Toäi nghòch ñöùc thôø phöôïng

1. 
   Thôø ngaãu töôïng.
   

Caàn phaân bieät thôø ngaãu töôïng vaø vieäc toân kính aûnh töôïng. AÛnh töôïng laø nhöõng hình aûnh daãn ñöa tôùi chính Ñaáng maø aûnh töôïng bieåu thò (giaùo lyù coâng giaùo 2129-2132). Vì theá, vieäc toân kính aûnh töôïng khoâng nghòch ñieàu raên thöù nhaát caám thôø ngaãu töôïng.

2. 
   Meâ tín dò ñoan.
   

Töø superstitio (latinh) goàm super-stare, chæ moät ngöôøi ñöùng ruït reø run sôï tröôùc thaàn thaùnh hoaëc quyeàn löïc; hoaëc chæ caùi gì theâm vaøo lieân quan ñeán thaàn thaùnh, hoaëc nhöõng thaùi ñoä gaén lieàn vôùi nhöõng hình thöùc toân giaùo nhö xuaát thaàn. Hy laïp duøng chöõ deisidaimonia chæ thaùi ñoä toân giaùo phaùt sinh töø sôï haõi, keát quaû cuûa doát naùt veà caùc thaàn linh. Toùm laïi Latinh vaø Hy laïp coi meâ tín laø keát quaû cuûa söï sôï haõi cuøng vôùi söï doát naùt, töø ñoù phaùt sinh nhöõng nghi thöùc hoaëc thöïc haønh toân giaùo nhaém thoaùt ra khoûi sôï haõi vaø tìm ñöôïc che chôû cuûa thaàn linh.

Caàn phaân bieät meâ tín vôùi nhöõng nghi thöùc taäp tuïc coù tính caùch bieåu töôïng hoaëc quy öôùc cuûa con ngöôøi, hoaëc vieäc söû duïng caùc khaû naêng sieâu taâm lyù. Khoa hoïc nhìn nhaän nhöõng khaû naêng aáy maëc duø khoâng giaûi thích ñöôïc (v/d: chöõa beänh baèng nieàm tin). Giaùo lyù xeáp loaïi meâ tín nhö sau:

3. 
   Boùi toaùn:
   

4. 
   Ma thuaät:
   

5. 
   Thöû thaùch Thieân Chuùa.
   

6. 
   Phaïm thaùnh:
   

7. 
   Maïi thaùnh (simonie).
   

1. 
   Bieáng treã, lô laø vieäc thôø phöôïng.
   
1. 
   Toân kính caùc thaùnh
   

GIÔÙI RAÊN II

1. 
   Danh Thieân Chuùa
   

Maïc khaûi teân Chuùa ñaït cao ñieåm khi Chuùa Gieâsu daïy caùc moân ñeä Thieân Chuùa laø Cha. Ngöôøi ñaõ goïi vaø keâu caàu Thieân Chuùa baèng danh hieäu laø Cha (Abba) vaø daïy caùc moân ñeä cuõng goïi nhö theá: Laïy Cha chuùng con ôû treân trôøi.

Vieäc toân kính Danh Chuùa môû roäng ñeán danh Con Moät (Pl 2,9-11) vaø chính nhôø Danh aáy maø caùc Toâng ñoà laøm pheùp laï (Cv 4,30). Thaùnh Pheâroâ ñaõ tuyeân xöng döôùi gaàm trôøi khoâng coù Danh naøo khaùc ñaõ ñöôïc ban cho nhaân loaïi ñeå nhôø Danh aáy maø ñöôïc cöùu ñoä (Cv 4,12). Caùc Toâng ñoà vui söôùng vì chòu khoå vì danh Ñöùc Gieâsu Kitoâ (Cv 5,41). Ñoái vôùi Phaoloâ, vieäc rao truyeàn danh Chuùa Gieâsu laø nguyeân nhaân gaây cho ngaøi nhieàu ñau khoå (Cv 9,16). Tuy nhieân Ngaøi chu toaøn söù meänh vì daâng hieán cuoäc ñôøi cho Danh aáy (Cv15,16) vaø saün saøng chòu cheát vì Danh aáy (Cv 21,13).

2. 
   Caùc hình thöùc toân kính
   

1. 
   Tuyeân xöng Danh Chuùa.
   

2. 
   Keâu caàu Danh Chuùa.
   
3. 
   Theà nhaân danh Chuùa.
   

TU nhieàu laàn nhaéc ñeán lôøi theà cuûa Thieân Chuùa trong Cöïu öôùc vaø coi ñoù nhö moät baûo ñaûm cho nhöõng gì Ngöôøi thöïc hieän trong Taân öôùc (Lc 1,73-75). Thö Do thaùi coi ñoù nhö kieåu maãu lôøi theà nhaân loaïi (Dt 6,13-18). Chuùa Gieâsu khoâng heà nhôø lôøi theà ñeå ñaûm baûo cho uy quyeàn, Ngöôøi duøng coâng thöùc rieâng vaø quen thuoäc: “Thaät, Ta baûo thaät anh em..., hoaëc ngöôøi xöa daïy..., coøn Ta, Ta baûo cho anh em.... Chuùa Gieâsu truyeàn cho caùc moân ñeä ñöøng theà (Mt 5,33-37). Thaùnh Giacoâbeâ cuõng töøng nhaéc nhôõ nhö theá (Gc 5,12).

Nhö theá, Chuùa Gieâsu khoâng heà ñaû phaù hoaëc coâng kích lôøi theà, nhöng daïy ñöøng duøng lôøi theà ñeå bieán Thieân Chuùa thaønh phöông theá möu lôïi ích rieâng vaø laøm maát giaù trò ñích thöïc cuûa lôøi theà. Truyeàn thoáng GH döïa treân lôøi daïy cuûa Chuùa Gieâsu khoâng baùc boû lôøi theà nhöng chaáp nhaän vaø daïy neân traùnh theà trong möùc ñoä coù theå.

Toùm laïi, theà laø keâu caàu Thieân Chuùa chöùng giaùm vieäc ta noùi laø ñuùng, ñaõ thöïc söï xaûy ra, hoaëc seõ ñöôïc thöïc hieän nhö ta ñaõ höùa. Ñieàu ñoù coù nghóa laø khi theà, ta muoán Thieân Chuùa chöùng giaùm cho loøng thaønh thaät cuûa ta, ñieàu ta theà hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi ñieàu ta xaùc tín trong thaâm taâm, hoaëc ñieàu ta theà hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi quyeát taâm thöïc hieän trong töông lai.

Bôûi vì theà laø keâu caàu danh Chuùa laøm chöùng cho söï thaät, neân lôøi theà chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän trong söï thaät vôùi yù thöùc, töï do, vaø theo coâng lyù. Do ñoù ñeå thöïc hieän moät lôøi theà caàn coù nhöõng ñieàu kieän sau ñaây:

• 
  Lôøi theà khoâng theå ñöôïc tuyeân theä qua ngöôøi ñaïi dieän
  
• 
  Ñöông söï phaûi coù töï do, hieåu bieát vieäc mình laøm vaø coù traùch nhieäm thi haønh ñieàu theà.
  
• 
  Ñöông söï tin chaéc ñieàu mình noùi laø söï thaät vaø cöông quyeát giöõ lôøi höùa.
  

Vì naïi vaøo danh Chuùa maø theà, neân lôøi theà coù tính boù buoäc ñoái vôùi ngöôøi theà. Söï raøng buoäc coù theå bò huûy boû khi coù nhöõng hoaøn caûnh môùi laøm thay ñoåi noäi dung lôøi theà (v/d: theà cho taøi saûn, nhöng roài ngöôøi theà laâm vaøo caûnh khoán khoù do thaát baïi laøm aên), hoaëc do hoaøn caûnh laøm lôøi theà trôû neân xaáu, hay laøm ngaên trôû vieäc toát hôn, hoaëc khi khoâng coøn muïc ñích hay ñieàu kieän buoäc phaûi theà. Cuoái cuøng khi beà treân chuaån chöôùc hay thay theá.

• 
  Keâu teân Chuùa voâ côù, laáy Danh Chuùa maø ñuøa nghòch.
  
• 
  Theà gian, boäi theà.
  
• 
  Loäng ngoân phaïm thöôïng laø xuùc phaïm ñeán Thieân Chuùa baèng lôøi (than traùch, sæ nhuïc, laêng nhuïc, chöûi ruûa) hoaëc baèng nhöõng haønh vi. Loäng ngoân ñoái vôùi caùc thaùnh.
  



Chuùng ta seõ tìm hieåu: töø ngaøy sabbat trong CU ñeán “ngaøy cuûa Chuùa” trong TU, luaät buoäc tham döï leã Chuùa nhaät vaø luaät nghæ vieäc xaùc ngaøy Chuùa nhaät.

1. 
   Ngaøy Sabbat Do thaùi giaùo.
   

1. 
   Ñnl 5,12-15. Theo quan ñieåm Ñnl, ngaøy sabbat laø ñeå töôûng nhôù bieán coá giaûi phoùng khoûi Ai caäp. Vì theá, ngaøy sabbat laø ngaøy nghæ ngôi cho moïi ngöôøi, keå caû nhöõng noâ leä, nhöõng ngöôøi giuùp vieäc vaø söùc vaät. Nghæ ngôi ñeå con ngöôøi ñöôïc thoaùt khoûi nhöõng raøng buoäc cuûa coâng vieäc, khoûi noâ leä cho vaät chaát. Luaät sabbat hieåu nhö theá raát nhaân ñaïo, noùi leân söï giaûi phoùng con ngöôøi vaø thuï taïo khoûi noâ leä kinh teá vaø xaõ hoäi, vì Thieân Chuùa laø Ñaáng giaûi phoùng moïi ngöôøi.
   
2. 
   Xh 20, 8-11. Theo Xuaát haønh, ngaøy sabbat laø höu leã vôùi yù nghóa töôûng nhôù coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa. Saùch saùng theá vieát: ngaøy thöù baûy Chuùa nghæ ngôi sau khi ñaõ taïo thaønh trôøi ñaát muoân vaät. Vì theá con ngöôøi baét chöôùc Chuùa maø nghæ ngôi ñeå töôûng nhôù coâng trình saùng taïo cuûa Ngöôøi vaø duøng ngaøy ñoù maø thôø phöôïng Thieân Chuùa, Ñaáng laø Thieân Chuùa duy nhaát vaø saùng taïo moïi söï. Ngaøy sabbat cuõng goïi laø ngaøy thöù Taùm, hay ngaøy vónh cöûu höôùng con ngöôøi veà ñôøi soáng vónh cöûu.
   
3. 
   Chuùa Gieâsu ñaõ nhieàu laàn khieån traùch caùc kinh sö vaø Bieät phaùi bôûi nhöõng giaûi thích vuï luaät veà ngaøy sabbat maø boû queân yù nghóa chính yeáu cuûa ngaøy aáy, khieán cho ngaøy sabbat trôû thaønh moät ngaøy naëng neà aùp ñaët treân con ngöôøi. Ngöôøi ñem laïi cho sabbat yù nghóa tinh tuyeàn cuûa noù maø Ñnl vaø Xh ñaõ trình baøy, ñoù laø giaûi phoùng con ngöôøi khoûi moïi raøng buoäc vaät chaát, khoûi kinh teá, xaõ hoäi, ñeå con ngöôøi ñöôïc töï do phuïng söï Thieân Chuùa vaø ñoàng loaïi: “Ngaøy sabbat ñöôïc taïo ra cho con ngöôøi, chöù khoâng phaûi con ngöôøi vì ngaøy sabbat” (Mc 2,27). Chuùa Gieâsu coøn nhaän mình laø chuû ngaøy sabbat vì Ngöôøi laø Thieân Chuùa (Mc 2,28), Ñaáng ñeán giaûi phoùng con ngöôøi.
   

2. 
   Ngaøy Chuùa nhaät Kitoâ giaùo.
   

Vaøo thôøi kyø ñaàu tieân, caùc toâng ñoà vaø giaùo hoäi tieân khôûi vaãn giöõ ngaøy sabbat cuøng vôùi Do thaùi giaùo, vaø con giöõ theâm ngaøy chuùa nhaät. Nhöng sau ñoù, söï maâu thuaãn ñaõ xaûy ra giöõa Do thaùi giaùo vaø caùc Kitoâ höõu, Kitoâ höõu bò ñuoåi ra khoûi hoäi ñöôøng vì nhieàu lyù do. Töø aáy, Kitoâ höõu chæ coøn giöõ ngaøy Chuùa nhaät. Noùi nhö theá ñeå cho thaáy Chuùa nhaät khoâng phaûi phaùt xuaát töø sabbat Do thaùi giaùo, nhöng ñeå hoaøn thaønh ñieàu maø sabbat ñaõ loan baùo.

1. 
   YÙ nghóa ngaøy Chuùa nhaät.
   

• 
  Töôûng nieäm Ñöùc Kitoâ phuïc sinh khai maïc kyû nguyeân cöùu ñoä.
  
• 
  Chieâm ngaém coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa.
  
• 
  Cöû haønh Leã Taï ôn. Hoäi thaùnh ñöôïc Ñaáng Phuïc sinh trieäu taäp quanh Ngöôøi ñeå taï ôn Chuùa vaø gaëp gôõ Ñaáng Phuïc sinh, theå hieän söï hieäp nhaát cuûa coäng ñoaøn nhöõng keû tin vaø bieåu loä coäng ñoaøn Thaùnh Theå, coäng ñoaøn baùc aùi vaø coäng ñoaøn ñöôïc sai ñi.
  
• 
  Höôùng veà ngaøy Quang laâm vôùi Trôøi môùi Ñaát môùi.
  

2. 
   Luaät tham döï Thaùnh Leã.
   

• 
  Tham döï troïn veïn,
  
• 
  Tham döï baèng hieän dieän theå lyù.
  
• 
  Tham döï tích cöïc vôùi loøng soát saéng.
  

• 
  Tham döï cuøng coäng ñoaøn (hieäp thoâng), neân toát nhaát laø taïi giaùo xöù cuûa mình.
  

• 
  Neáu ôû xa khoâng coù nhaø thôø, khoâng coù linh muïc cöû haønh. Cöû haønh phuïng vuï Lôøi Chuùa vaø röôùc leã.
  
• 
  Nhöõng ngöôøi beänh, phuï nöõ coù thai gaàn ngaøy sinh hoaëc môùi sinh,
  
• 
  Nhöõng ngöôøi coù nghóa vuï: ñi xa thaêm cha meï, nuoâi cha meï, chaêm soùc beänh nhaân, tieáp cöùu naïn nhaân, caûn trôû do ngheà nghieäp.
  

3. 
   Luaät buoäc kieâng vieäc xaùc
   

Laøm vieäc vaøi giôø khoâng maéc toäi.

Ñöôïc pheùp laøm vieäc do nhu caàu caáp baùch, laøm nhöõng coâng vieäc dòch vuï coâng ích vaø an sinh xaõ hoäi.

Ngoaøi nhöõng tröôøng hôïp aáy, caàn coù pheùp cuûa Ñaáng Baûn quyeàn.



GIÔÙI RAÊN IV

“Ngöôi haõy thôø cha kính meï, nhö Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa ngöôi ñaõ truyeàn cho ngöôi, ñeå ngöôi ñöôïc soáng laâu vaø ñöôïc haïnh phuùc treân ñaát maø Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa ngöôi seõ ban cho ngöôi” (Ñnl 5,16).

Giôùi raên ñeà caäp ñeán:

• 
  Gia ñình vaø moái daây lieân keát noäi taïi trong gia ñình,
  
• 
  Xaõ hoäi vaø caùc boån phaän cuûa moïi phaàn töû trong xaõ hoäi.
  

1. 
   Gia ñình trong keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa
   

1. 
   Thieân Chuùa, Ñaáng Taïo Hoùa, ñaõ thieát laäp hoân nhaân vaø gia ñình vôùi nhöõng ñònh cheá cô baûn cho gia ñình: ñôn hoân vaø baát khaû ly. Chuùa Gieâsu ñaõ laëp laïi nhöõng giaù trò caên baûn naøy (Mc 10: vieäc ly dò).
   
2. 
   Gia ñình ñöôïc xaây döïng treân kheá öôùc hoân nhaân, qua ñoù ñoâi vôï choàng, moät nam moät nöõ, töï do chaáp nhaän laãn nhau baèng tình yeâu beàn vöõng, nhaèm lôïi ích cuûa chính hoï cuõng nhö ñeå sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi.
   

Gia ñình laø coäng ñoaøn yeâu thöông giöõa caùc nhaân vò (cha meï vaø con caùi). Nhôø tình yeâu maø moãi ngöôøi ñöôïc nhìn nhaän vaø toân troïng theo ñuùng phaåm giaù cuûa mình. Vì theá gia ñình laø coäng ñoaøn söï soáng vaø tình yeâu.

Gia ñình laø moâi tröôøng giaùo duïc ñaàu tieân ñeå phaùt trieån trí tueä vaø ñaïo ñöùc, hình thaønh nhaân caùch.

Gia ñình laø ñôn vò kinh teá ñaàu tieân cuûa xaõ hoäi, trong ñoù moãi ngöôøi bieát yù nghóa lao ñoäng, bieát caùch choïn ngheà ñuùng ñaén, moãi ngöôøi goùp phaàn xaây döïng ñôøi soáng kinh teá vaø phaùt trieån gia ñình haàu ñem laïi aám no haïnh phuùc. Nhôø kinh teá, con caùi ñöôïc hoïc haønh vaø ñöôïc giaùo duïc ñaày ñuû, môû mang kieán thöùc, trau doài vaên hoùa, luyeän taäp caùc ñöùc tính nhaân baûn, ñeå goùp phaàn xaây döïng xaõ hoäi caû kinh teá laãn vaên hoùa vaø tinh thaàn.

Gia ñình laø teá baøo cuûa xaõ hoäi. Töông lai cuûa nhaân loaïi phaûi ngang qua gia ñình.

Gia ñình kitoâ giaùo phaûn aûnh maàu nhieäm Thieân Chuùa Ba Ngoâi: hieäp thoâng nhaân vò laø daáu chæ vaø hình aûnh söï hieäp thoâng cuûa Chuùa Ba Ngoâi. Vì vaäy gia ñình Kitoâ ñöôïc môøi goïi soáng tình yeâu Ba Ngoâi. Gia ñình Kitoâ giaùo baøy toû vaø theå hieän caùch ñaëc bieät söï hieäp thoâng trong Hoäi thaùnh, vì leõ ñoù maø gia ñình ñöôïc goïi laø Hoäi thaùnh taïi gia. Saéc leänh veà Toâng ñoà giaùo daân vieát nhö sau: Chính gia ñình ñaõ laõnh nhaän töø Thieân Chuùa söù meänh trôû neân teá baøo ñaàu tieân vaø soáng ñoäng cuûa xaõ hoäi. Gia ñình seõ chu toaøn ñöôïc söù meänh ñoù neáu gia ñình toû ra nhö moät ñeàn thôø cuûa Hoäi thaùnh trong nhaø mình nhôø yeâu thöông nhau vaø cuøng nhau daâng lôøi caàu nguyeän leân Thieân Chuùa, cuøng tham döï vaøo vieäc phuïng vuï cuûa Hoäi thaùnh, sau cuøng neáu gia ñình toû ra hieáu khaùch vaø coå voû ñöùc coâng baèng cuõng nhö caùc vieäc thieän khaùc giuùp anh em ñang tuùng thieáu (TÑGD 11).

2. 
   Gia ñình vaø xaõ hoäi
   

• 
  Gia ñình laø neàn taûng cuûa xaõ hoäi vaø khoâng ngöøng nuoâi döôõng xaõ hoäi baèng vieäc phuïc vuï cho söï soáng. Chính töø gia ñình maø nhöõng coâng daân ñöôïc sinh ra, ñöôïc hoïc taäp nhöõng ñöùc tính xaõ hoäi (phuïc vuï, ñoái thoaïi, lieân ñôùi, hieäp thoâng, coâng baèng... ) khieán xaõ hoäi coù theå soáng vaø phaùt trieån.
  
• 
  Gia ñình laø nôi ñaàu tieân vaø duïng cuï höõu hieäu nhaát ñeå nhaân baûn hoùa vaø nhaân vò hoùa xaõ hoäi, baèng caùch coäng taùc caùch ñoäc ñaùo vaø saâu ñaäm vaøo vieäc xaây döïng xaõ hoäi, goùp phaàn vaøo vieäc baûo toàn vaø löu truyeàn caùc ñöùc tính vaø giaù trò ñaïo ñöùc.
  
• 
  Xaõ hoäi coù boån phaän toân troïng, naâng ñôõ, cuûng coá, thaêng tieán hoân nhaân vaø gia ñình. Gia ñình phaûi ñöôïc xaõ hoäi baûo veä vaø hoã trôï caàn thieát ñeå coù theå chu toaøn caùc traùch nhieäm cuûa mình. Gia ñình caàn ñöôïc xaõ hoäi baûo veä nhöõng quyeàn lôïi caên baûn: quyeàn töï do laäp gia ñình, quyeàn sinh con caùi vaø giaùo duïc con caùi, quyeàn töï do tín ngöôõng vaø giaùo duïc ñöùc tin cho con caùi, quyeàn tö höõu, töï do laøm vieäc, coù vieäc laøm, töï do ñi laïi, ñöôïc chaêm soùc y teá, trôï caáp tuoåi giaø, baûo veä an ninh traùnh moïi nguy cô (xì ke, ma tuùy, daâm oâ,ñoài truïy), töï do lieân keát vôùi caùc gia ñình khaùc ñeå laäp hoäi ñoaøn...
  

3. 
   Boån phaän cuûa caùc phaàn töû trong gia ñình.
   

1. 
   Con caùi ñoái vôùi cha meï.
   

• 
  Hieáu thaûo (Hc 3,3-6.8-9.14-16).
  
• 
  Yeâu meán vaø bieát ôn (Hc 7,27-28)
  
• 
  Toân kính (Hc 7,27-28)
  

• 
  Vaâng phuïc (Cn 4,4); Cn 6,20-23; Ñnl 21,18-21. Taân öôùc: Chuùa Gieâsu haèng vaâng phuïc cha meï (Lc 2,51), Ep 6,1; Cl 3,20.
  

2. 
   Anh chò em ñoái vôùi nhau
   

3. 
   Cha meï ñoái vôùi con caùi.
   

4. 
   Vôï choàng ñoái vôùi nhau.
   

5. 
   Boån phaän cuûa chuû nhaø vaø gia nhaân, thaày - troø, trong gia toäc.
   

4. 
   Boån phaän cuûa caùc phaàn töû trong xaõ hoäi
   

1. 
   Boån phaän cuûa chính quyeàn: baûo ñaûm an ninh traät töï, ñôøi soáng kinh teá, xaõ hoäi an sinh, chaêm lo caùc giaù trò vaên hoùa, ñaïo ñöùc.
   
2. 
   Boån phaän cuûa coâng daân ñoái vôùi ñaát nöôùc: loøng yeâu nöôùc, goùp phaàn vaøo phuïc vuï coâng ích, noäp thueá, ñaûm nhaän nhöõng nhieäm vuï xaây döïng ñaát nöôùc theo tinh thaàn Tin möøng.
   
3. 
   Boån phaän ñoái vôùi chính quyeàn: kính troïng, tuaân phuïc, tuaân giöõ luaät phaùp nhöng khi coù nhöõng luaät nghòch vôùi caùc ñoøi hoûi luaân lyù vaø nhaát laø Luaät Chuùa, thì khoâng theå tuaân haønh.
   



Giôùi raên V bao goàm nhöõng ñoøi buoäc phaûi toân troïng söï soáng, phaåm giaù vaø söï toaøn veïn theå xaùc cuõng nhö tinh thaàn cuûa con ngöôøi. Ñöôïc ban haønh trong boái caûnh Giao öôùc Sinai vaø ñöôïc Ñöùc Gieâsu naâng leân taàm cao trong TU. Khi traû lôøi cho chaøng treû veà ñieàu phaûi laøm ñeå ñaït söï soáng ñôøi ñôøi, tröôùc tieân Ñöùc Gieâsu lieät keâ baûng caùc giôùi raên maø haøng ñaàu laø chôù gieát ngöôøi (Mt 19,18). Ñieàu naøy cho thaáy giaù trò tuyeät ñoái vaø tröôøng toàn cuûa Giôùi raên naøy nhö con ñöôøng söï soáng, ñoái nghòch vôùi moïi hình thöùc gieát ngöôøi nhö con ñöôøng söï cheát. Ta seõ baøn veà nhöõng ñieåm sau ñaây:

• 
  Thöïc traïng theá giôùi ngaøy nay ñoái vôùi vaán ñeà söï soáng
  
• 
  Toân troïng söï soáng.
  
• 
  Toäi nghòch vôùi söï soáng.
  
• 
  Quyeàn vaø boån phaän töï veä.
  
• 
  Toân troïng söùc khoûe vaø söï toaøn veïn cuûa thaân theå.
  
• 
  Nhöõng hình thöùc thí nghieäm khoa hoïc.
  
• 
  Baûo veä hoøa bình.
  

1. 
   Theá giôùi ngaøy nay ñoái vôùi vaán ñeà söï soáng
   

2. 
   Toân troïng söï soáng theo quan nieäm Kitoâ giaùo
   

1. 
   Söï soáng laø hoàng aân cuûa Thieân Chuùa.
   

Söï soáng khoâng phaûi tuyeät ñoái nhöng tuøy thuoäc vaøo Thieân Chuùa (St 2,5) laø Ñaáng laøm chuû söï soáng. Söï soáng hoâm nay ñang tieán haønh ñeán söï soáng vónh cöûu nhö cuøng ñích. Ñöùc Kitoâ cheát vaø soáng laïi laø nieàm hy voïng vaø baûo ñaûm cho ñích ñieåm aáy.

2. 
   Söï soáng thaùnh thieâng.
   

3. 
   Thieân Chuùa laø chuû söï soáng.
   

4. 
   Söï soáng phaàn xaùc vaø söï soáng linh hoàn
   

3. 
   Nhöõng toäi nghòch söï soáng
   

1. 
   Gieát ngöôøi
   

• 
  Gieát ngöôøi tröïc tieáp laø khi haønh vi cuûa ta nhaém ñeán caùi cheát cuûa ngöôøi khaùc nhö muïc tieâu hay nhö phöông tieän ñeå ñaït ñeán moät muïc ñích. V/d: Baén cheát moät ngöôøi... Ñaâm cheát moät ngöôøi ñeå ngöôøi ñoù khoâng tieát loä toäi cuûa mình... Gieát ngöôøi cöôùp cuûa... Ngöôøi meï töø choái cho con uoáng thuoác khieán noù cheát vì noù laø ñöùa con taøn taät khoâng muoán nuoâi... Taát caû ñeàu laø gieát ngöôøi tröïc tieáp.
  
• 
  Saùt nhaân luoân laø toäi naëng, nghòch laïi vôùi chính Thieân Chuùa laø taùc giaû vaø laø chuû söï soáng, xuùc phaïm ñeán chính hình aûnh cuûa Thieân Chuùa. Ngoaøi ra saùt nhaân coøn nghòch ñöùc coâng bình vaø baùc aùi vì phaùt xuaát töø ghen gheùt haän thuø tham lam, xaâm phaïm ñeán quyeàn caên baûn nhaát cuûa con ngöôøi laø quyeàn soáng, nghòch ñöùc aùi vì taát caû moïi ngöôøi laø anh em con moät Cha treân trôøi.
  
• 
  Gieát ngöôøi giaùn tieáp laø khi haønh ñoäng nhaém ñeán moät ñieàu khaùc nhöng ñem ñeán haäu quaû laø khieán ngöôøi naøo ñoù phaûi cheát. Caàn phaân bieät coù nhöõng tröôøng hôïp gaây gieát ngöôøi giaùn tieáp ñeå baûo veä moät giaù trò cao hôn nhaát laø vì söï an ninh chung; v/d: trong chieán tranh, neùm bom moät caên cöù quaân söï laøm cheát moät soá ngöôøi daân voâ toäi; baén keû thuø khi hoï laãn loän trong ñaùm daân laøm cheát ngöôøi daân; xe bò ñöùt thaéng, taøi xeá lao xe vaøo leà ñöôøng coù theå gaây cheát cho ai ñoù ñang ñi treân ñöôøng. Tröôøng hôïp thöù hai gieát ngöôøi giaùn tieáp mang troïng toäi khi töø choái giuùp ngöôøi ñang laâm nguy, töø choái caáp cöùu moät naïn nhaân vì hoï khoâng coù tieàn...
  

2. 
   Ngoä saùt
   

3. 
   Phaù thai
   

Coù quan ñieåm cho raèng: giöõa meï vaø thai nhi, khi phaûi choïn löïa moät söï soáng, thì coù theå gieát baøo thai ñeå cöùu meï hoaëc hy sinh meï ñeå cöùu con, neáu khoâng thì caû hai cuøng cheát. Goïi ñoù laø phöông phaùp trò lieäu duy nhaát. Vaø nhö theá vieäc phaù thai ñöôïc coi nhö phöông theá trò lieäu duy nhaát coù theå chaáp nhaän. Nhöng caàn deø daët: chæ cho pheùp hy sinh thai nhi khi neáu khoâng laøm theá thì caû meï laãn con seõ cheát. Nhöng trong tröôøng hôïp neáu moät trong hai coù theå coøn soáng thì ta neân chôø ñôïi vaø ñeå söï vieäc xaûy ra theo söï quan phoøng cuûa Thieân Chuùa. Tröôøng hôïp khi coù lyù do chính ñaùng ñeå cöùu meï maø buoäc loøng thöïc hieän giaûi phaãu ñöa ñeán keát quaû laø caùi cheát cuûa baøo thai. Nhöõng bieän phaùp aáy coù theå chaáp nhaän (phöông phaùp trò lieäu duy nhaát), hoaëc cho baøo thai ra ñôøi sôùm hôn duø bieát thai nhi coù theå töû vong.

Giaùo hoäi tuyeân boá roõ raøng ai thi haønh phaù thai vaø nhöõng ngöôøi coäng taùc ñeàu maéc toäi naëng vôùi aùn vaï tieàn keát tuyeät thoâng (ñöông söï, choàng, cha meï, anh em baø con... baùc só, yù taù..). Caùc y taù khi khoâng theå töø choái leänh, thì phaûi toû thaùi ñoä khoâng chaáp thuaän vaø laøm nhöõng gì coù theå.

4. 
   Gaây cheát eâm dòu (euthanasia)
   

5. 
   Töï saùt
   

Coù hai hình thöùc: Töï saùt tröïc tieáp vaø töï saùt giaùn tieáp. Tröïc tieáp laø nhaém ñeán caùi cheát cho mình. Giaùn tieáp laø khi nhaém ñeán moät vieäc khaùc maø keøm theo caùi cheát cuûa mình.

Töï saùt tröïc tieáp laø toäi phaïm ñeán Thieân Chuùa, nghòch vôùi tình yeâu ñoái vôùi baûn thaân vì ñi ngöôïc vôùi khuynh höôùng töï nhieân cuûa con ngöôøi laø muoán soáng vaø baûo toàn söï soáng, töø choái noã löïc neân hoaøn thieän hôn, xuùc phaïm ñeán tình lieân ñôùi vôùi tha nhaân vì caét ñöùt caùch baát coâng vôùi moïi töông quan gia ñình xaõ hoäi. Töï saùt thöôøng xaûy ra nôi ngöôøi khoâng coù loøng tin, loøng caäy. Ñieàu ñoù ngaøy caøng gia taêng trong theá giôùi hieän nay do ôû choã con ngöôøi ngaøy nay ngaøy caøng maát loøng tin.

Töï saùt giaùn tieáp vì traùch nhieäm khi saün saøng hy sinh mình cho moät lôïi ích cao hôn (ñieäp vieân, caûm töû quaân, giöõ ñöùc trong saïch), hoaëc giaùn tieáp khi muoán cöùu maïng soáng mình hay cuûa keû khaùc. Do ñoù ñöôïc pheùp töï saùt giaùn tieáp ñeå giöõ troïn ñöùc tin vaø leà luaät cuûa Chaùu (v/d: nhaûy xuoáng soâng ñeå khoûi bò cöôõng hieáp, hoaëc vì nhieäm vuï baùc aùi cöùu ngöôøi trong hoûa hoaïn, baûo veä ñaát nöôùc). Ñöôïc pheùp töï saùt giaùn tieáp khi söû duïng nguyeân taéc song hieäu: nhaûy cöûa soå khi nhaø chaùy. Coù ñöôïc pheùp tuyeät thöïc ñeán cheát khoâng? Khi khoâng coøn caùch naøo khaùc ñeå phaûn ñoái nhöõng quyeát ñònh baát coâng, hoaëc ñeå ñoøi hoûi nhöõng quyeàn lôïi chính ñaùng, thì coù quan ñieåm cho raèng ñoù laø töï saùt tröïc tieáp, coù quan ñieåm laïi cho raèng neáu ñaõ duøng ñuû moïi hình thöùc maø khoâng keát quaû, thì duøng söï tuyeät thöïc nhö moät söï lieàu chöù khoâng coá yù tìm caùi cheát vôùi hy voïng seõ ñaït keát quaû thì ñöôïc.

Vieäc phaùn ñoaùn moät ngöôøi töï saùt khoâng thuoäc quyeàn con ngöôøi nhöng daønh cho moät mình Thieân Chuùa laø Ñaáng giaøu loøng thöông xoùt. Do ñoù, ta khoâng neân thaát voïng vì phaàn roãi cuûa hoï. Giaùo luaät tröôùc ñaây khoâng cho pheùp an taùng theo nghi thöùc ñaïo ngöôøi töï saùt, ngaøy nay chæ quy ñònh chung raèng caùc toäi nhaân coâng khai seõ khoâng ñöôïc vinh döï an taùng theo nghi thöùc ñaïo neáu khi laøm theá seõ coù theå gaây göông xaáu coâng khai cho caùc tín höõu(1184, 1).

6. 
   Nhöõng ñoái xöû ngöôïc ñaõi
   

Vieäc tra taán duø khoâng daãn ñeán vieäc huûy hoaïi söï soáng, nhöng nhöõng hình thöùc baïo löïc, ñaùnh ñaäp, gaây thöông tích laø nhöõng xaâm phaïm naëng neà ñeán söï soáng. Hoäi thaùnh quaû quyeát khoâng ñöôïc pheùp duøng cöïc hình tra taán theå xaùc, gaây thöông tích, khuûng boá tinh thaàn nhö baét coùc vaø giöõ laøm con tin... Taát caû nhöõng hình thöùc ñoù ñeàu laø nhöõng toäi aùc ngöôïc vôùi luaät luaân lyù, vi phaïm töï do caù nhaân, xuùc phaïm phaåm giaù con ngöôøi, nghòch coâng bình vaø baùc aùi.

7. 
   Göông xaáu.
   

Haønh vi beân ngoaøi: Lôøi noùi nghòch ñöùc tin hay luaân lyù, loäng ngoân phaïm thöông, nguyeàn ruûa, tuïc tóu daâm oâ. Nhöõng haønh vi laøm cho nhöõng ngöôøi chöùng kieán coù theå bò thuùc ñaåy phaïm toäi, v/d: aên maëc hôû hang khích duïc, chieáu phim xaáu. Saùch baùo tieåu thuyeát nghòch ñaïo. Phaïm luaät coâng khai (v/d: boû leã Chuùa nhaät,...).

• 
  Haønh vi töï noù xaáu.
  
• 
  Haønh vi ñoù coù theâ thuùc ñaåy ngöôøi khaùc.
  

8. 
   Huûy hoaïi thaân theå
   

Khoâng ñöôïc huûy hoaïi moät phaàn thaân theå cuûa keû khaùc ñeå traû thuø hay tröøng phaït.

Khoâng ñöôïc huûy hoaïi moät phaàn thaân theå cuûa mình vì lôïi ích cho mình.

Ñöôïc pheùp caét moät boä phaän khi noù voâ phöông cöùu chöõa.

Ñöôïc pheùp giaûi phaãu thaåm myõ.

Khoâng ñöôïc trieät saûn, thieán cô quan sinh duïc.

Khoâng ñöôïc baùn cô phaän mình cho keû khaùc, chæ ñöôïc pheùp hieán taëng vì lyù do baùc ai, mieãn laø ñieàu aáy khoâng gaây haïi cho mình. Gaây taøn pheá cho ngöôøi naøy ñeå gheùp cho ngöôøi khaùc laø hình thöùc voâ luaân xuùc phaïm ñeán phaåm giaù vaø quyeàn bình ñaúng con ngöôøi.

Hieán taëng boä phaän sau caùi cheát laø ñieàu ñöôïc pheùp vôùi ñieàu kieän laø ñaõ ñöôïc ñoàng yù khi coøn soáng.

4. 
   Quyeàn vaø boån phaän töï veä
   

1. 
   Phaûi tuyeät ñoái toân troïng vaø baûo veä söï soáng. Tuy nhieân vieäc baûo veä söï soáng cuûa mình, cuûa ngöôøi thaân hoaëc cuûa nhöõng keû voâ toäi ñoâi luùc coù theå daãn ñeán vieäc gieát cheát keû taán coâng. Theo thaùnh Toâma, haønh ñoäng töï veä ñöa ñeán hai haäu quaû: moät laø cöùu maïng soáng mình, hai laø gieát keû taán coâng. Nhöng töï veä nhaém tôùi ñieàu tröôùc chöù khoâng phaûi ñieàu sau. Vì theá, khi ngöôøi voâ toäi bò taán coâng caùch baát chính, thì coù quyeàn töï veä; vaø caùi cheát cuûa keû taán coâng khoâng bò quy traùch cho ngöôøi töï veä nhöng cho chính keû taán coâng, bôûi vì do haønh ñoäng cuûa noù maø ñaõ gaây ra caùi cheát cho chính mình. Ñeå choáng laïi keû taán coâng mình caùch baát chính, ngöôøi ta coù quyeàn söû duïng moïi phöông theá trong taàm tay, caàn thieát vaø töông xöùng.
   
2. 
   Taán coâng baát chính laø xaâm phaïm ñeán ta maø khoâng coù lyù do chính ñaùng hay khoâng coù quyeàn. Söï taán coâng baát chính laø coù thaät chöù khoâng phaûi suy ñoaùn, nghóa laø ngöôøi taán coâng ñang coù nhöõng haønh ñoäng khieán ta phaûi choáng traû. Khoâng ñöôïc gieát ngöôøi xaâm phaïm tröôùc khi coù daáu hieäu taán coâng, cuõng khoâng ñöôïc gieát sau khi ñaõ hoùa giaûi ñöôïc söï taán coâng, neáu khoâng thì thaønh söï traû thuø. Moät phuï nöõ khoâng ñöôïc quyeàn gieát ngöôøi haõm hieáp mình khi haønh ñoäng cöôõng hieáp keát thuùc, nhöng phaûi toá caùo tröôùc phaùp luaät. Ñöôïc gieát keû taán coâng baát chính khi khoâng coøn caùch naøo khaùc vaø choïn phöông phöông caùch naøo gaây ít thieät haïi nhaát cho maïng soáng soáng cuûa ngöôøi taán coâng.
   

5. 
   Boån phaän xaây döïng vaø baûo veä hoøa bình
   

1. 
   Hoøa bình ñích thöïc. Coâng ñoàng Vatican II daïy: Hoøa bình khoâng haún laø vaéng boùng chieán tranh, cuõng khoâng ñöôïc giaûn löôïc vaøo söï quaân bình giöõa caùc löïc löôïng ñoái nghòch, cuõng khoâng phaùt xuaát töø neàn cai trò ñoäc taøi, nhöng hoøa bình ñuùng nghóa laø coâng trình cuûa coâng baèng (x. Is 32,7) (GS 78). Nhö theá chæ thaät söï coù hoøa bình khi con ngöôøi haønh ñoäng theo leõ coâng baèng, thöïc hieän nhöõng giaù trò lieân ñôùi cuûa tình huynh ñeä vaø söï hieäp thoâng. Chính vì theá hoøa bình laø keát quaû cuûa tình yeâu, söï hoøa giaûi vaø hieäp nhaát do Ñöùc Kitoâ mang laïi (x.Ep 2,14). Ñöùc Kitoâ ñaõ hieán teá treân thaäp giaù – vöøa vöôn leân cao, vöøa traûi roäng chieàu ngang – ñeå thieát laäp söï hoøa giaûi giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi nhau. Ngöôøi daïy: “Phuùc cho ai kieán taïo hoøa bình”. Vì theá, caùc kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi coäng taùc vôùi moïi ngöôøi ñeå xaây döïng, cuûng coá vaø baûo veä hoøa bình ñích thöïc trong coâng lyù vaø tình yeâu. Hoøa bình laø coâng trình cuûa coâng lyù vaø hoa quaû cuûa baùc aùi. Theá giôùi chæ coù hoøa bình khi phaåm giaù vaø caùc quyeàn lôïi caên baûn cuûa con ngöôøi ñöôïc toân troïng. Vì theá, ñeå xaây döïng hoøa bình, tröôùc heát phaûi taän dieät nhöõng nguyeân nhaân gaây baát hoøa giöõa con ngöôøi vôùi nhau, coù theå ñoù laø tình traïng baát coâng, söï cheânh leäch giaøu ngheøo giöõa caùc quoác gia, oùc thoáng trò vaø mieät thò con ngöôøi, loøng tham lam kieâu caêng nghi kî vaø ích kyû.
   
2. 
   Chieán tranh. Hoøa bình khoâng ngöøng bò ñe doïa bôûi chieán tranh, nhöõng xung ñoät vuõ trang giöõa caùc quoác gai, daân toäc, nhöõng baát coâng, baát bình ñaúng thaùi quaù veà kinh teá. Vì theá vieäc xaây döïng haøo bình ñi lieàn vôùi traùnh chieán tranh. Chieán tranh khoâng nhöõng xaâm phaïm ñeán söï soáng con ngöôøi maø coøn vi phaïm traàm troïng nhöõng quyeàn lôïi töï nhieân cuûa con ngöôøi. AÙc tính cuûa chieán tranh laïi coøn traàm troïng hôn khi söû duïng vuõ khí haït nhaân. Moïi haønh ñoäng hieáu chieán nhaèm tieâu dieät böøa baõi ñeàu phaûi bò keát aùn naêng neà, chaúng haïn gieát ngöôøi voâ toäi haøng loaït ñeå traû ñuõa, dieät chuûng, söû duïng nhöõng vuõ khí ñoäc haïi. Giaùo hoäi keát aùn vieäc chaïy ñua vuõ trang, saûn xuaát vaø buoân baùn vuõ khí, laøm ñaát nöôùc bò ngheøo ñoùi, theâm khoán khoå vaø gaây nhieàu baát oån xaõ hoäi.
   
3. 
   Chieán tranh töï veä. Chieán tranh töï veä phaûi hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän:
   

• 
  Do chính quyeàn hôïp phaùp phaùt ñoäng töï veä.
  
• 
  Vì chính nghóa.
  
• 
  Khi ñaõ tìm ñuû moïi caùch oân hoøa maø vaãn khoâng keát quaû.
  
• 
  Khi naém chaéc phaàn thaéng.
  
• 
  Khi cuoäc chieán khoâng gaây nhöõng tai haïi nghieâm troïng hôn nhöõng tai haïi ñang coù.
  
• 
  Cuoäc chieán phaûi ñöôïc tieán haønh trong söï ñoàng tình cuûa quoác teá.
  

GIÔÙI RAÊN VI vaø IX

Nhaân ñöùc trong saïch coøn ñöôïc goïi laø nhaân ñöùc khieát tònh, giuùp traùnh vaø chieán thaéng nhöõng thuù vui xaùc thòt, nhöõng quyeán ruõ baát chính. Ngay trong ñôøi soáng vôï choàng, cuõng phaûi giöõ söï trong saïch cuûa ñôøi hoân nhaân.

Chuùa Gieâsu raát yeâu meán nhaân ñöùc naøy (Mt 19,10-12). Söï trong saïch laø daáu chæ chieán thaéng cuûa taâm hoàn treân xaùc thòt, laøm cho ta khoâng noâ leä xaùc thòt, ñem laïi söï töï do ñaày ñuû vaø söï bình an thaät trong taâm hoàn, giuùp ta deã höôùng veà Chuùa vaø thöïc hieän caùc nhaân ñöùc khaùc ñeå ñaït söï troïn laønh.

Ñoái töôïng: Trong saïch trong tö töôûng, lôøi noùi vaø vieäc laøm; ñoàng thôøi caám caùc toäi daâm duïc nghòch nhaân ñöùc trong saïch. Ñieàu raên 6 caám caùc haønh vi beân ngoaøi (haønh ñoäng, nhìn, lôøi noùi, aán phaåm, phim aûnh). Ñieàu raên 9 caám caùc tö töôûng vaø öôùc muoán.

Daâm duïc laø neát xaáu nghòch ñöùc khieát tònh, do tham muoán hoãn loaïn khoaùi laïc nhuïc duïc ñem ñeán vieäc söû duïng böøa baõi naêng löïc sinh duïc. Haäu quaû cuûa noù ñöôïc thaùnh Toâma toùm taét nhö sau: lyù trí ra muø quaùng, maát khaû naêng suy xeùt, phaùn ñoaùn sai vaø khoâng theå quyeát ñònh ñieàu thích hôïp. YÙ chí trôû neân ích kyû vaø giaän gheùt Thieân Chuùa. Daâm duïc troùi buoäc vaøo nhöõng gì taïm bôï vaø ñöa ñeán thaát voïng nhöõng vieäc treân trôøi.

Daâm duïc tröïc tieáp khi yù chí tìm kieám chính khoaùi laïc. Giaùn tieáp khi tìm moät ñoái töôïng khaùc nhöng bieát raèng khoaùi laïc khoâng theå taùch rôøi khoûi ñoái töôïng tìm kieám (v/d: thuû daâm laø daâm duïc tröïc tieáp. Ñoïc saùch khieâu daâm giaùn tieáp ñöa ñeán thuû daâm...)

Nhöõng nguyeân nhaân beân ngoaøi:

• 
  Saùch baùo, phim aûnh, tieåu thuyeát...
  
• 
  Nhöõng cuoäc vui chôi khoâng laønh maïnh.
  
• 
  Nhöõng giao du xaáu vaø lieân heä quaù ñaùng vôùi ngöôøi khaùc phaùi.
  
• 
  Caùch aên maëc loá laêng laøm dòp toäi cho keû khaùc.
  
• 
  Baïn beø xaáu.
  

• 
  Khung höôùng tình duïc.
  
• 
  Kieâu ngaïo.
  
• 
  Voâ ñoä.
  
• 
  Nhaøn cö vi baát thieän.
  

• 
  
  Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011
  2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN
  2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT
  2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy)
  2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ
  2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử
  2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA
  2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức
  2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng
  2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU
  
  
  
  tải về 2.78 Mb.
  
  Chia sẻ với bạn bè của bạn: