LM. jb. Hoaøng vaên khanh luaân lyù kitoâ giaùO

BAÛN CHAÁT CUÛA ÑÖÙC TIN

1. 
   Tin laø gì?
   

Cöïu öôùc thöôøng duøng töø ameøn (goác ‘mn) ñeå dieãn taû moät caùi gì vöõng chaéc, moät con ngöôøi vöõng vaøng. Baûn Septante dòch baèng pistis, pisteuoâ: tin.

Tin möøng Nhaát laõm söû duïng 50 laàn töø pistis, pisteuoâ vôùi nghóa ñöùc tin, tin: “Ñöùc tin cuûa con ñaõ cöùu con” (Mt 9,22). Ñoù laø nieàm tin vaøo Ñöùc Gieâsu laø Ñaáng Kitoâ, Ñaáng Cöùu ñoä.

Tin möøng Gioan khoâng duøng danh töø pistis, nhöng ñaëc bieät luoân söû duïng ñoäng töø pisteuoâ, vôùi nghóa tin vaøo Ñöùc Gieâsu döôùi nhieàu töôùc hieäu: Ngaøi laø Con Ngöôøi, Con Moät, Con Thieân Chuùa, Ñaáng Kitoâ, Ñaáng ñöôïc sai ñeán… Ñoái vôùi Gioan, tin luoân laø moät haønh vi, nghóa laø böôùc theo, gaén boù, soáng vôùi…; vaø nhö theá tin luoân ñoái khaùng vôùi theá gian.

Thaùnh Phaoloâ duøng pistis, pisteuoâ ñeå dieãn taû nieàm tin, chuû yeáu gaén lieàn vaøo söï cheát vaø phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ (x. Rm 10,9). Ngöôøi ta ñöôïc coâng chính hoùa bôûi Thieân Chuùa, khoâng do leà luaät, nhöng do tin vaøo Ñöùc Gieâsu cheát vaø soáng laïi. Chính Chuùa Gieâsu ban cho hoï ñöùc tin, ñeå hoï ñöôïc caän keà caän vôùi Thieân Chuùa, soáng an bình vôùi Ngöôøi trong ñôøi soáng aân suûng. Taát caû ñeàu höôùng veà ngaøy Vinh quang Thieân Chuùa toû hieän, ngaøy Parousia. Ñoù laø luùc ñöôïc Ñöùc Kitoâ cöùu ñoä, ñöôïc soáng vôùi Ngaøi. Ñôøi soáng Kitoâ höõu trieån dieãn töø luùc baét ñaàu tin ñeán hoài keát thuùc cöùu ñoä. Ñöùc tin laø söùc ñaåy soáng ñoäng baét nguoàn töø Ñöùc Kitoâ phuïc sinh, theå hieän trong söï tín thaùc hoaøn toaøn vaøo Chuùa, laøm cho tín höõu soáng nhö Ngaøi vaø cho pheùp hoï hy voïng moät vaän meänh nhö Ngaøi.

Ñöùc tin: söï tieáp caän vôùi thöïc taïi voâ hình vaø caùch tieáp xuùc vôùi thöïc taïi aån kín

Con ngöôøi chæ coù theå nhìn vaø tieáp caän vôùi nhöõng thöïc taïi khaû giaùc maø E. Kant goïi laø theá giôùi hieän töôïng (monde pheùnomeùnal), laø taát caû nhöõng gì xuaát hieän trong khoâng vaø thôøi gian. Thieân Chuùa laø Ñaáng voâ hình vaø tuyeät ñoái sieâu vieät. Khi Moâiseâ xin Chuùa cho ñöôïc thaáy Vinh quang cuûa Ngaøi, Ngöôøi phaùn baûo oâng: Ngöôi khoâng theå thaáy toân nhan Ta, vì con ngöôøi khoâng theå thaáy Ta maø coøn soáng (Xh 33,28-30; x. Xh 3; Is 6). Tin möøng Gioan ñaõ vieát: “Khoâng ai ñaõ thaáy Thieân Chuùa bao giôø, nhöng Con Moät, Ñaáng haèng ôû nôi cung loøng Chuùa Cha, chính Ngaøi ñaõ toû cho chuùng ta bieát” (Ga 1,18; x. 6,46; 1Ga 4,12). Do ñoù, Thieân Chuùa thöïc chaát laø voâ hình ñoái vôùi con ngöôøi. Ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø Thieân Chuùa khoâng hieän höõu. Con ngöôøi caàn moät hình thöùc khaùc ñeå tieáp caän vôùi thöïc taïi coù thöïc nhöng voâ hình, chính xaùc ñoù laø ñöùc tin. Noù giuùp con ngöôøi nhaän bieát moät thöïc taïi thaät söï, laø cô sôû vaø nguoàn goác cuûa taát caû caùc thöïc taïi khaùc (Ratzinger, Foi chreùtienne hier et aujourd’hui, Paris, 1969).

Nhö theá, Ñöùc tin bao haøm moät taùn ñoàng trí tueä (x. Alfaro, Fides, Spes, Caritas) veà caùc chaân lyù ñaõ ñöôïc Kinh thaùnh maïc khaûi hoaëc Huaán quyeàn truyeàn daïy. Thieân Chuùa maïc khaûi moät soá caùc chaân lyù sieâu nhieân vöôït treân söï hieåu bieát cuûa trí tueä con ngöôøi, nhöng bôûi do chính Thieân Chuùa phaùn daïy neân trí tueä phaûi taùn ñoàng döïa treân theá giaù vaø uy quyeàn cuûa chính Thieân Chuùa. Do söï taùn ñoàng naøy, ta coù theå phaân bieät nôi Ñöùc tin hai yeáu toá:

• 
  Ñöùc tin laø moät nhaân ñöùc (habitus) sieâu nhieân (virtus fidei) do Thieân Chuùa phuù ban ñeå thuùc ñaåy vaø giuùp ta coù khaû naêng ñöa ra söï taùn ñoàng trí tueä (saün saøng chaáp nhaän) ñoái vôùi caùc chaân lyù maïc khaûi.
  
• 
  Söï saün saøng taùn ñoàng naøy daãn ñeán haønh vi tin (actus fidei), ñoù laø thaùi ñoä taùn ñoàng kieân quyeát vaø chaéc chaén ñoái vôùi caùc chaân lyù, döïa treân theá giaù vaø uy quyeàn cuûa Thieân Chuùa.
  

Thieân Chuùa maïc khaûi töùc töï thoâng truyeàn cho con ngöôøi söï soáng cuûa Ngöôøi. Ñöùc tin khoâng chæ laø söï taùn ñoàng trí tueä ñoái vôùi caùc chaân lyù maïc khaûi, nhöng coøn laø toaøn höõu theå ñoùn nhaän lôøi môøi goïi hieäp thoâng söï soáng cuûa Thieân Chuùa, chia seû söï soáng cuûa Chuùa Ba Ngoâi, thuoäc veà gia ñình cuûa Ngöôøi.

1. 
   Ñöùc Gieâsu laø trung taâm cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo.
   

1. 
   “Anh baûo Thaày laø ai?”. Ñöùc tin ñöôïc toùm laïi trong caâu hoûi vaø caâu traû lôøi: “Anh baûo Thaày laø ai?” Thaày laø Ñöùc Kitoâ, Con Thieân Chuùa haèng soáng” (Mt 16,15-16). Ñoù laø trung taâm cuûa ñöùc tin: Tin Ñöùc Gieâsu, Con Thieân Chuùa nhaäp theå laøm ngöôøi, chòu cheát vaø soáng laïi, Ngöôøi laø Ñaáng Cöùu ñoä duy nhaát cuûa chuùng ta. Ñöùc Gieâsu laø chaân lyù trung taâm cuûa ñöùc tin.
   
2. 
   Ñöùc tin Kitoâ giaùo coù ñaëc tính ngoâi vò. Vì noù khoâng döïa treân moät nguyeân lyù tröøu töôïng maø treân ngoâi vò Ñöùc Gieâsu: “Toâi bieát toâi tin vaøo ai”. Ñoù laø moät gaëp gôõ vôùi chính con ngöôøi Gieâsu, vaø trong gaëp gôõ aáy, noù giuùp ta khaùm phaù ñöôïc yù nghóa cuûa theá giôùi, cuûa lòch söû vaø cuûa töøng con ngöôøi trong chính ngoâi vò Ñöùc Gieâsu: Ngöôøi khoâng nhöõng laø nhaân chöùng cuûa Thieân Chuùa, maø hôn theá nöõa Ngöôøi laø söï hieän dieän cuûa chính Ñaáng Vónh Haèng trong theá giôùi naøy, Ngöôøi laø Emmanuel, nghóa laø Thieân-Chuùa-ôû-cuøng-chuùng-ta; Ngöôøi vaø Cha laø moät (Ga 14,9).
   

3. 
   Heä quaû.
   

1. 
   Hieän thaân cuûa Ñöùc Kitoâ.
   

2. 
   Saùng taïo höôùng muïc ñích veà Ñöùc Kitoâ.
   

2. GIAÙ TRÒ CUÛA ÑÖÙC TIN

   1. 
      Giaù trò cöùu ñoä.
      

2. 
   Giaù trò nhaân linh.
   

3. 
   Giaù trò luaân lyù
   

Söï hoaùn caûi phaûi ñöôïc theå hieän cuï theå trong cuoäc soáng haèng ngaøy. Ñieàu ñoù chöùng toû ñaïo ñöùc Kitoâ giaùo naèm ngay trong chính söï soáng ñoái thaàn. Neáu ñöùc tin coù giaù trò cöùu ñoä, thì khoâng theå laø moät löïa choïn toân giaùo theo loái kinh teá thò tröôøng hoâm nay, nghóa laø moãi ngöôøi ñöôïc choïn toân giaùo phuø hôïp vôùi mình, ngöôïc laïi noù tuyeät ñoái caàn thieát cho moãi ngöôøi vaø ñoái vôùi moïi ngöôøi. Töø ñoù maø ñaët vaán ñeà söï caáp baùch cuûa vieäc truyeàn baù ñöùc tin (Thaûo luaän caùc vaán ñeà: - Ngoaøi Kitoâ giaùo coù cöùu roãi khoâng? – Ñoái thoaïi lieân toân – Vaên hoùa vaø ñöùc tin – Ñoái thoaïi vaø Loan Tin möøng)

3. HAØNH VI TIN

   1. 
      Haønh vi tin laø gì?
      

2. 
   Chuû theå cuûa haønh vi tin
   

3. 
   Ñoái töôïng cuûa haønh vi tin
   

Toùm laïi, Ñöùc tin laø moät haønh vi caù nhaân (toâi tin), nhöng ñoù laïi laø moät ñöùc tin coäng ñoàng (tin cuøng vôùi toaøn theå Hoäi thaùnh), ñoøi phaûi daán thaân phuïc vuï theo göông Ñöùc Kitoâ, ñeå laøm cho Danh Cha caû saùng, Nöôùc Cha trò ñeán vaø moïi ngöôøi ñöôïc höôûng ôn cöùu ñoä.

1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑÖÙC TIN

   1. 
      Ñöùc tin caàn thieát cho ôn cöùu ñoä
      

1. 
   Ñöùc tin hieän taïi laø caàn thieát cho nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh chöa ñöôïc coâng chính hoùa, nhö phöông tieän ñeå ñöôïc ôn coâng chính hoùa ñaàu tieân, hoaëc do söï (ex opere operarato) nhôø bí tích röûa toäi, hoaëc do nhaân (ex opere operantis) nhôø haønh vi ñöùc aùi hoaëc haønh vi aên naên toäi caùch troïn.
   
2. 
   Ñöùc tin hieän taïi laø caàn thieát cho nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh ñaõ ñöôïc coâng chính hoùa nhö phöông tieän ñeå ñöôïc cöùu roãi.
   

2. 
   Nhöõng chaân lyù caàn thieát cho söï cöùu ñoä.
   

1. 
   Theo giaùo lyù, nhöõng chaân lyù chuû yeáu laø phaûi tin TC hieän höõu vaø Ngöôøi thöôûng ban coâng phuùc. Dt 11,6: Khoâng coù ñöùc tin thì khoâng theå laøm ñeïp loøng TC. Vì ai ñeán gaàn TC thì phaûi tin coù TC vaø tin Ngöôøi laø Ñaáng thöôûng cho nhöõng ai tìm kieám Ngöôøi. Ñaây laø ñöùc tin vaøo moät Thieân Chuùa ngoâi vò vaø taùc giaû cuûa traät töï sieâu nhieân, ngaàm aån tin vaøo TC laø Ñaáng thöôûng coâng vónh cöûu.
   

Do ñoù, trong muïc vuï, khoâng theå ban bí tích hoøa giaûi khi moät ngöôøi khoâng tin vaøo Thieân Chuùa. Moät ngöôøi chöa ñöôïc röûa toäi, muoán ñöôïc röûa toäi, phaûi daïy hoï tin vaøo Thieân Chuùa; trong nguy töû phaûi daïy caùch vaén taét, neáu khoâng theå thì ban coù ñieàu kieän.

2. 
   Maàu nhieäm Thieân Chuùa Ba Ngoâi vaø Nhaäp theå?
   

Toùm laïi, caàn thieát phaûi bieát caùc maàu nhieäm chính toùm laïi trong Kinh Tin kính vaø caùc giôùi raên chính cuûa Chuùa laø thaäp ñieàu toùm goàm trong ñieàu luaät baùc aùi, vaø caùc bí tích caàn thieát (röûa toäi, hoøa giaûi, Thaùnh theå).

5. BOÅN PHAÄN ÑOÁI VÔÙI ÑÖÙC TIN

   1. 
      Tuyeân xöng ñöùc tin
      
      1. 
         Ñoái vôùi ngöôøi tröôûng thaønh muoán laõnh nhaän bí tích röûa toäi, Giaùo hoäi ñoøi buoäc hoï phaûi tuyeân xöng caùch roõ raøng moïi chaân lyù ñöùc tin maø Giaùo hoäi ñaõ ñònh tín.
         
      2. 
         Tuyeân xöng ñöùc tin beân trong laø hoaøn toaøn chaáp nhaän moïi chaân lyù ñöùc tin, khoâng nghi ngôø moät chaân lyù naøo ñaõ ñöôïc ñònh tín.
         
      3. 
         Trong thöïc teá, ñeå baûo veä ñöùc tin khoûi söï nghi ngôø, toát nhaát laø caàu nguyeän. Ñöùc tin soáng ñoäng ñöôïc nuoâi döôõng baèng caàu nguyeän, cuõng nhö caàu nguyeän phaûi ñöôïc nuoâi döôõng baèng haønh vi ñöùc tin: Lex orandi lex credendi.
         
      4. 
         Tuyeân xöng ñöùc tin beân ngoaøi. Ñöùc tin ñoøi söï tuyeân xöng coâng khai: “Ai tuyeân xöng Ta tröôùc maët ngöôøi ñôøi…” (Mt 10,32). Baét buoäc tuyeân xöng ñöùc tin ra beân ngoaøi ñeå laøm vinh danh Thieân Chuùa vaø cöùu roãi anh em. Tuyeät ñoái khoâng bao giôø ñöôïc choái boû ñöùc tin, duø bò haêm doïa, baùch haïi, ngay caû giaû boä. Ngöôøi naøo trong loøng quyeát taâm trung thaønh nhöng beân ngoaøi choái boû caùch coâng khai thì keû aáy tröôùc maët moïi ngöôøi cuõng laø choái ñaïo. Coù theå vì nhöõng lyù do nghieâm troïng maø caàn aån mình trong thôøi gian ngaén, nhöng vôùi ñieàu kieän laø phaûi saün saøng tuyeân xöng ñöùc tin coâng khai khi coù thôøi gian thuaän tieän duø nguy hieåm cho baûn thaân. Khi chính quyeàn hoûi veà ñöùc tin, phaûi traû lôøi vaø laøm chöùng cho ñöùc tin. Trong khi bò baét ñaïo, coù theå aån troán, nhöng khoâng ñöôïc giaáu dieám ñöùc tin nhaát laø khi söï giaáu dieám aáy laøm phöông haïi ñeán ñöùc tin cuûa ngöôøi khaùc.
         
      5. 
         Tham döï tích cöïc nhöõng nghi thöùc toân giaùo khoâng phaûi coâng giaùo laø thöïc teá choái ñaïo, vì töø choái ñöùc tin caùch aâm thaàm. Coù vaøi nghi thöùc daân söï, ngöôøi tín höõu ñöôïc pheùp tham döï mieãn laø thaùi ñoä cho bieát raèng hoï ñang laøm moät nghi thöùc daân söï chöù khoâng phaûi toân giaùo (v/d: toân kính tröôùc caùc aûnh töôïng toå tieân, hay vong nhaân).
         
   2. 
      Tröôûng thaønh ñöùc tin
      
      1. 
         Ñöùc tin laø moät thöïc taïi soáng ñoäng phaùt trieån cuøng vôùi nhaân caùch. Chuùa Gieâsu ñaõ coù 30 naêm hình thaønh chính mình vaø aán ñònh nhöõng löïa choïn cuûa mình. Chính vaøo tuoåi tröôûng thaønh maø ñöùc tin ñaït ñöôïc moïi chieàu kích cuûa noù. Ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø ñöùc tin cuûa ñöùa treû khoâng phaûi laø thöïc, song noù ñang thôøi kyø tieán trieån vaø chöa hoaøn thaønh (LIEGE, La foi trong Initiation theùologique, 1961). Ñieàu ngaøy nay vaãn thöôøng dieãn ra laø tuy coù söï phaùt trieån trí tueä, ñöùc tin vaãn coøn aáu tró.
         

1. 
   Moãi tín höõu phaûi bieát duøng moïi phöông tieän saün coù ñeå ñaït muïc ñích naøy: Suy nghó, nghieân cöùu, ñoïc saùch, thaûo luaän, hoïc hoûi, nghe giaûng daïy…
   
2. 
   Traùch nhieäm gia ñình, cha meï trong vieäc giaùo duïc ñöùc tin cho con caùi. Cha meï laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân truyeàn laïi ñöùc tin cho con caùi vaø laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân baát khaû khuyeát trong vieäc giaùo duïc ñöùc tin cho chuùng. Ñaøo taïo baèng lôøi noùi vaø göông soáng, giuùp ñôõ caùch khoân ngoan trong söï löïa choïn ôn goïi cuûa chuùng (AA 30; GS 41).
   
3. 
   Traùch nhieäm cuûa haøng giaùo só. Chuùa Gieâsu trao cho Giaùo hoäi quyeàn aáy.
   
1. 
   Baûo veä ñöùc tin
   
   1. 
      Traùnh nhöõng gì khoâng giuùp ích cho söï thaønh thuïc cuûa ñöùc tin, maø coøn gaây nguy hieåm.
      
   2. 
      Cha meï coù boån phaän baûo veä ñöùc tin cho con caùi baèng choïn vaø göûi chuùng ñeán caùc tröôøng coâng giaùo, taïo ñieàu kieän cho con caùi hoïc giaùo lyù, tham gia hoaït ñoäng toâng ñoà.
      
   3. 
      Traùnh nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng nguy hieåm daãn ñeán sai laïc vaø maát ñöùc tin.
      
   4. 
      Traùnh nhöõng choã nguy hieåm ñoái vôùi ñöùc tin.
      
2. 
   Truyeàn baù ñöùc tin
   

5. 
   Soáng ñöùc tin
   
   1. 
      Quy höôùng ñôøi soáng môùi vaøo Thieân Chuùa Ba Ngoâi (Thö chung HÑGM VN, 2006: Soáng ñaïo hoâm nay). Soáng ñôøi soáng môùi laø hoaùn caûi baûn thaân ñeå ngaøy caøng neân thaùnh theo lôøi daïy cuûa Chuùa Gieâsu, laøm chöùng nhaân cho tình yeâu Thieân Chuùa baèng söï daán thaân phuïc vuï, tích cöïc xaây döïng moät xaõ hoäi coâng baèng huynh ñeä.
      
   2. 
      Con ngöôøi ñöôïc keâu goïi keát hôïp tröïc tieáp vôùi Thieân Chuùa trong söï höôûng kieán vì ñaõ ñöôïc döïng neân cho Thieân Chuùa vaø quy höôùng veà cuøng ñích laø Thieân Chuùa.
      
   3. 
      Vuõ truï ñöôïc Thieân Chuùa taïo thaønh laø ñeå phuïc vuï con ngöôøi, nhö phöông tieän caàn thieát ñeå con ngöôøi töï nhaän thöùc chính mình. Bôûi ñoù, vuõ truï laø cho con ngöôøi vaø ñi ñeán muïc ñích cuoái cuøng laø cuøng vôùi con ngöôøi cho Thieân Chuùa. Con ngöôøi ñöôïc höôùng veà muïc tieâu xaùc ñònh laø ÑK, ñöôïc daønh ñeå bieåu ñaït vaø thöïc hieän vinh quang cuûa ÑK vaø laøm cho vöông quyeàn ÑK lan ra vuõ truï. Theá giôùi vaät chaát tham döï vaøo söï toân vinh ÑK xuyeân qua con ngöôøi. Vì theá, con ngöôøi phaûi baét vuõ truï phuïc tuøng mình, bieán ñoåi cho noù hôïp vôùi con ngöôøi vaø nhaát laø chuaån bò cho vuõ truï theå hieän vinh quang cuûa Ñöùc Kitoâ. GS 34,1 daïy cô baûn cuûa tieán boä laø hieän taïi hoùa vaø theå hieän söï hieän dieän cuûa ngoâi Lôøi nhaäp theå trong taïo vaät vaø höôùng theá giôùi veà Ngöôøi, toân vinh Ngöôøi.
      

• 
  Phuïc vuï Thieân Chuùa laø phuïc vuï con ngöôøi: “Khi Ta ñoùi… (Mt 25,42-45). Boû soùt phuïc vuï laø khoâng laøm vinh danh TC. Söï phuïc vuï aáy ñoøi hoûi bôûi ñöùc tin.
  
• 
  Ñöùc tin ñoøi hoûi söï tieán boä cuûa theá giôùi vaø söï daán thaân cuûa ngöôøi tin vaøo traùch nhieäm, nghóa vuï ñaïo ñöùc naøy. Söï tieán boä vaät chaát vaø xaõ hoäi laø moät meänh leänh luaân lyù, moät nghóa vuï ñaïo ñöùc. Noù laø moät haønh vi tình yeâu vöøa ñoái vôùi Ñöùc Kitoâ vì söï tieán boä chuaån bò vaø goùp phaàn vaøo vieäc toân vinh Ñöùc Kitoâ, vöøa laø tình yeâu ñoái vôùi con ngöôøi nhö Ñöùc Kitoâ ñoøi buoäc.
  

6. TOÄI NGHÒCH ÑÖÙC TIN

   1. 
      Söï Voâ tín cuûa nhöõng ngöôøi ngoaïi giaùo.
      

Trong ngoaïi giaùo, con ngöôøi khoâng ra khoûi nhöõng chaân trôøi thaân phaän cuûa mình, nghóa laø hoï phoù maëc cho cuoäc soáng cuûa mình treân traùi ñaát, khaùc vôùi thaân phaän con ngöôøi cuûa Kitoâ höõu. Nhôø maïc khaûi, Thieân Chuùa keùo ta ra khoûi nhöõng lo laéng vaø loan baùo cho bieát nhöõng gì Ngöôøi muoán thöïc hieän cho con ngöôøi. Ñöùc Kitoâ maïc khaûi cho ta bieát Thieân Chuùa chuaån bò cho ta, trong Con cuûa Ngöôøi, moät thaân phaän thaàn linh. Vì theá, Kitoâ höõu chaêm lo yù ñònh cuûa Thieân Chuùa maø Mt toùm laïi trong Mt 6,31-33: luoân tìm vaø soáng theo yù muoán cuûa Thieân Chuùa. Ngöôøi ngoaïi giaùo coù theå bieát Thieân Chuùa, nhöng ñöùc tin cuûa hoï khoâng môû cho hoï nhöõng chaân trôøi beân kia thaân phaän con ngöôøi, vì hoï khoâng bieát yù ñònh cuûa Thieân Chuùa (Ep 1,9; 3,3; Rm 16,25). Thaùnh Phaoloâ goïi ngoaïi giaùo laø thôøi khoâng nhaän bieát (Cv 17,30) Thieân Chuùa cuûa Ñöùc Kitoâ.

Ngoaïi giaùo laø moät giai ñoaïn trong nhieäm cuïc cöùu ñoä. Ñoù laø thôøi kyø tìm kieám Thieân Chuùa, duø doø daãm. Nhöng sau ñoù laø thôøi kyø toäi loãi, nhaát laø thôø caùc ngaãu töôïng (Kn 13; Rm 1,18; 1Cr 5,1). Giai ñoaïn naøy chæ taïm thôøi. Töø nay, Thieân Chuùa cho bieát ÑK ñaõ ñeán môû ñaàu quyeàn chuû teå hoaøn vuõ cuûa Ngöôøi, taát caû moïi söï ñeàu quy phuïc Ngöôøi maø khoâng coù gì thoaùt ra khoûi lónh vöïc cuûa Ngöôøi (Ep 1,20-22; Cl 1,15-20). Baáy giôø, con ngöôøi chæ coù moät nguoàn cöùu ñoä laø Ñöùc Kitoâ (Cv 4,12).

Vaäy söï khoâng tin cuûa ngöôøi ngoaïi giaùo coù coøn môû loái cho hoï vaøo Nöôùc Trôøi khoâng?

Ta phaân bieät:

• 
  Söï khoâng tin tieâu cöïc (infidelitas negativa) laø söï voâ tín cuûa nhöõng ngöôøi chöa bao giôø nghe noùi veà Chuùa Gieâsu vaø söï cöùu ñoä cuûa Ngöôøi. Khoâng thaønh toäi vì voâ tri baát khaû thaéng, chöa phaûi laø haønh vi nhaân linh. Rm 10,14: laøm sao keâu caàu Ngöôøi neáu khoâng tin; laøm sao tin neáu khoâng ñöôïc nghe; laøm sao nghe neáu khoâng coù ai rao giaûng? (x. Lg 16)
  
• 
  Söï khoâng tin caù nhaân (infidelitas privativa): ñoù laø söï khoâng tin cuûa moät ngöôøi coù khaû naêng hoïc hoûi veà ñöùc tin vaø nhaän thöùc ñöôïc nghóa vuï phaûi laøm ñieàu ñoù, nhöng cheånh maûng vieäc tìm kieám Thieân Chuùa. Ñoù laø moät thieáu soùt, naëng nheï tuøy thuoäc vaøo söï trong saùng cuûa löông taâm. Trong Rm, Phaoloâ cho raèng hoï khoâng theå töï baøo chöõa, söï khoâng bieát cuûa hoï laø coù loãi (Rm 1,21).
  
• 
  Söï khoâng tin tích cöïc (infidelitas positiva) laø khi coù ñuû aùnh saùng trong trí tueä vaø trong löông taâm, nhöng vaãn töø choái khoâng tin vaøo Ñöùc Gieâsu. Ñoù laø toäi naëng. Tin möøng Gioan ñaõ ñeà caäp ñeán söï kieän töø choái tin, cöùng loøng vaø coá chaáp. Cv cho bieát Lôøi Chuùa ñöôïc caùc toâng ñoà rao giaûng ñaõ bò töø choái. Thaùnh Phaoloâ cho raèng vieäc töø choái ñöùc tin laø coâng vieäc cuûa ma quyû (2Cr 4,3-4; Ep 2,1-2…). Nhöng neáu khoâng tin khoâng phaûi do aùc yù maø vì moät söï khoâng bieát naøo ñoù, caùch muø quaùng, coù theå giaûm nheï toäi.
  

2. 
   Laïc giaùo
   

1. 
   Laïc giaùo nhö toäi rieâng (peùcheù personnel) goàm caùc yeáu toá:
   

Yeáu toá thöù hai laø tính böôùng bænh ngoan coá cuûa con ngöôøi; do ñoù söï phuû nhaän hay hoaøi nghi laø moät haønh vi nhaân linh thöïc söï: bieát vaø coá tình phuû nhaän moät chaân lyù ñöùc tin. Nhö theá, toäi laïc giaùo bao goàm yeáu toá trí tueä (phuû nhaän, hoaøi nghi), vaø yeáu toá yù muoán (ngoan coá, böôùng bænh).

2. 
   Laïc giaùo nhö giaùo thuyeát: Ñoù laø laäp tröôøng traùi vôùi ñöùc tin thaàn linh vaø coâng giaùo (laïc thuyeát)
   
3. 
   Laïc giaùo nhö toäi phaïm giaùo luaät: gioáng nhö toäi rieâng maø coøn theâm bieåu hieän ra ngoaøi söï phuû nhaän hoaëc hoaøi nghi, neân bò giaùo luaät soá 2195 keát aùn laø toäi naëng laïc giaùo.
   

• 
  Laïc giaùo moâ theå (heùreùsie formelle): nhaän ñònh sai, coá yù vaø kieân trì. Toäi troïng (Tt 3,10-11).
  
• 
  Laïc giaùo chaát theå: nhaän ñònh sai nhöng khoâng coá yù; hoaëc coá yù nhöng khoâng bieát laø sai. Trong laïc giaùo chaát theå thieáu tính böôùng bænh, neân chöa phaûi laïc giaùo thaät. Goïi laø ly khai.
  
• 
  Laïc giaùo beân trong (interna) nghóa laø coøn naèm trong yù thöùc rieâng. Externa toû loä ra beân ngoaøi coâng khai.
  

3. 
   Boäi giaùo
   

1. 
   Hoaøi nghi
   

• 
  Hoaøi nghi coù toäi khi töø choái tính chaân thaät cuûa Thieân Chuùa, laáy caùi nhìn cuûa con ngöôøi laøm giaù trò hôn uy quyeàn cuûa TC.
  
• 
  Treân haønh trình tìm kieám Chuùa, coù theå coù hoaøi nghi, nhöng vaãn thieän chí phaán ñaáu vaø nhôø ôn Chuùa giuùp, coù theå tieán tôùi nieàm tin vöõng maïnh.
  
• 
  Vaãn thöôøng coù caùm doã hoaøi nghi, nhöng coá gaéng vöôït leân.
  

5. 
   Voâ thaàn
   

1. 
   Chuû nghóa voâ thaàn lyù thuyeát (atheùisme theùorique):
   

• 
  Hoïc thuyeát choái boû söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa sieâu vieät taùc ñoäng treân theá giôùi.
  
• 
  Chuû nghóa voâ thaàn khaúng ñònh söï töø choái.
  
• 
  Chuû nghóa voâ thaàn “baát khaû tri” cho raèng khoâng theå bieát ñöôïc Thieân Chuùa, neân khoâng heà ñaët vaán ñeà Thieân Chuùa.
  

2. 
   Chuû nghóa voâ thaàn thöïc tieãn (pratique):
   

• 
  Laõnh ñaïm ñoái vôùi toân giaùo, soáng nhö khoâng coù Thieân Chuùa, Thieân Chuùa khoâng coù aûnh höôûng gì treân ñôøi soáng con ngöôøi vaø theá giôùi.
  
• 
  Chuû nghóa voâ thaàn duy vaät laáy vaät chaát laøm neàn taûng.
  
• 
  Khuynh höôùng tuïc hoùa.
  

• 
  AÛnh höôûng cuûa trieát hoïc (trieát hoïc hieän sinh, duy vaät, duy trí…).
  
• 
  OÙc pheâ phaùn ñöôïc phaùt trieån bôûi söï tieán boä cuûa caùc khoa hoïc. Chuû nghóa duy lyù coi khoa hoïc laø tieâu chuaån duy nhaát cuûa chaân lyù.
  
• 
  Ñeà cao vaø khaúng ñònh giaù trò cuûa con ngöôøi, ñaët con ngöôøi ñoái khaùng vôùi Thieân Chuùa.
  
• 
  Chuû nghóa duy chuû theå (caù nhaân) vaø ñeà cao töï do tuyeät ñoái.
  
• 
  Hieän töôïng haäu Kitoâ giaùo: pheâ phaùn Kitoâ giaùo.
  
• 
  Söï sai traùi cuûa caùc toân giaùo khi trình baøy leäch laïc veà Thöôïng ñeá.
  
• 
  Vaán ñeà söï döõ.
  

• 
  Chuû nghóa voâ thaàn laø moät sai laàm.
  
• 
  Baàn cuøng hoùa con ngöôøi, laøm con ngöôøi trôû neân noâ leä cho vaät chaát vaø caùc thöù ngaãu töôïng.
  
• 
  Voâ thaàn laø moät nhaän bieát tieâu cöïc tính taát yeáu cuûa töông quan con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa.
  
• 
  Voâ thaàn taïo neân söï thanh taåy ñöùc tin.
  
• 
  Voâ thaàn laøm caùc Kitoâ höõu nhaän thöùc giaù trò cuûa con ngöôøi. Vaø phaùt sinh nhaân baûn Kitoâ giaùo.
  

• 
  Coù theå coù nhöõng nhaø voâ thaàn töø choái Thieân Chuùa theo söï trung thaønh vôùi löông taâm. Nhöng löông taâm naøo?
  
• 
  Voâ thaàn coù toäi veà maët ñaïo ñöùc vì ñaõ suy nghó vaø noã löïc loaïi boû TC.
  
• 
  Chuû nghóa duy vaät coá tình choái boû Thieân Chuùa.
  
• 
  Thoùi quen phaïm toäi coù theå sinh chuû nghóa voâ thaàn.
  
• 
  Khuynh höôùng tuïc hoùa nhaèm ñeà cao giaù trò vaät chaát, soáng thuï höôûng, thöïc duïng.
  
• 
  Ñoái thoaïi vaø caàu nguyeän ñeå coù hy voïng hoaùn caûi.
  

7. CAÙC MOÁI QUAN HEÄ

   1. 
      Boån phaän caàn thieát
      

AG 6 vieát: Söï chia reõ giöõa caùc Kitoâ höõu gaây tai haïi cho söï nghieäp thaùnh thieâng cuûa vieäc rao giaûng Tin möøng cho moïi taïo vaät, vaø ñoùng loái vaøo ñöùc tin ñoái vôùi nhieàu ngöôøi. Vaäy, do söï caàn thieát cuûa vieäc truyeàn giaùo, taát caû moïi ngöôøi ñaõ chòu pheùp röûa ñeàu ñöôïc keâu goïi taäp hoïp thaønh moät ñaøn chieân duy nhaát, ñeå nhö vaäy hoï coù theå ñoàng thanh laøm chöùng veà Ñöùc Kitoâ tröôùc caùc daân toäc. Neáu hoï chöa coù khaû naêng ñöa ra söï laøm chöùng veà moät ñöùc tin duy nhaát, ít nhaát hoï phaûi theå hieän sinh ñoäng loøng quyù meán vaø tình baùc aùi (x. UR 1).

Caùc quan heä aáy coøn laø moät boån phaän cuûa Kitoâ höõu ñoái vôùi moïi ngöôøi, vì Giaùo hoäi trong ÑK laø bí tích, nghóa laø vöøa laø daáu chæ vöøa laø phöông theá keát hieäp maät thieát vôùi Thieân Chuùa vaø hieäp nhaát cuûa toaøn theå nhaân loaïi (LG 1). Chính thöïc taïi Giaùo hoäi bieåu loä cho theá giôùi thaáy raèng söï hieäp nhaát xaõ hoäi thöïc söï coù theå ñöôïc xuaát phaùt töø söï hieäp nhaát caùc tinh thaàn vaø con tim, nhö chính Giaùo hoäi ñöôïc xaây döïng hieäp nhaát beàn chaët treân ñöùc tin vaø ñöùc meán. Naêng löïc maø Giaùo hoäi coù khaû naêng chuyeån thoâng cho xaõ hoäi hieän ñaïi naèm trong ñöùc tin vaø ñöùc aùi naøy ñöôïc soáng caùch thöïc teá (LG 42,3; 40,3; 92, 3).

Do ñoù, vieäc ñaïi keát höôùng ñeán söï hieäp nhaát laø boån phaän caàn thieát vaø caáp baùch (UR 1).

2. 
   Phong traøo Ñaïi keát
   

Nhöng ñoù laø loãi cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ gaây ra, chöù khoâng phaûi cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc sinh ra trong caùc coäng ñoaøn ly khai sau khi chia reõ. Vì theá, Giaùo hoäi coâng giaùo caàn baøy toû loøng kính troïng vaø ñöùc aùi ñoái vôùi hoï (UR 3). Do ñoù, Giaùo hoäi khuyeán khích söï hieäp nhaát ñöùc tin giöõa caùc kitoâ höõu nhö moät boån phaän luaân lyù. Lyù do laø Ba Ngoâi hình thaønh söï hieäp nhaát khuoân maãu vaø nguoàn moïi hieäp nhaát; maø Giaùo hoäi phaûn aùnh treân traàn gian maàu nhieäm hieäp nhaát cuûa moät Thieân Chuùa ñoäc nhaát vaø Tam Vò (Dieu un et Trine), neân Giaùo hoäi phaûi laø daáu chæ roõ raøng cuûa hieäp nhaát giöõa caùc daân toäc. Bôûi ñoù söï hieäp nhaát höõu hình trong ñöùc tin laø caàn thieát vaø caàn phaûi thöïc hieän.

• 
  Ñaëc tính cuûa theá giôùi hieän ñaïi ñoøi hoûi söï hieäp nhaát vaø tính phoå quaùt,
  
• 
  YÙ muoán cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn,
  
• 
  Tinh thaàn phuïc vuï ñoái vôùi nhaân loaïi. Söï hieäp nhaát caøng lôùn leân trong söï thaät vaø trong tình yeâu, döôùi taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, seõ trôû neân ñieàu baùo tröôùc söï hieäp nhaát vaø hoøa bình cuûa toaøn theå theá giôùi (GS 92,3).
  

3. 
   Communicatio in sacris (thoâng coâng trong nhöõng söï thaùnh)
   

• 
  Söï thoâng coâng trong ñôøi soáng vaø hoaït ñoäng thieâng lieâng nhö caàu nguyeän chung laø ñieàu ñöôïc khuyeán khích vaø ñaùng laøm.
  
• 
  Söï thoâng coâng in sacris thì bò caám treân nguyeân taéc, vaø chæ ñöôïc pheùp trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät. Nguyeân taéc quy ñònh chính laø: bieåu loä söï hieäp nhaát ñöùc tin vaø söï duy nhaát cuûa GH.
  

1. 
   Ñoái thoaïi lieân toân
   

1. 
   Cô sôû ñoái thoaïi:
   

• 
  Thieân Chuùa muoán moïi ngöôøi ñöôïc cöùu ñoä (1Tm 2,3-4).
  
• 
  GH laø bí tích, daáu chæ hieäp nhaát.
  
• 
  GH ñöôïc sai ñeán theá giôùi ñeå cho noù moät yù nghóa. Do ñoù GH phaûi noùi vôùi theá giôùi.
  
• 
  Ñöùc meán
  

2. 
   Nguyeân taéc ñoái thoaïi:
   

• 
  Naõo traïng meàm deûo, côûi môû, khoan dung, ñoùn nhaän laãn nhau trong nhöõng khaùc bieät
  
• 
  Tinh thaàn khieâm haï, khoâng töï cho mình naém chìa khoùa chaân lyù
  
• 
  Bieän phaân thieän vaø aùc, luoân nhaän ra phaàn thieän tröôùc khi leân aùn ñieàu aùc
  
• 
  Hieåu bieát caùc toân giaùo baïn
  
• 
  Ñeà cao caùc giaù trò toân giaùo cuûa caùc toân giaùo ngoaøi Kitoâ giaùo.
  

3. 
   Thöïc haønh ñoái thoaïi vaø coäng taùc
   

• 
  Traùnh moïi khinh deå vaø coi thöôøng ngöôøi ngoaøi Kitoâ giaùo vaø nhöõng thöïc haønh toân giaùo cuûa hoï;
  
• 
  Laøm chöùng ñöùc tin baèng cung caùch öùng xöû, tha thöù, vui veû, hoøa ñoàng, caûm thoâng;
  
• 
  Coäng taùc vôùi nhau trong nhöõng coâng vieäc phuïc vuï lôïi ích chung;
  
• 
  Ñoái thoaïi trí thöùc: vaên hoùa, nghieân cöùu, baùo chí…;
  
• 
  Ñoái thoaïi toân giaùo trong baàu khí chaân thaän vaø phong phuù hoùa cho nhau kinh nghieäm thieâng lieâng.
  

1. 
   3 Lyù thuyeát: - Exclusivisme (eccleùsio-centrisme)
   

- Pluralisme (Theùo-centrisme)

1. 
   Tìm yù nghóa vaø caâu giaûi ñaùp thoûa ñaùng.
   
1. 
   Toân kính toå tieân
   

• 
  Giaùo hoäi coù boån phaän vaø quyeàn rao giaûng Tin möøng cho taát caû moïi daân toäc
  
• 
  Giaùo hoäi coù boån phaän vaø yù muoán toân troïng caùc giaù trò vaên hoùa, taäp quaùn, phong tuïc cuûa moãi daân toäc khi chuùng khoâng maâu thuaãn vôùi ñöùc tin vaø luaân lyù coâng giaùo. Thaùnh boä Truyeàn baø Ñöùc Tin, naêm 1659, ñaõ ban boá meänh leänh cho caùc nhaø thöøa sai: ñöøng thay ñoåi ñieàu gì veà taäp quaùn, truyeàn thoáng, tröø phi chuùng hieån nhieân traùi ngöôïc vôùi ñöùc tin hoaëc caùc phong tuïc toát laønh (modo non sint apertissime religioni et bonis moribus contraria). Ñöùc Pio XII, trong thoâng ñieäp Summi Pontificatus, 20.10.1939: Taát caû nhöõng gì maø trong caùc phong tuïc vaø taäp quaùn naøy, khoâng lieân keát chaët cheõ vôùi caùc sai laàm toân giaùo, seõ luoân luoân ñöôïc xem xeùt caùch khoan dung vaø khi coù theå, ñöôïc baûo veä vaø khuyeán khích.
  

• 
  Taát caû nhöõng gì maø caùc nhaø caàm quyeàn vaø theo ñaùnh giaù chung cho laø nghi thöùc thuaàn tuùy theá tuïc, nghóa laø bieåu hieän loøng toân kính, meán yeâu ñoái vôùi toå quoác vaø caùc anh huøng daân toäc, hoaëc bieåu ñaït pheùp xaõ giao, thì ñöôïc pheùp, vaø ñöôïc coå vuõ trong tö caùch coâng daân.
  
• 
  Ngöôïc laïi, taát caû nhöõng gì maø trong caùc nghi leã coâng coäng hoaëc rieâng tö, theo ñaùnh giaù chung, coù ñaëc tính toân giaùo, nghóa laø ñöôïc xem nhö haønh vi phuïng töï, thì ngöôøi Coâng giaùo khoâng ñöôïc laøm. Hoï chæ coù theå tham döï thuï ñoäng nhö khaùn giaû vì pheùp xaõ giao maø khoâng traùnh ñöôïc (x. Plane Compertum,3).
  
• 
  Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc laäp danh saùch caùc leã nghi ñöôïc cho pheùp vaø caùc leã nghi bò caám. Sôï raèng cuoäc tranh caõi xöa laïi taùi sinh (querelle des rites)
  
• 
  Phaûi daïy doã caùc tín höõu nhöõng nguyeân taéc phaûi tuaân theo. Caùc Giaùm muïc coù theå ban nhöõng chæ thò toång quaùt. Tuy nhieân, ñöøng ñi quaù saâu vaøo chi tieát, maø haõy ñeå caùc tín höõu töï höôùng daãn mình theo löông taâm trong nhöõng tröôøng hôïp cuï theå.
  

• 
  Taïi Vieät Nam
  

• 
  Ñöôïc tham döï tích cöïc vaøo moïi nghi leã coù ñaëc tính thuaàn tuùy theá tuïc,
  
• 
  Caám tham döï chuû ñoäng cuõng nhö thuï ñoäng caùc leã nghi coù tính caùch toân giaùo traùi ngöôïc ñöùc tin vaø luaân lyù coâng giaùo, meâ tín dò ñoan, dieãn ra trong nhöõng nôi daønh cho vieäc phuïng töï ngoaïi giaùo.
  
• 
  Neáu vì boù buoäc phaûi tham döï caùc leã nghi coù meâ tín dò ñoan thì phaûi cö xöû thuï ñoäng nhö khaùn giaû. Neáu ñieàu ñoù khoâng ñuû ñeå ñaùnh tan hieåu laàm thì phaûi laøm tuyeân boá veà caùc yù höôùng cuûa mình.
  
• 
  Trong nhöõng tröôøng hôïp maø ñaëc tính toân giaùo hoaëc theá tuïc khoâng roõ raøng, thì phaûi theo yù kieán chung cuûa ñòa phöông.
  

• 
  Ñöôïc ñaët baøn thôø gia tieân döôùi baøn thôø Chuùa trong gia ñình,
  
• 
  Ñöôïc ñoát höông, nhang ñeøn, neán treân baøn thôø gia tieân vaø vaùi laïy tröôùc baøn thôø Gia tieân,
  
• 
  Ñöôïc toå chöùc vaø tham döï nhöõng ngaøy goã chaïp toå tieân oâng baø,
  
• 
  Ngaøy Hoân leã, daâu reå ñöôïc laøm laøm leã gia tieân tröôùc baøn thôø gia tieân,
  
• 
  Trong tang leã, ñöôïc pheùp ñoát nhang, vaùi laïy höông hoàn,
  
• 
  Ñöôïc tham döï leã nghi toân kính vò thaønh hoaøng ñeå toû loøng cung kính bieát ôn, chöù khoâng vì meâ tín. Trong tröôøng hôïp thi haønh caùc dieàu treân ñaây, sôï coù ñieàu gì hieåu laàm, neân kheùo leùo giaûi thích. Ñoái vôùi giaùo daân, caàn giaûi thích cho hieåu vieäc toân kính toå tieân vaø caùc vò anh huøng daân toäc, theo phong tuïc ñòa phöông, laø nghóa vuï hieáu thaûo cuûa ñaïo laøm con chaùu vaø chính Chuùa ñaõ truyeàn daïy phaûi thaûo kính cha meï (Ñieàu raên IV).
  

ÑÖÙC CAÄY

1. KINH THAÙNH

1. 
   Töø ngöõ
   

Trong Taân öôùc, 2/3 laàn duøng elpis (36/53) vaø elpizoâ (20/32) thuoäc veà caùc thö Phaoloâ vaø haàu nhö vaéng maët nôi caùc Tin möøng. Ngoaøi 1Ga 3,3, ta coøn gaëp töø elpis nôi Cv (8 laàn), thö Dt (5 laàn), 1Pr (3 laàn). Coøn Kh duøng töø hupomoneâ 7 laàn.

Baûn Septante duøng ñoäng töø elpizoâ ñeå dòch nhieàu töø Hipri: qawah (chôø ñôïi, hy voïng), batah (tin caäy vaøo), yahal (chôø ñôïi), hakah (mong chôø chaéc chaén), hasah (tin töôûng vaøo). Taát caû ñeàu coù nghóa chung laø ñaët nieàm troâng caäy, hy voïng vaøo moät ai. Daân ngoaïi ñaët nieàm hy voïng vaøo caùc vò thaàn linh ñeå mong ñoùn nhaän nhöõng thieän haûo vaät chaát; coøn nôi thaùnh Phaoloâ, nieàm hy voïng mang chieàu kích thieâng lieâng, ñöôïc caém reã vaø xaây döïng treân chính Thieân Chuùa, haàu ñôõ naâng ñôøi soáng yeâu thöông cuûa tín höõu.

Nieàm caäy troâng aáy ñi keøm vôùi hupomoneâ (kieân nhaãn) trong gian khoå, thöû thaùch (2 Cr 6,3-4; 2Tm 3,10) nhö daáu chöùng cuûa ngöôøi toâi tôù Tin möøng (2Cr 12,12).

2. 
   Israel laø daân cuûa nieàm caäy troâng
   

• 
  Lòch söû nieàm caäy troâng Kinh thaùnh thöïc söï baét ñaàu vôùi Abraham. Ñoái töôïng hy voïng laø mieàn ñaát höùa vaø moät haäu dueä (St 12,1). Qua nhieàu theá kyû, ñoái töôïng hy voïng cuûa Israel vaãn coøn thuoäc traät töï traàn theá: ñaát chaûy söõa vaø maät (Xh 3,8) vaø taát caû moïi hình thöùc thònh vöôïng (St 4,9; Xh 23,27-33; Lv 26,3-13; Ñnl 28). Lyù do hy voïng cuûa Abraham chính laø lôøi höùa cuûa Giaveâ. Söï caäy troâng cuûa Abraham bò thöû thaùch: ñaát höùa ñeán chaäm, Sara son seû, leänh saùt teá ñöùa con ñoäc nhaát… Duø khoâng coøn gì ñeå troâng caäy, Abraham vaãn vöõng tin vaøo lôøi höùa cuûa TC; do ñoù oâng trôû thaønh toå phuï nhieàu daân toäc vaø cha cuûa nhöõng keû tin (Rm 4,16-22).
  
• 
  Lòch söû Israel minh chöùng ñaây laø moät daân cuûa nieàm caäy troâng. Bao thaêng traàm, thöû thaùch ñöôïc vöôït qua nhôø vaøo nieàm hy voïng; ñaëc bieät löu ñaøy laø moät caùm doã lôùn ñoái vôùi ñöùc caäy (Is 40,27). Chính luùc aáy, Is II gôïi laïi hình aûnh Abraham (Is 51,2). Suoát lòch söû, Israel ñaõ traûi qua nhieàu caùm doã veà ñöùc caäy: thôøi quaân chuû vôùi söï phoàn vinh vaät chaát, nieàm tin vaøo söùc maïnh quaân ñoäi lieân minh laøm lung lay ñöùc tin vaøo Giaveâ (Is 7). Tieän nghi luoân laø caùm doã choáng laïi ñöùc caäy vaø ñöùc tin. Isaia chæ trích söï an toaøn giaû taïo naøy (Is 2,6-22) vaø Gr cuõng ñaõ tuyeân saám loan baùo söï chaám döùt nhöõng an ninh giaû taïo aáy.
  

Cöïu öôùc cuõng coù nieàm hy voïng vaøo söï soáng laïi vaø höôûng söï soáng vónh cöûu beân Thieân Chuùa (Dn 7; 1-2 M, Kn). Lyù do nieàm caäy troâng chính laø tình yeâu vaø söï thaønh tín cuûa TC: Cho duø meï queân con, Ta cuõng chaúng queân ngöôi (Is 49,15-16). TC luoân trung thaønh vôùi lôøi höùa. Caùc ngoân söù luoân nhaéc laïi ñieàu aáy (Is 48,9; Gr 31,20).

3. 
   Nieàm caäy troâng Kitoâ höõu
   

Ñöùc Gieâsu mang ñeán nieàm hy voïng môùi, nhôø ñoù chuùng ta ñöôïc ñeán gaàn TC (Dt 7,19). Nieàm hy voïng naøy khoâng theå laãn loän vôùi nieàm hy voïng chung cuûa con ngöôøi, cuõng nhö vôùi nieàm hy voïng Cöïu öôùc, vì khoâng naèm treân cuøng moät bình dieän. Con ngöôøi hy voïng haïnh phuùc traàn theá, Israel hy voïng söï cöùu ñoä theo quan nieäm traàn theá, coøn hy voïng do Ñöùc Kitoâ mang ñeán troåi vöôït treân taát caû, ñoù laø nieàm hy voïng maø Thieân Chuùa ban taëng trong Ñöùc Kitoâ, laø hy voïng môùi phaùt sinh töø Tin möøng. ÑG ñeán xaây döïng Trieàu Ñaïi Thieân Chuùa, khoâng phaûi nhö söï mong ñôïi cuûa Israel (Lc 24,21; Cv 1,6), vì thuoäc traät töï thieâng lieâng. Nhö theá, Ñöùc Kitoâ ñöa nieàm caäy troâng cuûa Israel ñeán söï phaùt trieån hoaøn haûo. Vöông quoác Ñöùc Kitoâ khai maøo ñaõ thöïc söï hieän dieän treân traàn gian (Mt 12,56; Lc 11,20), nhöng chöa hoaøn haûo vaø seõ ñöôïc hoaøn thaønh vieân maõn ngaøy theá maïc luùc Ñöùc Kitoâ quang laâm. Ñoù laø trieàu ñaïi caùnh chung maø Nhaát laõm so saùnh nhö böõa tieäc vónh cöûu (Mt 8,11; 22,1; Lc 13,29; 14,16tt). Ñoù laø Vöông quoác cuûa nhöõng keû ñöôïc choïn ñeå nhaän söï soáng vónh cöûu (Ga 5,24; 6,47-68; Cv 15,46). Söï soáng laïi vaøo ngaøy sau heát ñaõ ñöôïc theå hieän trong söï söï soáng môùi (Rm 6,4), söï trao ban Thaùnh Thaàn (Cv 2,33.38), nhôø ñoù Kitoâ höõu neân ngöôøi môùi (Ep 2,15), taïo vaät môùi (2Cr 5,17; Gl 6,15), ñang löõ haønh veà söï chung cuoäc. Ñaây quaû laø nieàm hy voïng môùi, vì:

1. 
   Ñoái töôïng:
   

• 
  Ñoái töôïng laø söï vinh quang (doxa). Kitoâ höõu khao khaùt mong chôø söï thoâng phaàn vinh quang cuûa Ñöùc Kitoâ; söï cöùu ñoä (Rm 5,9-10; 1Tx 5,8; 2Tx 2,13), söï soáng vónh cöûu (Rm 5,17. 6,22; 1Cr 15,22; Gl 6,8).
  
• 
  Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø ñoái töôïng chính yeáu cuûa nieàm caäy troâng (1Cr 1,7), Ñaáng seõ bieán ñoåi thaân xaùc ta phuø hôïp vôùi thaân xaùc vinh quang cuûa Ngaøi (Pl 3,20-21).
  
• 
  Thò kieán Thieân Chuùa trong vöông quoác vónh cöûu cuûa Ngöôøi (1Cr 13,12)
  

1. 
   Lyù do:
   

• 
  Nhö trong Cöïu Öôùc, lôøi höùa cuûa TC vaãn laø lyù do cô baûn (Dt 10,23).
  
• 
  Söï cheát vaø soáng laïi cuûa ÑK (Rm 5,8-9).
  
• 
  Söï hieän dieän cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong taâm hoàn (Rm 5,5; Ep 1,13-14; 2Cr 1,22).
  

1. 
   Ñaëc tính:
   

• 
  Taäp trung treân bieán coá: söï trôû laïi cuûa Ñöùc Kitoâ, ngaøy Quang laâm. Vöông quoác TC seõ hoaøn thaønh vaøo ngaøy Quang laâm. Ñoù laø ñoái töôïng chính yeáu cuûa nieàm caäy troâng Kitoâ giaùo. Thaùnh Phaoloâ trong 1Tx nghó raèng saép ñeán, ñeán noãi caùc toâng ñoà khuyeân baûo moïi Kitoâ höõu phaûi caûnh giaùc. Theá nhöng, ngaøy aáy ñeán treã, noù xuyeân qua chuyeån ñoäng cuûa lòch söû, môøi goïi söï daán thaân vaø traùch nhieäm cuûa moãi ngöôøi; chính vì theá maø ñöùc caäy laø ñoäng löïc cho moïi sinh hoaït cuûa Kitoâ höõu, laø nguoàn cuûa kieân nhaãn vaø can ñaûm giöõa bao thöû thaùch trong cuoäc soáng (Rm 5,3-4; 8,17; 1Cr9, 24-27) vaø ñoäng löïc cho moïi daán thaân phuïc vuï trong ñöùc aùi haàu bieán ñoåi theá giôùi.
  
• 
  Ñaëc tính coäng ñoàng. Noù khoâng phaûi chæ laø söï mong ñôïi caù theå, vì söï cöùu ñoä khoâng rieâng cho moät ai, maø cho toaøn theå daân Chuùa vaø cho toaøn theå vuõ truï (Rm 8,19-22).
  
• 
  Ñoái töôïng cuûa söï caäy troâng ñaõ hieän dieän luùc naøy vaø ôû ñaây (hic et nunc) (1Cr 13,12). Ngay trong hieän taïi, ta ñaõ coù söï soáng môùi, söï cöùu ñoä (Rm 5,17tt).
  

1. BAÛN CHAÁT CUÛA ÑÖÙC CAÄY

1. 
   Ñöùc Caäy laø gì?
   

Ñöùc caäy nhö nhaân ñöùc sieâu nhieân ñöôïc Thieân Chuùa phuù ban vaøo yù muoán, nhôø ñoù con ngöôøi coù theå mong ñôïi caùch chaéc chaén haïnh phuùc ñôøi ñôøi döïa treân lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa, vaø caùc phöông tieän ñeå theo ñuoåi haïnh phuùc ñoù.

Ñöùc caäy nhö haønh vi laø mong ñôïi caùch chaéc chaén haïnh phuùc töông lai vì lôøi höùa trung tín cuûa Thieân Chuùa vaø vì coâng nghieäp cuûa Ñöùc Kitoâ, nhôø nhöõng phöông tieän maø Chuùa saép ñaët.

2. 
   Chuû theå cuûa Ñöùc caäy: Chuû theå gaàn chính laø yù muoán nhö naêng löïc. Chuû theå xa laø taát caû caùc tín höõu, ngay caû nhöõng ngöôøi toäi loãi, tröø nhöõng ai tuyeät voïng hoaëc ñaõ sa vaøo laïc giaùo moâ theå.
   
3. 
   Ñoái töôïng cuûa Ñöùc caäy
   

• 
  Thò kieán tröïc tieáp Thieân Chuùa (x. 1Cr 13,12; 1Ga 3,2)
  
• 
  Söï soáng laïi vinh hieån cuûa thaân xaùc nhö thoâng phaàn vaøo soá meänh cuûa Ñöùc Kitoâ (x. Rm 8,11; 1Tx 4,14; 2Cr 6,14; Rm 6,5); vaø söï bieán ñoåi theá giôùi vaät chaát (1Cr 7,31; Cv 3,21; Rm 8,19-21; 2P 3,10-13). Söï bieán ñoåi naøy lieân keát vôùi söï cöùu ñoä con ngöôøi vaøo hoài vieân maõn thôøi gian (Gl 4,4). x. LG 48; LG 6; GS 39; GS 14,1; GS 12,1; GS 34,1).
  

4. 
   Lyù do cuûa Ñöùc caäy:
   

• 
  Lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa (quyeàn naêng, tình yeâu, loøng nhaân töø, söï trung tín cuûa Ngöôøi).
  
• 
  Söï cheát vaø soáng laïi cuûa Ñöùc Kitoâ.
  
• 
  Nhöng söï thöïc hieän lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa giaû ñònh söï coäng taùc cuûa con ngöôøi.
  

5. 
   Caùc ñaëc tính cuûa ñöùc caäy:
   

• 
  Ñoù laø moät haønh vi nhaân linh caù nhaân trong tö caùch moät höõu theå töï do.
  
• 
  Ñoù laø moät haønh vi coäng ñoaøn. Caù nhaân khoâng taùch bieät vaø ñoái nghòch coäng ñoaøn, vì coäng ñoaøn laø moät hieäp thoâng ñôøi soáng trong yeâu thöông.
  
• 
  Ñoù laø haønh vi sieâu nhieân khaùc vôùi vaø vöôït treân moïi hy voïng cuûa con ngöôøi traàn theá, vì ñöôïc Thieân Chuùa ban, vaø ñoái töôïng laø söï höôûng kieán Thieân Chuùa vaø söï bieán ñoåi caùc thöïc taïi traàn theá.
  

1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑÖÙC CAÄY

• 
  Vaán ñeà
  

Ngöôïc laïi, quan ñieåm cuûa phaàn lôùn neàn vaên hoùa hieän ñaïi laïi vöùt boû caùch maïnh meõ ñöùc caäy Kitoâ giaùo vaø ñaët noù ñoái nghòch vôùi nieàm hy voïng hoaøn toaøn cuûa con ngöôøi (x. Thuyeát hieän sinh voâ thaàn vôùi Nietzche, JP. Sartre; Chuû thuyeát duy vaät cuûa Feurbach, K. Marx).

1. 
   Söï caàn thieát cuûa Ñöùc Caäy, xeùt nhö nhaân ñöùc.
   

• 
  Thö Do thaùi vieát: “Khoâng coù ñöùc tin thì khoâng theå laøm ñeïp loøng Thieân Chuùa, vì ai ñeán gaàn Thieân Chuùa thì phaûi tin laø coù Thieân Chuùa vaø tin Ngöôøi laø Ñaáng ban phaàn thöôûng cho nhöõng ai tìm kieám Ngöôøi”. Tin vaøo Thieân Chuùa laø Ñaáng ban phaàn thöôûng chính laø coâng vieäc cuûa Ñöùc caäy. Vì theá, ñeå ñeán gaàn Thieân Chuùa vaø laøm ñeïp loøng Ngöôøi thì phaûi coù ñöùc caäy.
  
• 
  Con ngöôøi ñöôïc taïo döïng laøm con Thieân Chuùa, nghóa laø laõnh nhaän baûn theå, söï soáng cuûa Thieân Chuùa laø Cha. Chính baûn theå cuûa con ngöôøi, vôùi tö caùch laø thuï taïo vaø laø con, bao haøm moät hieäp thoâng söï soáng vôùi Thieân Chuùa. Theá nhöng, do töï do, con ngöôøi ñaõ töø choái Thieân Chuùa, muoán ñaët chính mình laøm Thieân Chuùa (St 3,5). Toäi loãi phaù vôõ söï hieäp thoâng söï soáng vôùi Thieân Chuùa, ñöa ñeán söï cheát, töùc laø söï caùch bieät vôùi Thieân Chuùa, söï thuø gheùt Thieân Chuùa. Con ngöôøi töï hö khoâng hoùa mình baèng caùch töï caét ñöùt mình ra khoûi nguoàn baûn theå. Ñöùc Gieâsu ñeán cöùu ñoä baèng caùch neáu toäi loãi ñaõ phaù vôõ quan heä noái keát con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa, Ñöùc Gieâsu seõ soáng moái quan heä ñoù caùch hoaøn haûo baèng söï vaâng phuïc troïn vein thaùnh yù Chuùa Cha haàu laäp laïi quan heä ñoù cho chuùng ta. Söï cöùu ñoä seõ goàm trong giao öôùc môùi giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi (Mt 26,28; Lc 22,20; Dt 9,15), söï hoøa giaûi (2 Cr 5,19; Cl 1,20), söï soáng môùi (Ga 5,26; Ep 2,5; Gl 6,15), söï keát hieäp maät thieát vôùi Thieân Chuùa (Ep 2,19; Gl 2,20; Ga 15; 1Ga 1,3). Trong khi toäi loãi laø söï taùch lìa Thieân Chuùa thì cöùu ñoä chính laø söï keát hieäp con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa. Ñoù laø toaøn boä coâng trình cöùu ñoä cuûa Ñöùc Gieâsu. Bôûi ñoù, chaáp nhaän Ñöùc Kitoâ baèng ñöùc tin, cuõng coù nghóa laø chaáp nhaän trong ñöùc caäy quyeàn thöøa keá maø Ngaøi ñaõ laøm cho ta ñaït ñöôïc. Khoâng theå tin vaøo Ñöùc Kitoâ maø ñoàng thôøi khoâng chaáp nhaän cöùu ñoä Ngaøi ban cho chuùng ta. Ñoù laø söï caàn thieát cuûa Ñöùc caäy.
  

2. 
   Söï caàn thieát cuûa Ñöùc caäy, xeùt nhö haønh vi
   

Kitoâ höõu soáng ñöùc caäy vaøo ñôøi soáng vónh cöûu trong Trôøi môùi ñaát môùi. Nieàm caäy troâng caùnh chung naøy ñoøi hoûi tín höõu phaûi noã löïc daán thaân ñeå xaây döïng vaøo söï tieán boä vaø phaùt trieån cuûa nhaân loaïi. Lyù do: söï tieán boä cuûa con ngöôøi vaø vuõ truï laø ñieàu Thieân Chuùa muoán (GS 34,1) ñeå phuïc vuï con ngöôøi, vaø cuøng ñích laø cho vinh quang cuûa Thieân Chuùa. Vì theá, söï daán thaân cuûa Kitoâ höõu vaøo noã löïc phaùt trieån con ngöôøi laø moät ñoøi hoûi cuûa chính ôn goïi caùnh chung cuûa mình (GS 34,3; 39,2).

1. NHÖÕNG TOÄI NGHÒCH ÑÖÙC CAÄY

1. 
   Söï Ngaõ Loøng (deùsespeùrance)
   

Ngaõ loøng laø coá yù vaø hoaøn toaøn khoâng tin caäy ñaït ñöôïc söï dieãm phuùc vaø nhöõng phöông tieän ñeå ñaït ñeán ñieàu aáy.

Ngaõ loøng coù nhöõng ñaëc tröng sau ñaây: Ñoù laø moät haønh vi tích cöïc cuûa yù muoán (haønh vi coù yù thöùc, ñöôïc suy nghó caân nhaéc ñaày ñuû), coá yù töø choái haïnh phuùc vónh cöûu. Ngöôøi ngaõ loøng coù theå coù öôùc muoán söï dieãm phuùc, yeâu meán vaø luyeán tieác noù. Ngöôøi ngaõ loøng coù theå coøn tin raèng Thieân Chuùa nhaân töø, tha thöù toäi loãi vaø muoán cöùu ñoä moïi ngöôøi. Nhöng do nhaän ñònh sai laàm neân nghó raèng loøng nhaân töø cuûa Chuùa khoâng coù choã cho mình. Nhö theá, ngöôøi ngaõ loøng phuû nhaän loøng nhaân töø, trung tín vaø cöùu giuùp cuûa Chuùa ñoái vôùi mình. Ngöôøi aáy thaát voïng veà Thieân Chuùa. Hoï khoâng mong chôø söï cöùu ñoä vónh cöûu nöõa vì thaát voïng veà chính mình, veà söï coäng taùc cuûa mình vôùi aân suûng. Nhö theá, ngaõ loøng laø moät toäi troïng vì phuû nhaän tröïc tieáp loøng nhaân töø vaø trung tín cuûa Thieân Chuùa.

Ñöøng nhaàm laãn söï ngaõ loøng vôùi caùm doã choáng laïi ñöùc caäy. Ngaõ loøng laø toäi naèm trong yù muoán, trong khi caùm doã thöôøng baét ñaàu trong trí tueä, nghóa laø baèng söï caùm doã choáng laïi ñöùc tin. Söï caùm doã naøy cuõng thöôøng gaëp thaáy nôi caùc thaùnh. Nôi caùc ngaøi, yù muoán khoâng chaáp nhaän söï nhaän ñònh sai laàm veõ ra bôûi trí tueä veà Thieân Chuùa.

Söï ngaõ loøng lieân quan ñeán söï hôïp taùc caù nhaân vaøo aân suûng: ngöôøi ta thaát voïng veà mình. Söï thaát voïng veà Thieân Chuùa hoaëc veà chính mình laø do thieáu öôùc muoán Thieân Chuùa vaø nhöõng ñieàu thieän haûo vónh cöûu so vôùi loøng ham thích nhöõng cuûa caûi traàn theá.

2. 
   Söï Töï Phuï
   

Ngöôøi ta coù theå phaïm toäi töï phuï baèng hai caùch:

• 
  Thöù nhaát laø mong ñôïi dieãm phuùc nhöng döïa treân chính söùc rieâng cuûa mình, chöù khoâng döïa treân loøng nhaân töø cuûa Thieân Chuùa. Ñoù laø thuyeát Peâlagioâ maø thaùnh Augustinoâ ñaõ töøng phaûn baùc kòch lieät. Chuû nghóa nhaân baûn voâ thaàn thöøa nhaän con ngöôøi laø giaù trò cao nhaát vaø loaïi boû Thieân Chuùa. Noù ñaày hy voïng nhöng chæ laø hy voïng traàn theá maø gaït boû hy voïng sieâu nhieân. Chuû nghóa hieän sinh chæ coù nieàm hy voïng nôi chính baûn thaân, döïa treân moïi tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät.
  
• 
  Thöù hai laø hoaøn toaøn mong ñôïi söï cöùu giuùp töø Thieân Chuùa maø khoâng coù söï hôïp taùc naøo töø phía con ngöôøi. Hoaøn toaøn yû laïi vaøo aân suûng cuûa Thieân Chuùa maø khoâng caàn laøm gì caû. Ñaây laø thuyeát quíetisme (an tónh) cuûa Molinos. Thuyeát naøy cho raèng muïc ñích söï soáng thieâng lieâng khoâng chæ laø söï keát hôïp vôùi Thieân Chuùa maø coøn laø söï ñoàng nhaát vôùi Ngöôøi. Ñieàu naøy laøm con ngöôøi maát ñi moïi hoaït ñoäng, nhaân caùch vaø traùch nhieäm. Phöông caùch ñaït ñieàu ñoù laø con ñöôøng noäi taâm, goàm trong traïng thaùi hö voâ hoùa hoaøn toaøn caùc naêng löïc cuûa taâm hoàn. Chæ Thieân Chuùa haønh ñoäng trong chuùng ta vaø linh hoàn phaûi traùnh moïi hoaït ñoäng noäi taâm. Linh hoàn khoâng ñöôïc nghó ñeán phaàn thöôûng, hình phaït, söï cheát hoaëc söï soáng vónh cöûu. Ngöôøi ta trao moïi khaû naêng quyeát ñònh vaø löïa choïn cho Thieân Chuùa. Thaùnh Toâma goïi ñoù laø toäi choáng laïi Thaùnh Thaàn vì vöùt boû vaø khinh cheâ moïi hoaït ñoäng vaø giuùp ñôõ cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.