X. GIAO LƯU VĂN HÓA VÀ HỢP TÁC DU LỊCH

Hội nghị khẳng định lại các cam kết của mình tiếp tục cải cách APEC để đảm bảo APEC vẫn sẽ thích đáng, hiệu quả và ứng phó với nhu cầu của các nền kinh tế thành viên và cộng đồng doanh nghiệp.

Hội nghị bày tỏ sự vui mừng về kết quả thành công của hội nghị Bộ trưởng APEC về Cúm gia cầm được tổ chức 4-6 tháng Năm 2006 tại Đà Nẵng, Việt Nam và hoan nghênh kế hoạch hành động APEC về phòng chống và ứng phó với bệnh cúm gia cầm. Hội nghị khuyến khích những nỗ lực cá nhân và tập thể từ các nền kinh tế thành viên để triển khai Kế hoạch hành động, coi đây là một đóng góp quan trong để thực hiện Sáng kiến của các Lãnh đạo về việc Chuẩn bị và giảm bớt dịch cúm gia cầm đã được thông qua từ 2005.

Hội nghị hoan nghênh kết quả của Hội nghị Bộ trưởng Tài chính APEC lần thứ 13 (FMM), hội nghị đã thừa nhận tầm quan trọng của việc cùng phối hợp hành động nhằm điều chỉnh lại trật tự của việc mất cân bằng toàn cầu theo cách mà vẫn đảm bảo được sự tăng trưởng mạnh mẽ về kinh tế khu vực và toàn cầu, và những trách nhiệm chung mà các nền kinh tế APEC phải đảm nhiệm để thực hiện điều này. Hội nghị cũng hoan nghênh những cân nhắc của FMM về những chính sách phù hợp và những cải cách cơ cấu nhằm thúc đẩy hệ thống thu hiệu quả và bền vững nhằm thu hút các dòng vốn và củng cố các thị trường tài chính.

Hội nghị ghi nhận kết quả của việc kiểm điểm quy trình của Hội nghị Tài chính và hỗ trợ cập nhật các mục tiêu chiến lược và chương trình nghị sự trung hạn Hà Nội, thể hiện cam kết tăng cường hơn nữa chất lượng và hiệu quả của tiến trình Bộ trưởng kinh tế để đóng góp hiệu quả hơn vào tiến trình APEC.

Hội nghị đánh giá cao những cân nhắc của FMM về hành động chính sách và tổ chức hợp tác để đối phó với những vấn đề như mất cân bằng toàn cầu, tăng giá nhiên liệu, thiên tai và dịch bệnh, thay đổi khí hậu toàn cầu và lạm dụng các hệ thống tài chính như cung cấp tiền cho khủng bố và rửa tiền. Hội nghị cũng đề cập đến kêu gọi của Hội nghị tài chính đối với các nền kinh tế thành viên WTO để bắt đầu lại những cuộc đàm phán đa phương của Vòng đàm phán Doha.

Hội nghị hoan nghênh kết quả của Hội nghị Bộ trưởng Du lịch APEC lần thứ tư tổ chức tại Hội An, Việt Nam vào tháng 10, cụ thể là việc thông qua Tuyên bố Hội An về du lịch khẳng định lại những cam kết của các thành viên nhằm thúc đẩy du lịch và đầu tư bền vững trong khu vực, và nhấn mạnh các biện pháp đã được thông qua để tăng cường hợp tác khu vực vì một nền công nghiệp du lịch sôi động.

Hội nghị ghi nhận những nỗ lực của Hội nghị DNVVN trong việc thúc đẩy sự phát triển của DNVVN trong các nền kinh tế APEC và đánh giá cao những kết quả của hội nghị bộ trưởng về DNVVN lần thứ 13 được tổ chức tại Hà Nội vào tháng 9, cụ thể là việc thông qua Tuyên bố Hà Nội về Tăng cường khả năng cạnh tranh của Các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong Thương mại và Đầu tư.

CHỦ TRƯƠNG, CHÍNH SÁCH CỦA VIỆT NAM KHI THAM GIA VÀO APEC4

Chủ trương, chính sách của Việt Nam khi tham gia APEC Khi mới được thành lập vào năm cuối cùng của thập niên 80, APEC thực chất chỉ là một diễn đàn đối thoại khu vực về hợp tác thương mại và đầu tư mà không có vai trò như một tổ chức hợp tác kinh tế với những cam kết ràng buộc về nghĩa vụ đối với các thành viên. Các thỏa thuận hợp tác trong khuôn khổ APEC vì vậy không mang tính ràng buộc cao như trong ASEAN, NAFTA hay WTO. Hợp tác APEC dựa trên các nguyên tắc cơ bản là tự nguyện, linh hoạt, không ràng buộc và đồng thuận. Là tập hợp của 21 nền kinh tế thành viên, APEC bao gồm các nền kinh tế năng động thuộc 4 châu lục với 2,6 tỷ dân, chiếm khoảng 40% dân số thế giới; tổng GDP đạt trên 19 ngàn tỷ USD, xấp xỉ 60% GDP toàn cầu và tổng giá trị giao dịch thương mại đạt 5,5 ngàn tỷ USD, chiếm hơn 57% thương mại thế giới 5[1]. Thành viên của APEC rất đa dạng, bao gồm các nền kinh tế phát triển nhất thế giới như: Mỹ, Nhật, Úc, Canada cũng như những nền kinh tế đang phát triển như: Trung Quốc, Nga và Việt Nam... Những số liệu nói trên cho thấy rằng APEC thực sự là một khu vực kinh tế đóng vai trò đầu tàu trong quá trình ổn định và phát triển của thương mại quốc tế. Mục tiêu cơ bản đặt ra của hợp tác APEC là “tiến hành tự do hóa thương mại, đầu tư vào năm 2010 đối với các thành viên phát triển và năm 2020 đối với các thành viên đang phát triển”. Để thực hiện đuợc mục tiêu này, các thành viên có thể tùy ý, căn cứ vào thực tiễn và điều kiện cụ thể của nước mình để đưa ra Kế hoạch hành động quốc gia (IAP) trong đó vạch rõ lộ trình cắt giảm thuế quan và các biện pháp phi quan thuế khác cũng như những rào cản đối với đầu tư. Nhận thức được tính linh hoạt, không ràng buộc của hợp tác APEC như đã phân tích ở trên, đồng thời nhằm tăng cường sự hội nhập của nền kinh tế Việt Nam vào kinh tế khu vực và thế giới, Việt Nam đã quyết định tham gia APEC với một số chủ trương cơ bản sau: Một là, mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp Việt nam mở rộng quan hệ đối tác kinh doanh, tăng cường xuất khẩu. Như đã phân tích ở trên, APEC là thị truờng của hơn 2,5 tỷ dân với sức mua lớn như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Australia... APEc cũng có nhiều bạn hàng truyền thống, gần gũi về vị trí địa lý như khối ASEAN, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản cũng như các thị trường xa xôi như Chi Lê, Mexicô, Peru và Canađa… Hơn nữa, do có vị trí địa lý trải trên diện rộng nên thị trường APEC cũng là một thị trường có nhu cầu các loại hàng hóa vô cùng đa dạng. Với những đặc điểm như trên, APEC thực sự là một thị truờng có tiềm năng xuất khẩu lớn cho các doanh nghiệp Việt <<Nam>>. Theo thống kê, thị trường các thành viên APEC chiếm hon 70% kim ngạch xuất khẩu của Việt <<Nam>> trong những năm qua. Tham gia APEC, các doanh nghiệp Việt Nam có nhiều điều kiện và cơ hội tham dự các Hội chợ thương mại, Hội chợ đầu tư cùng hàng loạt hội thảo, hội nghị khác trong khu vực để có thể nắm bắt tình hình, mở rộng quan hệ kinh doanh với các đối tác khu vực. Hơn nữa, khi Việt Nam tham gia APEC trên cơ sở tự nguyện và linh hoạt, các doanh nghiệp cũng sẽ vào sân chơi khu vực với một tâm lý thoải mái hơn so với các tổ chức hợp tác kinh tế khu vực khác. Hai là, tham gia APEC để tận dụng sự ủng hộ của các thành viên khu vực trong quá trình đàm phán gia nhập WTO. Có thể thấy thành viên APEC bao gồm nhiều cường quốc kinh tế, có tiếng nói quan trọng trong Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Canada, Australia… Sau khi nộp đơn xin gia nhập WTO 3 năm (năm 1995), Việt Nam đã chính thức gia nhập APEC cùng với Liên bang Nga và Pê-ru năm 1998, nâng tổng số thành viên chính thức của APEC lên con số 21, trong đó có 2 thành viên chưa phải thành viên WTO là Liên Bang Nga và Việt Nam. Phương châm của APEC là luôn ủng hộ các cuộc đàm phán trong WTO bằng những nỗ lực chung của cả khu vực. Chính vì vậy, APEC luôn lên tiếng ủng hộ sự gia nhập nhanh chóng vào WTO của Nga và Việt Nam ở cấp Bộ trưởng và Cấp cao để hai thành viên còn lại này có thể cùng APEC đóng góp vào những nỗ lực chung của khu vực trong quá trình ủng hộ WTO. Thực tế quá trình đàm phán đã cho thấy quá trình tham gia APEC của Việt Nam đã góp phần đáng kể vào đẩy nhanh tiến trình đàm phán song phương với các thành viên APEC. Nhiều cuộc đàm phán song phương của Việt Nam với các đối tác đã được tuyên bố kết thúc bên lề các Hội nghị APEC, ví dụ: với Chi lê bên lề Hội nghị Bộ trưởng Thương mại APEC 2004, với Hàn Quốc và Australia bên lề Hội nghị Bộ trưởng Thương mại APEC 2005… Tại các Hội nghị cấp Bộ trưởng và Cấp cao APEC, Chủ tịch nước, Thủ tướng cũng như các Bộ trưởng ta đều tích cực vận động các thành viên APEC, đặc biệt là các thành viên quan trọng như Mỹ, Australia, New Zealand… để đẩy nhanh đàm phán song phương và vận động trong đàm phán đa phương. Vì vậy, khi gia nhập APEC, Đảng và Nhà nuớc và Chính phủ nước ta đã xác định đây là cơ hội lớn để Việt Nam hòa nhập hơn nữa với kinh tế khu vực và trên thế giới. Sự tham gia tích cực của Việt Nam trong APEC sẽ là cơ sở quan trọng trong việc tạo lập lòng tin cho các bạn bè khu vực và quốc tế, tạo thuận lợi cho quá trình đàm phán gia nhập WTO của ta. Ba là tham gia APEC nhằm tạo điều kiện cho các cán bộ làm công tác hoạch định chính sách và tham gia đàm phán quốc tế cũng như cộng đồng doanh nghiệp của Việt Nam có cơ hội cọ xát, tập duợt trong diễn đàn khu vực truớc khi chính thức bước vào sân chơi quốc tế với các luật chơi khắt khe hơn rất nhiều như ASEAN và WTO. Có thể nói, APEC là một trong những diễn đàn khu vực có số lượng lĩnh vực hợp tác vô cùng đa dạng, nếu không muốn nói là đa dạng nhất trong số các tổ chức kinh tế khu vực và quốc tế mà Việt Nam đã và đang tham gia. Những lĩnh vực hợp tác của APEC trải rộng từ các lĩnh vực quan trọng như thuế, phi thuế, dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ đến các lĩnh vực mang tính chuyên môn ngành như nghề cá, bảo tồn tài nguyên biển, khoa học công nghệ, thương mại điện tử… Vì thế, khi tham gia APEC, Việt Nam có thể học hỏi đuợc rất nhiều kinh nghiệm quý báu của các thành viên trong những lĩnh vực trên. Đội ngũ cán bộ tham gia đàm phán có thể thông qua diễn đàn APEC để tập dượt đàm phán, trau dồi kiến thức và kinh nghiệm đàm phán nhằm phục vụ cho những cuộc đàm phán quan trọng hơn với những nghĩa vụ ràng buộc hơn trong ASEAN và WTO. Bốn là, tham gia APEC để tận dụng các nguồn lực APEC để phục vụ cho công tác đào tạo và xây dựng năng lực trong nước. Có thể thấy, một trong ba trụ cột hợp tác cơ bản của APEC là Hợp tác Kinh tế Kỹ thuật (Ecotech), đây là chương trình xây dựng năng lực chủ yếu có lợi cho các thành viên đang phát triển. Hàng năm, APEC dành gần 7 triệu Đô la Mỹ để tài trợ cho các dự án xây dựng năng lực trong hầu hết các lĩnh vực hợp tác của APEC. Đây là một nguồn ngân sách không nhỏ để các thành viên APEC, đặc biệt là các thành viên đang phát triển có thể khai thác và tận dụng. Việt Nam là một trong những thành viên non trẻ và kém phát triển nhất trong APEC nên việc đề xuất các dự án của ta luôn được nhiều thành viên APEC quan tâm và dành những ưu tiên đáng kể. Nếu biết tận dụng tốt APEC, diễn đàn này sẽ là một nguồn tài chính cũng như kỹ thuật rất lớn để Việt Nam có thể khai thác, phục vụ mục tiêu phát triển trong nước. Cuối cùng, tham gia APEC để tăng cường thế và lực của Việt Nam trên trường quốc tế, đặc biệt là củng cố vị thế và mối quan hệ kinh tế, thương mại giữa Việt Nam và các nước trong khu vực. Thật vậy, mặc dù APEC tuyên bố thực hiện chủ nghĩa khu vực mở (open regionalism) song trên thực tế, các thành viên APEC đều nỗ lực hợp tác tạo nên vị thế cạnh tranh mới của cả một tập thể các nền kinh tế APEC trong mối quan hệ với các trung tâm kinh tế toàn cầu như EU, Bắc Mỹ, Đông Nam Á… Đây cũng chính là mối quan tâm của các thành viên khi quyết định tham gia APEC để tạo đuợc cho mình một thế đứng trong một tập thể lớn, tránh bị cô lập và làm đối trọng với các nuớc khác và chủ trương tham gia của Việt Nam cũng không nằm ngoài mục tiêu này. Ảnh hưởng của APEC đối với Việt Nam Xét về mặt thương mại, thị trường APEC có tiềm năng rất lớn đối với các doanh nghiệp của ta. Thống kê những năm gần đây cho thấy kim ngạch xuất khẩu sang thị trường 2,6 tỷ dân này chiếm khoảng 70% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Những mặt hàng ta có thế mạnh xuất khẩu đều có đối tác ở các thành viên APEC và nhiều mặt hàng mang tính chiến lược đều đã và đang được xuất khẩu rất mạnh sang khu vực này. Trong APEC, Việt Nam có nhiều đối tác quan trọng như các nước ASEAN, Nhật Bản, Trung Quốc, Mỹ, Australia. Ngoài ra, 75% đầu tư trực tiếp nước ngoài và hơn 50% viện trợ phát triển chính thức (ODA) vào Việt Nam hiện nay cũng đến từ các thành viên APEC. Từ đó, có thể khẳng định sự ổn định và phát triển của các thành viên APEC có ảnh hưởng đáng kể đến sự tăng trưởng kinh tế liên tục của Việt Nam trong những năm qua cũng như trong thời gian tới. Để thúc đẩy tiến trình hội nhập của nền kinh tế Việt Nam vào kinh tế khu vực và thế giới, Việt Nam đã chính thức gia nhập APEC vào ngày 14/11/1998 cùng với Nga và Peru. Trong 8 năm qua, tuy là thành viên mới của APEC nhưng Việt Nam đã tích cực, chủ động tham gia ngày càng sâu rộng vào hầu hết các chương trình hợp tác của APEC về tự do hoá và thuận lợi hóa thương mại, đầu tư, hợp tác kinh tế kỹ thuật và tạo thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp... khẳng định quyết tâm của Việt Nam tiếp tục một cách kiên định đường lối và chính sách đổi mới kinh tế, hội nhập sâu rộng hơn vào kinh tế khu vực và thế giới. Hơn thế, tự tin vào khả năng của mình, Việt Nam đã tuyên bố đăng cai năm APEC 2006 tại Hội nghị Cấp cao APEC 10, Los Cabos, Mê-xi-cô, cuối năm 2002. Điều này cho thấy sự trưởng thành nhanh chóng của Việt Nam, một thành viên non trẻ nhất trong APEC, về cả hợp tác chuyên môn lẫn khả năng tổ chức những Hội nghị lớn mang tầm khu vực và quốc tế. Việc tổ chức một cách thành công cả về nội dung lẫn hậu cần cho Hội nghị các Quan chức Cao cấp APEC lần thứ nhất (SOM I) cùng hàng chục Hội nghị liên quan tại Hà Nội cuối tháng 2/2006 vừa qua đã được bạn bè quốc tế đánh giá rất cao và là sự khởi đầu tốt đẹp cho cả năm APEC 2006 tại Việt Nam. Trong thời gian cuối tháng 5 đầu tháng 6, tại TP HCM sẽ diễn ra Hội nghị SOM II cùng nhiều hội nghị Nhóm công tác và kết thúc bằng Hội nghị Bộ trưởng Thương mại APEC lần thứ 12 sẽ được tổ chức và sự thành công của chuỗi hội nghị này là dấu mốc và yếu tố quan trọng quyết định tới sự thành công của Hội nghị liên Bộ trưởng Ngoại giao - Thương mại và Hội nghị Cấp cao cuối năm 2006 tại Hà Nội. Việc tổ chức tốt an ninh, hậu cần cho các Hội nghị, việc điều hành chủ tọa mềm dẻo linh hoạt của các cán bộ Việt Nam và đóng góp xây dựng nội dung cho các Hội nghị APEC đã giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế./. 6[1] Nguồn: Cập nhật các hoạt động của APEC, Ban thư ký APEC 2005. Ban Thư ký APEC (Tổ Kinh tế - Thương mại)