Hµ néi 2007 Môc lôC

Mét khÝa c¹nh cuèi cïng cña hîp ®ång lµ tÝnh tù do cña nã. Hai bªn ph¶i ®i vµo hîp ®ång mét c¸ch tù nguyÖn. NÕu t«i nãi “H·y ký b¶n hîp ®ång nµy ®i hoÆc t«i sÏ bÎ g·y tay anh”, th× b¶n hîp ®ång nµy kh«ng phï hîp, cho dï nÕu lµm mÊt mét c¸nh tay trªn thùc tÕ lµ xem xÐt cÇn quan t©m ®èi víi anh. Hîp ®ång ®­îc ký d­íi sù c­ìng bøc hoÆc b»ng hµnh ®éng gian lËn lµ kh«ng rµng buéc ®­îc. Hîp ®ång kh«ng thÓ lµ sù bu«n b¸n, trong ý nghÜa vÒ sù xem xÐt b×nh ®¼ng ®èi víi c¶ hai bªn cho ®Õn khi nµo c¶ hai bªn ®Òu tù nguyÖn chÊp nhËn c¸c ®iÒu kiÖn.

Th«ng tin còng th­êng ®­îc trao ®æi qua hîp ®ång. C¸c hîp ®ång lµ lý t­ëng ®Ó b¶o vÖ sù truyÒn th«ng tin bëi v×, c¸c hîp ®ång cã thÓ ®­a ra c¸c ®iÒu kiÖn bÊt kú. “Anh cã quyÒn sö dông nh­ng kh«ng ®­îc thay ®æi (modify) th«ng tin nµy” hoÆc “Anh cã quyÒn sö dông nh­ng kh«ng ®­îc b¸n l¹i th«ng tin nµy” hoÆc “Anh cã quyÒn xem th«ng tin nµy tù m×nh nh­ng kh«ng cho phÐp nh÷ng ng­êi kh¸c xem nã” lµ ba ®iÒu kiÖn hîp ®ång tiÒm n¨ng kh¶ dÜ b¶o vÖ lîi Ých th­¬ng m¹i cña chñ së h÷u th«ng tin.

C¸c hîp ®ång m¸y tÝnh bao gåm sù ph¸t triÓn vµ sö dông phÇn mÒm vµ c¸c d÷ liÖu sè ho¸. Chóng t«i xin l­u ý ng¾n gän r»ng, cã tån t¹i c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc ai sÏ cã quyÒn ký hîp ®ång ®èi víi phÇn mÒm, ng­êi thuª kho¸n hay ng­êi ®­îc thuª kho¸n, sù chê ®îi cã lý vÒ chÊt l­îng cña mét phÇn mÒm ph¶i nh­ thÕ nµo.

NÕu c¸c tõ ng÷ cña b¶n hîp ®ång ®Çy ®ñ vµ sù trao ®æi xem xÐt ®· diÔn ra, mäi ng­êi ®Òu vui vÎ. Th«ng th­êng c¸c khã kh¨n xuÊt hiÖn khi mµ mét phÝa nghÜ c¸c tõ ng÷ ®· rÊt ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ nh­ng phÝa bªn kia l¹i kh«ng ®ång ý.

Gièng nh­ víi chÕ ®Þnh lçi, ph­¬ng thuèc chung nhÊt trong chÕ ®Þnh hîp ®ång lµ tiÒn. Anh ®ång ý b¸n cho t«i mét chuçi h¹t kim c­¬ng vµ t«i ph¸t hiÖn ra lµ nã lµm tõ ®ång thau. T«i kiÖn anh, gi¶ sö toµ ®ång ý víi t«i, nã cã thÓ buéc anh trao tr¶ t«i mét chuçi h¹t kim c­¬ng, nh­ng th­êng h¬n th× toµ sÏ quyÕt r»ng t«i cã quyÒn cã mét kho¶n tiÒn. Trong tr­êng hîp nµy, t«i cã thÓ tr­íc hÕt ®ßi l¹i sè tiÒn mµ t«i ®· tr¶ cho anh ban ®Çu, vµ sau ®ã viÖn dÉn vÒ sù lµm h¹i cè ý mµ t«i biÕt khi ®Õn gÆp b¸c sü, ch¼ng h¹n, r»ng chuçi h¹t ®ång cña anh ®· biÕn da t«i trë nªn xanh xao hoÆc vÒ sù bÞ xóc ph¹m mµ t«i c¶m thÊy khi mét ng­êi b¹n trá vµo c¸i chuçi h¹t cña t«i vµ kªu to¸ng lªn “H·y nh×n xem c¸i chuçi h¹t rÎ tiÒn nµy” t«i còng cã thÓ viÖn dÉn vÒ c¸c thiÖt h¹i kh¸c ®Ó trõng ph¹t vµ ng¨n ngõa anh kh«ng lµm viÖc t­¬ng tù mét lÇn n÷a. Toµ sÏ quyÕt ®Þnh c¸i nµo trong c¸c ®ßi hái cña t«i lµ phï hîp vµ kho¶n tiÒn ®Òn bï bao nhiªu lµ cã lý.

Trong phÇn nµy ®· tr×nh bµy s¬ l­îc vÒ c¸c luËt vµ ¸p dông chóng cho phÇn cøng, phÇn mÒm vµ d÷ liÖu m¸y tÝnh. Sù kh¸c nhau gi÷a luËt h×nh sù vµ d©n sù ®­îc so s¸nh trong b¶ng sau:

B¶ng 2: So s¸nh luËt h×nh sù vµ luËt d©n sù

Buéc thùc thi luËt d©n sù vÒ ph¹m lçi hoÆc c¸c hîp ®ång cã thÓ ®¾t gi¸ v× nã ®ßi hái mét bªn nµy khëi kiÖn bªn kia. “HÖ thèng ph¸p luËt ®­îc c©n nh¾c mét c¸ch kh«ng chÝnh thøc bëi ®ång tiÒn. RÊt hÊp dÉn khi theo kiÖn mét c«ng ty m¹nh, n¬i cã thÓ tr¶ nhiÒu tiÒn cho c¸c thÈm ph¸n cã träng l­îng”. Mét gi¸o s­ Mü ®· nhËn xÐt nh­ vËy.

1.5 QuyÒn h¹n cña ng­êi thuª kho¸n vµ ng­êi nhËn thuª kho¸n.

Nh÷ng ng­êi thuª kho¸n («ng chñ) thuª nh÷ng ng­êi nhËn thuª kho¸n (ng­êi lµm thuª) ®Ó ®­a ra nh÷ng ý t­ëng vµ lµm ra c¸c s¶n phÈm. Sù b¶o vÖ ®­îc thùc hiÖn b»ng b¶n quyÒn, s¸ng chÕ vµ bÝ mËt th­¬ng m¹i, d­êng nh­ chèng l¹i c¸c nhµ thuª kho¸n v× r»ng nã ®­îc ¸p dông cho c¸c ý t­ëng vµ c¸c s¶n phÈm. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ai së h÷u c¸c ý t­ëng vµ c¸c s¶n phÈm l¹i phøc t¹p. Chñ së h÷u ë ®©y lµ mét khÝa c¹nh an toµn m¸y tÝnh v× nã liªn quan ®Õn c¸c quyÒn cña mét nhµ thuª kho¸n b¶o vÖ tÝnh bÝ mËt vµ tÝnh toµn vÑn cña c¸c c«ng tr×nh ®· ®­îc c¸c ng­êi nhËn thuª kho¸n lµm ra. Trong phÇn nµy chóng ta sÏ nghiªn cøu c¸c quyÒn t­¬ng øng cña c¸c ng­êi thuª kho¸n vµ c¸c ng­êi nhËn thuª kho¸n ®èi víi c¸c s¶n phÈm MT cña hä.

1.5.1 Chñ së h÷u c¸c s¶n phÈm.

Nh­ trªn ®· nãi, ®©y lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ tÕ nhÞ. Chóng ta h·y xem xÐt mét vÝ dô.

Gi¶ sö Edic lµ ng­êi lµm viÖc cho mét c«ng ty phÇn mÒm m¸y tÝnh. Nh­ lµ mét phÇn c«ng viÖc cña m×nh, c« ta ph¸t triÓn mét ch­¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn c¸c windows trªn mét mµn h×nh m¸y tÝnh. Ch­¬ng tr×nh nµy sÏ thuéc vÒ c«ng ty cña Edic v× r»ng c«ng ty ®· tr¶ tiÒn cho Edic ®Ó viÕt ch­¬ng tr×nh nµy: c« ta ®· viÕt nã nh­ mét phÇn cña hîp ®ång c«ng viÖc. Nh­ vËy, Edic kh«ng thÓ tù m×nh tiÕp thÞ ch­¬ng tr×nh. C« ta kh«ng thÓ b¸n nã thËm chÝ nÕu c« ®· lµm viÖc cho mét c«ng ty kh«ng cã quan hÖ g× tíi phÇn mÒm nh­ng ®· ph¸t triÓn phÇn mÒm nµy nh­ lµ mét phÇn c«ng viÖc cña c« Êy. Mäi ng­êi nhËn thuª kho¸n ®Òu hiÓu yÕu tè nµy trong tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi chñ thuª kho¸n cña hä.

Tr¸i l¹i, gi¶ sö r»ng Edic ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nh nµy vµo c¸c buæi tèi ë nhµ, ®ã kh«ng ph¶i lµ mét phÇn c«ng viÖc cña c« ta. Do vËy c« thö cè g¾ng tiÕp thÞ s¶n phÈm tù m×nh. NÕu Edic lµm viÖc nh­ mét nhµ lËp tr×nh, chñ thuª kho¸n cña c« ta cã lÏ sÏ nãi r»ng, Edic ®· trôc lîi tõ sù ®µo t¹o vµ kinh nghiÖm thu ®­îc trong c«ng viÖc (t¹i c«ng ty), Ýt nhÊt th× Edic ®· thai nghÐn hoÆc suy nghÜ vÒ ®Ò ¸n nµy khi lµm viÖc. V× vËy, ng­êi thuª kho¸n ph¶i cã lîi Ých (nghÜa lµ së h÷u Ýt nhÊt mét phÇn) trong c¸c quyÒn ®èi víi ch­¬ng tr×nh cña c« ta. Tuy nhiªn, t×nh huèng sÏ thay ®æi nÕu c«ng viÖc c¬ b¶n (ë c«ng ty) cña Edic kh«ng ph¶i lµ lËp tr×nh. NÕu Edic lµ ph¸t thanh viªn trªn TV, chñ thuª kho¸n cña c« Êy kh«ng thÓ cã ®ãng gãp g× liªn quan tíi s¶n phÈm m¸y tÝnh cña c« ta. VËy nÕu c«ng viÖc cña c« Êy kh«ng bao gåm viÖc lËp tr×nh, th× c« Êy cã thÓ tù do mua b¸n bÊt kú s¶n phÈm m¸y tÝnh nµo mµ m×nh lµm ra. Vµ nÕu ch­¬ng tr×nh ngoµi giê cña Edic lµ mét øng dông ®Ó vÏ c©y gia ph¶ ch¼ng h¹n, chñ thuª kho¸n cña c« ta râ rµng kh«ng thÓ ham muèn quyÒn hµnh g× ®èi víi ch­¬ng tr×nh cña c« Êy, v× r»ng nã rÊt xa l¹ víi lÜnh vùc kinh doanh cña «ng nµy. Cuèi cïng, gi¶ sö r»ng, Edic kh«ng lµ ng­êi nhËn thuª kho¸n cña c«ng ty. H¬n n÷a, c« Êy lµ mét cè vÊn – mét ng­êi bÞ thuª m­ín, vµ c« Êy viÕt c¸c ch­¬ng tr×nh th­¬ng m¹i cho c¸c kh¸ch hµng cña m×nh víi kho¶n phÝ nµo ®ã. H·y xem xÐt vÞ trÝ ph¸p lý cña c« ta trong t×nh huèng nµy. C« Êy cã thÓ sö dông mét thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh c¬ b¶n, tæng qu¸t nã lªn chót Ýt, vµ tiÕp thÞ nã cho mäi ng­êi. Edic c·i r»ng c« ta nghÜ ra, viÕt vµ kiÓm thö ch­¬ng tr×nh nµy, v× thÕ nã lµ c«ng tr×nh cña c« Êy, vµ c« së h÷u nã (vµ cã quyÒn b¸n nã). Kh¸ch hµng cña Edic c·i r»ng, «ng ta ®· tr¶ tiÒn cho Edic ®Ó ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nh ®ã, vµ «ng ta së h÷u nã gièng nh­ lµ «ng ta cã thÓ së h÷u mét tñ s¸ch mµ c« Êy ®· ®­îc tr¶ tiÒn, ®Ó ®Æt ë ®Þa ®iÓm nµo ®ã.

Râ rµng lµ, c¸c t×nh huèng nµy kh¸c nhau, vµ minh ho¹ c¸c luËt vÒ chñ së h÷u th­êng gÆp khã kh¨n. Chóng ta h·y xem xÐt lÇn l­ît mçi lo¹i b¶o vÖ.

1.5.1.1 Chñ së h÷u s¸ng chÕ (Patent).

C¸ nh©n mµ së h÷u mét c«ng tr×nh ®­îc b¶o hé b»ng luËt s¸ng chÕ hoÆc luËt b¶n quyÒn lµ mét nhµ ph¸t minh, trong c¸c vÝ dô m« t¶ ë trªn, chñ së h÷u ë ®©y lµ nhµ lËp tr×nh hoÆc nhµ thuª kho¸n. Theo luËt s¸ng chÕ, quan träng ph¶i biÕt ai lµ ng­êi ®Ö ®¬n ®¨ng ký s¸ng chÕ. NÕu ng­êi nhËn thuª kho¸n (lµm thuª) cho phÐp ng­êi thuª kho¸n («ng chñ) ®¨ng ký s¸ng chÕ mét ph¸t minh, th× ng­êi thuª kho¸n cã thÓ së h÷u s¸ng chÕ ®ã vµ v× thÕ c¶ c¸c quyÒn ®èi víi ph¸t minh.

Ng­êi chñ thuª kho¸n còng cã quyÒn ®èi víi s¸ng chÕ nÕu nh­ chøc n¨ng c«ng viÖc cña ng­êi nhËn thuª kho¸n cã bao gåm ph¸t minh ra s¶n phÈm. VÝ dô, trong mét c«ng ty lín mét nhµ khoa häc cã thÓ ®­îc thuª kho¸n ®Ò lµm c¸c nghiªn cøu, ph¸t triÓn, vµ c¸c kÕt qu¶ cña c«ng tr×nh ph¸t minh nµy sÏ trë thµnh së h÷u cña ng­êi chñ c«ng ty. ThËm chÝ khi ng­êi nhËn thuª kho¸n ®¨ng ký s¸ng chÕ c¸i g× ®ã, th× chñ thuª kho¸n cã thÓ tranh chÊp vÒ quyÒn sö dông ph¸t minh ®ã nÕu «ng chñ nµy ®· ®ãng gãp mét sè tµi nguyªn (nh­ lµ thêi gian m¸y tÝnh hoÆc tiÕp cËn tíi th­ viÖn hoÆc CSDL) vµo qu¸ tr×nh ph¸t minh ®ã.

1.5.1.2 Chñ së h÷u b¶n quyÒn (Copyright).

Së h÷u mét b¶n quyÒn gièng nh­ së h÷u mét s¸ng chÕ. T¸c gi¶ (nhµ lËp tr×nh) ®­îc coi lµ chñ së h÷u cña c«ng tr×nh, vµ chñ së h÷u cã toµn quyÒn ®èi víi ®èi t­îng. Tuy nhiªn, mét t×nh huèng ®Æc biÖt gäi lµ c«ng tr×nh cho thuª ®­îc ¸p dông cho nhiÒu b¶n quyÒn ®èi víi ph¸t triÓn phÇn mÒm hay c¸c s¶n phÈm kh¸c.

1. 
   C«ng tr×nh cho thuª (work for hire).
   

• 
  Chñ thuª kho¸n cã quan hÖ qu¶n trÞ (gi¸m s¸t) xÐt duyÖt d¹ng mÉu trong ®ã c«ng tr×nh s¸ng t¹o ®­îc lµm ra.
  
• 
  Chñ thuª kho¸n cã quyÒn sa th¶i ng­êi nhËn thuª kho¸n.
  
• 
  Chñ thuª kho¸n thu xÕp ®Ó c«ng tr×nh ®­îc lµm tr­íc khi nã hoµn tÊt thiÕt kÕ (nh­ lµ ph¶n ®èi viÖc b¸n c«ng tr×nh ®ang tån t¹i).
  
• 
  V¨n b¶n hîp ®ång gi÷a chñ thuª kho¸n (bªn A) vµ ng­êi nhËn thuª kho¸n (bªn B) ghi râ r»ng chñ thuª kho¸n ®· thuª ng­êi nhËn thuª kho¸n ®Ó lµm c«ng tr×nh ®ã.
  

2. 
   C¸c giÊy phÐp (Licenses).
   

1.5.1.3 B¶o vÖ bÝ mËt th­¬ng m¹i.

BMTM kh¸c h¼n so víi s¸ng chÕ vµ b¶n quyÒn ë chç kh«ng cã nhµ ph¸t minh ®­îc ®¨ng ký hoÆc t¸c gi¶, kh«ng cã c¬ quan ®¨ng ký cho BMTM (tøc lµ kh«ng cã b»ng hoÆc giÊy chøng nhËn cho BMTM). Trong sù viÖc BMTM bÞ lé, chñ së h÷u BMTM cã thÓ khëi kiÖn kÎ béc lé v× c¸c thiÖt h¹i ph¶i chÞu. Nh­ng tr­íc hÕt, quyÒn së h÷u cÇn ph¶i ®­îc x¸c lËp v× r»ng chØ cã chñ së h÷u BMTM míi cã thÓ bÞ h¹i.

C«ng ty sÏ së h÷u c¸c BMTM cña c¸c d÷ liÖu kinh doanh cña riªng c«ng ty. NÕu mét bÝ mËt míi ®­îc ph¸t triÓn, th× c«ng ty vÉn sÏ lµ chñ së h÷u. VÝ dô, mét khi c¸c vËt thÓ mua b¸n ®· ®­îc dù tr÷, c«ng ty cã quyÒn BMTM ®èi víi chóng, thËm chÝ nÕu c¸c vËt thÓ ®ã cßn ch­a ®­îc hoµn chØnh, toµn bé, in Ên hoÆc ph©n phèi.

Còng nh­ lµ víi b¶n quyÒn, chñ thuª kho¸n cã thÓ viÖn dÉn vÒ sù gãp phÇn cña «ng ta vµo ph¸t triÓn c¸c BMTM. NÕu BMTM cña anh lµ mét thuËt to¸n t×m kiÕm ®­îc c¶i tiÕn vµ phÇn viÖc cña anh cã bao gåm sù kh¶o s¸t vµ thö nghiÖm c¸c thuËt to¸n t×m kiÕm th× chñ thuª kho¸n cña anh ch¾c ch¾n sÏ tuyªn bè Ýt nhÊt lµ chñ së h÷u mét phÇn cña thuËt to¸n mµ anh muèn tiÕp tôc.

1.5.2 C¸c hîp ®ång thuª kho¸n (H§TK).

Hîp ®ång thuª kho¸n th­êng chØ râ c¸c quyÒn vÒ së h÷u. Nh­ng ®«i khi nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ chñ së h÷u tiÒm n¨ng l¹i kh«ng cã hîp ®ång víi nhau. X¸c lËp hîp ®ång lµ cÇn thiÕt cho c¶ ng­êi nhËn thuª kho¸n vµ chñ thuª kho¸n v× nhê nã c¶ hai ng­êi sÏ hiÓu râ quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh.

Th«ng th­êng, H§TK chØ ra r»ng, ng­êi nhËn thuª kho¸n sÏ ®­îc thuª ®Ó lµm viÖc nh­ nhµ lËp tr×nh cña riªng c«ng ty. C«ng ty nµy tuyªn bè r»ng ®©y lµ t×nh huèng c«ng tr×nh cho thuª. C«ng ty giµnh ®­îc tÊt c¶ c¸c quyÒn ®èi víi bÊt kú ch­¬ng tr×nh nµo ®­îc ph¸t triÓn, bao gåm c¸c quyÒn vÒ b¶n quyÒn vµ quyÒn tiÕp thÞ. Hîp ®ång nµy còng cã thÓ nãi tiÕp r»ng, ng­êi nhËn thuª kho¸n sÏ ®­îc phÐp tiÕp cËn tíi c¸c BMTM nhÊt ®Þnh nh­ lµ mét phÇn cña thuª kho¸n, vµ anh ta ph¶i cam kÕt r»ng kh«ng béc lé c¸c bÝ mËt nµy cho bÊt kú ai.

Mét sè H§TK chÆt chÏ h¬n (®èi víi ng­êi nhËn thuª kho¸n) g¸n cho chñ thuª kho¸n c¸c quyÒn vÒ tÊt c¶ c¸c ph¸t minh (s¸ng chÕ) vµ tÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh s¸ng t¹o (b¶n quyÒn) kh«ng chØ lµ chÝnh b¶n th©n nh÷ng quyÒn suy ra trùc tiÕp tõ c«ng viÖc cña ng­êi nhËn thuª. VÝ dô, gi¶ sö r»ng, mét ng­êi nhËn thuª ®­îc thuª kho¸n nh­ lµ mét nh©n viªn kÕ to¸n cho mét c«ng ty (s¶n xuÊt) « t«. Khi lµm viÖc, nh©n viªn nµy ph¸t minh ra mét c¸ch míi rÊt hiÖu qu¶ ®Ó ®èt ch¸y nhiªn liÖu trong ®éng c¬ « t«. Chñ thuª kho¸n c·i r»ng, nh©n viªn ®ã ®· sö dông thêi gian c«ng ty ®Ó nghÜ ra vÊn ®Ò nµy, vµ v× thÕ c«ng ty ®­îc toµn quyÒn ®èi víi s¶n phÈm ®ã. H§TK chuyÓn giao toµn quyÒn c¸c ph¸t minh cho chñ thuª kho¸n sÏ cã thÓ cã xu thÕ t¨ng c­êng h¬n n÷a.

Tho¶ thuËn kh«ng c¹nh tranh ®«i khi còng ®­îc ®­a vµo mét hîp ®ång. Ng­êi nhËn thuª tuyªn bè r»ng anh ta ®¬n gi¶n chØ lµm viÖc cho mét chñ thuª kho¸n. §iÒu nµy sÏ lµm cho ng­êi nhËn thuª rÊt ®¾t gi¸ ®èi víi ®èi thñ c¹nh tranh (cña «ng chñ thuª kho¸n). Ng­êi nhËn thuª tho¶ thuËn kh«ng c¹nh tranh b»ng c¸ch lµm viÖc trong lÜnh vùc t­¬ng tù sau khi th«i viÖc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. VÝ dô, mét nhµ lËp tr×nh, ng­êi cã tµi n¨ng vµ uy tÝn rÊt cao trong thiÕt kÕ c¸c hÖ ®iÒu hµnh cã thÓ ®­îc hiÓu gièng nh­ mét ®¹i ca vÒ kü thuËt thiÕt kÕ hÖ ®iÒu hµnh. Ng­êi nhËn thuª nµy cã thÓ nhí l¹i nh÷ng phÇn chÝnh cña mét hÖ ®iÒu hµnh ®· cã së h÷u vµ anh ta cã thÓ viÕt ra mét hÖ ®iÒu hµnh t­¬ng tù cho ®èi thñ c¹nh tranh trong thêi gian ng¾n. §Ó ng¨n chÆn ®iÒu nµy, chñ thuª kho¸n cã thÓ ®ßi hái ng­êi nhËn thuª kh«ng ®­îc lµm viÖc cho ®èi thñ c¹nh tranh (kÓ c¶ lµm viÖc nh­ mét hîp ®ång ®éc lËp). Tho¶ thuËn kh«ng c¹nh tranh kh«ng ph¶i lµ lu«n lu«n b¾t buéc trong luËt, ë mét sè n­íc, quyÒn cña ng­êi nhËn thuª ®Ó kiÕm sèng ®­îc ®Æt lªn trªn c¸c quyÒn cña chñ thuª kho¸n.

1. 
   H·y thö liÖt kª vµ ph©n lo¹i c¸c téi ph¹m m¸y tÝnh mµ anh (chÞ) ®· biÕt?
   
2. 
   C¸c téi ph¹m m¸y tÝnh (hoÆc CNTT) ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· diÔn ra nh­ thÕ nµo? H·y kÓ vÒ mét sè vô ®· xö gÇn ®©y nhÊt (vÒ kinh tÕ nh­ vô Colony Invest, vÒ chÝnh trÞ nh­ vô ph¸t t¸n c¸c tµi liÖu chèng ph¸ Nhµ n­íc, vÒ v¨n ho¸ x· héi nh­ vô liªn quan ®Õn diÔn viªn cña NhËt ký Vµng Anh...).
   
3. 
   H·y ph©n tÞch râ vai trß, vÞ trÝ cña ph¸p luËt ATTT trong hÖ thèng ATTT nãi chung. Môc ®Ých, ý nghÜa cña ph¸p luËt ATTT hiÖn nay ë ViÖt Nam nh­ thÕ nµo?
   
4. 
   Tr×nh bµy vÒ c¸c d¹ng b¶o vÖ B¶n quyÒn, S¸ng chÕ vµ BÝ mËt th­¬ng m¹i vµ sù ¸p dông chóng cho c¸c ®èi t­îng m¸y tÝnh.
   
5. 
   Tr×nh bµy vÒ ba chÕ ®Þnh b¶o vÖ th«ng tin sau ®©y:
   
   • 
     ChÕ ®Þnh h×nh sù vµ d©n sù.
     
   • 
     ChÕ ®Þnh luËt ph¹m lçi (ph¹t hµnh chÝnh).
     
   • 
     ChÕ ®Þnh hîp ®ång.
     
     6. 
        H·y tr×nh bµy vÒ b¶n chÊt toµn cÇu cña luËt ph¸p quy ®Þnh vÒ an toµn th«ng tin.
        
     7. 
        Vai trß cña chÝnh s¸ch mËt m· quèc gia trong ph¸p luËt ATTT.
        

Môc ®Ých c¬ b¶n cña ch­¬ng nµy lµ chØ ra mét sè vÊn ®Ò ®¹o ®øc häc liªn quan chÆt chÏ víi an toµn m¸y tÝnh vµ lµm râ xem chøc n¨ng kiÓm so¸t cña ®¹o ®ùc häc trong an toµn m¸y tÝnh quan träng nh­ thÕ nµo.

2.1. Sù kh¸c biÖt gi÷a luËt ph¸p vµ ®¹o ®øc häc.

Nh­ chóng t«i ®· l­u ý ë trªn, luËt ph¸p kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ c¸ch phï hîp ®Ó xem xÐt c¸c vÊn ®Ò hµnh vi cña con ng­êi. RÊt khã x¸c ®Þnh mét ®iÒu luËt chØ ®Ó ng¨n ngõa c¸c hËu qu¶ mµ ta mong muèn. VÝ dô, luËt h¹n chÕ sóc vËt t¹i c¸c ®Þa ®iÓm c«ng céng cÇn ph¶i söa ®æi chót Ýt ®Ó cho phÐp c¸c con chã dÉn d¾t ng­êi bÞ mï ®i qua ®ã. C¸c nhµ lµm luËt, hä kh«ng ph¶i lµ c¸c nhµ lµm m¸y tÝnh chuyªn nghiÖp, rÊt khã bÞ buéc ph¶i nghÜ vÒ tÊt c¶ c¸c lo¹i trõ khi hä so¹n th¶o mét bé luËt vÒ c¸c ho¹t ®éng ®iÖn to¸n. ThËm chÝ, c¶ khi luËt ®· ®­îc so¹n th¶o tèt vµ ®­îc viÕt ra hoµn h¶o, th× sù thùc thi nã còng cßn khã kh¨n. Tù b¶n th©n luËt kh«ng ®i vµo cuéc sèng ngay ®­îc. Toµ ¸n bÞ qu¸ t¶i, vµ khëi kiÖn c¸c vi ph¹m t­¬ng ®èi nhá còng ph¶i mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ tiÒn cña.

Nh­ vËy, kh«ng thÓ vµ kh«ng thùc tÕ ®Ó ph¸t triÓn c¸c luËt nh»m m« t¶ vµ ®iÒu chØnh tÊt c¶ c¸c d¹ng hµnh vi mµ x· héi chÊp nhËn. Thay v× ®iÒu ®ã, x· héi dùa vµo ®¹o ®øc häc (hoÆc ®¹o lý) ®Ó ®­a ra c¸c chuÈn (mÉu) hµnh vi phï hîp ®­îc chÊp nhËn chung. (ë ®©y c¸c thuËt ng÷ ®¹o ®øc häc vµ ®¹o lý ®­îc hiÓu lµ t­¬ng ®­¬ng). §¹o ®øc häc lµ tiªu chuÈn ®­îc x¸c ®Þnh kh¸ch quan vÒ c¸i ®óng vµ c¸i sai. C¸c tiªu chuÈn ®¹o ®øc th«ng th­êng lµ c¸c nguyªn t¾c lý t­ëng ho¸ v× r»ng chóng tËp trung vµo mét ®èi t­îng. Trong mét t×nh huèng cô thÓ, tuy nhiªn, cã thÓ bao gåm nhiÒu ®èi t­îng ®¹o ®øc, v× thÕ con ng­êi ph¶i lùa chän hµnh vi phï hîp xem xÐt tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng nµy. MÆc dï c¸c nhãm t«n gi¸o vµ c¸c tæ chøc nghÒ nghiÖp khuyÕn c¸o c¸c tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh vÒ hµnh vi ®¹o ®øc, nh­ng ®iÒu tèi cÇn lµ mçi c¸ nh©n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh ph¶i lµm g× trong mçi t×nh huèng cô thÓ. V× vËy, th«ng qua c¸c lùa chän cña m×nh, mçi chóng ta x¸c ®Þnh mét tËp c¸ nh©n c¸c thö nghiÖm ®¹o ®øc. Mét tËp c¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc ®­îc gäi lµ mét hÖ thèng ®¹o ®øc (hay hÖ thèng ®¹o lý).

Mét ®¹o lý kh¸c víi mét ph¸p lý trong mét sè ®iÒu quan träng. Thø nhÊt, ph¸p lý ¸p dông cho tÊt c¶ mäi ng­êi: ng­êi ta cã thÓ kh«ng ®ång ý víi néi dung hoÆc ý nghÜa cña mét bé luËt, nh­ng ®ã kh«ng ph¶i lµ lý do ®Ó kh«ng tu©n thñ bé luËt ®ã. Thø hai, c¸c toµ ¸n cã qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh ®Ó x¸c ®Þnh xem luËt nµo thay thÕ luËt kia nÕu hai luËt m©u thuÉn nhau. Thø ba, c¸c bé luËt vµ c¸c toµ ¸n sÏ ph©n biÖt c¸c hµnh vi nhÊt ®Þnh, c¸i nµo lµ ®óng vµ c¸i nµo lµ sai. Trªn quan ®iÓm ph¸p luËt nh÷ng g× kh«ng phi ph¸p lµ ®óng. Cuèi cóng, luËt ph¸p cã thÓ buéc thùc thi ®Ó ®iÒu chØnh c¸c sai ph¹m ®· thùc hiÖn bëi hµnh vi v« luËt.

Ng­îc l¹i, ®¹o ®øc lµ c¸ nh©n (lµ riªng t­): hai ng­êi cã thÓ cã c¸c quan niÖm kh¸c nhau trong viÖc ®­a ra c¸c ph¸n xÐt ®¹o lý. C¸i mµ ng­êi nµy nhËn thÊy hîp lý tuyÖt vêi, ng­êi kh¸c l¹i cã thÓ coi lµ kh«ng bao giê nªn lµm. Thø hai, c¸c quan ®iÓm ®¹o lý cã thÓ vµ th­êng m©u thuÉn víi nhau. VÝ dô, ý nghÜa cuéc sèng con ng­êi lµ ®iÒu rÊt quan träng trong hÇu hÕt c¸c hÖ thèng ®¹o lý. HÇu hÕt mäi ng­êi ®Òu kh«ng muèn g©y ra c¸i chÕt cña ai ®ã, nh­ng trong hoµn c¶nh cÇn thiÕt b¾t buéc mét sè ng­êi cã thÓ chÊp nhËn sù hy sinh mét ng­êi ®Ó cøu ng­êi kh¸c hoÆc cøu nhiÒu ng­êi kh¸c. Gi¸ trÞ cña mét cuéc ®êi kh«ng thÓ dÔ dµng ®o víi gi¸ trÞ cña nhiÒu cuéc ®êi, vµ nhiÒu lêi gi¶i ®¹o ®øc ph¶i ®­îc t×m ra cho sù m¬ hå chÝnh ®¸ng nµy. VÉn ch­a cã ng­êi träng tµi cho c¸c quan niÖm ®¹o ®øc: Khi hai niÒm tin ®¹o lý va ch¹m nhau, mçi ng­êi ph¶i chän xem c¸i nµo lµ quyÕt ®Þnh. Thø ba, hai ng­êi cã thÓ tiÕp cËn c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc mét c¸ch kh¸c nhau, kh«ng tån t¹i chuÈn v¹n n¨ng cña ®óng vµ sai trong c¸c ph¸n xÐt ®¹o ®øc. Kh«ng cã ai l¹i ®¬n gi¶n xem ®iÒu mµ ng­êi kh¸c ®· lµm nh­ lµ chØ dÉn lùa chän c¸i ®óng cho m×nh c¶. Cuèi cïng, kh«ng cã sù b¾t buéc nµo trong lùa chän vÒ ®¹o lý c¶. Sù kh¸c nhau nµy ®­îc tæng hîp trong b¶ng sau:

B¶ng 3: Sù t­¬ng ph¶n cña LuËt ph¸p vµ §¹o ®øc häc

§¹o ®øc häc lµ tËp hîp c¸c nguyªn t¾c hoÆc c¸c chuÈn mùc ®Ó ph¸n xÐt c¸i ®óng hoÆc c¸i sai trong mét t×nh huèng cô thÓ. §Ó hiÓu ®­îc ®¹o ®øc häc lµ g×, chóng ta cã thÓ b¾t ®Çu b»ng viÖc cè g¾ng hiÓu xem nã kh«ng lµ c¸i g×. C¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc kh¸c víi c¸c tÝn ng­ìng t«n gi¸o. T«n gi¸o dùa trªn c¸c ý niÖm cña con ng­êi vÒ sù s¸ng t¹o ra thÕ giíi vµ sù tån t¹i cña c¸c thÕ lùc gi¸m s¸t hoÆc th­îng ®Õ. NhiÒu nguyªn t¾c ®¹o ®øc ho¸ th©n trong c¸c t«n gi¸o chÝnh vµ c¬ së cña tÝnh ®¹o lý cña con ng­êi chÝnh lµ lßng tin vµ sù gi¸c ngé, ®iÒu hÇu nh­ gièng nh­ trong c¸c t«n gi¸o. Tuy nhiªn, hai ng­êi víi c¸c c¬ së t«n gi¸o kh¸c nhau cã thÓ tu©n theo cïng mét triÕt lý ®¹o ®øc, trong khi hai nhanh cña cïng mét t«n gi¸o cã thÓ ®¹t tíi c¸c kÕt luËn ®¹o ®øc tr¸i ng­îc nhau trong mét t×nh huèng riªng. Cuèi cïng, chóng ta cã thÓ ph©n tÝch mét t×nh huèng tõ mét triÓn väng ®¹o ®øc vµ ®¹t tíi c¸c kÕt luËn ®¹o lý mµ kh«ng cÇn ph¶i viÖn tíi bÊt kú mét t«n gi¸o ®Æc biÖt nµo. Nh­ vËy ®iÒu quan träng lµ cÇn ph©n biÖt ®¹o ®øc häc víi t«n gi¸o.

2.1.2. §¹o ®øc kh«ng ph¶i lµ v¹n n¨ng.

C¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc lu«n biÕn ®æi bëi x· héi vµ tõ ng­êi nµy ®Õn ng­êi kia trong khu«n khæ x· héi. VÝ dô, kh¸i niÖm riªng t­ lµ rÊt quan träng trong v¨n ho¸ ph­¬ng T©y. Nh­ng trong v¨n ho¸ ph­¬ng §«ng, riªng t­ bÞ xem th­êng lµ v× ng­êi ta g¾n riªng t­ víi viÖc cã mét thø g× ®ã ®Ó che dÊu. Kh«ng chØ lµ kh¸t väng cña ng­êi ph­¬ng T©y vÒ riªng t­ ®· kh«ng ®­îc hiÓu thÊu mµ trªn thùc tÕ nã cßn bao hµm nghÜa tiªu cùc. V× vËy, quan ®iÓm cña con ng­êi cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng bëi v¨n ho¸ vµ phong tôc (n¬i sinh ra). C¸c chuÈn mùc hµnh vi c¸ nh©n còng chÞu ¶nh h­ëng bëi c¸c biÕn cè trong qu¸ khø cuéc sèng. MÆc dï cã nh÷ng sù kh¸c nhau nµy, c¸c nguyªn t¾c ph¸n xÐt vÒ ®¹o ®øc vÉn gièng nhau.

Nh÷ng khÝa c¹nh nªu trªn cña ®¹o ®øc häc lµ hoµn toµn cã lý vµ cã thÓ hiÓu ®­îc, nh­ng nã vÉn lµm cho con ng­êi kh«ng tin cËy vµo ®¹o ®øc, v× r»ng nã kh«ng ®­îc x©y dùng trªn c¸c nguyªn t¾c c¬ së mµ tÊt c¶ cã thÓ chÊp nhËn. MÆt kh¸c, nh÷ng ng­êi cã xuÊt th©n tõ tÇng líp khoa häc vµ kü thuËt th­êng tin vµo sù chÝnh x¸c vµ tÝnh v¹n n¨ng.

ThuyÕt ®a nguyªn ®¹o ®øc c«ng nhËn hoÆc chÊp nhËn r»ng, trong mét t×nh huèng øng xö cô thÓ cã thÓ cã nhiÒu (h¬n mét) quan ®iÓm vÒ ®¹o ®øc cïng lµ ®óng ®¾n (thËm chÝ nh­ nhau). Chñ nghÜa ®a nguyªn lµ mét c¸ch thÓ hiÖn kh¸c cña ý niÖm r»ng, hai ng­êi cã thÓ kh«ng ®ång ý kiÕn nhau vÒ mÆt ph¸p lý ®èi víi c¸c vÊn ®Ò cña ®¹o ®øc. Chóng ta chê ®îi vµ chÊp nhËn sù kh«ng ®ång thuËn ë ®©y còng nh­ trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ chÝnh trÞ vµ t«n gi¸o.

Tuy nhiªn, trong lÜnh vùc khoa häc vµ kü thuËt, ng­êi ta th­êng mong muèn t×m ra c¸c c©u tr¶ lêi duy nhÊt, kh«ng m©u thuÉn vµ kh«ng ®a nghÜa. Trong khoa häc, mét lêi gi¶i ph¶i chÝnh x¸c hoÆc chøng minh ®­îc trong mét sè ý nghÜa nhÊt ®Þnh. Khoa häc ®· cung cÊp cho cuéc sèng nhiÒu gi¶i nghÜa c¬ b¶n. §¹o ®øc häc bÞ tõ chèi (hay bÞ hiÓu lÇm) bëi mét sè nhµ khoa häc v× r»ng nã “mËp mê, ®a nghÜa”, tøc lµ nã kh«ng cã khung h×nh râ rµng hoÆc nã kh«ng dùa trªn c¸c ch©n lý c¬ b¶n.

ChØ cÇn nghiªn cøu lÞch sö cña ph¸t minh khoa häc ®Ó thÊy r»ng, khoa häc tù th©n lu«n ®­îc x©y dùng trªn c¸c ch©n lý thêi ®¹i. Trong nhiÒu n¨m, Tr¸i ®Êt ®· ®­îc coi lµ trung t©m cña hÖ mÆt trêi. Pt«lªmª ®· kh«ng ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn trong lý luËn §Þa t©m dùa trªn chu kú quay cña c¸c hµnh tinh quan s¸t ®­îc. Cuèi cïng, lý thuyÕt cña «ng ®· bÞ thay thÕ b»ng mÉu hµnh tinh C«pecnic lÊy mÆt trêi lµm t©m (NhËt t©m): c¸c hµnh tinh quay quanh mÆt trêi. T­¬ng tù, thuyÕt T­¬ng ®èi cña Anhxtanh ®· m©u thuÉn víi vËt lý l­îng tö cæ ®iÓn. Khoa häc trµn ®Çy c¶nh c¸c lý thuyÕt tõ næi tiÕng trë thµnh l¹c hËu vµ c¸c gi¶ thuyÕt míi l¹i ®­îc ®­a ra. Khi mét lý thuyÕt míi ®­a ra, mét sè ng­êi s½n sµng chÊp nhËn gi¶ thuyÕt míi, trong khi mét sè kh¸c l¹i trung thµnh víi c¸i cò.

Nh­ng c¬ së cña khoa häc ph¶i lu«n lµ “ch©n lý”. Mét sè luËn ®iÓm ph¶i ®­îc chóng minh lµ ®óng, sai, hoÆc kh«ng chøng minh ®­îc. Mét luËn ®iÓm kh«ng bao giê ®­îc c¶ ®óng, c¶ sai. C¸c nhµ khoa häc c¶m thÊy bèi rèi víi ®¹o ®øc häc v× r»ng, ®¹o ®øc häc kh«ng cho ta sù ph©n biÖt r¹ch rßi ®óng, sai nh­ vËy.

2.1.3. §¹o lý vµ lÏ ph¶i.

Mäi ng­êi ®Òu lµm nh÷ng ph¸n xÐt ®¹o ®øc hµng ngµy. (Mua c¸c thø ë nhµ hµng b¸n lÎ tèt h¬n hay lµ ë chç b¸n bu«n? H«m nay t«i sÏ ë nhµ víi gia ®×nh hay ®i ch¬i víi b¹n bÌ? Cã thÓ chia xÎ c¸c d÷ liÖu nh¹y c¶m cho ng­êi kh«ng cã nghÜa vô tiÕp cËn tíi c¸c d÷ liÖu ®ã kh«ng?). V× r»ng tÊt c¶ chóng ta ®Òu bÞ thu hót vµo sù lùa chän c¸c hµnh vi ®¹o ®øc, ta cÇn ph¶i lµm râ xem, cÇn ph¶i lµm ®iÒu ®ã nh­ thÕ nµo ®Ó chóng ta cã thÓ häc c¸ch ¸p dông c¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc trong c¸c t×nh huèng øng xö nghÒ nghiÖp gièng nh­ trong cuéc sèng riªng t­ hµng ngµy.

Nghiªn cøu ®¹o ®øc häc cã thÓ dÉn ®Õn hai kÕt qu¶ tÝch cùc. Thø nhÊt, trong nh÷ng t×nh huèng mµ trong ®ã ta ®· biÕt c¸i g× lµ ®óng vµ c¸i g× lµ sai, ®¹o ®øc häc sÏ cã thÓ gióp ta lý gi¶i sù lùa chän cña m×nh, tøc lµ t×m ®­îc lÏ ph¶i. Thø hai, nÕu ta kh«ng biÕt chän hµnh vi ®¹o ®øc nµo trong t×nh huèng ®ã, th× ®¹o ®øc häc cã thÓ gióp ta ph©n biÖt c¸c hµnh vi bÞ dÝnh lÝu vµo, sao cho chóng ta cã thÓ rót ra sù ph¸n xÐt cã lý, tøc lµ ta rót ra ®­îc ®¹o lý ë ®©y.

2.1.2.1 C¸c b­íc kiÓm tra mét hµnh vi ®¹o ®øc.

VËy cã thÓ ¸p dông c¸c c¬ së cña lùa chän hµnh vi ®¹o ®øc vµo an toµn m¸y tÝnh nh­ thÕ nµo? Chóng t«i dÉn ra ®©y mét sè b­íc ®Ó rót ra vµ ph¶n biÖn sù lùa chän mét hµnh vi ®¹o ®øc.

• 
  H·y hiÓu râ t×nh huèng. N¾m v÷ng c¸c sù kiÖn cña t×nh huèng. H·y ®­a ra c¸c c©u hái ®Ó minh ho¹ hoÆc lµm râ. Thö cè g¾ng t×m xem, liÖu cã cßn sù ¶nh h­ëng thÝch hîp nµo ch­a ®­îc xem xÐt tíi.
  
• 
  H·y n¾m mét sè lý thuyÕt vÒ ®¹o lý vµ lÏ ph¶i. §Ó lùa chän hµnh vi, anh ph¶i biÕt c¸c hµnh vi nµy cã thÓ ®­îc lý gi¶i nh­ thÕ nµo.
  
• 
  H·y liÖt kª c¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc hµm chøa trong tr­êng hîp. Nh÷ng triÕt lý kh¸c nhau nµo cã thÓ ®­îc ¸p dông trong tr­êng hîp nµy? Cã c¸i nµo trong c¸c triÕt lý ®ã bao chøa nh÷ng c¸i kia ch¨ng?
  
• 
  H·y x¸c ®Þnh xem nh÷ng nguyªn t¾c nµo träng l­îng h¬n sè cßn l¹i. §©y lµ mét ®¸nh gi¸ chñ quan. Nã th­êng bao gåm sù më réng nguyªn t¾c tíi mét kÕt luËt l«gic hoÆc sù x¸c ®Þnh c¸c t×nh huèng trong ®ã mét nguyªn t¾c nµy thay thÕ mét nguyªn t¾c kh¸c mét c¸ch rÊt râ rµng.
  

2.1.2.2 C¸c nguyªn t¾c chÝnh cña ®¹o ®øc häc.

Cã hai tr­êng ph¸i kh¸c nhau cña ®¹o lý (sù cã lý ®¹o ®øc): mét dùa trªn c¬ së ®iÒu thiÖn (®iÒu tèt lµnh) thu ®­îc tõ c¸c hµnh vi vµ mét dùa trªn c¸c tr¸ch nhiÖm ®­¬ng nhiªn nhÊt ®Þnh cña con ng­êi.

1. 
   C¸c nguyªn t¾c dùa trªn hËu qu¶.
   

Cã hai d¹ng quan träng cña thuyÕt môc ®Ých: thuyÕt vÞ kû (egoism) vµ thuyÕt vÞ lîi (utilitarianism).

• 
  ThuyÕt vÞ kû – Egoism lµ d¹ng thuyÕt cho r»ng sù ph¸n xÐt ®¹o ®øc trong mçi t×nh huèng ®­îc dùa trªn c¬ së c¸c lîi Ých tÝch cùc cho ng­êi lùa chän mét hµnh vi. Nhµ vÞ kû (ng­êi Ých kû) c©n nh¾c ®Çu ra cña tÊt c¶ c¸c hµnh vi cã thÓ vµ chän mét hµnh vi sinh ra ®iÒu tèt lín nhÊt cho anh ta (hoÆc chÞ ta) víi c¸c hËu qu¶ tiªu cùc nhá nhÊt. C¸c ¶nh h­ëng ®Õn nh÷ng ng­êi kh¸c kh«ng quan träng. VÝ dô, mét ng­êi vÞ kû thö ®¸nh gi¸ ®¹o lý cña viÖc viÕt ra mét m· m¸y tÝnh tåi (kÐm chÊt l­îng) khi buéc ph¶i lµm trong mét thêi h¹n cã thÓ viÖn dÉn nh­ sau: “NÕu t«i hoµn thµnh s¶n phÈm nµy mét c¸ch nhanh chãng, t«i sÏ lµm võa lßng sÕp, «ng ta sÏ mang l¹i cho t«i sù th¨ng tiÕn vµ c¸c thø tèt lµnh kh¸c. Kh¸ch hµng cã vÎ nh­ kh«ng biÕt ®ñ s©u vÒ ch­¬ng tr×nh ®· ®­îc th«ng dÞch, do ®ã t«i d­êng nh­ sÏ kh«ng bÞ lªn an g×. Uy tÝn cña c«ng ty t«i cã thÓ bÞ suy gi¶m, nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng ®Ó l¹i dÊu vÕt trùc tiÕp ®Õn t«i. V× vËy, t«i cã thÓ lý gi¶i ®­îc viÖc viÕt m· kÐm chÊt l­îng nµy”.
  
• 
  ThuyÕt vÞ lîi (hay nguyªn t¾c Utilitarianism) còng lµ mét tiÕp cËn ®¸nh gi¸ vÒ c¸c kÕt qu¶ tèt vµ xÊu cña mçi hµnh vi ®¹o ®øc, nh­ng nhãm ®¹i diÖn ë ®©y lµ c¶ thÕ giíi. Nhµ vÞ lîi sÏ lùa chän hµnh vi, mµ nã sÏ mang l¹i lîi Ých tèt tËp thÓ lín nhÊt cho tÊt c¶ mäi ng­êi víi sù tiªu cùc cã thÓ nhá nhÊt (còng) cho tÊt c¶. Trong tr­êng hîp nªu trªn, nhµ vÞ lîi sÏ c©n nh¾c lîi vµ h¹i c¸ nh©n, lîi vµ h¹i cho c«ng ty, lîi vµ h¹i cho kh¸ch hµng, vµ cã lÏ lîi vµ h¹i cho c¶ x· héi. VÝ dô, mét nhµ ph¸t triÓn thiÕt kÕ phÇn mÒm ®Ó ghi nhËn c¸c bøc x¹ ®Ó l¹i c¸c ®¸m khãi sÏ cÇn ®¸nh gi¸ c¸c ¶nh h­ëng cña nã lªn sù h« hÊp cña mäi ng­êi. Nhµ vÞ lîi nµy cã thÓ nhËn thøc ®­îc lîi Ých to lín nhÊt cho tÊt c¶ mäi ng­êi, v× vËy bá ra thêi gian ®¸ng kÓ ®Ó viÕt ra mét m· m¸y tÝnh chÊt l­îng cao, thay v× cã thÓ chÞu hËu qu¶ c¸ nh©n tiªu cùc lµ lµm mÊt lßng c¸c sÕp cña m×nh.
  
  2. 
     C¸c nguyªn t¾c dùa trªn quy ®Þnh.
     

• 
  Ch©n lý, kiÕn thøc, vµ quan niÖm ®óng vÒ c¸c lo¹i kh¸c nhau; sù hiÓu thÊu, tÝnh kh«n ngoan, sù th«ng th¸i.
  
• 
  Sù ph©n chia ®óng ®¾n vÒ thiÖn vµ ¸c; c«ng lý.
  
• 
  Sù hµi lßng, tho¶i m¸i, h¹nh phóc, cuéc sèng, sù gi¸c ngé.
  
• 
  Hoµ b×nh, an ninh – an toµn, tù do.
  
• 
  Uy tÝn tèt, danh dù, sù quý träng (kÝnh mÕn), th­¬ng nhau, t×nh yªu, t×nh b¹n, sù hîp t¸c, nh÷ng ¶o t­ëng hay lµ nh÷ng nhÇm lÉn quan ®iÓm tèt vÒ mÆt ®¹o ®øc.
  
• 
  VÎ ®Ñp, nh÷ng c¶m nhËn thÈm mü (aesthetic experience).