Hµ néi 2007 Môc lôC

• 
  Sù trung thùc, hay niÒm tin ch©n lý.
  
• 
  Sù söa m×nh (reparation), tr¸ch nhiÖm båi th­êng v× hµnh vi x©m h¹i ®· lµm tr­íc ®ã.
  
• 
  Lßng biÕt ¬n, sù ®Òn ín (®¸p nghÜa) v× c¸c dÞch vô tr­íc ®ã hoÆc c¸c hµnh vi th©n thiÖn.
  
• 
  Sù c«ng b»ng, b¸c ¸i, sù ph©n phèi h¹nh phóc phï hîp víi c«ng téi.
  
• 
  Tõ thiÖn (lµm phóc), bæn phËn gióp ®ì ng­êi kh¸c hoÆc lµm cho cuéc sèng cña hä tèt h¬n.
  
• 
  Kh«ng ¸c hiÓm, kh«ng lµm h¹i ng­êi kh¸c.
  
• 
  Sù tù hoµn thiÖn m×nh, lu«n trë nªn tèt h¬n c¶ trong ý nghÜa tinh thÇn, c¶ trong ý nghÜa ®¹o ®øc (vÝ dô, kh«ng thùc hiÖn ®iÒu sai lÇn thø hai).
  

Chóng ta ®· thÊy c¸c c¬ së cña hai thuyÕt vÒ ®¹o ®øc häc: ThuyÕt dùa trªn hËu qu¶ vµ thuyÕt dùa trªn quy ®Þnh. Chóng t«i so s¸nh chóng trong b¶ng ph©n lo¹i sau ®©y:

B¶ng 4: Ph©n lo¹i c¸c ThuyÕt ®¹o ®øc häc

¸p dông Lý thuyÕt	C¬ së hËu qu¶	C¬ së quy ®Þnh
C¸ nh©n	Dùa trªn c¸c hËu qu¶ ®èi víi c¸ nh©n	Dùa trªn c¸c luËt lÖ ®ßi hái bëi c¸ nh©n tõ t«n gi¸o kinh nghiÖm vµ ph©n tÝch
Tæng hîp	Dùa trªn c¸c hËu qu¶ ®èi víi toµn x· héi	Dùa trªn c¸c luËt lÖ chung râ rµng cho mäi ng­êi

B©y giê chóng ta sÏ b¾t ®Çu ¸p dông c¸c lý thuyÕt trªn trong ph©n tÝch mét sè t×nh huèng, xuÊt hiÖn trong ®¹o ®øc häc an toµn m¸y tÝnh.

2.2. QuyÒn riªng t­ ®iÖn tö (Electronic Privacy).

ë hÇu hÕt c¸c quèc gia, c¸ nh©n ®­îc c«ng nhËn vÒ riªng tõ hoÆc lµ b»ng ph¸p luËt hoÆc lµ b»ng tiÒn lÖ m¹nh. QuyÒn riªng t­ cã thÓ bÞ t­íc bá chØ trong tr­êng hîp vÒ lîi Ých tèi th­îng, nh­ lµ ng¨n chÆn mét téi ¸c hoÆc b¶o vÖ quyÒn cña nh÷ng ng­êi kh¸c. QuyÒn riªng t­ th­êng ®­îc tu©n thñ mét c¸ch rÊt nghiªm tóc c¶ trong c¸c toµ ¸n vµ c¶ vÒ mÆt c¸ nh©n nh­ lµ mét c¨n cø ®¹o ®øc.

Liªn l¹c ®iÖn tö vèn lµ mét c«ng nghÖ më hoµn toµn. V× lý do hiÖu qu¶, c¸c tÝn hiÖu cña mét c¸ nh©n ®­îc l­u l¹i, ®­îc kÕt hîp, vµ chia xÎ víi c¸c tÝn hiÖu cña c¸c ng­êi kh¸c. L¹i còng v× hiÖu qu¶, c¸c tÝn hiÖu nµy th­êng ®­îc l­u tr÷ vµ truyÒn ®i ë d¹ng thøc rÊt c«ng khai. Møc ®é më nµy phÇn lín cã ngÇm ý r»ng, c¸c liªn l¹c lµ më cho sù x©m nhËp cña nh÷ng ng­êi kh¸c. C¸c vÊn ®Ò ®¹o ®øc ®¸ng kÓ xuÊt hiÖn ë gãc ®é giíi h¹n cho phÐp ng­êi kh¸c x©m nhËp vµo c¸c liªn l¹c riªng t­.

2.2.1. TÝnh riªng t­ cña d÷ liÖu ®iÖn tö.

Henry L.Stimson, th­ ký quèc gia cña n­íc Mü n¨m 1929 ®· nãi mét c©u næi tiÕng: “C¸c quý «ng kh«ng ®äc th­ cña ng­êi kh¸c”. §­¬ng nhiªn lµ ®óng, nh­ng kh«ng ph¶i ai còng lµ quý «ng (a gentleman). V× vËy, an toµn th«ng tin vÉn bao gåm c©u hái ®¹o ®øc vÒ khi nµo ®­îc coi lµ chÝnh ®¸ng viÖc tiÕp cËn c¸c d÷ liÖu kh«ng thuéc vÒ b¹n.

Mét lËp luËn cho lµ, b¶o vÖ lµ tr¸ch nhiÖm cña chñ së h÷u: nh÷ng g× kh«ng ®­îc b¶o vÖ sÏ lµ më cho tÊt c¶. Quan ®iÓm nµy dÉn tíi sù t­¬ng tù vÒ ng«i nhµ: nÕu cöa nhµ kh«ng bÞ kho¸, th× sÏ lµ ®¹o ®øc viÖc lÎn vµo nhµ vµ sôc s¹o lung tung hoÆc lÊy ®i mét vµi thø g× ®ã? Mäi ng­êi ®Òu kh«ng nghÜ nh­ vËy.

Mét quan ®iÓm cã thÓ n÷a vÒ riªng t­, mét sè ng­êi trong nhãm qu¶n trÞ cã quyÒn ph¸p lý ®èi víi c¸c d÷ liÖu cña c¸c ng­êi mµ hä qu¶n trÞ. Trong ý nghÜa ®ã, ng­êi cha cã quyÒn ghi nhËn c¸c d÷ liÖu cña ®øa trÎ con, ng­êi thÇy gi¸o cã quyÒn tiÕp cËn c¸c file cña cËu sinh viªn, vµ ng­êi chñ thuª kho¸n ®­îc cho phÐp gi¸m s¸t c¸c ng­êi nhËn thuª kho¸n. ë ®©y nhiÒu ng­êi cã thÓ ®ång ý Ýt nhÊt ë mét ®iÓm. T×nh huèng cha – con cã thÓ cho lµ ®óng viÖc b¶o vÖ ®øa trÎ khái c¸c hµnh ®éng xÊu hoÆc g©y h¹i. MÆt kh¸c, nh­ mét ®øa trÎ tr­ëng thµnh, cËu bÐ sÏ lµm c¸c quyÕt ®Þnh mét c¸ch ®éc lËp, nh­ vËy cã thÓ lËp luËn r»ng, cËu bÐ cÇn mét møc ®é riªng t­ nµo ®ã. Víi c¸c tr­êng hîp thÇy – trß vµ ng­êi chñ – ng­êi thuª, ®¹o t¹o vµ c«ng viÖc hoµ lÉn víi cuéc sèng c¸ nh©n. Ng­êi ta cã thÓ viÖn dÉn r»ng, ng­êi sinh viªn hoÆc ng­êi nhËn thuª kho¸n hiÖn ®ang dïng c¸c thiÕt bÞ ®iÖn to¸n ®­îc trang bÞ, cÇn ph¶i sö dông chóng chØ víi môc ®Ých mµ v× nã c¸c thiÕt bÞ nµy ®­îc giao cho hä, vµ do vËy tÊt c¶ sù sö dông cÇn ph¶i më ®èi víi sù gi¸m s¸t. Trªn thùc tÕ, tuy nhiªn, ë nhµ tr­êng vµ trªn c«ng viÖc, mét l­îng ph¶i ch¨ng c¸c sö dông c¸ nh©n ®­îc ngÇm hiÓu lµ d­ thõa (lµ chÞu ®ùng ®­îc), vµ do vËy cã thÓ lµ ng­êi qu¶n trÞ kh«ng thÓ ph©n biÖt ®­îc sù sö dông riªng t­ víi sö dông më. Quan ®iÓm ®ång t×nh chung lµ t×nh huèng b¾t buéc: Trong mét sè t×nh huèng, trë nªn ®ñ quan träng viÖc tiÕp cËn c¸c d÷ liÖu mµ kh«ng ®Õm xØa g× ®Õn c¸c quyÒn c¸ nh©n (vÝ dô, nÕu ng­êi lµm thuª v¾ng mÆt vµ mét vµi ng­êi rÊt cÇn mét copy cña b¶n b¸o c¸o mµ chØ anh ta míi cã, hoÆc, nÕu ng­êi thÇy cÇn ph¶i t×m ra b¶n copy mét ch­¬ng tr×nh virót võa míi ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nhiÒu ch­¬ng tr×nh ë nhµ tr­êng). Trong c¸c tr­êng hîp lo¹i nµy, quyÒn tiÕp cËn kh«ng ph¶i lµ kh«ng bÞ giíi h¹n: chØ ®­îc tiÕp cËn nh÷ng g× mµ nhu cÇu cña t×nh huèng cÇn ®Õn mµ th«i. T×m xem mét b¸o c¸o riªng kh«ng thÓ minh chøng cho viÖc ®äc mäi tõ ng÷ ë bÊt kú file nµo.

Nh­ vËy lµ, tån t¹i sù minh chøng cã lý cho viÖc bá qua quyÒn riªng t­ vÒ d÷ liÖu ®iÖn tö cña ai ®ã. PhÝa ng­îc l¹i cña vÊn ®Ò nµy lµ, còng tån t¹i c¬ së ®Ó ng¨n cÊm tiÕp cËn.

2.2.2. QuyÒn riªng t­ trong sö dông mËt m·.

Trong vÝ dô trªn, mét chñ thuª kho¸n ®i t×m b¶n b¸o c¸o vÒ ba bé d©y ®eo kiÕm cã lÏ sÏ kh«ng cã ®ñ chøng lý ®Ó më mét folder ®­îc ®¸nh dÊu “recipes” (c¸c ®¬n thuèc) hoÆc “financial data” (d÷ liÖu tiÒn b¹c) vµ mét h×nh c¸i kho¸ trªn ®ã cã ch÷ “PERSONAL” sÏ cã thÓ lo¹i trõ mäi giíi h¹n dï ®ã lµ nh÷ng t×m kiÕn nghiªm chØnh nhÊt. Tr­êng hîp th«ng tin ®iÖn tö t­¬ng tù kho¸ “personal” nãi trªn sÏ lµ mét file ®­îc mËt m· ho¸. VËy sö dông mËt m· cã thÓ lý gi¶i nh­ thÕ nµo?

Cã mét vµi tr­êng hîp cÇn xem xÐt:

• 
  Trong tr­êng hîp gi¸m s¸t, nÕu ng­êi sinh viªn hoÆc ng­êi lµm thuª nãi trªn ®­îc cho phÐp sö dông c¸c tµi nguyªn ®iÖn to¸n cho c¸c môc ®Ých c¸ nh©n, th× ng­êi lµm thuª cã ®­îc m· ho¸ c¸c d÷ liÖu c¸ nh©n kh«ng?
  
• 
  Ng­êi lµm thuª cã thÓ m· ho¸ c¸c d÷ liÖu cã quan hÖ víi c«ng viÖc kh«ng?
  
• 
  Chñ thuª kho¸n cã thÓ m· ho· c¸c d÷ liÖu ®Ó b¶o vÖ chóng ®èi víi c¸c ®èi t¸c c¹nh tranh kh«ng?
  
• 
  Cã thÓ m· ho¸ c¸c d÷ liÖu c«ng d©n riªng t­ ®Ó b¶o vÖ chóng chèng l¹i viÖc bÞ ®äc bëi bÊt kú ai kh¸c, kÓ c¶ nhµ n­íc kh«ng?
  

2.2.3. Uû nhiÖm kho¸ mËt m· (Cryptographic Key Escrow).

Cã thÓ kh¾c phôc mÆt tÝch cùc vÒ tiÕp cËn bÞ giíi h¹n bëi m· ho¸, nÕu kho¸ m· ®­îc dµnh cho mét nhãm tin cËy nµo ®ã. VÝ dô, ng­êi lµm thuª vÉn cã thÓ b¶o vÖ mét file nh¹y c¶m b»ng m· ho¸, nh­ng anh ta trao mét copy cña kho¸ m· ®ã cho mét ai ®ã mµ cã thÓ cã nh­ cÇu tiÕp cËn tíi file nh¹y c¶m nµy. Uû nhiÖm kho¸ mËt m· sÏ lµ ph­¬ng tiÖn cho phÐp tiÕp cËn tíi c¸c d÷ liÖu m· ho¸ chØ sau khi ®· chøng minh ®­îc sù uû nhiÖm nµy.

C¸c khÝa c¹nh ®¹o ®øc g¾n liÒn víi uû nhiÖm kho¸ mËt m· lµ c¸c c«ng d©n cã thùc sù buéc ph¶i cã kho¸ uû nhiÖm khèng vµ c¸c nh©n viªn ®­îc uû nhiÖm cã thùc sù xøng ®¸ng kh«ng.

2.3. Mét sè vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ ®¹o ®øc häc m¸y tÝnh.

2.3.1. QuyÒn riªng t­ trong sö dông c¸c dÞch vô m¸y tÝnh.

§©y lµ tr­êng hîp liªn quan tíi viÖc quyÕt ®Þnh xem, sö dông thêi gian m¸y tÝnh nh­ thÕ nµo lµ phï hîp. Sö dông thêi gian m¸y tÝnh lµ mét vÊn ®Ò c¶ vÒ tiÕp cËn bëi mét c¸ nh©n c¶ vÒ kh¶ n¨ng s½n cã vÒ chÊt l­îng cña c¸c dÞch vô cho nh÷ng ng­êi kh¸c. C¸ nh©n nµy ®­îc cho phÐp tiÕp cËn tíi c¸c thiÕt bÞ tÝnh to¸n ®Ó thùc hiÖn mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh. RÊt nhiÒu c«ng ty dùa vµo c¸c chuÈn kh«ng thµnh v¨n vÒ sù øng xö, ®Þnh h­íng cho c¸c hµnh vi cña nh÷ng ai cã tiÕp cËn chÝnh ®¸ng (hîp ph¸p) tíi mét hÖ thèng ®iÖn to¸n. C¸c khÝa c¹nh ®¹o ®øc häc ë tr­êng hîp nµy cã thÓ gióp ta hiÓu thÊu vÒ bé chuÈn kh«ng thµnh v¨n nãi trªn.

2.3.1.1 T×nh huèng cô thÓ.

Dave lµm viÖc lËp tr×nh cho mét c«ng ty phÇn mÒm lín. Anh ta viÕt vµ kiÓm thö c¸c ch­¬ng tr×nh øng dông cho mét nhµ biªn tËp (compiter). C«ng ty cña anh ta lµm viÖc theo hai kÝp tÝnh to¸n. Ban ngµy, sù ph¸t triÓn c¸c ch­¬ng tr×nh vµ c¸c øng dông trùc tuyÕn ®­îc ch¹y, ban ®ªm c¸c c«ng viÖc vÒ l« s¶n phÈm ®­îc hoµn chØnh. Dave võa cã tiÕp cËn tíi c¸c d÷ liÖu ®­îc t¶i xuèng vµ nhËn thÊy r»ng, c¸c ch¹y l« ban ®ªm lµ bæ xung cho c¸c nhiÖm vô lËp tr×nh ban ngµy, v× thÕ viÖc t¨ng thªm c«ng viÖc lËp tr×nh vµo ca ban ®ªm sÏ kh«ng g©y bÊt lîi tíi lµm viÖc cña m¸y tÝnh ®èi víi nh÷ng ng­êi dïng kh¸c. Dave trë vÒ sau nh÷ng giê (chuÈn) b×nh th­êng ®Ó lµm mét ch­¬ng tr×nh qu¶n lý danh s¸ch ®Çu t­ chøng kho¸n cña riªng m×nh. Sù tiªu hao trªn hÖ thèng cña anh ta lµ cùc tiÓu, vµ anh ra sö dông rÊt Ýt c¸c cung øng ®¸ng gi¸, nh­ lµ giÊy in. Hµnh vi øng xö cña Dave cã ®¹o ®øc kh«ng?

2.3.1.2 §¸nh gi¸ c¸c vÊn ®Ò.

Sau ®©y chóng ta liÖt kª mét sè nguyªn t¾c ®¹o ®øc häc chøa ®ùng trong tr­êng hîp nµy.

• 
  QuyÒn së h÷u c¸c tµi nguyªn. C«ng ty së h÷u c¸c tµi nguyªn tÝnh to¸n vµ cung cÊp chóng v× c¸c nhu cÇu tÝnh to¸n cña riªng c«ng ty.
  
• 
  ¶nh h­ëng ®Õn nh÷ng ng­êi kh¸c. Cho dï kh«ng mong muèn, mét lçi trong ch­¬ng tr×nh cña Dave cã thÓ ¶nh h­ëng cã h¹i tíi nh÷ng ng­êi dóng kh¸c, cã thÓ thËm chÝ lo¹i trõ dÞch vô cña hä do sai sãt hÖ thèng.
  
• 
  Nguyªn t¾c suy diÔn luËn. NÕu hµnh vi cña Dave lµ chÊp nhËn ®­îc, th× còng sÏ lµ chÊp nhËn ®­îc ®èi víi nh÷ng ng­êi kh¸c lµm y nh­ vËy. Tuy nhiªn, qu¸ nhiÒu ng­êi lµm thuª lµm vµo ban ®ªm cã thÓ lµm gi¶m hiÖu suÊt cña hÖ thèng.
  
• 
  Kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn, trõng ph¹t. Dave kh«ng biÕt r»ng hµnh vi cña anh ra ®óng hay sai nÕu c«ng ty ph¸t hiÖn ra. NÕu c«ng ty quyÕt ®Þnh r»ng, ®ã lµ viÖc sö dông kh«ng ®óng, Dave cã thÓ bÞ trõng ph¹t.
  

2.3.1.3 Sù ph©n tÝch.

Nhµ vÞ lîi cã thÓ xem xÐt tÊt c¶ sù v­ît tréi cña c¸i tèt trªn c¸i xÊu ®èi víi mäi ng­êi. Dave thu ®­îc lîi Ých tõ viÖc dïng thêi gian m¸y tÝnh, mÆc dï dµnh cho øng dông nµy l­îng thêi gian kh«ng lín. Dave cã kh¶ n¨ng bÞ trõng ph¹t, nh­ng anh ta cã thÓ c·i r»ng do v« t×nh. C«ng ty kh«ng bÞ thiÖt h¹i vµ còng kh«ng ®­îc lîi g×. Nh­ vËy nhµ vÞ lîi cã thÓ viÖn dÉn r»ng viÖc sö dông cña Dave cã thÓ lµ chÝnh ®¸ng.

Nguyªn t¾c suy diÔn luËn sÏ nh×n nhËn: sÏ cã vÊn ®Ò v× râ rµng lµ nÕu mäi ng­êi ®Òu lµm nh­ Dave, chÊt l­îng dÞch vô sÏ gi¶m sót. Nhµ vÞ lîi sÏ c·i r»ng mçi ng­êi dïng míi ph¶i c©n nh¾c lîi h¹i ®éc lËp nhau. Sù dïng cña Dave cã thÓ lµm m¸y tÝnh qu¸ t¶i, vµ t­¬ng tù nh­ vËy Anna còng kh«ng g©y ra ®iÒu ®ã. Nh­ng khi Bill muèn sö dông m¸y, cã thÓ khã kh¨n t­¬ng ®èi vµ nh­ vËy Bill sÏ lµm ¶nh h­ëng tíi nh÷ng ng­êi kh¸c.

4. 
   C¸c t×nh huèng tr¸i ng­îc.
   

• 
  Dave ®· b¾t ®Çu kinh doanh qu¶n lý danh s¸ch chøng kho¸n cho nhiÒu ng­êi ®Ó thu lîi.
  
• 
  TiÒn l­¬ng cña Dave thÊp d­íi møc sèng trung b×nh, ngÇm ý r»ng Dave ph¶i nhê ®Õn dïng m¸y tÝnh ®Ó thu nhËp thªm.
  
• 
  Chñ thuª kho¸n cña Dave ®· biÕt vÒ viÖc nh÷ng ng­êi nhËn thuª kho¸n kh¸c ®ang lµm ®iÒu t­¬ng tù vµ ngÇm chÊp thuËn b»ng viÖc kh«ng dõng hä l¹i.
  
• 
  Dave ®· lµm viÖc trong mét c¬ quan nhµ n­íc chø kh«ng ph¶i lµ c«ng ty t­ nh©n vµ ®· cã lý r»ng m¸y tÝnh lµ thuéc vÒ “nh©n d©n”.
  

§©y lµ tr­êng hîp nãi vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc sù tÝnh to¸n cña mét c¸ nh©n ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ng­êi dïng kh¸c nh­ thÕ nµo. Tr­êng hîp nµy tÝnh tíi nh÷ng ng­êi cã tiÕp cËn hîp ph¸p v× thÕ c¸c kiÓm so¸t tiÕp cËn chuÈn sÏ kh«ng ng¨n c¶n hä. Tuy nhiªn, v× lý do tõ viÖc lµm cña ai ®ã, nh÷ng ng­êi kh¸c bÞ kh­íc tõ tiÕp cËn hîp ph¸p tíi hÖ thèng. V× vËy, tiªu ®iÓm cña tr­êng hîp nµy lµ c¸c quyÒn cña tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng.

2.3.2.1 T×nh huèng cô thÓ.

Charlie vµ Carol lµ sinh viªn ë §¹i häc tæng hîp, hä ®ang theo mét ch­¬ng tr×nh vÒ khoa häc m¸y tÝnh. Mçi ng­êi ph¶i viÕt mét ch­¬ng tr×nh lµm kho¸ luËn. Ch­¬ng tr×nh cña Charlie kh«ng may m¾c ph¶i mét lçi biªn dÞch vµ ngay tøc kh¾c lµm cho hÖ thèng tÝnh to¸n ngõng trÖ, toµn bé c¸c kh¸ch hµng bÞ mÊt hÕt c¸c kÕt qu¶ ®ang tÝnh. Ch­¬ng tr×nh cña Charlie dïng c¸c ®Æc tr­ng chÊp nhËn ®­îc cña ng«n ng÷; th«ng dÞch m¾c lçi. Charlie ®· kh«ng nghi ngê lµ ch­¬ng tr×nh cña anh ta cã thÓ g©y ra lçi hÖ thèng. Anh ta b¸o c¸o ch­¬ng tr×nh nµy cho Trung t©m ®iÖn to¸n vµ cè t×m c¸ch ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn cña m×nh mµ kh«ng thö kiÓm tra lçi hÖ thèng nµy.

HÖ thèng tiÕp tôc bÞ treo theo chu kú, tÊt c¶ lµ 10 lÇn (sau lÇn ng­ng trÖ ®Çu tiªn). Mçi khi hÖ thèng bÞ ng­ng trÖ, ®«i khi Charlie ch¹y ®­îc ch­¬ng tr×nh, nh­ng ®«i khi anh ta còng kh«ng ch¹y ®­îc. Gi¸m ®èc nãi chuyÖn víi Charlie, vµ anh ta ®· cung cÊp tÊt c¶ c¸c versions ch­¬ng tr×nh cña m×nh cho nhãm chuyªn gia tÝnh to¸n cña trung t©m. C¸c chuyªn gia kÕt luËn r»ng, Charlie ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm mét phÇn chø kh«ng ph¶i tÊt c¶ trong lçi ng­ng trÖ hÖ thèng do v« ý, r»ng c¸c lÇn cè g¾ng cuèi ®Ó ch¹y ch­¬ng tr×nh kho¸ luËn cña Charlie mét c¸ch kh«ng mong muèn ®· dÉn tíi mét sè lçi hÖ thèng phô kh¸c.

Trong sù ph©n tÝch tiÕp theo, gi¸m ®èc trung t©m tÝnh to¸n l­u ý thÊy, Carol ®· ch¹y ch­¬ng tr×nh cña m×nh 8 (trong 10) lÇn ®Çu tiªn mçi khi hÖ thèng bÞ ngõng (theo chu kú). Gi¸m ®èc ®· sö dông quyÒn ­u tiªn cña nhµ qu¶n lý vµ ®· kiÓm tra c¸c file cña Carol vµ ®· t×m ®­îc mét file khai th¸c triÖt ®Ó lçi hÖ thèng gièng hÖt nh­ ch­¬ng tr×nh cña Charlie ®· lµm. Gi¸m ®èc ngay lËp tøc ®×nh chØ sù tÝnh to¸n cña Carol, ng¨n chÆn tiÕp cËn cña c« ta tíi hÖ thèng m¸y tÝnh. V× ®iÒu nµy, Carol kh«ng thÓ hoµn thµnh ®­îc kho¸ luËn cña m×nh kÞp thêi h¹n, c« ta nhËn ®iÓm D ë líp vµ bÞ ®uæi khái nhµ tr­êng.

2.3.2.2 Sù ph©n tÝch.

Trong tr­êng hîp nµy sù lùa chän kh¸c nhau (®· ®­îc dùng lªn cè ý) lµ kh«ng cÇn thiÕt. T×nh huèng ë ®©y ®­îc thÓ hiÖn nh­ mét kÞch b¶n hoµn chØnh. Nh­ng khi nghiªn cøu nã, nÕu chóng ta muèn cã c¸c hµnh vi ®èi nghÞch nhau, chóng ta cÇn ®­a ra c¸c th«ng tin phô thªm. VÝ dô:

• 
  CÇn ph¶i bæ sung thªm c¸c th«ng tin g×?
  
• 
  Ai lµ ng­êi cã c¸c quyÒn trong tr­êng hîp nµy? §ã lµ nh÷ng quyÒn g×? Ai lµ ng­êi cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ nh÷ng quyÒn ®ã? (B­íc nµy trong ®¹o ®øc häc th­êng lµm râ ai sÏ ®­îc xem nh­ lµ nhãm träng tµi cho ph©n tÝch ®¹o nghÜa häc).
  
• 
  Charlie ®· hµnh ®éng mét c¸ch cã tr¸ch nhiÖm kh«ng? B»ng sù râ rµng nµo mµ anh kÕt luËn nh­ vËy? Carol cã lµm thÕ kh«ng? VËy c« Êy lµm nh­ thÕ nµo? Gi¸m ®èc trung t©m ®· hµnh ®éng mét c¸ch cã tr¸ch nhiÖm kh«ng? Nh­ thÕ nµo?
  
• 
  Nh÷ng hµnh ®éng g× kh¸c mµ Charlie hoÆc Carol hoÆc gi¸m ®èc cã thÓ thùc hiÖn ®Ó chóng cã tr¸ch nhiÖm h¬n?
  

Trong tr­êng hîp nµy, chóng ta xem xÐt ng­êi chñ së h÷u c¸c ch­¬ng tr×nh: nhµ lËp tr×nh, chñ thuª kho¸n, nhµ qu¶n lý, hoÆc tÊt c¶. Tõ quan ®iÓm luËt ph¸p, hÇu hÕt mäi quyÒn ®Òu thuéc vÒ ng­êi chñ thuª kho¸n nh­ ®· tr×nh bµy trong ch­¬ng tr­íc. Tuy nhiªn, ë ®©y chóng ta ®­a ra mét vµi c¨n cø ®èi lËp, cã thÓ rÊt h÷u Ých khi nghiªn cøu t×nh huèng cô thÓ. Nh­ ®· nãi ë phÇn trªn, c¸c gi¸m s¸t luËt ph¸p ®èi víi tÝnh b¶o mËt cña c¸c ch­¬ng tr×nh cã thÓ phøc t¹p, mÊt thêi gian vµ ®¾t gi¸. Trong tr­êng hîp nµy chóng ta nghiªn cøu c¸c gi¸m s¸t ®¹o ®øc c¸ nh©n, cã thÓ thay v× khái cÇn ®Õn hÖ thèng ph¸p luËt.

2.3.3.1 Tr­êng hîp cô thÓ.

Greg lµ mét nhµ lËp tr×nh lµm viÖc cho mét h·ng hµng kh«ng lín, Star Computers, ®ang cã nhiÒu hîp ®ång nhµ n­íc; Cathy lµ ng­êi qu¶n trÞ (supervisor) cña Greg. Greg ®ang thiÕt kÕ cho ch­¬ng tr×nh c¸c lo¹i thÓ hiÖn kh¸c nhau (different simulations).

§Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng cña ch­¬ng tr×nh, Greg viÕt ra mét sè c«ng cô lËp tr×nh, vÝ nh­ thiÕt bÞ tham chiÕu chÐo vµ mét ch­¬ng tr×nh cã thÓ trÝch tµi liÖu ra khái m· nguån. Nh÷ng thø nµy kh«ng ph¶i lµ nhiÖm vô thiÕt kÕ cña Greg, anh ta viÕt chóng mét c¸ch ®éc lËp vµ dïng chóng trªn c«ng viÖc, nh­ng kh«ng nãi cho ai biÕt vÒ chóng. Greg ®· viÕt chóng vµo buæi tèi, ë nhµ, dïng m¸y tÝnh c¸ nh©n cña m×nh.

Greg quyÕt ®Þnh tiÕp thÞ (b¸n) c¸c c«ng cô lËp tr×nh nµy ®Ých th©n. Khi Ban qu¶n trÞ c«ng ty Star nghe nãi vÒ ®iÒu ®ã, Cathy nhËn ®­îc chØ thÞ ph¶i nãi cho Greg r»ng, anh ta kh«ng cã quyÒn b¸n nh÷ng s¶n phÈm nµy, v× khi ®­îc nhËn thuª kho¸n, anh ta ®· ký vµo mét tê ®¬n, nãi r»ng tÊt c¶ c¸c ph¸t minh sÏ lµ së h÷u cña c«ng ty. Cathy kh«ng ®ång ý quan ®iÓm nµy v× r»ng c« ta biÕt r»ng Greg ®· lµm c«ng viÖc nµy trªn m¸y tÝnh cña riªng m×nh, ë nhµ m×nh vµ vµo buæi tèi (thêi gian riªng). C« ta nãi mét c¸ch miÔn c­ìng cho Greg r»ng anh kh«ng thÓ b¸n c¸c s¶n phÈm ®ã. C« còng yªu cÇu Greg cho c« Êy mét b¶n copy c¸c s¶n phÈm.

Cathy th«i viÖc cho c«ng ty Star vµ gi÷ ch©n qu¶n lý cho c«ng ty Purple Computers, mét ®èi t¸c c¹nh tranh cña Star. C« ta mang theo b¶n copy c¸c s¶n phÈm cña Greg vµ ph©n ph¸t nã cho nh÷ng ng­êi cïng lµm viÖc víi c«. C¸c s¶n phÈm nµy tá ra rÊt thµnh c«ng, chóng t¨ng c­êng ®¸ng kÓ hiÖu qu¶ lµm viÖc cña nh÷ng ng­êi nhËn thuª kho¸n cña c« Êy, vµ Cathy ®­îc c«ng ty khen th­ëng vµ nhËn ®­îc mét kho¶n tiÒn båi d­ìng. Greg nghe ®­îc vÒ ®iÒu nµy vµ tiÕp xóc víi Cathy. Nh­ng Cathy qu¶ quyÕt r»ng, v× c¸c s¶n phÈm ®ã ®­îc x¸c ®Þnh lµ thuéc vÒ c«ng ty Star vµ v× Star ®· lµm viÖc phÇn lín trªn kinh phÝ nhµ n­íc, c¸c s¶n phÈm nµy trªn thùc tÕ ®· thuéc lÜnh vùc c«ng céng (dïng chung), vµ do ®ã chóng kh«ng thuéc vÒ riªng mét ai c¶.

2.3.3.2 Sù ph©n tÝch.

§©y lµ tr­êng hîp cã nhiÒu ý nghÜa ph¸p lý c¬ b¶n. Cã lÏ, ai còng cã thÓ kiÖn ng­êi kh¸c vµ, phô thuéc vµo sè l­îng tiÒn cña vµ søc lùc mµ hä sÏ tiªu tèn trong c¸c ¸n phÝ, hä cã thÓ theo ®uæi toµ ¸n trong vµi ba n¨m. Cã lÏ, kh«ng cã sù ph¸n xÐt nµo sÏ lµm hµi lßng tÊt c¶.

Chóng ta h·y xÕp c¸c khÝa c¹nh ph¸p lý sang bªn vµ xem xÐt c¸c vÊn ®Ò cña ®¹o ®øc (®¹o lý). Chóng ta muèn x¸c ®Þnh xem, ai cã thÓ lµm ®iÒu g×, vµ nh÷ng thay ®æi g× cã thÓ chÊp nhËn ®­îc ®Ó ng¨n chÆn sù rèi r¾m lµm cho toµ ¸n khã gi¶m nhÑ.

Tr­íc tiªn, chóng ta v¹ch râ c¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc trong tr­êng hîp.

• 
  C¸c quyÒn: Nh÷ng quyÒn g× cña Greg, Cathy, cña c«ng ty Star vµ c«ng ty Purple t­¬ng øng?
  
• 
  C¨n cø. Nh÷ng quyÒn ®ã cho Greg, Cathy, Star vµ Purple c¸i g×? Nh÷ng nguyªn t¾c “ch¬i ®Ñp”, kinh doanh, quyÒn së h÷u, vµ cßn nguyªn t¾c nµo n÷a g¾n vµo c¸c tr­êng hîp nµo trong t×nh huèng trªn ?
  
• 
  ¦u tiªn: C¸i nµo trong c¸c nguyªn t¾c nµy lµ thø yÕu so víi sè cßn l¹i. Nh÷ng c¸i nµo ®­îc voi lµ ­u tiªn (®øng trªn)? (L­u ý r»ng, cã thÓ rÊt khã so s¸nh hai quyÒn kh¸c nhau, v× vËy kÕt qu¶ cña sù ph©n tÝch nµy cã thÓ dÉn ®Õn mét sè quyÒn lµ quan träng nh­ng kh«ng thÓ xÕp thø tù thø nhÊt, thø hai, thø ba).
  
• 
  Th«ng tin phô: C¸c d÷ kiÖn thùc tÕ phô nµo b¹n cÇn thiÕt ®Ó ph©n tÝch tr­êng hîp nµy? Nh÷ng gi¶ ®Þnh nµo b¹n ®Þnh ®­a ra ®Ó hoµn chØnh sù ph©n tÝch nµy?
  

• 
  Nh÷ng g× Greg cã thÓ lµm ®­îc kh¸c ®i tr­íc khi b¾t tay vµo ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm cña m×nh? Sau khi ®ang ph¸t triÓn s¶n phÈm? Sau khi Cathy ®· gi¶ng gi¶i r»ng s¶n phÈm thuéc vÒ Star?
  
• 
  Nh÷ng g× Cathy cã thÓ lµm kh¸c ®i khi c« ta ®­îc lÖnh ph¶i nãi cho Greg r»ng nh÷ng s¶n phÈm ®ã thuéc vÒ Star? Nh÷ng g× Cathy ph¶i lµm kh¸c ®i ®Ó ng¨n ngõa quyÕt ®Þnh nµy b»ng sù qu¶n trÞ cña m×nh? Cathy ®· ph¶i lµm g× kh¸c ®Ó ng¨n chÆn sù va ch¹m víi Greg sau khi c« ta ®· ®Õn lµm viÖc cho c«ng ty Purple?
  
• 
  Purple cã thÓ lµm g× khi biÕt r»ng c«ng ty nµy cã ®­îc c¸c s¶n phÈm tõ Star (hoÆc tõ Greg)?
  
• 
  Greg vµ Cathy ®· cã thÓ lµm ®iÒu g× kh¸c sau khi Greg ®· nãi víi Cathy t¹i c«ng ty Purple?
  
• 
  C«ng ty Star ®· ph¶i lµm g× kh¸c ®Ó ng¨n chÆn Greg khái c¶m nhËn r»ng anh ta lµ chñ së h÷u c¸c s¶n phÈm cña m×nh? C«ng ty Star ®· ph¶i lµm g× ®Ó ng¨n chÆn Cathy mang c¸c s¶n phÈm ®ã cho c«ng ty Purple?
  

Trong tr­êng hîp nµy, chóng ta sÏ xem xÐt c¸c vÊn ®Ò tiÕp cËn tíi c¸c tµi nguyªn cã së h÷u hoÆc bÞ h¹n chÕ. Gièng nh­ tr­íc, ®©y lµ tr­êng hîp tiÕp cËn tíi phÇn mÒm. Tiªu ®iÓm cña tr­êng hîp nµy lµ c¸c quyÒn cña mét nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm trong ®èi träng víi c¸c quyÒn cña c¸c kh¸ch hµng, do vËy tr­êng hîp nµy liªn quan tíi viÖc x¸c ®Þnh c¸c quyÒn truy nhËp hîp ph¸p.

2.3.4.1 Tr­êng hîp cô thÓ.

Suzie së h÷u mét copy cña G-Whiz, mét phÇn mÒm ®ãng gãi cã chñ së h÷u mµ c« ta ®· tr¶ tiÒn hîp ph¸p. PhÇn mÒm nµy ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn, vµ tµi liÖu cã chøa mét giÊy phÐp tho¶ thuËn (license agreement) nãi r»ng, phÇn mÒm nµy chØ ®­îc dïng cho ng­êi tr¶ tiÒn th«i. Suzie mêi Luis cïng xem phÇn mÒm ®Ó biÕt liÖu nã cã phï hîp víi nhu cÇu cña anh ta kh«ng. Luis ®Õn bªn m¸y cña Suzie vµ c« Êy biÓu diÔn phÇn mÒm cho anh nh×n. Anh ta nãi rÊt thÝch nh÷ng g× ®· nh×n thÊy, nh­ng anh ta muèn ®­îc thö kiÓm nghiÖm phÇn mÒm l©u h¬n n÷a.

2.3.4.2 C¸c më réng ®èi víi tr­êng hîp.

Nh÷ng hµnh vi ®¹o ®øc ë ®©y lµ rÊt râ rµng. Nh÷ng b­íc tiÕp theo lµ ë chç nµo c¸c tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc xuÊt hiÖn. H·y lÊy mçi mét trong c¸c b­íc sau ®©y nh­ mét b­íc ®éc lËp: nghÜa lµ kh«ng ®­îc gi¶ ®Þnh r»ng bÊt kú mét b­íc nµo trong c¸c b­íc cßn l¹i ®· x¶y ra trong khi ph©n tÝch mét b­íc cô thÓ.

• 
  Suzie ®Ò nghÞ copy (sao chÐp) ®Üa nµy cho Luis dïng.
  
• 
  Suzie copy ®Üa cho Luis dïng, vµ Luis dïng nã trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã.
  
• 
  Suzie copy ®Üa nµy cho Luis dïng, Luis dïng nã mét thêi gian vµ sau ®ã mua mét copy tù m×nh.
  
• 
  Suzie copy ®Üa cho Luis thö suèt ®ªm, d­íi mét giíi h¹n r»ng anh ta ph¶i mang tr¶ c« Êy vµo h«m sau vµ ph¶i kh«ng ®­îc copy nã cho b¶n th©n. Luis ®· lµm nh­ vËy.
  
• 
  Suzie copy ®Üa víi giíi h¹n nh­ trªn, nh­ng Luis vÉn lµm mét b¶n copy cho m×nh tr­íc khi tr¶ l¹i cho Suzie.
  
• 
  Suzie copy ®Üa víi giíi h¹n nh­ vËy, vµ Luis lµm mét copy cho m×nh, nh­ng sau ®ã anh ta tr¶ tiÒn b¶n copy nµy.
  
• 
  Suzie copy ®Üa víi giíi h¹n nh­ vËy, nh­ng Luis kh«ng tr¶ l¹i nã (b¶n sao) cho Suzie.
  

2.3.5. Gian lËn m¸y tÝnh.

Trong nh÷ng tr­êng hîp trªn, chóng ta tËp trung vµo nh÷ng ng­êi, hµnh ®éng trong c¸c t×nh huèng hîp ph¸p hoÆc Ýt nhÊt còng lµ cã thÓ bµn c·i ®­îc (debatable). Trong tr­êng hîp nµy, chóng ta xem xÐt sù gian lËn ngoµi luËt, nh­ng lµ bÊt hîp ph¸p. Tuy nhiªn, tr­êng hîp nµy trªn thùc tÕ rÊt hay x¶y ra, khi ng­êi ta buéc ph¶i lµm nh÷ng ®iÒu gian lËn.

2.3.5.1 Tr­êng hîp cô thÓ.

Alicia lµ nhµ lËp tr×nh lµm viÖc trong mét c«ng ty. Ed, nhµ qu¶n trÞ cña c« ta ®Ò nghÞ c« viÕt mét ch­¬ng tr×nh cho phÐp mäi ng­êi göi trùc tiÕp c¸c yªu cÇu tíi file kiÓm to¸n cña c«ng ty (“The books”). Alicia biÕt r»ng, c¸c ch­¬ng tr×nh cã t¸c ®éng ®Õn “the books”, ®Òu gåm c¸c b­íc cã trËt tù, tÊt c¶ c¸c b­íc ®Òu ph¶i kiÓm to¸n. Alicia nhËn ra r»ng, víi ch­¬ng tr×nh nµy, cã thÓ x¶y ra kh¶ n¨ng mét c¸ nh©n chÌn c¸c thay ®æi vµo sè l­îng chÝnh cña kiÓm to¸n, vµ sÏ kh«ng cã c¸ch nµo ghi dÊu vÕt ng­êi ®· lµm sù thay ®æi nµy (b»ng sù ph¸n xÐt nµo hoÆc khi nµo).

Alicia ®­a c¸c vÊn ®Ò nµy ra víi Ed. Anh ta ®Ò nghÞ c« kh«ng nªn ®­a ra, r»ng c«ng viÖc cña c« ®¬n gi¶n lµ viÕt c¸c ch­¬ng tr×nh nh­ lµ anh ra ®· chØ dÉn. Anh ta nãi r»ng, anh ta còng biÕt vÒ sù dïng sai tiÒm Èn cña c¸c ch­¬ng tr×nh nµy, nh­ng Ed biÖn minh yªu cÇu cña anh ta b»ng l­u ý r»ng, theo chu kú cã mét con sè ®­îc ®­a vµo “the books” nh­ lçi nµo ®ã vµ c«ng ty cÇn cã c¸ch ®Ó söa con sè kh«ng chÝnh x¸c nµy.

2.3.5.2 Sù më réng.

Tr­íc tiªn, chóng ta h·y lµm râ c¸c lùa chän mµ Alicia cã thÓ. NÕu Alicia viÕt ch­¬ng tr×nh nµy, c« ta cã thÓ sÏ lµ ®ång lo· víi sù gian lËn. NÕu c« ta phµn nµn tíi ng­êi qu¶n trÞ cña Ed, th× Ed hoÆc ng­êi qu¶n trÞ nµy cã thÓ quë tr¸ch hoÆc sa th¶i c« nh­ mét kÎ sinh sù. NÕu c« tõ chèi viÕt ch­¬ng tr×nh nµy, Ed cã thÓ sa th¶i c« v× kh«ng thùc thi nhiÖm vô ®­îc giao. Chóng ta thËm chÝ kh«ng biÕt r»ng, ch­¬ng tr×nh nµy ®­îc thiÕt kÕ cho môc tiªu gian lËn, Ed ®­a ra mét gi¶i thÝch r»ng, ®ã kh«ng ph¶i lµ gian lËn.

C« Êy cã thÓ viÕt ch­¬ng tr×nh nh­ng ®­a vµo mét m· ngoµi, kh¶ dÜ lµm ra mét log of mËt, khi ch­¬ng tr×nh ch¹y, sÏ ®­a ra ng­êi vµ nh÷ng thay ®æi ®· ®­îc sinh ra. Extra file nµy sÏ cung cÊp b»ng chøng vÒ sù gian lËn, hoÆc nã sÏ g©y r¾c rèi cho Alicia nÕu kh«ng cã sù gian lËn x¶y ra nh­ng Ed ph¸t hiÖn ®­îc log mËt nµy.

ë ®©y, cã mÊy vÊn ®Ò ®¹o ®øc cÇn xem xÐt.

• 
  Nhµ lËp tr×nh ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c ch­¬ng tr×nh do m×nh viÕt ra kh«ng? LËp tr×nh viªn cã tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kÕt qu¶ cña c¸c ch­¬ng tr×nh ®ã kh«ng? (Trong khi chê ®îi c©u tr¶ lêi nµy, h·y gi¶ sö r»ng ch­¬ng tr×nh ®ã lµ ®Ó ®iÒu chØnh l¹i liÒu l­îng trong mét ®¬n thuèc ®­îc ®iÒu khiÓn b»ng m¸y tÝnh, vµ yªu cÇu cña Ed lµ t×m c¸ch ®Ó lµm chñ c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸m s¸t ®Ó ng¨n c¶n c¸c liÒu l­îng g©y chÕt ng­êi. Khi ®ã Alicia ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh kh«ng).
  
• 
  Nhµ lËp tr×nh cã hoµn toµn lµ kÎ lµm thuª chØ tu©n theo mÖnh lÖnh (c¸c nhiÖm vô ®­îc giao) mét c¸ch mï qu¸ng (kh«ng suy nghÜ) kh«ng?
  
• 
  Ng­êi nhËn thuª kho¸n buéc ph¶i chÊp nhËn møc ®é m¹o hiÓm c¸ nh©n nµo (vÝ nh­ sa th¶i cã thÓ) v× thùc hiÖn mét hµnh vi mµ anh ta hoÆc c« ta nghÜ lµ kh«ng ®óng?
  
• 
  Ch­¬ng tr×nh ®Ó thao t¸c “the books” nh­ miªu t¶ ë ®©y ®· bao giê ®­îc coi lµ hîp ph¸p ch­a? NÕu vËy, trong nh÷ng t×nh huèng nµo nã ®­îc coi lµ hîp ph¸p?
  
• 
  Lo¹i kiÓm so¸t nµo cã thÓ ®­îc ®­a vµo nh÷ng ch­¬ng tr×nh nh­ vËy ®Ó c¸c ch­¬ng tr×nh nµy lµ chÊp nhËn ®­îc? B»ng c¸c c¸ch nµo mµ mét qu¶n trÞ gia cã thÓ yªu cÇu mét c¸ch hîp ph¸p ng­êi thuª kho¸n viÕt ra mét ch­¬ng tr×nh kiÓu nh­ vËy?
  
• 
  VÊn ®Ò ®¹o ®øc trong t×nh huèng nµy sÏ cã thay ®æi kh«ng, nÕu Alicia tù m×nh thiÕt kÕ vµ viÕt ra ch­¬ng tr×nh nµy?
  

Nhµ ®¹o nghÜa häc – hµnh ®éng sÏ nãi r»ng ch©n lý lµ ®óng ®¾n. V× thÕ, nÕu Alicia nghÜ môc ®Ých cña ch­¬ng tr×nh ®ã lµ ®Ó lõa ®¶o, viÖc viÕt ra nã sÏ kh«ng ph¶i lµ hµnh vi tèt. (NÕu môc ®Ých lµ ®Ó häc tËp hoÆc ®Ó nhËn biÕt mét m· tèt ®Ñp, th× viÕt nã cã thÓ ®­îc minh chøng). Mét ph©n tÝch cã lîi h¬n cã thÓ xuÊt ph¸t tõ phÝa nhµ vÞ lîi. §èi víi Alicia viÖc viÕt ch­¬ng tr×nh ®ã mang l¹i thiÖt h¹i cã thÓ v× sÏ lµ ®ång lo· víi gian lËn, víi c¸i lîi sÏ lµ cã sù hîp t¸c víi sÕp cña m×nh. C« ta cã ®­îc kho¶n g× ®ã cã thÓ ®Ó mµ lµm gi¸ víi Ed, nh­ng Ed còng cã thÓ quay ngo¾t l¹i víi c« vµ nãi ch­¬ng tr×nh ®ã lµ ý t­ëng cña chÝnh c«. Tùu trung c©n b»ng l¹i th× sù lùa chän nµy tá ra cã mÆt tiªu cùc lín h¬n.

B»ng viÖc kh«ng viÕt ch­¬ng tr×nh ®ã th× c¸i h¹i cã thÓ cña c« ta lµ cã thÓ bÞ sa th¶i. Tuy nhiªn, c« ta cã c¸i lîi tiÒm n¨ng lµ cã thÓ “thæi cßi” ®èi víi Ed. Sù lùa chän nµy còng kh«ng tá ra lµ mang l¹i nhiÒu tèt lµnh g× cho c« ta. Nh­ng hµnh vi gian lËn cã nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc cho c¸c nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng, vµ nh÷ng nhµ nhËn thuª kho¸n v« t­ kh¸c. Kh«ng viÕt ch­¬ng tr×nh mang l¹i thiÖt h¹i chØ m×nh c¸ nh©n Alicia. Cßn viÖc ®ã l¹i cã nhiÒu mÆt tÝch cùc lín h¬n.Cã mét kh¶ n¨ng kh¸c n÷a. Ch­¬ng tr×nh ®ã cã thÓ kh«ng dïng cho môc ®Ých gian lËn. NÕu vËy, sÏ kh«ng cã sù va ch¹m ®¹o ®øc. V× thÕ Alicia cã thÓ thö cè x¸c ®Þnh xem c¸c ®éng c¬ cña Ed cã ph¶i lµ gian lËn kh«ng.

2.3.6. §é chÝnh x¸c cña th«ng tin.

TiÕp theo, chóng ta sÏ xem xÐt tr¸ch nhiÖm vÒ sù chÝnh x¸c hay lµ sù toµn vÑn cña th«ng tin. (L­u ý, ë ®©y t¸c gi¶ cho r»ng accuracy = integrity). Mét lÇn n÷a, ®©y lµ vÊn ®Ò liªn quan tíi c¸c hÖ qu¶n trÞ CSDL (DBMS) vµ c¸c c¬ chÕ kiÓm so¸t tiÕp cËn kh¸c. Tuy nhiªn, nh­ trong c¸c tr­êng hîp tr­íc, ë ®©y lµ vÊn ®Ò tiÕp cËn bëi ng­êi dïng hîp ph¸p (authorized: cã uû quyÒn), v× vËy c¸c kiÓm so¸t kh«ng ng¨n cÊm tiÕp cËn.

2.3.6.1 Tr­êng hîp cô thÓ.

Emma lµ nhµ nghiªn cøu t¹i mét ViÖn nghiªn cøu, n¬i mµ Paul lµm viÖc nh­ mét nhµ lËp tr×nh thèng kª. Emma viÕt mét yªu cÇu chuyÓn giao cho mét nhµ s¶n xuÊt ngò cèc ®Ó ghi nhËn gi¸ trÞ dinh d­ìng cña mét lo¹i ngò cèc míi gäi lµ RawBits. Nhµ s¶n xuÊt nµy tµi trî cho nghiªn cøu cña Emma. Emma kh«ng ph¶i lµ nhµ thèng kª. C« ta mang tÊt c¶ c¸c d÷ liÖu cña m×nh tíi Paul ®Ó yªu cÇu anh ta thùc hiÖn c¸c ph©n tÝch phï hîp vµ in ra c¸c b¸o c¸o cho c« Êy ®Ó göi tíi nhµ s¶n xuÊt. Kh«ng may lµ, c¸c d÷ liÖu mµ Emma thu thËp ®­îc d­êng nh­ b¸c bá kÕt luËn r»ng RawBits lµ dinh d­ìng cao, vµ trªn thùc tÕ chóng cã thÓ chøng tá r»ng RawBits lµ cã h¹i cho søc khoÎ. Paul cung cÊp cho Emma c¸c ph©n tÝch cña m×nh nh­ng còng chØ ra r»ng, mét vµi ®iÒu chØnh cã thÓ ®­îc thùc hiÖn kh¶ dÜ cã thÓ ®­a RawBits lªn vÞ trÝ s¸ng sña h¬n. Paul ®­a ra mét l­u ý hµi h­íc vÒ kh¶ n¨ng anh ta cã thÓ sö dông c¸c thèng kª ®Ó trî gióp phÝa bªn kia cña bÊt kú vÊn ®Ò g×.

2.3.6.2 C¸c vÊn ®Ò ®¹o ®øc.

Râ rµng lµ, nÕu Paul thay ®æi gi¸ trÞ c¸c d÷ liÖu th× anh ta ®· hµnh ®éng mét c¸ch v« ®¹o ®øc. Nh­ng ph¶i ch¨ng lµ ®¹o ®øc h¬n mét chót ®èi víi anh ta lµ ®­a ra sù ph©n tÝch ®óng c¸c d÷ liÖu ë c¸ch cã thÓ hç trî hai hoÆc nhiÒu h¬n c¸c kÕt luËn kh¸c nhau? LiÖu Paul ph¶i cã nghÜa vô cung cÊp c¶ hai ph©n tÝch tiªu cùc vµ tÝch cùc kh«ng? Paul cã ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc sö dông c¸c kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh cña anh ta bëi nh÷ng ng­êi kh¸c kh«ng?

NÕu Emma kh«ng hiÓu ®­îc c¸c ph©n tÝch thèng kª, th× viÖc c« ta chÊp nhËn c¸c kÕt luËn tÝch cùc cña Paul cã lµ ®¹o ®øc kh«ng? C¸c kÕt luËn tiªu cùc cña Paul? Emma ý thøc r»ng, nÕu c« ®em c¸c kÕt qu¶ tiªu cùc cho nhµ s¶n xuÊt, ng­êi ta sÏ t×m ngay mét nhµ nghiªn cøu kh¸c ®Ó lµm mét nghiªn cøu kh¸c. C« ta còng ý thøc r»ng, nÕu c« cung cÊp c¶ hai tËp kÕt qu¶ cho nhµ s¶n xuÊt , ng­êi ta sÏ chØ c«ng bè tËp kÕt qu¶ tÝch cùc th«i. Nguyªn t¾c ®¹o ®øc nµo hç trî viÖc c« ta göi c¶ hai tËp d÷ liÖu? Nguyªn t¾c nµo hç trî viÖc c« chØ göi c¸c d÷ liÖu tÝch cùc? C« ta cßn cã thÓ lùa chän hµnh ®éng nµo kh¸c n÷a?

2.4. C¸c tiªu chuÈn ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña mét sè tæ chøc m¸y tÝnh ®iÓn h×nh.

ý thøc ®­îc tÇm quan träng cña c¸c vÊn ®Ò ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp nhiÒu tæ chøc m¸y tÝnh ®· chó träng ph¸t triÓn c¸c tiªu chÝ ®¹o ®øc cho c¸c thµnh viªn cña m×nh. C¸c tæ chøc m¸y tÝnh lín, vÝ dô nh­ HiÖp héi m¸y tÝnh (Association for Computing Machinery – ACM), ViÖn Kü s­ §iÖn - §iÖn tö (Institute of Electrical and Electronics Engineers – IEEE) vµ HiÖp héi xö lý d÷ liÖu tù ®éng (Data Processing Management Association – DPMA) lµ c¸c tæ chøc ®i ®Çu trong lÜnh vùc nµy. §· lµ thµnh viªn cña c¸c tæ chøc nµy kh«ng ph©n biÖt n¨ng lùc, tr¸ch nhiÖm hay kinh nghiÖm trong ®iÖn to¸n ®Òu tù nguyÖn tu©n thñ bé tiªu chuÈn ®¹o ®øc øng xö nghÒ nghiÖp cña tæ chøc. V× lý do ®ã, c¸c tiªu chÝ ®¹o ®øc trong nh÷ng tæ chøc nµy c¬ b¶n chØ lµ cè vÊn, khuyªn nhñ. Tuy vËy, c¸c tiªu chuÈn nµy lµ nh÷ng xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt tèt cho c¸c ph©n tÝch vÒ ®¹o ®øc häc.

2.4.1. Tiªu chÝ ®¹o ®øc cña IEEE.

IEEE ®· ®­a ra mét bé tiªu chuÈn ®¹o ®øc cho c¸c thµnh viªn cña m×nh. IEEE lµ tæ chøc cña c¸c kü s­, kh«ng chØ giíi h¹n trong lÜnh vùc ®iÖn to¸n. V× thÕ chuÈn mùc ®¹o ®øc häc cña hä réng h¬n chót Ýt so víi nh÷ng g× cã thÓ tr«ng ®îi cho an toµn m¸y tÝnh, nh­ng c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n hoµn toµn ¸p dông ®­îc cho c¸c t×nh huèng ®iÖn to¸n. Néi dung cña bé tiªu chÝ nµy ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng sau ®©y:

Bé tiªu chÝ ®¹o ®øc cña ACM nªu lªn ba lo¹i tr¸ch nhiÖm cho c¸c thµnh viªn cña m×nh: c¸c yªu cÇu ®¹o lý chung, c¸c tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp, vµ c¸c tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, l·nh ®¹o, gåm c¶ trong néi bé vµ trong x· héi. Bé chuÈn ®¹o ®øc nµy cã ba phÇn (cã thÓ coi phÇn cam kÕt lµ phÇn bèn) nh­ sau:

2. 
   Kh«ng lµm h¹i ng­êi kh¸c.
   
3. 
   Cã lßng tù träng vµ trung thùc.
   
4. 
   C«ng b»ng vµ c­ xö kh«ng ph©n biÖt chñng téc.
   
5. 
   T«n träng c¸c quyÒn sì h÷u kÓ c¶ c¸c b¶n quyÒn vµ s¸ng chÕ.
   
6. 
   Tr¶ tiÒn xøng ®¸ng cho së h÷u trÝ tuÖ.
   
7. 
   T«n träng tÝnh riªng t­ cña nh÷ng ng­êi kh¸c.
   
8. 
   
   
   Каталог: dspace -> bitstream
   bitstream -> XÁC ĐỊnh cơ CẤu cây trồng và thời vụ HỢp lý cho các vùng thưỜng xuyên bị ngập lụt tại huyện cát tiên tỉnh lâM ĐỒNG
   bitstream -> 1. Absolutely. 用于答话）是这样;当然是;正是如此;绝对如此。
   bitstream -> THÔng 3 LÁ LÂM ĐỒNG
   bitstream -> CHƯƠng I: giới thiệu môn học và HẠch toán thu nhập quốc dân kinh tế vĩ mô là gì?
   bitstream -> Bài 1: XÁC ĐỊnh hàm lưỢng oxy hòa tan (DO)
   bitstream -> NHẬp môn những nguyên lý CƠ BẢn của chủ nghĩa mác-lênin I. Khái lưỢc về chủ nghĩa mác-lênin
   bitstream -> Tên đề tài: Xây dựng bộ đề thi trắc nghiệm
   bitstream -> HỌc phầN: VẬt lý ĐẠi cưƠng dành cho sinh viên bậc cao đẲng khối ngành kỹ thuậT
   
   
   
   tải về 0.81 Mb.
   
   Chia sẻ với bạn bè của bạn: