Thực trạng về kiến trúc, quy hoạch nhà ở đô thị và nông thôn

2. Thực trạng về kiến trúc, quy hoạch nhà ở đô thị và nông thôn

- Về kiến trúc nhà ở:

Các đô thị ở tỉnh phần lớn hình thành từ làng, xã, vì vậy nhà ở sửa chữa, cải tạo tại chỗ là chủ yếu, chất lượng nhà thấp. Phát triển nhà ở đô thị chủ yếu xây dựng tự phát khiến cho kiến trúc cảnh quan đô thị chưa được hài hòa. Mặt khác, từ chỉ giới đường đỏ đến chỉ giới xây dựng thường bị người dân tận dụng làm quán bán hàng, kinh doanh, khiến cho bộ mặt kiến trúc đô thị trở nên không hài hòa, không đồng nhất.

Cùng với sự phát triển của kinh tế xã hội, nhà ở đô thị dần dần được chỉnh trang, cải tạo và xây dựng mới với quy mô và chất lượng tốt hơn (nhà bê tông cốt thép, nền gạch hoặc xi măng). Cho đến nay, nhiều nhà ở tại một số đô thị như thành phố Bến Tre, thị trấn Mỏ Cày, thị trấn Bình Đại, thị trấn Chợ Lách, thị trấn Ba Tri... đã được xây dựng kiên cố và bán kiến cố. Nhà ở tại các đô thị hầu hết là do người dân tự đầu tư xây dựng. Tuy nhiên, do năng lực tài chính, mục đích sử dụng và trình độ thẩm mỹ về kiến trúc nhà ở của mỗi chủ sở hữu nhà khác nhau đã tạo nên kiến trúc nhà ở đô thị không có sự thống nhất về quy mô, hình thức và quy cách. Các khu nhà ở do dân tự đầu tư xây dựng thể hiện sự chắp vá, đủ mọi hình khối, đường nét, màu sắc.

Ngoài ra, nhà ở đô thị tỉnh Bến Tre còn có sự đan xen giữa những nhà ở của khu dân cư trên đất bằng với những nhà ở của khu dân cư ven sông rạch tại các đô thị, do vậy không đồng nhất về cảnh quan, đồng thời gây ô nhiễm môi trường cho các đô thị. Tuy nhiên, nếu có sự đầu tư nghiên cứu quy hoạch thì những nhà ở này sẽ là một nét đặc trưng riêng cho đô thị tỉnh. Có thể nói, kiến trúc nhà ở đô thị do dân tự xây dựng trong nhiều thập kỷ qua vốn đã lạc hậu nay đã trở nên bức bối cho sự phát triển không gian đô thị.

Để khắc phục tình trạng trên, Nhà nước khuyến khích mô hình phát triển nhà ở theo dự án. Mô hình này nhằm mục đích tạo dựng những khu nhà ở có quy mô, đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, tiết kiệm đất đai, thống nhất cơ bản về quy cách và hình thức kiến trúc nhà ở. Do vậy, thời gian tới Bến Tre cần có các chính sách cụ thể nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia phát triển nhà ở theo hình thức này.

- Về quy hoạch xây dựng đô thị:

Hầu hết các đô thị của tỉnh trước đây đều hình thành từ các làng xã, lúc đó chưa có quy hoạch xây dựng. Các đô thị loại V của tỉnh cũng được phát triển từ trung tâm huyện lỵ hoặc trung tâm cụm xã. Việc phát triển đô thị tự phát như trên đã tạo nên các khu vực lai tạp, đan xen giữa thành thị và nông thôn khiến cho việc lập và triển khai quy hoạch xây dựng đô thị sau này gặp rất nhiều khó khăn. Khắc phục những tồn tại nêu trên, thời gian gần đây, tỉnh đã có những cố gắng lớn trong việc lập và triển khai quy hoạch xây dựng các đô thị tạo tiền đề để lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhằm khai thác tốt quỹ đất để phát triển đô thị.

Đến nay, phần lớn các đô thị của tỉnh đã có quy hoạch chi tiết xây dựng trung tâm đô thị, tạo nhiều thuận lợi cho công tác quản lý quy hoạch kiến trúc nhà ở đô thị. Hầu hết các đô thị trên địa bàn đã có quy hoạch chi tiết 1/2000, một số khu vực phát triển mạnh về kinh tế đã triển khai quy hoạch chi tiết 1/500, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nhà ở phù hợp với quy hoạch. Tuy nhiên, các đô thị này chưa có thiết kế đô thị làm cơ sở triển khai xây dựng và quản lý nhà ở trên từng tuyến đường trong đô thị.

b) Khu vực nông thôn

- Về kiến trúc nhà ở:

Kiến trúc nhà ở nông thôn của tỉnh mang đậm đặc trưng của tập quán liền canh liền cư, do vậy phần lớn nhà ở nông thôn là loại nhà vườn xen kẽ đất nông nghiệp, phân bố dọc theo các truyến đường hiện hữu. Chủ yếu là kiểu nhà ở truyền thống được xây dựng từ các vật liệu địa phương mang nét đặc trưng của khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Chỉ có số ít là dạng nhà phố liền kề thấp tầng bám theo mặt đường, mặt phố, và tập trung tại khu vực phát triển mạnh về thương mại, dịch vụ và các trung tâm thị tứ trên địa bàn.

Nhìn chung kiến trúc nhà ở nông thôn Bến Tre còn đơn giản, chủ yếu được xây dựng ở dạng bán kiên cố, nhà tạm và nhà đơn sơ, trong đó nhiều nhà ở chưa đảm bảo các điều kiện về an toàn. Trong thời gian tới, cần phải căn cứ vào điều kiện khí hậu, địa hình, môi trường tự nhiên và phong tục tập quán của người dân để nghiên cứu, thiết kế kiến trúc nhà ở nông thôn cho phù hợp (ví dụ như loại nhà nhà ven sông, kênh rạch, nhà ven biển), vừa giữ gìn được bản sắc, đặc trưng của vùng sông nước Bến Tre, vừa tiếp thu được những công nghệ, vật liệu xây dựng mới đảm bảo nâng cao chất lượng nhà ở và cuộc sống của người dân khu vực nông thôn. Điều này không những góp phần vào tăng cường công tác quy hoạch, phát triển nhà ở mà còn thúc đẩy tiềm năng du lịch sinh thái, văn hóa tại tỉnh.

- Về quy hoạch xây dựng khu vực nông thôn:

Đối với khu vực nông thôn của tỉnh Bến Tre, đây là nơi chiếm diện tích lớn của tỉnh với phần lớn dân cư tập trung sinh sống bám theo các trục đường, kênh rạch và bám biển. Thời gian đầu các làng xã hình thành từ nhu cầu lập nghiệp của người dân với tập quán liền canh liền cư, do đó hầu hết khu vực nông thôn không có quy hoạch xây dựng. Nhà ở xen cài đất nông nghiệp mặc dù tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ dân thực hiện sản xuất nuôi trồng thủy sản, hoa màu nhưng chỉ mang tính nhỏ lẻ mà chưa đáp ứng được yêu cầu về mặt quy hoạch đất ở, nhà ở nhằm thực hiện phát triển các cụm, khu tập trung sản xuất nông, lâm ngư nghiệp.

Ngoài ra, trong những năm gần đây, kiểu cư trú ven kênh rạch có xu hướng giảm xuống. Người dân từ chỗ quay mặt nhà ra sông nước thì nay quay mặt ra đường lộ, xuất hiện kiểu cư trú “mặt tiền lộ”. Dân mua đất mặt đường, làm nhà đúc nhiều tầng, mái bằng hình ống hoặc nhà trệt hình ống mái tôn để hình thành nên các dãy phố liên tục vài chục căn giống như các thành phố, thị xã khác của Việt Nam. Những người có đất nhà chỉ việc cắt đất xây cất, đa số người chưa có thì mua lô nền đất. Loại nhà này hiện nay xuất hiện ở hầu hết các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, bám theo các trục đường từ quốc lộ đến tỉnh lộ, huyện lộ và đường cấp xã.

Đứng trước thực trạng trên, đòi hỏi công tác quy hoạch phải gấp rút hoàn thiện, kịp thời sắp xếp, định hướng loại hình nhà ở và cư trú phù hợp cho khu vực nông thôn, sao cho đảm bảo hài hòa giữa lối sống hiện đại vừa giữ được lối cư trú truyền thống sông nước.