Trung tâm cntt-ngoại ngữ  tài liệu tập huấn e-learning

………..………..

Biên soạn: Lê Minh Chung-Trung tâm CNTT-NN

E-Learning là một thuật ngữ thu hút được sự quan tâm, chú ý của rất nhiều người hiện nay. Tuy nhiên, mỗi người hiểu theo một cách khác nhau và dùng trong các ngữ cảnh khác nhau. Do đó, chúng ta sẽ tìm hiểu các khía cạnh khác nhau của e-Learning. Điều này sẽ đặc biệt có ích cho những người mới tham gia tìm hiểu lĩnh vực này.

Các chủ đề chính bao gồm:

Định nghĩa e-Learning: các định nghĩa e-Learning tiêu biểu; đặc điểm chung của e-Learning; các thuật ngữ e-Learning

Tại sao e-Learning: tầm quan trọng e-Learning dựa trên ý kiến của một số nhân vật nổi tiếng

Kiến trúc hệ thống e-Learning: giải đáp các thành phần cơ bản của một hệ thống e-Learning hoàn chỉnh

Kết hợp e-Learning với cách học truyền thống: trả lời câu hỏi liệu e-Learning có thay thế được hoàn toàn phương pháp học tập truyền thống.

Các kiểu trao đổi thông tin trong e-Learning: trình bày các kiểu trao đổi thông tin e-Learning

Có nhiều quan điểm, định nghĩa khác nhau về e-Learning, dưới đây sẽ trích ra một số định nghĩa e-Learning đặc trưng nhất

- E-Learning là sử dụng các công nghệ Web và Internet trong học tập (William Horton).

- E-Learning là một thuật ngữ dùng để mô tả việc học tập, đào tạo dựa trên công nghệ thông tin và truyền thông ( Compare Infobase Inc).

- E-Learning nghĩa là việc học tập hay đào tạo được chuẩn bị, truyền tải hoặc quản lý sử dụng nhiều công cụ của công nghệ thông tin, truyền thông khác nhau và được thực hiện ở mức cục bộ hay toàn cục ( MASIE Center).

- Việc học tập được truyền tải hoặc hỗ trợ qua công nghệ điện tử. Việc truyền tải qua nhiều kĩ thuật khác nhau như Internet, TV, video tape, các hệ thống giảng dạy thông minh, và việc đào tạo dựa trên máy tính ( CBT ) ( Sun Microsystems, Inc ).

- Việc truyền tải các hoạt động, quá trình, và sự kiện đào tạo và học tập thông qua các phương tiện điện tử như Internet, intranet, extranet, CD-ROM, video tape, DVD, TV, các thiết bị cá nhân... ( e-learningsite).

- "Việc sử dụng công nghệ để tạo ra, đưa các dữ liệu có giá trị, thông tin, học tập và kiến thức với mục đích nâng cao hoạt động của tổ chức và phát triển khả năng cá nhân." (Định nghĩa của Lance Dublin, hướng tới e-learning trong doanh nghiệp).

Jay Cross, Giám đốc điều hành (CEO) của Internet Time Group tập hợp một số định nghĩa về e-Learning và trình bày một số quan điểm của ông về e-Learning tại: The e-Learning FAQ. Bạn cũng có thể đọc thêm các định nghĩa e-Learning trên Web (với sự hỗ trợ Google): Định nghĩa e-Learning

Các đặc điểm chung của e-Learning

Tuy có nhiều định nghĩa khác nhau, nhưng nói chung e-Learning đều có những điểm chung sau :

Dựa trên công nghệ thông tin và truyền thông. Cụ thể hơn là công nghệ mạng, kĩ thuật đồ họa, kĩ thuật mô phỏng, công nghệ tính toán…

e-Learning bổ sung rất tốt cho phương pháp học truyền thống do e-Learning có tính tương tác cao dựa trên multimedia, tạo điều kiện cho người học trao đổi thông tin dễ dàng hơn, cũng như đưa ra nội dung học tập phù hợp với khả năng và sở thích của từng người.

E-Learning sẽ trở thành xu thế tất yếu trong nền kinh tế tri thức. Hiện nay, e-Learning đang thu hút được sự quan tâm đặc biệt của các nước trên thế giới với rất nhiều tổ chức, công ty hoạt động trong lĩnh vực e-Learning ra đời.

Một số định nghĩa khác e-Learning bằng tiếng Anh

• 
  Derek Stockley
  

• 
  LineZine
  

• 
  Guide2e-Learning
  

• 
  WebsterDictionary
  

Có nhiều thuật ngữ khác nhau được sử dụng trong e-Learning. Nếu bạn phải chật vật để hiểu các khái niệm như broadband, f2f, gigabyte, host, intranet, JPEG, URL, VoIP, thì Bảng thuật ngữ sau sẽ giúp bạn. Bảng thuật ngữ được thực hiện bởi Eva Kaplan-Leiserson, tạp chí Learning Circuits.

Information technology will bring mass customization to learning too....Workers will be able to keep up to date on techniques in their field. People anywhere will be able to take the best courses taught by the greatest teachers.” --Bill Gates, The Road Ahead.

Dịch ra cụ thể là “ Công nghệ thông tin cũng sẽ làm thay đổi rất lớn việc học của chúng ta. Những người công nhân sẽ có khả năng cập nhật các kĩ thuật trong lĩnh vực của mình. Mọi người ở bất cứ nơi đâu sẽ có khả năng tham gia các khóa học tốt nhất dạy bởi các giáo viên giỏi nhất.” Nếu công nghệ thông tin đạt tới đỉnh điểm của nó thì thật là tuyệt vời. Ngay tại Việt Nam, chúng ta cũng có thể tham gia các cua học bên Mĩ với thầy giáo giỏi nhất.

Nền kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn kinh tế tri thức. Đặc điểm của nền kinh tế này là dịch vụ sẽ là khu vực thu hút được nhiều lao động tham gia nhất và là những lao động có tri thức cao. Do đó việc nâng cao hiệu quả chất lượng giáo dục, đào tạo sẽ là nhân tố sống còn quyết định sự tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia, công ty, gia đình, và cá nhân. E-learning chính là một giải pháp hữu hiệu giải quyết vấn đề này. Việc học tập không chỉ bó gọn trong việc học phổ thông, học đại học mà là học suốt đời. Tức là đối tượng học tập sẽ bao gồm cả người lớn. Hãy quan sát biểu đồ dưới đây :

Hơn nữa với sự phát triển của khoa học tâm sinh lý khi nghiên cứu về bộ não con người sẽ tìm ra được chính xác ưu điểm và nhược điểm của từng người. Từ đó, với sự hỗ trợ của các phần mềm thông minh, có tính tương tác cao sẽ đưa ra cách giảng dạy phù hợp với từng người. Đây là cơ hội tuyệt vời để người bị coi là “cá biệt” theo cách đào tạo truyền thống bắt kịp với các người bình thường khác.

Đối với các công ty, sự đào tạo nhân viên các kĩ năng mới sẽ quyết định chất lượng sản phẩm và các dịch vụ mà họ cung cấp. Những công ty có doanh thu tăng đều đồng nghĩa với việc tăng đầu tư vào việc đào tạo. Một vấn đề đặt ra với các công ty là làm sao tạo ra tạo các nội dung huấn luyện nhanh nên họ rất cần các công cụ tạo nội dung dễ dàng, nhanh và không đòi hỏi kiến thức về IT quá nhiều.

Một số ý kiến khác

"e-Learning trên mạng Internet sẽ trở nên rất phổ biến. Nó chuẩn bị làm lu mờ email". JOHN T. CHAMBERS - Giám đốc điều hành Cisco

"Motorola không chỉ muốn các kĩ sư với bằng 4 năm. Thay vào đó, chúng tôi muốn những nhân viên có bằng cấp 40 năm." Christopher Galvin - Giám đốc điều hành Motorola.

4) Lợi ích của Elearning

Đối với các tổ chức đào tạo: Đối với các tổ chức đào tạo Elearning giúp:

• 
  Giảm chi phí đào tạo
  
• 
  Giúp đào tạo người học cá biệt
  
• 
  Lám cho đào tạo trên lớp sông động hơn
  
• 
  Tăng uy tín tổ chức đào tạo
  

• 
  Thời gian đào tạo ngắn hơn
  
• 
  Tiết kiệm thời gian hơn
  
• 
  Người học kiểm soát quá trình học
  
• 
  Đào tạo bám sát các yêu cầu và sở thích cá nhân
  
• 
  Học tập phù hợp với các kế hoạch bận rộn, bất thường
  

5.1 Bài giảng điện tử: Toàn bộ nội dung, kiến thức, kế hoạch lên lớp của một bài dạy được Multimedia hóa, được sử dụng cho người giáo viên thực hiện trên lớp và có sự tương tác trực tiếp giữa người dạy và người học

5.2 Bài giảng Elearning: bài giảng E-learning là bài giảng phục vụ cho việc tự học của học sinh mà không cần đến vai trò của giáo viên giảng dạy.

Đđây là khó khăn khi triển khai Eleaning ở Việt nam, do nhận thức của đa số giáo viên chưa phân biệt rõ giữa bài giảng điện tử và bài giảng Eleaning, và qua đây ta thấy rằng để soạn bài giải Eleaning ning khó hơn và đầu tư nhiều công sức, thời gian hơn soạn bài giảng điện tử thông thường.

5.3. Online Learning – Học tập trực tuyến chỉ là một phần của Elearning, mô tả việc học tập qua Internet/Intranet, Lan/Wan, loại trừ việc học qua CD-ROM

5.3 Computer-based Learning- Đào tạo dựa trên máy tính: Mô tả việc học tập mà các bài học được phân phối đến tay người học thông qua CD-ROM

5.4 Web-base Traning – Đào tạo dựa trên Web: Việc học tập được tiến hành dựa trên môi trường web.

5.5 Synchoronous Learning – Học đồng bộ: Mô tả việc học tập online, thời gian thực trong đó mọi người đăng nhập vào cùng một thời điểm và trao đổi thông tin trực tiếp với nhau. Ví dụ Video/Audeo Conferencing, chat room, nghe đài phát sóng trực tiếp, xem truyền hình phát sóng trực tiếp.

5.6 Assynchoronous Learning – Học không đồng bộ: là cách học trong đó không cần đảm bảo tính thời gian thực, không hỗ trợ trao đổi trực tiếp với nhau, Đặc trưng của kiểu học này là giảng viên phải chuẩn bị tài liệu khóa học trước khi khóa học diễn ra. Người học được tự do chọn lựa thời gian tham gia khóa học. Ví dụ các khóa học qua Internet, forum, CD-ROM
6) Kiến trúc hệ thống E-learning

Quan sát trên hình vẽ, chúng ta thấy:

Học tập sẽ dựa trên mạng Internet là chủ yếu, thông qua World Wide Web (WWW).

Hệ thống e-Learning sẽ được tích hợp vào portal của trường học hoặc doanh nghiệp. Như vậy hệ thống e-Learning sẽ phải tương tác tốt với các hệ thống khác trong trường học như hệ thống quản lý sinh viên, hệ thống quản lý giáo viên, lịch giảng dạy…cũng như các hệ thống của doanh nghiệp như là ERP, HR…

Một thành phần rất quan trọng của hệ thống chính là hệ thống quản lý học tập (Learning Management System), gồm nhiều module khác nhau, giúp cho quá trình học tập trên mạng đuợc thuận tiện và dễ dàng phát huy hết các điểm mạnh của mạng Internet ví dụ như

- Diễn đàn để trao đổi ý kiến giữa các thành viên của một lớp

- Module khảo sát lấy ý kiến của mọi người về một vấn đề nào đó

- Module kiểm tra và đánh giá

- Module chat trực tuyến

- Module phát video và audio trực truyến

- Module Flash v.v…

Một phần nữa rất quan trọng là các công cụ tạo nội dung. Hiện nay, chúng ta có 2 cách tạo nội dung là trực tuyến (online), có kết nối với mạng Internet và offline (ngoại tuyến), không cần kết nối với mạng Internet. Những hệ thống như hệ thống quản trị nội dung học tập (LCMS – Learning Content Management System) cho phép tạo và quản lý nội dung trực tuyến. Các công cụ soạn bài giảng (authoring tools) giáo viên có thể cài đặt ngay trên máy tính cá nhân của mình và soạn bài giảng. Với những nước và khu vực mà cơ sở hạ tầng mạng chưa tốt thì việc dùng các công cụ soạn bài giảng là một sự lựa chọn hợp lý. Một hệ thống tạo nội dung mềm dẻo thường cho phép kết hợp giữa soạn bài giảng online và offline

Với các trường và cơ sở có quy mô lớn cần phải quản lý kho bài giảng lớn và muốn chia sẻ cho các trường khác thì phải nghĩ đến giải pháp kho chứa bài giảng. Kho chứa bài giảng này cho phép lưu trữ, quản lý thông tin về các bài giảng (thường dùng các chuẩn về metadata của IEEE,IMS, và SCORM). Hơn nữa, thường có engine tìm kiếm đi kèm, tiện cho việc tìm kiếm các bài giảng (hoặc tổng quát hơn là đối tượng học tập). Đôi khi các LCMS cũng đủ mạnh để thực hiện việc quản lý này hoặc cũng có các sản phẩm chuyên biệt cho nhiệm vụ này (chẳng hạn các sản phẩm của Harvest Road, http://www.harvestroad.com).

Các chuẩn/đặc tả là một thành phần kết nối tất cả các thành phần của hệ thống e-Learning. LMS, LCMS, công cụ soạn bài giảng, và kho chứa bài giảng sẽ hiểu nhau và tương tác được với nhau thông qua các chuẩn/đặc tả. Chuẩn và đặc tả e-Learning cũng đang phát triển rất nhanh tạo điều kiện cho các công ty và tổ chức tạo ra ngày càng nhiều sản phẩm e-Learning, và người dùng có rất nhiều sự lựa chọn.

Chúng tôi sẽ trình bày các phần tiếp theo dựa trên cách tiếp cận này. Chúng tôi sẽ giải thích kĩ hơn tất cả thành phần của hệ thống cũng như đưa ra các công cụ cần thiết để các bạn có thể áp dụng ngay vào việc đào tạo của mình.

7) Học tập kết hợp

Phần này nhằm trả lời câu hỏi liệu e-Learning có thể thay thế được cách học truyền thống?

Câu trả lời là e-Learning không thể thay thế hoàn toàn cách học truyền thống. Chúng ta sẽ lấy thí dụ thông qua một công ty. Công ty Quality Learning Inc cung cấp các cua đào tạo về IT và truyền thông. Mười năm trước công ty chỉ áp dụng cách đào tạo truyền thống là dựa trên lớp học, có sự hướng dẫn của giáo viên. Nhưng đến 1997, công ty chuyển sang áp dụng online learning.

Họ nhận ra rằng e-Learning thuần tuý không phải là một gải pháp hoàn hảo và số học viên của họ đã giảm đáng kể. Đó chính là nguyên nhân tại sao họ kết hợp cả hai cách học thành một mô hình gọi là Blended Learning Model.

Họ cung cấp nhiều dịch vụ khác nhau và Open Learning Center là phần chính của giải pháp. Trong những trung tâm này, học viên có thể gặp các học viên khác, tham gia các buổi thảo luận, và trao đổi các thắc mắc với giao viên. Nó là sự kết hợp của:

- Online và offline learning

- Nhiều định dạng bài học khác nhau (điện tử, giấy)

- Formal và informal learning

- Học đồng bộ và không đồng bộ

Có thể tóm tắt như hình dưới đây:

Như vậy, chúng ta phải kết hợp cả hai cách học tập: e-Learning và truyền thống để đem lại hiệu quả cao nhất cho học viên. Giải pháp kết hợp này được gọi là BLENDED SOLUTION.

Chúng tôi phân ra thành các kiểu trao đổi thông tin như sau:

Kiểu trao đổi này thường diễn ra giữa :

Học viên với học viên

Học viên với giáo viên

Giáo viên với học viên

Một số ví dụ:

E-mail: gửi e-mail tới bạn học hoặc cho giáo viên

Chia sẻ màn hình: chia sẻ ứng dụng MS Word, trao đổi dựa trên một văn bản Word

 Một - Nhiều

Kiểu trao đổi này thường diễn ra giữa :

Giáo viên với các học viên

Học viên với các học viên khác

Một số ví dụ:

Chat: giáo viên giảng giải một vấn đề gì đó cho các học viên thông qua chat

Video Conference (Hội thảo dựa trên video): giáo viên giảng giải một vấn đề gì đó cho các học viên dựa trên các phần mềm hỗ trợ video conference

Chia sẻ màn hình (Screen Sharing): sử dụng mạng giúp học viên học tập bằng cách xem các slides PowerPoint hoặc các trang web được trình chiếu trực tiếp

Diễn đàn: giáo viên đưa câu hỏi lên diễn đàn yêu cầu các học viên trả lời

E-seminar: các bài giảng hoặc thuyết trình được đưa qua mạng Internet

 Nhiều - Một

Kiểu trao đổi này thường diễn ra giữa :

Các học viên với giáo viên

Các học viên với một học viên

Một số ví dụ:

Diễn đàn: các học viên trả lời các câu hỏi do giáo viên đưa lên diễn đàn

Kiểu trao đổi này thường diễn ra giữa :

Các học viên với các học viên

Các học viên với các học viên và giáo viên

Một số ví dụ:

Hội thảo video hai chiều: đây là lớp học ảo, giáo viên giải thích cho học viên về một vấn đề mới và học viên có thể đặt câu hỏi ngược lại cho giáo viên thông qua hệ thống hội thảo video hai chiều

Một câu hỏi tự nhiên đặt ra là những phần mềm nào có thể giúp bạn thành công trong lĩnh vực đầy mới mẻ e-Learning? Trong phần này chúng tôi sẽ giới thiệu các loại sản phẩm khác nhau, có thể giúp bạn phát triển nội dung e-Learning, tương tác với học viên, quản lý quá trình học tập của học viên. Các bài giới thiệu sẽ được minh hoạ thông qua ví dụ các sản phẩm thông dụng trên thị trường.

Công cụ tạo website trực quan hoặc chỉ là bộ soạn thảo HTML đơn giản sẽ là công cụ hữu ích để tạo các trang web. Tuy nhiên, nó sẽ không phải là cách nhanh nhất vì bạn đòi hỏi phải biết các kiến thức cơ bản về lập trình.

Công cụ tạo bài giảng điện tử đắt tiền hơn nhưng rất phù hợp cho những người phát triển bài giảng không có kiến thức sâu về IT. Ngoài ra, một số công cụ cũng giúp chúng ta xuất ra các bài giảng theo định dạng tuân theo chuẩn SCORM, AICC.

Rất nhiều nội dung của e-Learning là liên quan tới IT. Dùng các hoạt hình và các mô phỏng sẽ giúp nâng cao hiệu quả học ập một cách rõ rệt. Những công cụ này giúp bạn tạo các hoạt hình và các mô phỏng mà không đòi hỏi nhiều kiến thức tin học.

 Công cụ tạo bài thi

Trong học tập rất cần có các bài kiểm tra để biết sự tiến bộ của học viên và là một phương pháp tốt để đánh giá quá trình học tập. Hiện tại, có những sản phẩm tốt giúp bạn tạo ra các bài kiểm tra nhanh chóng và tiện lợi.


QuestionMark

Công cụ chat

Trao đổi thông tin đóng vai trò rất quan trọng trong học tập. Những công cụ nào giúp bạn đưa chức năng chat vào trong môi trường e-Learning của bạn? Phần này hi vọng giúp bạn trả lời thắc mắc này.

Trao đổi thông tin theo kiểu bất đồng bộ có thể sẽ rất hữu ích cho các học viên. Vậy những công cụ gì giúp bạn tạo các diễn đàn giao diện đẹp, có khả năng quản lý tốt?

Tên gọi cho những sản phẩm loại này thay đổi thường xuyên: hội thảo trên mạng(Web Conferencing),lớp học ảo (virtual classrooms), e-seminar, webminar...Làm cách nào bạn có thể cung cấp các tính năng như chia sẻ màn hình, trình diễn trên web, thực hiện audio/video conference? Chúng tôi sẽ giới thiệu một số công cụ như vậy trong phần này.

Những công cụ nào hiện có có thể giúp bạn quản lý quá trình học tập của học viên, và quản lý nội dung học tập? Người ta còn gọi chúng là LMS (Learning Management System) và LCMS (Learning Content Management System).

 Công cụ tạo bài trình bày có multimedia

Chúng tôi giới thiệu tới các bạn một số phần mềm giúp các bạn tạo các bài trình bày PowerPoint có multimedia và đưa bài trình bày đó trên mạng.


Macromedia Breeze
1) Công cụ soạn bài điện tử

Là các công cụ giúp cho việc tạo nội dung học tập một cách dễ dàng. Các trang web với tất cả các loại tương tác multimedia (thậm chí cả các bài kiểm tra) được tạo ra dễ dàng như việc tạo một bài trình bày bằng PowerPoint. Với loại ứng dụng này bạn có thể nhập các đối tượng học tập đã tồn tại trước như text, ảnh, âm thanh, các hoạt hình, và video chỉ bằng việc kéo thả. Điều đáng chú ý là nội dung sau khi soạn xong có thể xuất ra các định dạng như HTML, CD-ROM, hoặc các gói tuân theo chuẩn SCORM/AICC.

 Phân loại

Có một sự khác biệt giữa công cụ tạo bài điện tử và công cụ lập trình. Để nắm vững, sử dụng tốt được công cụ soạn bài yêu cầu ít kiến thức chuyên môn hơn trong khi đối với các công cụ lập trình bạn cần có các kiến thức tốt về các ngôn ngữ mình định sử dụng. Tuy nhiên, cũng nên lưu ý rằng trong các công cụ soạn bài cũng được chia ra thành các cấp độ khác nhau. Có loại bạn chỉ cần thực hiện các thao tác kéo thả trên màn hình giống như PowerPoint (Lectora là một ví dụ). Có loại bạn đòi hỏi phải có một chút kiến thức về lập trình (lập trình script) hoặc làm việc với các sơ đồ (ví dụ như Authorware).

• 
  Tạo cây nội dung
  
• 
  Tạo các tương tác
  
• 
  Nhập các đối tượng đã tồn tại
  
• 
  Liên kết các đối tượng học tập với nhau
  
• 
  Cung cấp các mẫu tạo cua học nhanh chóng, thuận tiện
  
• 
  Sử dụng lại các đối tượng học tập
  
• 
  Tạo các bài kiểm tra
  
• 
  Xuất ra các định dạng khác nhau
  
• 
  Cung cấp khả năng phát triển các tính năng cao cấp thông qua lập trình
  

Công cụ loại này không có hạn chế nào cả. Tất cả các mô hình học tập có thể sử dụng được, tất cả các loại tương tác có thể xây dựng được. Ngoài ra, các đối tượng học tập khác như các hoạt hình (được tạo bằng các công cụ khác) có thể được tích hợp.

 Thuận lợi và bất lợi

Ví dụ

Mô phỏng là quá trình "bắt chước" một hiện tượng có thực với một tập các công thức toán học. Các chương trình máy tính có thể mô phỏng các điều kiện thời tiết, các phản ứng hoá học, thậm chí các quá trình sinh học. Môi trường IT cũng có thể mô phỏng được. Gần với mô phỏng là hoạt hình (animation). Một hoạt hình là sự mô phỏng một chuyển động bằng cách thể hiện một tập các ảnh, hoặc các frame. Có những công cụ hoàn hảo dùng cho việc tạo các hoạt hình và các mô phỏng của môi trường IT. Với các công cụ như vậy, bạn có thể ghi và điều chỉnh các sự kiện diễn ra trên màn hình máy tính. Với hoạt hình chỉ là ghi lại các sự kiện một cách thụ động, tức là học viên chỉ xem được những hành động gì diễn ra mà không thể tương tác với các hành động đó. Với công cụ mô phỏng bạn có thể tương tác với các hành động.