.

B¶ng 1: So s¸ng c¸c b¶o vÖ B¶n quyÒn, S¸ng chÕ, vµ BÝ mËt th­¬ng m¹i.

	B¶n quyÒn	S¸ng chÕ	BÝ mËt TM
B¶o vÖ ®èi t­îng	Sù thÓ hiÖn cña ý t­ëng. Kh«ng ph¶i b¶n th©n ý t­ëng.	Ph¸t minh: c¸ch lµm viÖc cña mét thø g× ®ã.	BÝ mËt cña mét thµnh tùu cã tÝnh c¹nh tranh.
§èi t­îng b¶o vÖ ®­îc c«ng bè	Cã. Xu h­íng muèn ph¸t triÓn sù c«ng bè.	ThiÕt kÕ ®­îc gi÷ ë P.O.	Kh«ng
Yªu cÇu ®­îc ph©n phèi (mua b¸n)	Cã	Kh«ng	Kh«ng
§é dÔ lµm tµi liÖu	RÊt dÔ dµng, tù lµm lÊy.	RÊt phøc t¹p: cã luËt s­ riªng trî gióp.	Kh«ng lµm v¨n b¶n.
Thêi gian hiÖu lùc	Cuéc ®êi cña t¸c gi¶ gèc céng 70 n¨m hoÆc 95 n¨m tÊt c¶ cho c«ng ty.	19 n¨m	Kh«ng x¸c ®Þnh.
B¶o vÖ hîp ph¸p	Khëi kiÖn khi b¶n sao kh«ng uû quyÒn (¨n c¾p) ®­îc ®em b¸n.	Khëi kiÖn nÕu ph¸t minh bÞ sao chÐp (copy).	Khëi kiÖn nÕu bÝ mËt bÞ tiÕt lé bÊt hîp ph¸p.

C¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh lµ míi mÎ vµ th­êng xuyªn biÕn ®æi, vµ sÏ cßn l©u chóng míi hoµn toµn phï hîp ®­îc víi hÖ thèng ph¸p luËt ®· h×nh thµnh tõ c¸c thÓ kû tr­íc. Cã lÏ ph¶i mÊt Ýt chôc n¨m n÷a ng­êi ta míi chØ ra râ rµng ®­îc víi lo¹i ®èi t­îng nµo th× lo¹i b¶o vÖ nµo lµ phï hîp víi chóng. Còng cã thÓ lµ mét d¹ng b¶o vÖ míi hoÆc sù ®æi míi cña d¹ng b¶o vÖ cò nµo ®ã sÏ ®­îc ¸p dông riªng cho c¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh. VÝ dô, EU (céng ®éng Ch©u ¢u) hÇu nh­ ®· ban hµnh m« h×nh ph¸p lý cho b¶o vÖ b¶n quyÒn ®èi víi phÇn mÒm m¸y tÝnh. Tuy nhiªn, mét trong c¸c môc ®Ých cña nã lµ ph¸t triÓn c¸c phÇn mÒm mµ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së nh÷ng thø ng­êi kh¸c ®· lµm. Ch¼ng h¹n, EU ®Æc biÖt miÔn trõ ®Æc t¶ giao diÖn cña s¶n phÈm khái b¶n quyÒn vµ ®· cho phÐp nh÷ng ng­êi kh¸c dïng giao diÖn ®ã ®Ó ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm míi mµ cã thÓ kÕt nèi qua giao diÖn nµy.

Khi cßn ch­a cã luËt cung cÊp sù b¶o vÖ hoµn toµn phï hîp cho c¸c s¶n phÈm m¸y tÝnh, chóng t«i ®­a ra mét vµi chØ dÉn cho viÖc sö dông luËt ph¸p ®Ó b¶o vÖ c¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh nh­ sau:

1.3.4.1 B¶o vÖ phÇn cøng.

PhÇn cøng m¸y tÝnh nh­ c¸c con chips, ®Üa cøng, hoÆc m«i tr­êng ®Üa mÒm cã thÓ ®¨ng ký s¸ng chÕ. B¶n th©n m«i tr­êng cã thÓ s¸ng chÕ, vµ ai ®ã ph¸t minh ra mét quy tr×nh s¶n xuÊt ®Üa míi, ng­êi ®ã cã thÓ nhËn mét s¸ng chÕ thø hai.

1.3.4.2 B¶o vÖ phÇn sôn (Firmware).

T×nh thÕ h¬i kÐm râ rµng ®èi víi vi m· (microcode). Vi m· hay cßn gäi lµ vi lÖnh (microintructions) – lµ mét lo¹i lÖnh m· m¸y ®iÒu khiÓn trùc tiÕp ho¹t ®éng cña m¸y tÝnh. §ã lµ lÖnh cµi s½n bªn trong (c¸c vi xö lý), kh«ng phô thuéc vµo c¸c ch­¬ng tr×nh ®­a vµo m¸y tÝnh tõ bªn ngoµi. Râ rµng lµ c¸c thiÕt bÞ vËt lý trªn ®ã vi m· ®­îc l­u gi÷ (c¸c chipset ch¼ng h¹n) cã thÓ s¸ng chÕ. Mét chip ®Æc dông (special – purpose) chØ ®Ó lµm mét nhiÖm vô riªng (vÝ dô nh­ bé phËn chia sè dÊu phÈy ®éng) còng cã thÓ s¸ng chÕ ®­îc. Tuy nhiªn, c¸c d÷ liÖu (c¸c lÖnh, thuËt to¸n, vi m·, c¸c ch­¬ng tr×nh) l­u chøa trong c¸c thiÕt bÞ (vËt lý) l¹i kh«ng s¸ng chÕ ®­îc.

VËy chóng cã thÓ b¶n quyÒn ®­îc kh«ng? Chóng cã thÓ lµ sù thÓ hiÖn cña mét ý t­ëng ë d¹ng thóc ®Èy sù trao ®æi ý t­ëng ®ã kh«ng? Cã lÏ lµ kh«ng. Vµ ta gi¶ sö r»ng, c¸c thiÕt bÞ nµy ®· ®­îc b¶n quyÒn. Khi ®ã viÖc x¸c ®Þnh mét b¶n sao (copy) vi ph¹m b¶n quyÒn nµy sÏ nh­ thÕ nµo? H¬n n÷a liÖu ng­êi s¶n xuÊt cã thùc sù mong muèn ®¨ng ký mét b¶n sao cña thuËt to¸n bªn trong víi c¬ quan b¶n quyÒn kh«ng? B¶o vÖ b¶n quyÒn râ rµng lµ kh«ng thÝch hîp ®èi víi phÇn sôn cña m¸y tÝnh.

B¶o vÖ BMTM d­êng nh­ lµ phï hîp ®èi víi bé m· ®· ho¸ th©n vµo mét chip nµo ®ã cña m¸y tÝnh. Trong kho¶ng thêi gian phï hîp, chóng ta cã thÓ thiÕt kÕ ng­îc trë l¹i vµ suy ra ®­îc bé m· ®ã tõ ho¹t ®éng cña con chip mµ nã ®· ho¸ th©n vµo. Hµnh tr¹ng cña con chip l¹i kh«ng cho thÊy thuËt to¸n nµo ®· ®­îc dïng ®Ó sinh ra hµnh tr¹ng ®ã. ThuËt to¸n gèc cã thÓ cã sù thÓ hiÖn tèt h¬n (hoÆc kÐm h¬n) vµ tèc ®é, kÝch th­íc, tÝnh chÞu lçi (fault tolerance), mµ sÏ kh«ng thÊy ®­îc tõ thiÕt kÕ ng­îc.

VÝ dô, Apple Computer – m¸y tÝnh qu¶ t¸o kiªn ®Þnh yªu cÇu b¶o vÖ b¶n quyÒn cho hÖ ®iÒu hµnh ®­îc cµi cøng vµo phÇn sôn cña nã. Toµ ¸n ®· qu¶ quyÕt r»ng, phÇn mÒm m¸y tÝnh lµ ®èi t­îng thÝch hîp cho b¶o vÖ b¶n quyÒn vµ r»ng lo¹i b¶o vÖ ®ã kh«ng cßn hiÖu lùc n÷a khi phÇn mÒm ®ã ®Þnh vÞ mét chip nµo ®ã chø kh«ng ë trong mét ch­¬ng tr×nh th«ng th­êng.

1.3.4.3 B¶o vÖ m· ®èi t­îng cña phÇn mÒm.

M· ®èi t­îng th«ng th­êng ®­îc viÕt sao cho nã cã thÓ ®­îc ph©n phèi (mua b¸n) ®Ó thu lîi. M· ®èi t­îng (M§T) lµ c«ng tr×nh s¸ng t¹o vµ hÇu hÕt mäi ng­êi ®Òu c«ng nhËn r»ng, sù ph©n phèi M§T lµ m«i tr­êng chÊp nhËn ®­îc vÒ sù c«ng bè. Nh­ vËy, b¶o vÖ b¶n quyÒn cã vÎ lµ phï hîp. Mét ®¬n xin b¶n quyÒn th­êng ®­îc kÌm theo mét b¶n copy ®èi t­îng mµ sÏ xin b¶n quyÒn. Víi mét cuèn s¸ch hoÆc b¶n nh¹c (®­îc in hay ®­îc ghi ©m) th× dÔ dµng b¶n copy. C¬ quan b¶n quyÒn (The Copyright Office – C.O.) hiÖn cßn ch­a quyÕt ®Þnh ®­îc m«i tr­êng nµo lµ phï hîp ®Ó trªn ®ã chÊp nhËn m· ®èi t­îng. Mét liÖt kª nhÞ ph©n (a binary listing) cña M§T sÏ ®­îc xem xÐt, nh­ng C.O. lµm ®iÒu nµy mµ kh«ng thõa nhËn liÖt kª nµy sÏ ®­îc c«ng nhËn hay ®ñ ®­îc chÊp nhËn hay kh«ng. C.O. sÏ chÊp nhËn mét liÖt kª m· nguån. Mét sè ng­êi lËp luËn r»ng, liÖt kª m· nguån kh«ng gièng nh­ liÖt kª m· ®èi t­îng, t­¬ng tù nh­ lµ mét b¶n dÞch sang tiÕng Ph¸p cña mét tiÓu thuyÕt sÏ kh¸c víi nguyªn b¶n ng«n ng÷ gèc cña nã. VÉn ch­a ®­îc râ rµng t¹i toµ r»ng, ®¨ng ký mét phiªn b¶n m· nguån sÏ cung cÊp b¶o vÖ b¶n quyÒn cho M§T hay kh«ng. Tuy nhiªn, ng­êi ta sÏ kh«ng thÓ lÊy m· ®èi t­îng nãi trªn cña mét hÖ thèng s¾p xÕp l¹i trËt tù cña c¸c d·y riªng biÖt vµ nãi r»ng ®©y lµ mét hÖ míi. NÕu kh«ng cã c¸c liÖt kª nguån gèc rÊt khã mµ so s¸nh hai file nhÞ ph©n ®Ó x¸c ®Þnh r»ng, mét file nµy lµ chøc n¨ng t­¬ng ®­¬ng cña file kia chØ ®¬n gi¶n qua sù s¾p xÕp trËt tù.

Cã lÏ ph¶i cÇn mét sè phiªn toµ tranh tông ®Ó x¸c lËp c¸c c¸ch lµm thñ tôc v¨n b¶n b¶o vÖ b¶n quyÒn cho M§T. H¬n n÷a, c¸c phiªn tranh tông sÏ ph¶i ®­a ra c¸c tiÒn lÖ ®Ó x¸c ®Þnh sù t­¬ng ®­¬ng cña hai ®o¹n m· m¸y tÝnh.

1.3.4.4 B¶o vÖ m· nguån phÇn mÒm.

C¸c nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm khi b¸n chóng trªn thÞ tr­êng th­êng nÐ tr¸nh viÖc ph©n phèi m· nguån cña hä. M· nguån cã thÓ ®­îc xem nh­ mét BMTM, mÆc dï mét vµi luËt s­ còng khuyÕn c¸o r»ng nã cã thÓ ®­îc b¶n quyÒn. (Hai d¹ng b¶o vÖ nµy cã thÓ lo¹i trõ lÉn nhau, mÆc dï ®¨ng ký b¶n quyÒn sÏ kh«ng tai h¹i g×). Nhí l¹i r»ng, C.O. ®ßi hái ®¨ng ký Ýt nhÊt 25 trang ®Çu vµ 25 trang cuèi cña tµi liÖu ®· viÕt ra. C¸c trang nµy sÏ ®Æt t¹i th­ viÖn cña Quèc héi (The Library of Congress), n¬i c«ng chóng cã thÓ tiÕp cËn. §¨ng ký nµy gióp cho toµ ¸n x¸c ®Þnh râ, t¸c phÈm nµo ®· ®­îc ®¨ng ký b¶o hé b¶n quyÒn.Tuy nhiªn, v× chóng ®­îc tr­ng bµy cho ai còng xem ®­îc nªn chóng kh«ng lµ bÝ mËt, vµ ®¨ng ký b¶n quyÒn cã thÓ ph¸ vì tÝnh bÝ mËt cña thuËt to¸n cao siªu. B¶n quyÒn b¶o vÖ quyÒn ®­îc ph©n phèi c¸c b¶n copy sù thÓ hiÖn cña mét ý t­ëng, chø kh«ng ph¶i b¶n th©n ý t­ëng. V× thÕ, b¶n quyÒn kh«ng ng¨n chÆn ng­êi kh¸c sö dông l¹i mét thuËt to¸n, ®­îc thÓ hiÖn qua mét ch­¬ng tr×nh ®· ®­îc b¶n quyÒn.

Nh­ võa miªu t¶, m· nguån cã thÓ lµ d¹ng phï hîp h¬n c¶ ®Ó ®¨ng ký b¶n quyÒn cho mét ch­¬ng tr×nh ®­îc c«ng bè ë d¹ng ®èi t­îng rÊt khã ®Ó ®¨ng ký m· nguån víi C.O. mµ vÉn gi÷ ®­îc tÝnh mËt cña nã. Mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh dµi cã thÓ ®­îc s¾p xÕp sao cho 25 trang ®Çu vµ 25 trang cuèi cña nã kh«ng tiÕt lé nhiÒu phÇn mËt cña ch­¬ng tr×nh nguån. Nh÷ng lçi nhá hoÆc dÊu hiÖu nhËn biÕt kh¸c th­êng ®­îc cµi vµo m· nguån (hoÆc m· ®èi t­îng) cña mét ch­¬ng tr×nh cã thÓ h÷u Ých h¬n trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c vi ph¹m b¶n quyÒn. Xin nh¾c l¹i r»ng, cÇn mét sè phiªn tranh tông n÷a míi cã thÓ quyÕt ®Þnh ®­îc c¸c thñ tôc b¶o vÖ c¸c ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh ë d¹ng nguån còng nh­ ë d¹ng ®èi t­îng.

1.3.4.5 B¶o vÖ c¸c v¨n b¶n tµi liÖu.

NÕu chóng ta coi v¨n b¶n nh­ mét t¸c phÈm viÕt kh«ng t­ëng t­îng (hoÆc cã thÓ t­ëng t­îng) th× b¶o vÖ b¶n quyÒn lµ hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi v¨n b¶n – tµi liÖu. L­u ý r»ng tµi liÖu kh¸c víi mét ch­¬ng tr×nh. Mét ch­¬ng tr×nh vµ tµi liÖu cña nã ph¶i ®­îc b¶n quyÒn riªng biÖt. H¬n n÷a, b¶o vÖ b¶n quyÒn cña tµi liÖu cã thÓ th¾ng kiÖn chèng l¹i kÎ ®· sao chÐp bÊt hîp ph¸p c¶ ch­¬ng tr×nh vµ tµi liÖu cña nã.

Trong c¸c phiªn toµ, khi mµ mét ®iÒu luËt viÕt ra kh«ng râ hoÆc tÝnh ¸p dông cña luËt kh«ng t­êng minh víi t×nh huèng cô thÓ, th× kÕt qu¶ cña c¸c phiªn toµ sÏ dïng ®Ó ph©n lo¹i thËm chÝ më réng ý nghÜa cña c¸c c©u ch÷ (thuËt ng÷) cña bé luËt ®ã. C¸c luËt s­ th­êng biÖn minh cho c¸c hµnh ®éng kh«ng ®óng (kÓ c¶ c¸c t¸c phÈm m¸y tÝnh) ®· x¶y ra, lµ do sù ngo¹i suy më réng cña luËt. V× thÕ ý nghÜa vµ sö dông mét luËt sÏ tiÕp tôc ®­îc hoµn chØnh qua c¸c phiªn tranh tông. §iÒu nµy cµng lµ hiÓn nhiªn khi mµ c«ng nghÖ m¸y tÝnh tiÕn bé nhanh h¬n nhiÒu so víi sù theo kÞp cña ph¸p luËt.

1.3.4.6 B¶o vÖ néi dung Web.

Néi dung trªn mét trang web lµ m«i tr­êng. Kh¸ gièng nh­ mét cuèn s¸ch hoÆc bøc ¶nh, nªn b¶o vÖ phï hîp nhÊt cho nã lµ b¶n quyÒn. B¶n quyÒn nµy còng sÏ b¶o vÖ phÇn mÒm mµ b¹n viÕt ®Ó lµm sèng ®éng hoÆc ®Ó t¹o c¸c t¸c ®éng kh¸c tíi c¸ch tr×nh bÇy (display) trang web cña b¹n. Vµ, vÒ mÆt lý thuyÕt, nÕu trang web cña b¹n cã chøa c¸c m· ®éc h¹i th× b¶n quyÒn cña b¹n sÏ b¶o hé c¶ nã n÷a. Nh­ chóng t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, mét t¸c phÈm ®· ®­îc b¶n quyÒn kh«ng ph¶i hoµn toµn míi; nã cã thÓ lµ sù pha trén cña t¸c phÈm míi mµ b¹n yªu cÇu b¶n quyÒn vµ nh÷ng thø cò mµ b¹n kh«ng ®­îc b¶n quyÒn. B¹n cã thÓ tr¶ tiÒn (mua) hoÆc xin phÐp dïng mét ®o¹n (mét mÉu) cña trang trÝ web, mét biÓu t­îng (vÝ nh­ mét ®o¹n h×nh cã qu¶ ®Êt ®ang xoay trßn) hoÆc mét b¶n nh¹c. B¶n quyÒn sÏ b¶o hé c¸c t¸c phÈm nguyªn gèc cña b¹n.

1.3.4.7 B¶o vÖ tªn miÒn vµ URLs (c¸c ®Þa chØ tµi nguyªn).

C¸c tªn miÒn, c¸c URL – Uniform Resource Locality (tµi nguyªn ®Þnh d¹ng), tªn c«ng ty, tªn s¶n phÈm, vµ nh·n biÓu t­îng th­¬ng m¹i ®­îc b¶o vÖ b»ng mét nh·n hiÖu (trademark) cung cÊp toµn quyÒn sö dông cho chñ së h÷u cña c¸c nh·n ®Þnh d¹ng lo¹i nµy.

1.4 LuËt ph¸p vµ th«ng tin.

M· nguån, m· ®èi t­îng, vµ thËm chÝ c¸i “nh×n thÊy vµ c¶m nhËn” cña mét mµn h×nh m¸y tÝnh ®Òu lµ c¸c ®èi t­îng ®­îc c«ng nhËn mÆc dï chóng kh«ng h÷u h×nh. LuËt ph¸p ®ang lµm viÖc kh¸ tr¬n tru víi nh÷ng thø ®ã, mÆc dï ®«i thø cßn bÞ chËm ch¹p. Nh­ng hiÖn nay, ®iÖn to¸n ®ang ®­îc dÞch chuyÓn tíi c¸c lo¹i ®èi t­îng míi, ®ßi hái c¸c d¹ng b¶o vÖ ph¸p lý míi. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, xuÊt b¶n ®iÖn tö, bÇu cö ®iÖn tö, giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö (electronic banking) lµ c¸c th¸ch thøc míi ®èi víi hÖ thèng ph¸p luËt hiÖn nay.

Trong phÇn nµy chóng ta sÏ xem xÐt mét sè trong nh÷ng ®ßi hái an toµn míi nµy.

1.4.1 Th«ng tin lµ ®èi t­îng b¶o vÖ.

Ng­êi chñ hiÖu th­êng tÝch tr÷ “c¸c ®å vËt” trong cöa hµng, vÝ nh­ c¸c bé cóc ¸o, c¸c xe h¬i, vµ c¸c gãi ®­êng. C¸c ng­êi mua lµ c¸c kh¸ch hµng. Khi mét thø ®­îc b¸n cho mét kh¸ch hµng, danh môc thø ®ã cña chñ hiÖu bÞ gi¶m ®i mét, vµ ng­êi kh¸ch hµng ®ã tr¶ tiÒn vµ rêi khái cöa hµng mang theo ®å vËt ®· mua. §«i khi kh¸ch hµng ®ã cã thÓ b¸n l¹i thø ®ã cho mét ai kh¸c víi mãn tr¶ h¬n hoÆc kÐm so víi ban ®Çu.

Cã c¸c d¹ng mua b¸n kh¸c cung cÊp c¸c dÞch vô mµ cã thÓ coi nh­ gièng c¸c ®å vËt, vÝ dô c¾t tãc, nhæ r¨ng, hoÆc sù b¶o vÖ cho mét phiªn toµ. Mét sè dÞch vô cã nhiÒu gi¸ (vÝ dô c¾t tãc) nha cung cÊp dÞch vô cã thÓ lÊy tiÒn ng­êi nµy nhiÒu h¬n ng­êi kh¸c. C¸i mµ chñ hiÖu (thî c¾t tãc, b¸c sü nha khoa, luËt s­) ë ®©y ®· b¸n chÝnh lµ thêi gian. Cô thÓ lµ, gi¸ cña mét lÇn c¾t tãc ®­îc so s¸nh víi gia thêi gian cña thî c¾t tãc vµ c¸c luËt s­, vµ c¸c b¸c sü ®­îc tr¶ tiÒn b»ng giê dÞch vô trong ®ã râ rµng lµ kh«ng cã mét ®¬n vÞ chuÈn nµo. Gi¸ trÞ cña mçi dÞch vô trong kinh tÕ tù do, c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®Òu phô thuéc vµo ý muèn cña ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. VÝ dô, ng­êi b¸c sü chØ muèn b¸n mét l­îng thêi gian nhÊt ®Þnh, thêi gian cßn l¹i cña ngµy h«m ®ã «ng ta cßn ®Þnh lµm viÖc kh¸c. Gièng nh­ ng­êi chñ hiÖu, mét khi, nhµ cung cÊp dÞch vô ®· b¸n mét l­îng thêi gian nhÊt ®Þnh (tøc lµ b¸n dÞch vô ®ã), nã kh«ng thÓ ®­îc b¸n cho ai ®ã kh¸c mét lÇn n÷a. (T­¬ng tù nh­ khi kh¸ch hµng ®· tr¶ tiÒn vµ mang hµng ®i th× trong danh môc cña chñ hiÖu ph¶i gi¶m ®i mét).

Cßn th«ng tin lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt. Nã kh¸c víi c¸c ®å vËt, nã còng kh¸c h¼n c¸c dÞch vô.

1.4.1.1 Th«ng tin kh«ng thÓ bÞ suy gi¶m.

Kh«ng gièng nh­ c¸c thø h÷u h×nh (®å vËt) vµ c¸c dÞch vô, th«ng tin cã thÓ ®­îc b¸n nhiÒu lÇn mµ kh«ng bÞ gi¶m sót c¶ danh môc vµ chÊt l­îng. VÝ dô, c¬ quan tÝn dông cã thÓ b¸n cïng mét b¸o c¸o tµi chÝnh vÒ mét c¸ nh©n cho rÊt nhiÒu kh¸ch hµng. Mçi kh¸ch hµng tr¶ tiÒn ®Òu v× th«ng tin trong b¸o c¸o cÇn cho hä. VËy cïng mét th«ng tin ®ã ®­îc b¸n rÊt nhiÒu lÇn, vµ ®­¬ng nhiªn th«ng tin ®ã kh«ng bÞ suy gi¶m ®i chót nµo.

§Æc tr­ng nµy ph©n biÖt th«ng tin víi c¸c t¸c phÈm h÷u h×nh, nh­ lµ cuèn s¸ch, ®Üa CD, hay c¸c Ên phÈm. Mçi s¶n phÈm h÷u h×nh lµ mét b¶n sao ®¬n lÎ mµ cã thÓ ®­îc ®¸nh sè riªng hoÆc ®Õm ®­îc. Chñ hiÖu s¸ch lu«n cã thÓ yªu cÇu nhiÒu h¬n c¸c b¶n sao cña mét cuèn s¸ch nÕu danh môc trë nªn suy gi¶m, v× anh ta cã thÓ b¸n bao nhiªu b¶n s¸ch nÕu anh ta thÝch.

1.4.1.2 Th«ng tin cã thÓ nh©n b¶n.

Gi¸ trÞ cña th«ng tin chÝnh lµ c¸i mµ ng­êi mua tr¶ tiÒn cho ng­êi b¸n. Nh­ng khi ®· mua th«ng tin, ng­êi mua cã thÓ sau ®ã l¹i trë thµnh ng­êi b¸n vµ cã thÓ t­íc ®o¹t kh¶ n¨ng b¸n tiÕp n÷a cña ng­êi b¸n ®Çu tiªn. V× th«ng tin kh«ng bÞ suy gi¶m nªn ng­êi mua cã thÓ thô h­ëng hoÆc sö dông th«ng tin vµ còng cã thÓ b¸n nã nhiÒu lÇn ®Ó thu lîi.

Gi¸ cña th«ng tin th­êng phô thuéc thêi gian. NÕu b¹n biÕt ®­îc (v× lý do g× ®ã) gi¸ giao dÞch cña c¸c cæ phiÕu næi tiÕng nµo ®Êy (cña h·ng Microsoft ch¼ng h¹n) vµo tuÇn tíi, th× th«ng tin nµy sÏ cùc kú cã gi¸ v× r»ng b¹n cã thÓ nhê nã mµ thu ®­îc mèi lîi to lín trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. TÊt nhiªn, c¸i gi¸ giao dÞch ®ã kh«ng thÓ biÕt ®­îc ngµy h«m nay. Nh­ng gi¶ sö r»ng, b¹n biÕt ®­îc r»ng Microsoft ®· quyÕt ®Þnh c«ng bè c¸i g× ®ã vµo tuÇn tíi vµ ®iÒu ®ã sÏ lµm cho gi¸ cæ phiÕu sÏ lªn hoÆc xuèng. Th«ng tin nµy còng sÏ hÇu nh­ quý b¸u nh­ lµ biÕt chÝnh x¸c gi¸ giao dÞch, vµ nã cã thÓ biÕt tr­íc (vµo ngµy h«m nay). Tuy nhiªn, viÖc biÕt gi¸ giao dÞch cña cæ phiÕu Microsoft ngµy h«m qua hoÆc biÕt ®­îc h«m qua h·ng nµy võa c«ng bè c¸i g× ®ã lµm gi¸ cæ phiÕu ®· tôt dèc ngay tøc kh¾c l¹i kh«ng cã gi¸ trÞ v× r»ng ®iÒu nµy ®É ®­îc hÇu hÕt c¸c tê b¸o ng©n hµng lín ®­a tin. Nh­ vËy, gi¸ cña th«ng tin cã thÓ phô thuéc vµo viÖc khi nµo b¹n biÕt ®­îc th«ng tin ®ã.

1.4.1.3 Th«ng tin ®­îc truyÒn ®i th­êng ë d¹ng kh«ng h÷u h×nh.

Tê b¸o lµ mét ®å t¹o t¸c ®­îc in Ên. H·ng th«ng tÊn trao tËn tay cho kh¸ch hµng, ng­êi cÇm nã võa ®i võa ®äc. C¶ hai ng­êi b¸n vµ ng­êi mua ®Òu nhËn thÊy vµ cïng thõa nhËn r»ng m×nh võa kiÕm ®­îc mét thø g× ®ã. H¬n n÷a, râ rµng lµ, nÕu nh­ tê b¸o nµy bÞ h­ h¹i ®¸ng kÓ, vÝ dô cã mét lç hæng lín ë gi÷a trang b¸o, th× hÖ qu¶ sÏ dÔ dµng ®­îc chØ ra.

Nh­ng thêi gian ®ang thay ®æi mét c¸ch nhanh chãng, th«ng tin nay ®ang ®­îc truyÒn ®i nh­ c¸c d·y bit trªn c¸c m¹ng thay v× nã ®­îc in ra trªn mÆt c¸c b¸o. NÕu d·y bit th«ng tin truyÒn ®i cã thÓ nh×n thÊy ®­îc th× sù rß rØ c¸c bit (g©y lçi) còng dÔ chøng minh. Tuy nhiªn, nÕu b¶n copy cña th«ng tin lµ rÊt chÝnh x¸c nh­ng th«ng tin n»m trong ®ã (copy) l¹i kh«ng ®óng, kh«ng dïng ®­îc, hoÆc kh«ng nh­ lµ mong muèn, th× thËt khã mµ chøng minh r»ng th«ng tin ®ã ®· bÞ mÊt m¸t.

1.4.2 Nh÷ng vÊn ®Ò luËt ph¸p vÒ th«ng tin.

Nh÷ng ®Æc tÝnh kÓ trªn cña th«ng tin quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c ph¸p luËt vÒ th«ng tin vµ an toµn th«ng tin. Chóng ta ph¶i nhËn thøc ®­îc c¸c yÕu tè nµy nÕu ta quan t©m xem th«ng tin cã quan hÖ tíi c¸c luËt vÒ b¶n quyÒn, s¸ng chÕ vµ nh·n hiÖu nh­ thÕ nµo. Tr­íc tiªn chóng ta ph¶i l­u ý r»ng, th«ng tin cã mét sè c¬ së luËt ph¸p rÊt giíi h¹n ®Ó b¶o vÖ nã. VÝ dô, th«ng tin cã thÓ ®­îc ®èi xö nh­ mét bÝ mËt th­¬ng m¹i trong ý nghÜa r»ng th«ng tin cã mÆt trong danh môc bu«n b¸n cña ng­êi b¸n th«ng tin. Trong khi ng­êi b¸n së h÷u th«ng tin nµy, b¶o vÖ BMTM ®­¬ng nhiªn ®­îc ¸p dông cho quyÒn thu lîi tõ th«ng tin ®ã cña ng­êi b¸n. Nh­ vËy toµ ¸n c«ng nhËn r»ng th«ng tin cã gi¸ trÞ.

Tuy nhiªn, nh­ ë trªn ®· nãi, BMTM cã gi¸ trÞ chØ khi mµ nã vÉn cßn lµ bÝ mËt. VÝ dô, h·ng Coca – cola kh«ng thÓ hy väng vÉn gi÷ ®­îc b¶o vÖ BMTM cho c«ng thøc cña nã sau khi nã ®· b¸n c«ng thøc nµy. BMTM nµy còng kh«ng cßn lµ an toµn nÕu cã ai ®ã lÊy ®­îc hoÆc suy ®o¸n ra nã. Hai d¹ng b¶o vÖ kh¸c mµ ng­êi ta bµn tíi ë ®©y lµ b¶n quyÒn vµ s¸ng chÕ. Nh­ ta ®· thÊy ë c¸c phÇn tr­íc, c¶ hai lo¹i nµy kh«ng cã lo¹i nµo ¸p dông hoµn chØnh cho phÇn cøng hoÆc phÇn mÒm m¸y tÝnh c¶, vµ thËm chÝ chóng cßn kÐm h¬n n÷a khi ¸p dông cho th«ng tin. Tèc ®é thay ®æi trong hÖ thèng ph¸p luËt lµ chËm ch¹p. §iÒu ®ã cho phÐp tin t­ëng ch¾c ch¾n r»ng, nh÷ng ®æi míi ®· diÔn ra lµ chÝnh ®¸ng vµ ®· ®­îc nghiªn cøu kü cµng. Nh÷ng b­íc ®i muén mµng vµ chËm ch¹p trong hÖ thèng ph¸p luËt gÇn nh­ lµ ®· bÞ ®¸nh gôc bëi nhÞp ®é siªu ©m cña c¸c biÕn ®æi trong c«ng nghiÖp CNTT (ITI – Information Technology Industry). Ph¸p luËt kh«ng vµ kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc tÊt c¶ c¸c hiÓm ho¹ trong kh«ng gian ®iÒu khiÓn (cyber threats). Chóng ta h·y xem xÐt mét sè vÝ dô vÒ c¸c tr­êng hîp trong ®ã nhu cÇu th«ng tin ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái bøc xóc ®èi víi hÖ thèng ph¸p luËt.

1.4.2.1 Th«ng tin th­¬ng m¹i ( mua b¸n TT).

Th«ng tin kh«ng gièng nh­ hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ th­¬ng m¹i kh¸c, dï lµ nã cã gi¸ trÞ vµ lµ c¬ së cña c¸c trao ®æi mua b¸n. ThÞ tr­êng th«ng tin vÉn cßn míi vµ do ®ã céng ®ång ph¸p luËt vÉn cßn Ýt kinh nghiÖm trong c¸c vÊn ®Ò cña th«ng tin. MÆc dï vËy, mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n then chèt còng ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt.

VÝ dô, chóng ta ®· thÊy viÖc ¨n c¾p phÇn mÒm tøc lµ sao chÐp th«ng tin mµ kh«ng tr¶ tiÒn ®óng gi¸ cho ng­êi ®¸ng ®­îc h­ëng. Cã mét vµi c¸ch tiÕp cËn ®· h×nh thµnh ®Ó gióp cho c¸c nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm hoÆc nhµ s¶n xuÊt nhËn ®­îc kho¶n tr¶ c«ng t­¬ng xøng khi cã sù sö dông phÇn mÒm ®ã. §ã lµ c¸c ph­¬ng ph¸p: b¶o vÖ copy, kho tù do – dïng chung (freeware), vµ phÇn phèi cã kiÓm so¸t. C¸ch ®©y Ýt l©u, mét sè phÇn mÒm ®ang ®­îc ph©n phèi nh­ bé m· di ®éng hoÆc nh­ c¸c phô kiÖn ®iÖn tö ®i kÌm cÇn thiÕt. Mçi phô tung cã thÓ bÞ truy theo dÊu vÕt vµ ph¶i tr¶ tiÒn cho nã, vµ mçi phô kiÖn nµy cã thÓ tù huû sau khi ®· ®­îc dïng sao cho kh«ng cßn l¹i g× c¶ ®Ó mµ cã thÓ b¸n cho ai ®ã n÷a. Nh­ng hÖ thèng nµy ®ßi hái nhiÒu c«ng viÖc vÒ tÝnh to¸n vµ theo dâi dÊu vÕt, do ®ã lµm t¨ng gi¸ thµnh khã chÊp nhËn. Nh­ vËy, hiÖn nay vÉn ch­a cã mét tiÕp cËn nµo kh¶ dÜ vÒ mÆt c«ng nghÖ, do ®ã ph­¬ng thuèc luËt ph¸p vÉn th­êng ph¶i duy tr× vµ ph¸t triÓn.

1.4.2.2 XuÊt b¶n ®iÖn tö (electronic publishing).

NhiÒu tê b¸o vµ t¹p chÝ göi mét phiªn b¶n c¸c néi dung cña nã lªn Internet gièng nh­ lµ c¸c dÞch vô ®iÖn b¸o vµ c¸c h·ng v« tuyÕn truyÒn h×nh vÉn lµm. VÝ dô, h·ng th«ng tÊn Anh quèc BBC vµ h·ng Roit¬ cã mét trang web rÊt ®å sé. Chóng ta còng ®­îc chøng kiÕn r»ng, mét sè tin tøc vµ th«ng tin sÏ ®­îc xuÊt b¶n trän vÑn vµ phÇn phèi toµn bé chØ trªn Internet mµ th«i. Trªn thùc tÕ hiÖn nay, c¸c B¸ch khoa toµn th­ (encyclopedias) vÝ nh­ lµ Britanica vµ Expedia, chñ yÕu ®­îc cung cÊp trªn c¸c trang web chø kh«ng ph¶i lµ ®­îc b¸n ë d¹ng nhiÒu tËp s¸ch nh­ tr­íc. ë ®©y, mét lÇn n÷a l¹i xuÊt hiÖn vÊn ®Ò, nhµ xuÊt b¶n (®iÖn tö) ph¶i cã ®­îc kho¶n tiÒn hîp ph¸p cho c«ng viÖc cña m×nh. Gi¶i ph¸p kü thuËt dùa trªn mËt m· häc hiÖn ®ang ®­îc ph¸t triÓn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Tuy nhiªn, c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt nµy cÇn ph¶i ®­îc trî gióp b»ng c¬ cÊu luËt ph¸p ®Ó buéc sö dông chóng.

1.4.2.3 B¶o vÖ d÷ liÖu trong mét c¬ së d÷ liÖu (CSDL).

CSDL lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña phÇn mÒm ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i cho ph¸p luËt. Toµ ¸n ®· vµ ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Ó quyÕt ®Þnh xem ph¶i ¸p dông c¸c luËt b¶o vÖ nµo cho CSDL. Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh r»ng, mét tËp d÷ liÖu xuÊt ph¸t tõ mét CSDL riªng nµo ®ã (v× thÕ mµ chñ së h÷u CSDL nµy cã thÓ ®ßi tr¶ mét mãn tiÒn nhÊt ®Þnh?). Ai sÏ lµ chñ së h÷u c¸c d÷ liÖu trong mét CSDL nÕu nã lµ c¸c d÷ liÖu c«ng céng, nh­ lµ tËp c¸c tªn vµ c¸c ®Þa chØ?

1.4.2.4 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic Commerce).

C¸c luËt ®iÒu chØnh bu«n b¸n hµng ho¸ ®· ph¸t triÓn thµnh v¨n hµng tr¨m n¨m råi. C¸c b¶o vÖ luËt ph¸p phï hîp ®· tån t¹i bao gåm hµng ho¸ kÐm phÈm chÊt, tr¶ tiÒn gian lËn vµ lçi giao nhËn khi mµ hµng ho¸ lµ h÷u h×nh vµ ®­îc mua qua c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng nh­ c¸c cöa hµng vµ l« hµng. Tuy nhiªn, t×nh huèng trë nªn kÐm râ rµng khi mµ hµng ho¸ ®­îc mua b¸n trªn m¹ng (b»ng ®iÖn tö).

NÕu b¹n ®Æt hµng b»ng ®iÖn tö (trªn m¹ng), ch÷ ký sè vµ c¸c thñ tôc mËt m· kh¸c cã thÓ cung cÊp sù b¶o vÖ kü thuËt cho “®ång tiÒn” cña b¹n. Tuy nhiªn, gi¶ sö r»ng th«ng tin mµ b¹n yªu cÇu kh«ng phï hîp ®Ó dïng, hoÆc kh«ng nhËn ®­îc hoÆc ®Õn ®­îc nh­ng bÞ hong hoÆc ®Õn qu¸ muén kh«ng dïng ®­îc. B¹n sÏ ph¶i chøng minh ®iÒu kiÖn giao nhËn nh­ thÕ nµo? Trong mua b¸n theo l«, b¹n th­êng cã vËn ®¬n (biªn lai, giÊy biªn nhËn) hoÆc mét d¹ng giÊy tê nµo ®ã nhËn thùc vÒ thêi gian, ngµy th¸ng vµ ®Þa ®iÓm. Nh­ng trong mua b¸n ®iÖn tö, sù chøng nhËn nh­ vËy cã thÓ kh«ng cã hoÆc cã thÓ bÞ gi¶ m¹o rÊt dÔ dµng. Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p luËt nh­ vËy ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt khi mµ chóng ta tiÕn vµo thêi ®¹i cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö.

1.4.3 B¶o vÖ th«ng tin.

Râ rµng lµ, c¸c luËt hiÖn hµnh kh«ng phï hîp cho b¶o vÖ b¶n th©n TT vµ cho b¶o vÖ c¸c d¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö. VËy TT sÏ ®­îc b¶o vÖ ph¸p lý nh­ thÕ nµo? Nh­ ®· m« t¶, b¶n quyÒn, s¸ng chÕ vµ BMTM bao hµm mét sè, nh­ng kh«ng ph¶i tÊt c¶, c¸c khÝa c¹nh liªn quan tíi TT. MÆc dï vËy, hÖ thèng ph¸p luËt kh«ng cho phÐp luång ch¶y tù do trong TT; mét vµi c¬ chÕ cã thÓ rÊt h÷u Ých.

1.4.3.1 ChÕ ®Þnh h×nh sù vµ d©n sù (Criminal and Civil Law).

ChÕ ®Þnh lµ ®iÒu luËt thµnh v¨n tuyªn bè mét c¸ch th¼ng th¾n r»ng c¸c hµnh vi nhÊt ®Þnh lµ ph¹m ph¸p. Mçi quy ph¹m lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh ph¸p chÕ mµ nhê nã chñ thÓ nhµ n­íc c«ng bè r»ng, luËt míi sÏ cã hiÖu lùc sau mét thêi gian thiÕt lËp. VÝ dô, nghÞ viÖn cã thÓ th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi c¸c giao dÞch thuÕ trªn Internet vµ th«ng qua mét luËt vÒ viÖc khi nµo c¸c kho¶n thuÕ chÝnh ®¸ng ph¶i ®­îc tr¶.

Th«ng th­êng, sù vi ph¹m mét chÕ ®Þnh sÏ dÉn ®Õn mét toµ ¸n h×nh sù, t¹i ®ã nhµ n­íc sÏ thi hµnh sù trõng ph¹t v× r»ng hµnh vi ph¹m ph¸p ®· lµm h¹i cho mong muèn tù nhiªn cña céng ®ång. VÝ dô, nhµ n­íc sÏ khëi tè mét vô giÕt ng­êi v× r»ng kÎ giÕt ng­êi vi ph¹m luËt mµ nhµ n­íc ®· th«ng qua. Môc ®Ých cña toµ ¸n h×nh sù lµ ®Ó trõng ph¹t téi ph¹m, th­êng b»ng c¸ch t­íc bá téi ph¹m hÕt c¸c quyÒn (nh­ lµ bá tï téi ph¹m hoÆc ph¹t tiÒn).

LuËt d©n sù lµ mét d¹ng kh¸c h¼n h×nh sù. Nã kh«ng ®ßi hái tiªu chuÈn cao vÒ chøng minh sù ph¹m lçi (nh­ h×nh sù). Trong mét ¸n d©n sù, mét c¸ nh©n, mét tæ chøc, c«ng ty hoÆc nhãm ng­êi tuyªn bè r»ng hä bÞ h¹i. Môc ®Ých cña toµ ¸n d©n sù lµ sù båi th­êng: lµ cho bÞ h¹i “håi phôc” b»ng viÖc söa ch÷a c¸c vi ph¹m. VÝ dô, gi¶ sö r»ng Fred giÕt chÕt John. V× Fred ®· vi ph¹m luËt chèng giÕt ng­êi, nhµ n­íc sÏ khëi tè Fred tr­íc toµ h×nh sù do ph¸ vì luËt, lµm ®¶o lén trËt tù x· héi. Cßn Abigail, vî cña bÞ h¹i cßn sèng sãt, cã thÓ lµ nh©n chøng t¹i toµ h×nh sù, mong muèn nh×n thÊy Fred bÞ bá tï. Nh­ng bµ ta còng cã thÓ kiÖn Fred t¹i toµ d©n sù v× c¸i chÕt oan uæng, ®ßi hái mét mãn tiÒn tr¶ ®Ó trî gióp c¸c ®øa con sèng sãt cña bµ ta.

1.4.3.2 LuËt ph¹m lçi (Tort law).

Cã mét ng«n ng÷ luËt riªng m« t¶ c¸c thiÖt h¹i x¶y ra trong mét vô d©n sù. Nã ph¶n ¸nh hoÆc lµ tr­êng hîp trªn c¬ së ph¸ vì mét ®iÒu luËt hoÆc lµ vi ph¹m quy ­íc hµnh xö tiÒn lÖ ®· ®­îc hoµn thiÖn tõ tr­íc. Nãi c¸ch kh¸c, ®«i khi c¸c thÈm ph¸n cã thÓ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh dùa trªn c¸i g× lµ cã lý vµ c¸i g× ®· tõng cho qua h¬n lµ dùa trªn c¸i g× ®­îc viÕt trong ph¸p chÕ. Sù ph¹m lçi (a tort) lµ sù g©y h¹i kh«ng x¶y ra tõ vi ph¹m mét chÕ ®Þnh hoÆc tõ ph¸ huû mét hîp ®ång, mµ thay v× ®iÒu ®ã l¹i x¶y ra. Nh­ vËy, chÕ ®Þnh luËt ®­îc viÕt ra bëi c¸c nhµ ph¸p chÕ vµ ®­îc minh chøng b»ng toµ ¸n, c¸c ®iÒu ph¹m lçi kh«ng ®­îc viÕt thµnh v¨n nh­ng ®­îc rót ra qua c¸c quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n vµ ®· trë thµnh c¸c tiÒn lÖ ®èi víi c¸c tr­êng hîp x¶y ra sau ®ã. KiÓm nghiÖm c¬ b¶n cña mét ph¹m lçi lµ ®iÒu, nh÷ng g× cã thÓ lµm (trong tr­êng hîp t­¬ng tù) ®èi víi mét ng­êi lµnh m¹nh (reasonable). Gian lËn (fraud) lµ vÝ dô ®iÓn h×nh cña chÕ ®Þnh ph¹m lçi, trong ®ã, th«ng th­êng, mét ng­êi lõa ®¶o ng­êi kh¸c mµ g©y h¹i. Th«ng tin m¸y tÝnh rÊt phï hîp ®èi víi luËt vÒ ph¹m lçi. Toµ ¸n hoµn toµn quyÕt ®Þnh thÕ nµo lµ mét hµnh vi lµnh m¹nh, chø kh«ng nh­ lµ mét chÕ ®Þnh dùa trªn c¸c hµnh ®éng. VÝ dô th«ng tin lÊy tõ mét ng­êi nµo ®ã (mµ kh«ng ®­îc phÐp) vµ ®em b¸n TT ®ã cho mét ng­êi kh¸c nh­ lµ TT cña riªng m×nh, lµ sù gian lËn (fraud). Chñ së h÷u TT nµy cã thÓ khëi kiÖn anh, mÆc dï cã thÓ lµ kh«ng cã chÕ ®Þnh luËt nµo nãi r»ng trém c¾p th«ng tin lµ bÊt hîp ph¸p. Chñ së h÷u ®ã ®· bÞ lµm h¹i bëi sù t­íc ®o¹t khái kho¶n chi tr¶ mµ anh ®· thu ®­îc khi b¸n TT nãi trªn.

V× r»ng, luËt ph¹m lçi chØ ®­îc viÕt nh­ lµ d·y c¸c ph¸n quyÕt cña toµ ¸n ®­îc th­êng xuyªn rót ra, khëi tè mét vô ph¹m lçi (a tort case) cã thÓ bÞ khã kh¨n. NÕu b¹n cã dÝnh lÝu vµo ¸n dùa trªn luËt ph¹m lçi, b¹n vµ luËt s­ cña b¹n th­êng cè g¾ng thö hai c¸ch tiÕp cËn: Thø nhÊt, anh cã thÓ c·i r»ng, tr­êng hîp cña anh lµ sù vi ph¹m râ rµng c¸c chuÈn mùc x· héi, r»ng ®ã kh«ng ph¶i lµ hµnh vi mµ mét ng­êi ch©n chÝnh, cÈn träng cã thÓ m¾c ph¶i. TiÕp cËn nµy cã thÓ thiÕt lËp mét ph¹m lçi kh¸c. Thø hai, anh cã thÓ viÖn c·i r»ng, tr­êng hîp cña anh t­¬ng tù nh­ mét hoÆc vµi tiÒn lÖ, cã thÓ chØ ra sù song song gi÷a mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh vµ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt. Quan toµ hoÆc héi ®ång sÏ ph¶i quyÕt ®Þnh xem sù so s¸nh nµy phï hîp hay kh«ng. Trong c¶ hai lèi tiÕp cËn nµy, ®Òu cã thÓ rót ra c¸c ®iÒu gióp cho luËt ngµy cµng hoµn thiÖn vµ bao ®­îc c¶ c¸c ®èi t­îng míi.

1.4.3.3 ChÕ ®Þnh hîp ®ång (Contract Law).

Chóng ta ®· xem xÐt hai d¹ng b¶o vÖ c¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh ë trªn. §ã lµ dïng chÕ ®Þnh h×nh sù vµ d©n sù, vµ dïng c¸c chÕ ®Þnh vÒ ph¹m lçi. D¹ng thø ba ®Ó b¶o vÖ ®èi t­îng m¸y tÝnh lµ c¸c hîp ®ång. Mét hîp ®ång lµ mét sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn. Hîp ®ång ph¶i bao gåm ba thø:

• 
  
  
  Каталог: dspace -> bitstream
  bitstream -> XÁC ĐỊnh cơ CẤu cây trồng và thời vụ HỢp lý cho các vùng thưỜng xuyên bị ngập lụt tại huyện cát tiên tỉnh lâM ĐỒNG
  bitstream -> 1. Absolutely. 用于答话）是这样;当然是;正是如此;绝对如此。
  bitstream -> THÔng 3 LÁ LÂM ĐỒNG
  bitstream -> CHƯƠng I: giới thiệu môn học và HẠch toán thu nhập quốc dân kinh tế vĩ mô là gì?
  bitstream -> Bài 1: XÁC ĐỊnh hàm lưỢng oxy hòa tan (DO)
  bitstream -> NHẬp môn những nguyên lý CƠ BẢn của chủ nghĩa mác-lênin I. Khái lưỢc về chủ nghĩa mác-lênin
  bitstream -> Tên đề tài: Xây dựng bộ đề thi trắc nghiệm
  bitstream -> HỌc phầN: VẬt lý ĐẠi cưƠng dành cho sinh viên bậc cao đẲng khối ngành kỹ thuậT
  
  
  
  tải về 0.81 Mb.
  
  Chia sẻ với bạn bè của bạn: