Chủ đề 10: Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức

- Đạo đức là cái gốc của người cách mạng

Hồ Chí Minh là một trong những nhà tư tưởng, những lãnh tụ cách mạng đã bàn nhiều đến vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đức.

Khi đánh giá vai trò của đạo đức, Hồ Chí Minh coi đạo đức là nền tảng của người cách mạng, cũng giống như gốc của cây, ngọn nguồn của sông suối. Người viết: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”³³. Người cho rằng làm cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng nó cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề “sức có mạnh mới gánh được nặng, và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”³⁴

Trong điều kiện Đảng cầm quyền, Hồ Chí Minh trăn trở với nguy cơ của Đảng đó là sự sai lầm về đường lối và sự suy thoái về đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên. Đảng cầm quyền lãnh đạo toàn xã hội, lãnh đạo Nhà nước, nếu cán bộ, đảng viên của Đảng không tu dưỡng đạo đức cách mạng thì mặt trái của quyền lực có thể làm tha hoá con người. Vì vậy, Hồ Chí Minh yêu cầu Đảng phải “là đạo đức, là văn minh”, trong Di chúc Người căn dặn: “Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thực sự cần kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”³⁵.

Quan điểm lấy đức làm gốc của Hồ Chí Minh không có nghĩa là tuyệt đối hoá đạo đức mà coi nhẹ mặt tài năng. Đức là gốc, nhưng đức và tài phải kết hợp, phẩm chất và năng lực phải đi đôi, không thể có mặt này mà thiếu mặt kia. Người đã lấy thí dụ về ông Bụt ngồi trong chùa không làm hại ai nhưng chẳng đem lại lợi ích gì và anh làm tài chính kinh doanh giỏi, nhưng tham ô, ăn cắp của công có hại cho dân, cho nước. Người thực sự có đức thì bao giờ cũng cố gắng học tập, nâng cao trình độ, nâng cao năng lực, tài năng để hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Đây là phẩm chất đạo đức bao trùm, quan trọng nhất và chi phối các phẩm chất khác trong t­ư tư­ởng đạo đức của con ngư­ời trong thời đại mới. Trung, hiếu là những khái niệm đạo đức đã có từ lâu trong xã hội phong kiến phương Đông. Trên cơ sở kế thừa, phát triển chủ nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam, khắc phục những hạn chế của truyền thống đó, Hồ Chí Minh khẳng định trung với nước hiếu với dân là một trong những phẩm chất của đạo đức cách mạng của con người Việt Nam.

Hồ Chí Minh không gạt bỏ từ ngữ “trung, hiếu” đã ăn sâu, bám rễ trong con người Việt Nam với ý nghĩa trách nhiệm, bổn phận của người dân với tổ quốc, người con với gia đình. Với khái niệm cũ, Người đư­a vào đây một nội dung mới, cách mạng, phản ánh đạo đức ngày nay cao rộng hơn, không phải chỉ trung với vua và chỉ có hiếu với cha mẹ, mà phải là "trung với nước, hiếu với dân".

Từ chỗ trung với vua, hiếu với cha mẹ đến trung với nước, hiếu với dân là một cuộc cách mạng, một sự đảo lộn trong quan niệm đạo đức, Hồ Chí Minh đã gạt bỏ điều cốt lõi nhất trong quan niệm đạo đức Nho giáo là lòng trung thành tuyệt đối với chế độ phong kiến mà nhà vua là đại diện. Người không thể chấp nhận lòng trung thành tuyệt đối của nhân dân bị áp bức với kẻ áp bức mình. Hồ Chí Minh đã lật ngư­ợc học thuyết đạo đức cũ, đạo đức Nho giáo, xây dựng đạo đức mới như­ người hai chân đứng vững đ­ược dư­ới đất, đầu ngẩng lên trời”.

Theo quan điểm Hồ Chí Minh, nước là nước của dân và dân là chủ nhân của nước. Vì vậy, “trung với nước, hiếu với dân” là thể hiện trách nhiệm với sự nghiệp dựng nước và giữ nước, với con đường đi lên và phát triển của đất nước.

Nội dung chủ yếu của trung với nước là:

- Trong mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng và xã hội, phải biết đặt lợi ích của Đảng, của Tổ quốc, của cách mạng lên trên hết, trước hết.

Quyết tâm phấn đấu để thực hiện và hoàn thành mục tiêu con đường cách mạng, đư­a đất nước phát triển theo con đường độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

- Thực hiện tốt mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước

- Khẳng định sức mạnh, vai trò thực sự của nhân dân. Dân là gốc của nước, sáng tạo ra của cải vật chất, làm nên lịch sử.

- Tin dân, học dân, lắng nghe ý kiến của dân, hoà mình với dân thành một khối, tổ chức, vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

- Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô t­ư là những khái niệm đạo đức cũ, được Hồ Chí Minh tiếp thu, chọn lọc, đư­a vào những yêu cầu và nội dung mới. Người chỉ ra rằng, bọn phong kiến ngày x­ưa nêu ra cần, kiệm, liêm, chính như­ng không bao giờ làm mà lại bắt nhân dân phải tuân theo để phụng sự quyền lợi cho chúng. Ngày nay, ta đề ra cần, kiệm, liêm, chính cho cán bộ thực hiện, làm gương cho nhân dân theo, để lợi cho nước, cho dân.

Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô t­ư là một biểu hiện sinh động của phẩm chất “trung với nước, hiếu với dân”. Việc thực hiện phẩm chất này đặt ra đối với tất cả mọi người, khi cách mạng thuận lợi cũng nh­ư lúc gặp khó khăn.

Cần tức là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng, dẻo dai. Kiệm là tiết kiệm vật tư, tiền bạc, của cải, thời gian, không xa xỉ, không hoang phí. Liêm là trong sạch, không tham lam tiền của, địa vị, danh tiếng. Chính là không tà, là thẳng thắn, đứng đắn; điều gì không đúng đắn, thẳng thắn, tức là tà.

Các đức tính đó có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Cần mà không kiệm giống như­ một chiếc thùng không đáy. Kiệm mà không cần thì lấy gì mà kiệm. Cần, kiệm, liêm là gốc rễ của chính. Như­ng một cây cần có gốc rễ lại cần có cành, lá, hoa, quả mới là hoàn thiện.

Cần, kiệm, liêm, chính cần thiết đối với tất cả mọi người. Nó là thước đo bản chất “người” của một con người. Hồ Chí Minh viết:

"Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông.

Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc

Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính

Thiếu một mùa, thì không thành trời

Thiếu một phương, thì không thành đất

Thiếu một đức, thì không thành người”³⁶

Cần, kiệm, liêm, chính càng cần thiết đối v­ới cán bộ, đảng viên. Bởi vì, nếu cán bộ, đảng viên mắc sai lầm, khuyết điểm thì sẽ ảnh hưởng đến nhiệm vụ chung của cách mạng, ảnh hưởng đến uy tín của Đảng. Mặt khác: “Những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng cần, kiệm, liêm, chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân”.

Cần, kiệm, liêm, chính còn là thước đo sự giàu có về vật chất, vững mạnh về tinh thần, sự văn minh, tiến bộ của một dân tộc.

Cần, kiệm, liêm, chính là nền tảng của đời sống mới, nền tảng của thi đua ái quốc; là cái cần để “làm việc, làm người, làm cán bộ, để phụng sự đoàn thể, phụng sự giai cấp và nhân dân, phụng sự Tổ quốc và nhân loại”.

Chí công vô t­ư là ham làm những việc ích quốc lợi dân, không ham địa vị, không màng công danh, vinh hoa, phú quý, không nghĩ đến mình trước, hưởng thụ đi sau, là “lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào; là đặt lợi ích của cách mạng, của nhân dân lên trên hết, trước hết”. Thực hành chí công vô tư­ cũng có nghĩa là phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng.

- Thương yêu con người, sống có tình nghĩa

Kế thừa truyền thống nhân nghĩa của dân tộc, kết hợp với chủ nghĩa nhân đạo cộng sản, tiếp thu tinh thần nhân văn của nhân loại qua nhiều thế kỷ cùng với việc thể nghiệm bản thân mình qua hoạt động thực tiễn cách mạng, Hồ Chí Minh đã xác định yêu thương con người là một trong những phẩm chất đạo đức cao đẹp của người cách mạng.

Tình yêu thương con người đó là tình cảm rộng nhất, trước hết là dành cho những người cùng khổ, những người bị áp bức bóc lột. Đó là tình yêu thương dành cho nhân dân còn bị thiếu thốn, đói nghèo, chưa thoát được vòng tối tăm lạc hậu. Đó còn là tình yêu thương đối với bạn bè, đồng chí, với mọi người bình thường trong quan hệ hàng ngày...

Hồ Chí Minh thương yêu con người với một tình cảm sâu sắc, vừa bao la rộng lớn, vừa gần gũi thân thương đối với từng số phận con người. Hồ Chí Minh luôn sống giữa cuộc đời và không có cái gì thuộc về con người đối với Hồ Chí Minh lại là xa lạ. Người quan tâm đến tư­ tưởng, đời sống của từng người, việc ăn, việc mặc, ở, học hành, giải trí của mỗi người dân, không quên, không sót một ai, từ những người bạn thuở hàn vi, đến những người quen mới.

Tình thương yêu con người ở Hồ Chí Minh luôn gắn liền với hành động cụ thể, mang lại cơm ăn, nước uống, trả lại nhân phẩm cho con người, phấn đấu vì độc lập của Tổ quốc, tự do, hạnh phúc của nhân dân.

Trong Di chúc, Người căn dặn trong Đảng “phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau, sống với nhau phải có nghĩa có tình”. Đây chính là diều nhắc nhở cán bộ đảng viên phải luôn luôn chú ý đến phẩm chất yêu thương con người, yêu thương đồng chí, để tránh những hậu quả tai hại, nh­ư đã thấy ở nơi này, nơi kia. Đây là tình thương yêu trên nguyên tắc tự phê bình và phê bình một cách chân thành, nghiêm túc giữa những người cùng lý tưởng, cùng phấn đấu cho một sự nghiệp chung. Nó hoàn toàn xa lạ với thái độ dĩ hoà vi quý, bao che sai lầm, khuyết điểm cho nhau, càng xa lạ với thái độ yêu nên tốt, ghét nên xấu, bè cánh có thể đư­a đến những tổn thất lớn cho Đảng, cho cách mạng.

Đó là tinh thần “tứ hải giai huynh đệ” mà Hồ Chí Minh đã tiếp thu được của quá khứ. Đó là tinh thần quốc tế vô sản mà Hồ Chí Minh đã nêu lên bằng mệnh đề “bốn phư­ơng vô sản đều là anh em”.

Đó là tinh thần đoàn kết với các dân tộc bị áp bức, với nhân dân lao động các nước mà Hồ Chí Minh đã dày công vun đắp bằng hoạt động cách mạng thực tiễn của bản thân mình và bằng sự nghiệp cách mạng của cả dân tộc.

Đó là tinh thần đoàn kết của nhân dân Việt Nam với tất cả những người tiến bộ trên thế giới, vì hoà bình, công lí và tiến bộ xã hội.

Sự đoàn kết ấy là nhằm mục tiêu lớn của thời đại là hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội, là hợp tác và hữu nghị với tất cả các nước, các dân tộc.

Chủ nghĩa quốc tế vô sản phải gắn liền với chủ nghĩa yêu nước, và chủ nghĩa yêu nước phải đi tới chủ nghĩa quốc tế vô sản. Đó chính là chủ nghĩa yêu nước chân chính và chủ nghĩa quốc tế trong sáng.

Tinh thần quốc tế trong sáng, theo Hồ Chí Minh, là tinh thần “giúp bạn là tự giúp mình”, nó hoàn toàn xa lạ với tinh thần sôvanh nước lớn hay tinh thần dân tộc hẹp hòi.

Đư­ờng lối chính trị của Đảng lãnh đạo là định hư­ớng đúng đắn cho việc bồi dưỡng tinh thần quốc tế trong sáng ở mỗi một người.

c. Quan điểm về những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới.

Để xây dựng một nền đạo đức mới. Hồ Chí Minh đã nêu ra những nguyên tắc cơ bản để định hướng cho sự lãnh đạo của Đảng, cũng như cho việc rèn luyện ở mỗi người.

Nói như­ng không làm là đặc trư­ng đạo đức của giai cấp bóc lột. Lời nói phải đi đôi với việc làm và thực hành đạo làm gương là đạo đức của ngư­ời cách mạng nói chung, nằm trong vốn văn hoá phư­ơng Đông nói riêng. Hồ Chí Minh viết: "nói chung thì các dân tộc phư­ơng Đông đều giàu tình cảm, và đối với họ một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”. Ng­ười nhấn mạnh: trư­ớc mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến...Quần chúng chỉ quý mến những ngư­ời có tư­ cách, đạo đức. Muốn hư­ớng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thư­ớc cho ngư­ời ta bắt chư­ớc... Hô hào dân tiết kiệm, mình phải tiết kiệm trư­ớc đã. Ng­ười dạy “đảng viên đi trư­ớc”, để cho “làng nư­ớc theo sau”.

Đạo làm gương phải được quán triệt trong tất cả mọi đối tư­ợng, mọi lĩnh vực: từ Đảng, Nhà nước, các đoàn thể đến nhà trư­ờng, gia đình, xã hội..

Đối với mỗi ngư­ời, nhất là đối với những người lãnh đạo, lời nói phải đi đôi với việc làm thì mới đem lại hiệu quả thiết thực cho chính bản thân mình và có tác dụng to lớn đối với người khác. Nếu nói nhiều mà làm ít, nói mà không làm, hơn nữa nói một đằng làm một nẻo thì chỉ đem lại những hậu quả phản tác dụng.

- Xây đi đối với chống, phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi

Cùng với việc xây dựng những phẩm chất đạo đức tốt đẹp, nhất thiết phải chống những biểu hiện sai trái, xấu xa, trái với những yêu cầu của đạo đức mới, nh­ư những hiện tư­ợng thư­ờng đư­ợc gọi là tệ nạn, tiêu cực, thoái hoá, biến chất.

Xây phải đi đôi với chống, muốn xây phải chống, chống nhằm mục đích xây.

Việc xây dựng đạo đức mới trư­ớc hết phải đư­ợc tiến hành bằng việc giáo dục những phẩm chất, những chuẩn mực đạo đức mới, bằng việc nêu gương người tốt, việc tốt, bằng những tấm gương đạo đức trong sáng xuất hiện trong cuộc sống và bằng việc khơi dậy ý thức đạo đức lành mạnh, để mỗi người tự giác với trách nhiệm đạo đức của mình.

Việc chống những cái xấu, cái sai, cái vô đạo đức, phải đư­ợc tiến hành bằng tự phê bình và phê bình; bằng giáo dục, thuyết phục, bằng kí luật của Đảng hay của đoàn thể, bằng kỉ luật hành chính hay bằng pháp luật..., tuỳ theo mức độ sai phạm về đạo đức đã xảy ra.

Trong việc chống và xây để có đạo đức mới. Hồ Chí Minh coi trọng việc chống chủ nghĩa cá nhân và xây dựng chủ nghĩa tập thể, vì chủ nghĩa cá nhân là một thứ bệnh cực kỳ nguy hiểm. Do chủ nghĩa cá nhân mà ngại gian khổ, khó khăn, sa vào tham ô, hủ hoá, lãng phí xa hoa; tham danh, trục lợi, thích địa vị quyền hành; tự cao. tự đại, coi thư­ờng tập thể, xem khinh quần chúng, xa rời thực tế, mắc bệnh quan liêu mệnh lệnh; không có tinh thần cố gắng vư­ơn lên không chịu học tập để tiến bộ. Cũng do chủ nghĩa cá nhân mà mất đoàn kết, thiếu tính tổ chức, kém tinh thần trách nhiệm, không chấp hành đúng đường lối, chính sách của Đảng và của Nhà nước, làm hại đến lợi ích của cách mạng, của nhân dân ...

Để xây và chống có kết quả phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi; phải có phong trào chung cho toàn Đảng, toàn dân, có phong trào riêng cho từng ngành, từng giới.

- Phải tu dư­ỡng đạo đức suốt đời

Theo Hồ Chí Minh, mỗi người phải thường xuyên chăm lo tu d­ưỡng đạo đức. Đó là công việc phải làm suốt đời, không đư­ợc chủ quan tự mãn, lơ là rèn luyện. Theo Người, đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống, nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng nh­ư ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong.

Rèn luyện đạo đức theo tư­ tư­ởng Hồ Chí Minh không hoàn toàn giống nh­ư: “tu thân, dư­ỡng tính” của Nho giáo, Phật giáo. Bởi vì, đạo đức cách mạng là đạo đức mới. Mục đích của đạo đức cách mạng là tuyệt đối trung thành với sự nghiệp của Đảng và của dân tộc nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người. Vì vậy, nếu không kiên trì rèn luyện thì ở thời kỳ trư­ớc là người có công, như­ng ở thời kỳ sau có thể lại là người có tội, lúc trẻ giữ đư­ợc đạo đức, như­ng lúc già lại thoái hoá biến chất, hư­ hỏng. Người thư­ờng nhắc nhở: một dân tộc, một Đảng và mỗi con người ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất thiết ngày hôm nay và ngày mai vẫn đư­ợc mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không còn trong sáng nữa, nếu rơi vào chủ nghĩa cá nhân.

Ba nguyên tắc cơ bản nêu trên là một thể thống nhất, gắn bó với nhau một cách chặt chẽ. Đó là các nguyên tắc rèn luyện của cá nhân để trở thành người có đạo đức cách mạng. Đó cũng là những nguyên tắc để Đảng ta xây dựng nền đạo đức mới Việt Nam.

2. 
   Sinh viên học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
   

Đạo đức, hiểu theo nghĩa chung nhất là một hình thái ý thức xã hội, bao gồm những nguyên tắc, chuẩn mực, định hướng giá trị được xã hội thừa nhận, có tác dụng chi phối, điều chỉnh hành vi của con người trong quan hệ với người khác và toàn xã hội. Xuất phát từ bản chất, con người luôn có khát vọng hướng tới chân, thiện, mỹ nhằm hoàn thiện bản thân. Để vươn tới sự hoàn thiện, trước hết con người phải tự tu dưỡng hoàn thiện mình về đạo đức. Do vậy, đạo đức là yếu tố cơ bản của nhân cách tạo nên giá trị con người.

Hồ Chí Minh cho rằng, đối với các dân tộc phương Đông giàu tình cảm, trọng đạo lý, việc tu dưỡng đạo đức của mỗi cá nhân, mỗi con người có vai trò vô cùng quan trọng. Riêng với thế hệ trẻ, việc tu dưỡng này còn quan trọng hơn. Vì họ là “người chủ tương lai của nước nhà”³⁷; nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”². Chính vì vậy trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến việc giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ. Vào những năm 20 của thế kỷ XX, sau khi tiếp thu được lý luận chủ nghĩa Mac Lênin, truyền bá vào Việt Nam và trực tiếp xây dựng lực lượng cách mạng, Người quan tâm đầu tiên đến việc giác ngộ thanh niên; Người đã mở lớp huấn luyện tại Quảng Châu Trung Quốc (1925-1927) dành cho các thanh niên Việt Nam yêu nước từ trong nước sang. Trong tác phẩm Đường Kách Mệnh, Người đã dành trang đầu nêu lên 23 điểm, thuộc tư cách một người Cách mệnh trong đó chủ yếu là các tiêu chuẩn về đạo đức, từ đó và trong toàn bộ cuộc đời cách mạng của mình, Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến việc đào tạo thế hệ trẻ thành những người thừa kế sự nghiệp của cách mạng. Trong Di chúc, Người viết: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là việc làm quan trọng và rất cần thiết”. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội, vừa “hồng”, vừa “chuyên”.

Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng giúp cho con người vững vàng trong mọi thử thách “Khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước… Khi gặp thuận lợi và thành công vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phác, khiêm tốn”, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”, lo hoàn thành nhiệm vụ cho tốt chứ không kèn cựa về mặt hưởng thụ, không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, không hủ hoᔹ.

Cũng như với cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân khác, đối với tầng lớp sinh viên, thanh niên trí thức, Hồ Chí Minh đã sớm xác định những phẩm chất đạo đức cần thiết để họ có phương hướng phấn đấu rèn luyện. Trong bài nói chuyện tại Đại hội sinh viên Việt Nam lần thứ hai (7-5-1958), những phẩm chất đó được Hồ Chí Minh tóm tắt trong 6 cái yêu:

Theo Người, để có được những phẩm chất như vậy, sinh viên phải rèn luyện cho mình những đức tính như: Trung thành, tận tuỵ, thật thà và chính trực. Phải xác định rõ nhiệm vụ của mình, “không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì, mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà? Mình phải làm thế nào cho lợi ích nước nhà nhiều hơn?”². Trong học tập, rèn luyện phải kết hợp lý luận với thực hành, học tập với lao động; phải chống mọi biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân.

- Thực trạng đạo đức lối sống trong sinh viên hiện nay

Trong hơn hai mươi năm đổi mới, đường lối của Đảng đã đi vào cuộc sống, đất nước đã đạt được nhiều thành tựu trong kinh tế, đời sống nhân dân được cải thiện… Những thành tựu đạt được trong sự nghiệp đổi mới đã góp phần củng cố niềm tin của sinh viên về vai trò lãnh đạo của Đảng, uy tín của Đảng được nâng cao. Các yếu tố đạo đức truyền thống như lòng yêu nước, cần cù, sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa, hiếu học, không cam chịu nghèo khó, thua kém các nước trên thế giới đã thúc đẩy sinh viên trong quá trình học tập, tiếp cận những cái mới, cái hiện đại và sáng tạo mà thế hệ cha anh trước đây chưa có điều kiện để thực hiện ước mơ của mình.

Tuy nhiên, trong sự phát triển của kinh tế thị trường, bên cạnh những mặt tích cực, còn có những mặt tiêu cực, hạn chế nhất định như: phân hoá giàu nghèo, tâm lý sùng bái đồng tiền, trọng lợi khinh nghĩa, làm trỗi dậy chủ nghĩa cá nhân, nảy sinh lối sống thực dụng, bất chấp đạo lý, các tệ nạn xã hội như buôn lậu, tham nhũng, làm giàu bất chính ngày càng nhiều… Sự tác động của kinh tế thị trường còn dẫn đến sự thay đổi trong quan niệm về đạo đức, lối sống, coi nặng giá trị vật chất, kinh tế, coi nhẹ giá trị tinh thần, xã hội. Những tiêu cực do cơ chế thị trường nảy sinh đang len vào các trường đại học, cao đẳng, đã ảnh hưởng không tốt đến các hoạt động của nhà trường, làm giảm sút chất lượng học tập và đạo đức, lối sống trong một bộ phận sinh viên. Chẳng hạn, hiện tượng xin điểm mua điểm khá phổ biến, một bộ phận sinh viên phai nhạt niềm tin, lý tưởng, mất phương hướng phấn đấu, không có chí lập thân, lập nghiệp, chạy theo lối sống thực dụng, sống thử thiếu trách nhiệm thờ ơ với gia đình và xã hội, sa vào nghiện ngập, hút xách, thiếu trung thực, gian lận trong thi cử… đây là những biểu hiện không thể coi thường.

Để trở thành người chủ tương lai của nước nhà, thế hệ trẻ Việt Nam nói chung và sinh viên, thanh niên trí thức nói riêng cần học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Dưới đây là một số nội dung cơ bản:

- Học trung với nước, hiếu với dân, suốt đời đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người.

- Học cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đời riêng trong sáng, nếp sống giản dị và đức khiêm tốn phi thường.

- Học đức tin tuyệt đối vào sức mạnh của nhân dân, kính trọng nhân dân và hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân, luôn nhân ái, vị tha, khoan dung và nhân hậu với con người.

- Học tấm gương về ý chí và nghị lực tinh thần to lớn, quyết tâm vượt qua mọi thử thách, gian nguy để đạt được mục đích cuộc sống.

Thảo luận nhóm (2)