Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti
tải về 1.25 Mb.
|
|
Ushbu ketma – ketlik “Ma’naviyat saboqlari” darsi mashg’ulotlariga juda qo’l keladi. Bunga sabab, ushbu jarayonda ommaviylik bilan oshkoralikka keng yo’l berilgan. III - BOB. MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASALARIDA “MA’NAVIY SABOQLARI” MASHG’ULOTLARINI OLIB BORISH AMALIYOTI 3.1. “Ma’naviyatli odam kim?” mavzusi bo’yicha “Ma’naviyat saboqlari” mashg’ulotlarini olib borish texnologiyasi 
Ma’lumki, maktabgacha ta’lim tashabbuskor, ijtimoiy faol, ma’naviy jihatdan boy shaxsni shakllantirishning birinchi pog’onasidir. Yoshlarimizni yuksak ma’naviyatli bo’lib shakllanishiga davlatimiz rahbari– Prezidentimiz I.A.Karimov ham doimo e’tibor berib kelmoqda. Fikrimiz dalili sifatida quyidagiga e’tiboringizni qaratamiz: “Ko’p yillik ilmiy kuzatish va tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, inson o’z umri davomida oladigan barcha informasiyaning 70 foizini 5 yoshgacha bo’lgan davrda olar ekan. Bolaning ongi asosan 5-7 yoshda shakllanishini inobatga oladigan bo’lsak, aynan ana shu davrda uning qalbida oiladagi muhit ta’sirida ma’naviyatning ilk ko’rtaklari namoyon bo’la boshlaydi” [2. 53 - b]. Prezidentimizning ushbu fikri bevosita MTM ga va ularning oila muhiti bilan aloqasiga bog’liqdir, chunki MTM ning o’rta, katta va maktabga tayyorlov guruhlarida 5-7 yoshli bolalar tarbiyalanadilar. Bolalarning intellektual salohiyatlarining va ma’naviy saviyasi shakllanishining dastlabki bosqichi ham xuddi ana shu yoshdan boshlanadi. MTMsi ta’lim – tarbiyasiga qo’yilgan Davlat talablari (“Ta’lim to’g’risida”gi Qonunning 10 va 11 hamda 4 - 9 moddalari, “Barkamol avlod” yili Davlat dasturi, YuNESKO tomonidan 1997 yilgi “Maktabgacha ta’lim” atamasini uzluksiz ta’lim tizimi tarkibiga kiritilishi, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va shu kabilar) va “Maktabgacha ta’lim” konsepsiyasida ham yangi pedagogik texnologiyalarini qo’llashlarga e’tibor qaratilgan. Ushbu talablarni va ulargan mos zamonaviy texnologiyalarni MTM ga keng joriy etish maqsadida “Ma’naviyat saboqlari” ruknidagi darslar majmuasini ishlab chiqdik. Ular mavzulari va ularni olib borishga qisqacha tavsiyalar mazkur ishimizning 2.2 - qismida ma’lumot berilgan edi. Quyida ana shunday rukndagi dars mashg’ulotlaridan “Ma’naviyatli odam kim?”, degan mavzu ishlanmasini keltiramiz. Buning uchun dastlab ushbu mavzuga mos darsning oldindan loyihalashtirilgan texnologik xaritasini keltiramiz. “Ma’naviyatli odam kim?” mavzusini o’rganish bo’yicha oldindan loyihalashtirilgan texnologik xarita
Endi texnologik xaritada ko’rsatilgan jihatlar asosida mashg’ulot bayoniga o’tamiz. 1. Tashkiliy qism: Jizzax shahar Jizzax shahri, “Orzu” bolalar bog’chisidagi “maktabga tayyorlov” guruhida mashg’ulot o’tkazish rejalashtirilgan edi. Bolalarni jihozlangan xonaga taklif qilindi (Xona dars mavzusiga moslab o’quv materiallari va vositalari bilan jihozlangan hamda xona to’laligicha mashg’ulot o’tkazishga taxt qilib qo’yilgan edi). Ularga tayyorlangan joylar bo’yicha kichik guruhlar tashkil qilindi (Bu yerda har kim o’z do’stlari bilan o’tkazishi taklifi berildi). Tarbiyachi tomonidan mashg’ulot mazmuniga mos rasmlar va boshqa tarqatma materiallar har bir guruh stoliga, o’zlariga mos belgilar bilan qo’yib chiqildi. Guruhga qo’yilgan belgilar va guruh nomlari ularga tushuntirildi. Shuningdek, mashg’ulot paytidagi tartib intizom ham tushuntirildi. 2. Mavzuni e’lon qilish bosqichi: “Ma’naviyatli odam kim?” degan mavzu oldindan katta qog’ozga yozib qo’yilgan edi. Uni hammaga ko’rinadigan joyga, tarbiyachi yaqinroq joyga osib qo’ydi va uni tarbiyachi bolalarga hamma eshitadigan ovozda o’qib berdi. Bunga sabab hamma o’quvchilar ham hali o’qishni bilmaydi. 3. Maqsad va vazifalarni bayon qilish bosqichi: Maqsad: Bolalar ongiga “Ma’naviyatli odam kim?” va “Ma’naviy qashshoq odam kim”, ekanligini singdirish. Vazifalar: Ezgulikka xos odamlar qanday odamlar va yovuzlikka xos, ya’ni turli illatlarga ega bo’lgan odamlar qanday odamlar bo’lishligi bolalar ongiga singdirish. 4. O’quv jarayonining mazmuni: Bu holatda tarbiyachi oldindan tayyorlab olgan rejasi bo’yicha ezgulikni ifoda etadigan ma’lumotlarni bolalarga yetkazadi. Ular tartibi alfavitga asosan olib borilsa yaxshi bo’ladi. Keyin yovuzlikka oid ma’lumotlar, ya’ni illatlarning mazmun – mohiyati bayon qilinib, ular ezgulikka oid mos ma’lumotlar bilan taqqoslanib o’rgatilsa bolalar ongida chuqur saqlanib qoladi. Endi ma’lumotlar bayoniga o’tamiz. Vatan – kishilarning yashab turgan uyi, ularning ajdod va avlodlari, tug’ilib o’sgan joyi, hududi, mamlakati, shahri, mahallasi. Vatanparvarlik – bu insonning uyiga, o’z mahallasiga, o’z Ona zaminiga, yurtiga bo’lgan muhabbati, uni sevish, e’zozlash, Vatan ravnaqiga o’z hissasini qo’shishiga erishishi borasidagi faoliyati. Intizomli kishi – bunday odamlar turmush qoidasiga ongli ravishda munosabatda bo’ladi. Ular xoh bog’chada bo’lsin, xoh maktabda bo’lsin, xoh boshqa jamoat tashkilotlari yoki muassasalarida bo’lsin o’z faoliyatida aniq va intizomli bo’lib, o’z burch va vazifalariga, jamoat topshiriqlariga mas’uliyat bilan qaraydi. Madaniyat – shaxs xulq – atvori, muammosi va hatti – harakatlarining ma’lum ketma – ketlik asosidagi shakllangan tizimdir. Ma’naviyat –insonning ongi, aqliy qobiliyatini, ruhiy kechinmalarini yaxshiliklarga, ezgu niyatlarga to’la qalbini ifodalovchi ko’p qirrali faoliyati natijalari majmuasining ifodasidir. Ma’rifat – odamlarga bilim berish, ko’nikma va malaka hosil qildirish demakdir. Odamiylik – odob me’yorlaridan biri bo’lib, odamlarga kundalik hayotda insonparvarlik munosabatida bo’lishlikdir. Odob – insonda bolalikdan boshlanib, to ma’naviy kamolotgacha yetaklab boruvchi harakatlantiruvchi kuch. Oriyat – or – nomusdan tashqari izzat – nafs, qadr tuyg’usidir. Yaxshilik – odamdagi chinakam insoniylik bo’lib, u xalqimizning insonparvarlik qarashlari va quvonchlarini ifodalovchi insoniylik tuyg’usi. Endi bayon qilgan tushunchalarning qarama – qarshi ma’nosiga e’tibor beraylik. Vatanga xiyonat - eng xavfli, og’ir jinoyat hisoblanadi va u hyech qachon kechirilmaydi. Unday odamlarni sotqin yoki xiyonatkor, deb ham yuritiladi. “Sotqinga o’lim”, degan xitoblar ham xalqimizning umumiy va xulosaviy fikridir. Vatan ravnaqini ko’ra olmaslik–vatandoshlarimizning jangarilarga aylanib, Vataniga, Vatandoshlariga qo’l ko’tarib, qo’poruvchilik bilan shug’ullanib, yurtimiz ravnaqi va xalq farovonligini ko’ra olmaslik faoliyatidir. O’ylab ko’rish kerak! Xalqimiz vatanparvarga qanday qaraydi, xalq dushmaniga qanday qaraydi? Tartibsiz kishi – bunday odamlar qandaydir yo’l bilan kunini o’tkazsa bo’ldi, ular uchun muhim narsaning o’zi yo’q, faqatgina o’zini o’ylaydi. Tartibsizlik ham yomon illat. U jamiyat va umummanfaat qoidasiga ziddir. Intizomli kishilar ko’pligi uchun ham jamiyat taraqqiyoti barqaror. Madaniyatsizlik – bu kishining har xil illatlarga ruju qo’ygan kishi faoliyati bo’lib, ular o’z oilasiga ham, jamoasiga ham va hattoki davlatiga ham befarq odamlardir. Ishlarni qo’pollik bilan, ta’na bilan bitirishni yaxshi ko’radilar. Ular madaniyatli kishilardan juda uzoq. Ma’naviyatsizlik – bu “Ma’naviy qashshoqlikdir”. Bunday odamlar savodsiz bo’ladi, ularga ixtiyoriy bir savobni “Obi hayot” desangiz ham ishonaveradi. Ular jamiyat uchun xavflidir. Ma’rifatsiz – qalbida ezgu niyati yo’q kishidir. Ular nima qilayotganini, oxiri nima bilan tugashini bila olmaydi, chunki ularning dunyoqarashi juda tor bo’ladi. Ular ma’rifatli kishilarning aksidir. Yovvoyilik – kishidagi insonlarga bo’lgan hurmatsizligi, ishonchsizligi, nokamtarligi, qo’polligi, kishilarni o’ziga yaqinlashtirmasligi kabi illatlarning majmuasi. Yovvoyi odamda odamiylik xislati hyech ham bo’lmaydi. Odobsizlik – kishining xulqiy go’zalligini yo’qotuvchi faoliyat. U jamoadagi, oiladagi sog’lom muhitni yo’qotuvchi vosita yoki asos hamdir. Odobsiz kishidan xalq ham, oilasi ham bezor. Oriyatsiz – bunday kishilar o’zlari va oilalarining izzat – nafslarini, qadrlari bilan hisoblashmaydilar, qadr – qimmat haqida o’ylamaydilar ham, shuningdek, o’zlarining ham qadrlarini bilmaydilar. Oriyatsiz kishi manqurt hamdir. Ularda or bo’lmaydi. Yomonlik – bu odamning boshqa odamlarga nisbatan qiladigan yovuzligi va hattoki o’ziga ham. Ularning ichi qora bo’ladi, doimo burovga yomonlik qilishni ko’zlab ish tutadi. Yomonlik illatlar ichida eng yomon illatdir. Yomonlik o’z egasini tanazzulga uchratadi. Yomonlik ayrim hollarda yaxshilikni ham “yerga kirgizib yuboradi”. Ushbu jarayonni, ya’ni ma’lumotlar ketma – ketligini juda ko’plab davom ettirish mumkin. Ammo vaqt chegarasi bo’lganligi sababli ularni hozircha vaqtincha to’xtatib olamiz va mashg’ulotning davomini kichik guruhlardagi bolalarni jalb qildirib olib boramiz. Kichik guruhlar nomlari bor. Ular: birinchi kichik guruh – “VATANPARVAR”, ikkinchi kichik guruh – “MADANIYAT”, uchinchi kichik guruh – “MA’RIFAT”, to’rtinchi kichik guruh – “MA’NAVIYAT” va beshinchi kichik guruh “ORIYAT”. Hurmatli bolajonlar ma’naviyat – ma’rifatga tegishli ba’zi bilimlarga ega bo’ldingiz va bu haqda oldindan ham tushunchaga egasizlar, endi sizlar bilan birgalikda ma’naviyatlilik va ma’naviyatsizlilik haqida savol – javob o’tkazsak rozimisizlar, deb bolalarga murojaat qilinadi va savol – javob boshlanadi. Bunda murabbiy yoki tarbiyachi savolni o’qiydi va qo’l ko’tarib savolga javob berishga ruxsat so’ragan guruhga ruxsat beriladi. Agarda javobni to’ldiruvchilar bo’lsa, ularga ham ruxsat beriladi. Javoblar uchun maxsus blanka qilinib, javoblar unga qo’shimchalar belgilanib boriladi. Har bir savolga 4 balgacha qo’yiladi. Jami yig’iladigan ball 100 ga teng bo’ladi.
“MA’NAVIYAT” guruhi–baynalminalchilik, yangilikka intiluvchanlik, donishmandlarimiz o’git va maslahatlariga amal qilishlik. 6 – savol: Barkamol inson qanday bo’lishi kerak? Javob: “MA’RIFAT” guruhi – erkin fikrlaydigan bo’lishi kerak, ongli yashaydigan bo’lishi kerak, o’ziga mustaqil va ma’naviyatli odam bo’lishi kerak. 7 – savol: Ong nima? Javob: “MA’RIFAT” guruhi – Ong ham, aql ham odam miyasining mahsuli. Odamning ongi juda ko’p narsa va xodisalarni bilish quvvatiga ega. 8 – savol: O’zbek xalqining o’ziga xosligi nimada? Javob: “ORIYAT” guruhi – o’zbek xalqi o’zligini biladi. Ularning niyati toza, iligi to’q. Mehmondo’st, bag’ri keng. O’zbek xalqining palagi toza, ota – bobolari tomonidan qoldirilgan merosni avaylab – asraydi va qadrlaydi, inson qadr – qimmatini biladi. O’zbek xalqi o’zining mustaqil ekanligidan g’ururlanib, faxrlanib yashaydi. 9 – savol: “Tolibonlar” kimlar? Javob: “MA’NAVIYAT” guruhi – bu guruh Afg’onistonda bo’lgan, ular hokimiyatni egallashga harakat qiladi. Ular urushlarni yaxshi ko’radi. Ular xalq umumiy manfaatining dushmanlaridirlar. 10 – savol: “Da’vatchilar” kimlar? Javob: “MA’RIFAT” guruhi – “Da’vatchilar” targ’ibot – tashviqot qiluvchilarga o’xshaydi-yu, ammo ularning asosiy maqsadi chiroyli so’zlar bilan ayrim irodasi bo’sh hamyurtlarimizni yo’ldan urishga va ular tufayli o’z g’arazli maqsadlarini amalga oshirishga harakat qilishdir. 11 – savol: Dinlararo bag’rikenglik nima? Javob: “MA’NAVIYAT” guruhi – bu xilma – xil dinlarning bitta joyda, bitta hududda tinch – totuvlikda yashashidir. 12 – savol: Ma’naviyat so’zining lug’aviy ma’nosini bilasizmi? Javob: “MA’NAVIYAT” guruhi – “Ma’naviyat” so’zi asli arabcha so’z bo’lib, uning mazmuniy ma’nosi “ma’ni”, “ma’no”ni anglatadi. 13 – savol: Vatanparvarlik deganda nimani tushunasiz? Javob: “VATANPARVAR” guruhi – “Vatanni sevmoq - iymondandur”, “Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir”, “Hamma uchun eng ulug’ Vatan – bu uning Ona Vatani”, “Hamma uchun eng go’zal shahar – bu uning Ona shahri” va hakozo. Demak, Vatanparvarlik ona zaminga muhabbat, uni sevish, e’zozlash, ardoqlashdir. 14 – savol: Ma’naviyat nimada o’z ifodasini topadi? Javob: “MA’RIFAT” guruhi – Ma’naviyat jamiyatning ma’naviy boyliklarida o’z ifodasini topadi. U asta – sekin to’planib, sayqal topib uyg’unlashib boradi. 15 – savol: Barkamol insonni shakllantirishda asosan qanday g’oyalardan foydalangan ma’qul? Javob: “ORIYAT” guruhi – tarbiya jarayonida quyidagilardan asosiy g’oyalar sifatida foydalangan ma’qul: Vatanparvarligu insonparvarlikdan; erkinligu mustaqillikdan; milliy iftixoru g’ururdan; mehnatsevarligu halollikdan; imon – e’tiqodligu odillikdan; axloqiy pokligu hurfikrlilikdan; birodarligu baynalminalchilikdan; bilimligu onglilikdan; taraqqiyparvarligu tashabbuskorlikdan va shu kabilardan foydalaniladi. Каталог: uploads -> books books -> Tầm Quan Trọng Của Tâuhid & Sự Nguy Hiểm Của Bùa Ngải ] Tiếng Việt Vietnamese فيتنامي [ books -> Imam Muhammad Bin Abdul-Wahab books -> Chữa Bệnh Bằng Những Lời Niệm Chú Từ Qur’an Và Sunnah books -> حصن المسلم Husnun Al- muslim books -> Bạn Biết Gì Về Shi’ah (Shiite – Si-ai)? books -> Riyadh Saaliheen (Những Ngôi Vườn Của Những Người Ngoan Đạo) Chương Sabr (Kiên Nhẫn) books -> Ương Haj Các Sai Sót Khi Hành Hương Haj books -> Dịch Thuật: Abu Hisaan Ibnu Ysa books -> Kế Hoạch Cho Gia Đình 30 dự án hữu ích cho cá nhân, gia đình và cộng đồng trong tháng Ramadan books -> Imam Muhammad Bin Abdul-Wahab Tiểu sử và sự tuyên truyền của ông tải về 1.25 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|
o’pol, illatlarga boy odamlar to’g’risida ham fikr bildir-ilib “Ma’naviy qashshoq” odamga ta’rif beriladi va ular ma’naviyatli odam bilan taqqoslanadi.