NGÔ VĂn hưng (Chủ biên) LÊ HỒng đIỆp nguyễn thị HỒng liêN

Đối với HS khá, giỏi cần: Phân biệt nguyên phân và giảm phân theo các tiêu chí ở bảng sau:

Điểm phân biệt	Nguyên phân	Giảm phân
Loại tế bào tham gia
Diễn biến
Kết quả
Ý nghĩa

Rèn luyện kĩ năng quan sát, giúp phát hiện được các kì khác nhau của nguyên phân dưới kính hiển vi và vẽ được các tế bào ở từng kì.

(Thường là dùng tiêu bản có sẵn)
BÀI 21: ÔN TẬP PHẦN SINH HỌC TẾ BÀO

1. Thành phần hoá học của tế bào.

- Nắm được vai trò của 4 nguyên tố chính, đặc biệt nắm được cấu tạo của nguyên tử của C để thấy được vai trò quan trọng của nguyên tử C.

- Phân biệt nguyên tố đại lượng và vi lượng

- Các nguyên tố liên kết với nhau tạo nên các hợp chất vô cơ và hữu cơ.

- Hợp chất vô cơ chỉ nghiên cứu đến vai trò của nước: Do có tính phân cực nên nước có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự sống.

- Các hợp chất hữu cơ như các cacbohidrat, prôtêin và axit nuclêic là các đại phân tử, được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân.

GV hướng dẫn HS phân chia khái niệm cacbohidrat ( đường) theo sơ đồ sau:

§­êng ®¬n Fructoz¬

Galactoz¬

§­êng Saccaroz¬

§­êng ®«i Lactoz¬

Mantoz¬

§­êng ®a Xenluloz¬.

Glicogen

Kitin.

GV cũng có thể hướng dẫn HS ôn tập theo bảng như sau:

(Tương tự với prôtêin, lipit và axit nuclêic).

* Đối với HS khá, giỏi phải hoàn thiện đủ các nội dung của các chất trong bảng. Còn lại chỉ cần hoàn thành nội dung của các chất: Deoxiribozơ

ribozơ, glucozơ

Tế bào là đơn vị cấu trúc, đơn vị chức năng của cơ thể sống. Một tế bào đều có cấu trúc chung gồm 3 phần: Màng, chất nguyên sinh và nhân (hoặc vùng nhân ).

GV hệ thống cấu trúc cho HS nhìn thấy được khái quát cấu trúc tế bào. Tuy nhiên ở chương này chỉ học cấu trúc của tế bào nhân sơ nói chung và cấu trúc của tế bào nhân thực nói chung.

Với mỗi loại tế bào, GV hướng dẫn HS hệ thống hoá bằng bảng hoặc theo sơ đồ

(không có màng nhân)

( có màng nhân)

(Archaea)

( Bacteria)

(không có màng nhân)

vật

(Archaea)

( Bacteria)

(không có màng nhân)

Tế bào nhân sơ

(không có màng nhân)

Tế bào nhân thực

( có màng nhân)

Vi khuẩn cổ

(Archaea)

Vi khuẩn

( Bacteria)

vật

Thực vật

Thành phần	Chức năng
Màng nhày	Bám dính trên bề mặt, chống lại sự thực bào, dự trữ chất dinh dưỡng
Thành tế bào
Màng sinh chất
Mezôxôm
ADN - NST
Ribôxôm
Roi
Lông nhung
Hạt dự trữ
Plasmit

* Các thành phần mezôxôm, lông nhung, hạt dực trữ, plasmit chỉ dành cho HS khá, giỏi

- Nắm chắc vai trò của ATP.

- Quang hợp là quá trình chuyển đổi năng lượng ánh sáng mặt trời thành năng lượng được tích luỹ trong các hợp chất hữu cơ. Quang hợp gồm 2 pha là pha sáng và pha tối.

- Hô hấp là quá trình phân giải các hợp chất hữu cơ cung cấp năng lượng được tích luỹ trong phân tử ATP. Quá trình hô hấp gồm 3 giai đoạn chính: Đường phân, chu trình Crep và chuỗi vận chuyển điện tử.

- Phân tích mối quan hệ giữa quang hợp và hô hấp.

4. Phân bào.

GV ôn lại cho HS kiến thức nguyên phân và giảm phân theo hướng dẫn ở bài 18, 19. Trên cơ sở đó hướng dẫn cho HS so sánh nguyên phân và giảm phân

- Tuy nhiên, khái niệm vi sinh vật trong SGK chưa làm rõ được các nhóm phân loại của vi sinh vật. Do đó GV cần làm nhấn mạnh cho HS hiểu được:

Vi sinh vật không phải là đơn vị phân loại mà là tập hợp một số sinh vật thuộc nhiều giới có chung đặc điểm:

Cơ thể đơn bào ( một số là tập đoàn đơn bào), nhân sơ hoặc nhân thực, có kích thước hiển vi, hấp thụ nhiều, chuyển hoá nhanh, sinh trưởng nhanh và có khả năng thích ứng cao với môi trường sống.

Bao gồm: + Vi khuẩn thuộc giới khởi sinh: vi khuẩn và vi khuẩn cổ

+ Giới nguyên sinh: Động vật nguyên sinh, vi tảo , nấm nhầy.

+ Giới nấm: Vi nấm (nấm men, nấm sợi).
Phần II: - HS cần nắm được 3 loại môi trường nuôi cấy cơ bản trong thí nghiệm. Đó là :

+ Môi trường tự nhiên ( gồm các chất tự nhiên).

+ Môi trường tổng hợp (bao gồm các chất đã biết thành phần hoá học và số lượng)

+ Môi trường bán tổng hợp (bao gồm các chất tự nhiên và các chất hoá học).

Giúp các em hiểu được các kiểu dinh dưỡng, GV yêu cầu hS nghiên cứu mục II.2 ( trang 89, SGK) và hoàn thành vào phiếu học tập sau:

- Căn cứ vào nguồn C và nguồn năng lượng, chia ra thành 4 kiểu dinh dưỡng theo bảng sau :

Phần III: Hô hấp và lên men. Phần này dài và khó, GV cần giảng ngắn gọn cho HS hiểu. Trọng tâm phân biệt hô hấp hiếu khí, hô hấp kị khí và lên men

* Để HS nắm được hô hấp hiếu khí và hô hấp kị khí GV có thể sử dụng hình vẽ mô tả sự sinh trưởng của vi sinh vật trong điều kiện có oxi và không có oxi.

* Đối với HS khá, giỏi cần phân biệt được hô hấp hiếu khí, hô hấp kị khí và hô hấp vi hiếu khí

Phần này GV có thể kẻ bảng để HS dễ phân biệt các hình thức hô hấp và lên men như sau.

Kiểu hô hấp	Chất nhận electron	Sản phẩm	Mức năng lượng	Ví dụ
Lên men	Chất nhận electron cuối cùng là chất hữu cơ đơn giản( VD chất nhận e là axetalđehit đối với lên men rượu etanol)	Chất hữu cơ không được oxi hoá hoàn toàn (VD rượu etanol...)	Khoảng 2%	Nấm men rượu (Saccaromyces..)
Hô hấp kị khí	Chất nhận electron cuối cùng là oxi liên kết (VD hô hấp nitrat thì oxi liên kết trong hợp chất NO3-	Chất hữu cơ không được oxi hoá hoàn toàn tạo ra sản phẩm trung gian	Khoảng từ 20 – 30%	Vi khuẩn phản nitrat hoá ...
Hô hấp hiếu khí	Chất nhận electron cuối cùng là oxi phân tử	CO­2, H2O	Khoảng 40%	Trùng đế giày...

* Cần chú ý ở vi khuẩn khi hô hấp hiếu khí, chuỗi chuyền electron ở trên màng sinh chất, còn ở vi sinh vật nhân thực, chuỗi chuyền eletron diễn ra ở màng trong của ti thể ( Dành cho HS khá, giỏi).

BÀI 23: QUÁ TRÌNH TỔNG HỢP

VÀ PHÂN GIẢI CÁC HỢP CHẤT Ở VI SINH VẬT
Bài này SGK chưa nêu được đặc điểm của 2 quá trình tổng hợp và phân giải các chất ở vi sinh vật. Do đó nhiệm vụ của GV là giúp các em nắm được đặc điểm của quá trình tổng hợp và phân giải các chất ở vi sinh vật. Đồng thời phân tích được mối quan hệ giữa 2 quá trình tổng hợp và phân giải các chất.

GV chỉ hướng dẫn nghiên cứu SGK và trả lời câu hỏi đặc điểm của quá trình tổng hợp và phân giải các chất ở vi sinh vật

- Biết làm sữa chua, muối chua rau quả.

GV cho HS làm trước thí nghiệm, sau đó báo cáo.

Cách tiến hành giống như SGK

- GV cần nhấn mạnh cho HS, sự sinh trưởng của vi sinh vật là sinh trưởng của cả quần thể

- Nắm được đặc điểm của từng pha trong nuôi cấy liên tục và nuôi cấy không liên tục.

* Để HS nắm được những nội dung chính ở từng pha GV yêu cầu HS nghiên cứu nôị dung mục II( SGK trang 100) và hoàn thành vào phiếu học tập sau:

Các pha sinh trưởng	Đặc điểm
Pha tiềm phát ( pha lag)
Pha luỹ thừa (pha log)
Pha cân bằng
Pha suy vong

Các pha sinh trưởng	Đặc điểm
Pha tiềm phát ( pha lag)	- Vi khuẩn thích nghi với môi trường, - Không có sự gia tăng số lượng tế bào, - Enzim cảm ứng hình thành để phân giải các chất.
Pha luỹ thừa (pha log)	- Quá trình trao đổi chất diễn ra mạnh mẽ. - Số lượng tế bào tăng theo cấp số nhân. - Tốc độ sinh trưởng cực đại.
Pha cân bằng	Số lượng tế bào đạt cực đại và không đổi theo thời gian (số lượng tế bào sinh ra tương đương với số tế bào chết đi).
Pha suy vong	Số lượng tế bào trong quần thể giảm dần (do chất dinh dưỡng ngày càng cạn kiệt, chất độc hại tích luỹ ngày càng nhiều).

- Phân biệt được sự sai khác giữa 2 hình thức nuôi cấy này. Đó là trong nuôi cấy liên tục thì không có pha tiềm phát vì trong nuôi cấy liên tục môi trường ổn định, vi khuẩn đã có enzim cảm ứng nên không cần phải làm quen với môi trường.( dành cho HS khá, giỏi)