# C©u 1173(QID: 1233. C©u hái ng¾n)

Trong quá trình hình thành đặc điểm thích nghi, thì vai trò tăng tần số kiểu hình có lợi là của:

A. Đột biến.

*B. CLTN.

C. Giao phối.

D. Cách li.

Khi giải thích sự hình thành tính thích nghi, quan niệm của Đacuyn được quan niệm hiện đại tiếp thu là:

A. Nguyên liệu tiến hóa là tình cờ có.

B. CLTN có vai trò chủ đạo.

C. CLTN là sự sống sót của cá thể thích nghi nhất.

$*D. A+B.

Khi giải thích sự hình thành tính thích nghi, quan niệm của Đacuyn khác quan niệm hiện đại ở điểm chủ yếu là:

A. Nguyên liệu tiến hóa là tình cờ có.

B. CLTN có vai trò chủ đạo.

*C. Quần thể chỉ có cá thể thích nghi nhất.

D. Cá thể mang biến dị có lợi chiếm ưu thế.

Ví dụ không minh họa cho tính đa hình cân bằng của quần thể là:

A. Bọ ngựa Mantis religiosa co màu lục, nâu, vàng.

B. Người có các nhóm máu A, B, AB và O.

C. Hêmoglobin ở người có rất nhiều dạng khác nhau.

*D. Bướm bạch dương có màu trắng tuyền, đen và đốm.

Hiện tượng đa hình cân bằng có ý nghĩa gì đối với tiến hóa?

A. Nó làm cho loài đa dạng, phong phú.

B. Làm quần thể có vốn gen phong phú.

C. Giúp quần thể khỏi diệt vong khi có thay đổi.

$*D. B+C.

Trong quá trình hình thành đặc điểm thích nghi, thì CLTN tác động vào sinh vật như thế nào?

A. Tác động nhanh với alen lặn, chậm với alen trội.

B. Tác động gián tiếp vào kiểu gen.

C. Tác động gián tiếp vào kiểu hình.

*D. Tác động tới kiểu gen thông qua kiểu hình.

Đặc điểm thích nghi chỉ có giá trị hợp lí tương đối vì:

A. Môi trường luôn thay đổi.

B. Biến dị mới liên tục phát sinh.

C. Mỗi tính thích nghi là sản phẩm ở một hoàn cảnh.

D. Sự tương khắc kiểu “vỏ quýt dày, móng tay nhọn”.

$*E. A+B+C+D.
# C©u 1180(QID: 1240. C©u hái ng¾n)

Sự sống trên Trái đất có nguồn gốc từ:

A. Sự sống ở vũ trụ.

*B. Chất vô cơ sẵn có ở Trái đất.

C. Thầnh thánh tạo ra.

D. Chất sống sơ khai có sẵn ở Trái đất

Từ nhận định “mọi nguyên tố hóa học ở sinh vật đều có trong giới vô cơ”, ta có thể rút ra nhận xét đúng nhất là:

A. Các nguyên tố này là riêng cho sự sống.

B. Vật nào không có nguyên tố ở sinh vật là vô cơ.

*C. Sinh vật với vật vô sinh chung nguồn gốc.

D. Vật sống với vật không sống giống nhau.

Quá trình tiến hóa của sự sống ở Trái Đất theo trình tự:

*A. Phát sinh sự sống → SV nguyên thủy → SV ngày nay.

B. TH lý học → TH hóa học → TH sinh học.

C. TH hóa học → TH tiền sinh học →TH sinh học.

D. Chất hữu cơ → Hệ prôtêin -A.nuclêic → Sinh vật.

Tiến hóa hóa học là:

*A. Giai đoạn hình thành chất hữu cơ từ chất vô cơ.

B. Giai đoạn hình thành tế bào sống đầu tiên.

C. Giai đoạn hình thành các sinh vật từ tế bào đầu tiên.

D. Giai đoạn hình thành sinh giới ngày nay.

Tiến hóa tiền sinh học là:

A. Giai đoạn hình thành chất hữu cơ từ chất vô cơ.

*B. Giai đoạn hình thành tế bào sống đầu tiên.

C. Giai đoạn hình thành các sinh vật từ tế bào đầu tiên.

D. Giai đoạn hình thành sinh giới ngày nay.

Tiến hóa sinh học là:

A. Giai đoạn hình thành chất hữu cơ từ chất vô cơ.

B. Giai đoạn hình thành tế bào sống đầu tiên.

*C. Giai đoạn hình thành các sinh vật từ tế bào đầu tiên.

D. Giai đoạn hình thành sinh giới ngày nay.

Nguồn năng lượng không tham gia vào hình thành sự sống trong giai đoạn tiến hóa hóa học là:

A. Năng lượng núi lửa.

B. Phóng điện trong khí quyển.

*C. Năng lượng sinh học.

D. Tia vũ trụ hoặc phóng xạ.

Các chất hữu cơ nguyên thủy đầu tiên được hình thành ở:

*A. Khí quyển.

B. Thủy quyển.

C. Địa quyển.

$D. A+B.
# C©u 1188(QID: 1248. C©u hái ng¾n)

Trong giai đoạn tiến hóa hóa học, khí quyển Trái đất không thể có:

A. Nước (H₂O).

B. Cacbônic (CO₂).

*C. Ôxy (O₂) tự do.

D. Amôniăc (NH₃).
# C©u 1189(QID: 1249. C©u hái ng¾n)

Trong giai đoạn tiến hóa hóa học, prôtêin được sinh ra nhờ:

A. Sự giải mã từ ADN nguyên thủy.

B. Sự dịch mã của ARN nguyên thủy.

*C. Sự liên kết ngẫu nhiên các axit amin nhờ nhiệt.

D. Sự liên kết các axit amin bằng enzim nguyên thủy.

Nhà khoa học đầu tiên chứng minh chất hữu cơ sơ khai có thể phát sinh từ chất vô cơ nhờ năng lượng lý, hóa học là:

A. Ôparin và Hanđên.

*B. Milơ và Urây.

C. Phôc và cộng sự.

D. Sec và cộng sự.

Ông Milơ bơm vào 1 quả cầu thủy tinh các khí vô cơ như khí quyển nguyên thủy trái đất, đun nóng nước cất cho khí tuần hoàn kín kết hợp phóng điện trong quả cầu này, thì được nhiều chất hữu cơ. Thí nghiệm này chứng tỏ:

*A. Sự sống đã phát sinh theo con đường hóa học.

B. Chất hữu cơ tạo thành theo con đường sinh học.

C.

Chất hữu cơ phát sinh theo con đường phi sinh học.

Trong tiến hóa hóa học, chất được tạo thành trước là:

A. Prôtêin và lipit.

B. ADN hay ARN.

*C. Cacbôhyđrat.

D. Khó xác định.

Trong quá trình tiến hóa hóa học, thì ADN hay ARN xuất hiện trước?

A. Đồng thời.

B. ADN.

D. Khó xác định.

Prôtêin nhiệt là:

*A. Chuỗi pôlipeptit hình thành nhờ nhiệt độ cao.

B. Prôtêin chịu được nhiệt độ cao.

C. Prôtêin không chịu được nhiệt độ cao.

D. Pôlipeptit có khả năng sinh nhiều nhiệt lượng.

Thí nghiệm đầu tiên chứng minh chất hữu cơ đại phân tử có thể phát sinh tư các đơn phân nhờ nhiệt độ cao là:

A. Ôparin và Hanđên.

B. Milơ và Urây.

*C. Phôc và cộng sự.

D. Sec và cộng sự.

Ngày nay, các chất hữu cơ có hình thành từ vô cơ theo phương thức hóa học không?

A. Có, vì tiến hóa hóa học vẫn tiếp diễn.

B. Có, vì các chất cần thiết đều đã có sẵn.

C. Không, vì các lịch sử không bao giờ lặp lại.

*D. Không, vì bị ôxy hóa hay vi khuẩn phân hủy ngay.

Ngày nay, chất hữu cơ được hình thành theo con đường:

A. Tiến hóa hóa học như trước kia.

*B. Do sinh vật tạo ra (con đường sinh học).

C. A hoặc B.

*D. Từ vũ trụ qua sao chổi hay thiên thạch.

Hợp chất đa phân tử tự tái bản gồm:

A. Pôlisaccarit và lipit.

*B. ADN và ARN.

C. Nuclêôtit và stêrôit.

D. Axit amin và prôtêin.

Trong giai đoạn tiến hóa tiền sinh học, quá trình xuất hiện tế bào sơ khai diễn ra ở:

A. Khí quyển.

B. Nước ngọt.

*C. Đại dương.

D. Địa quyển.

Sự sống chỉ được xem là đã xuất hiện khi:

A. Hình thành prôtêin, ADN, ARN, lipit.

B. Hình thành tế bào sơ khai nguyên thủy.

*C. Hình thành tế bào nguyên thủy.

D. Hình thành chất có khả năng tự sao.

Côaxecva là:

A. Một lọai lipôxôm.

B. Giọt hiển vi gồm hỗn hợp hữu cơ lipit.

C. Tế bào nguyên thủy sơ khai nhất.

*D. Giọt hiển vi hỗn hợp keo hữu cơ.

Vai trò không thể thiếu của lipit trong sự tạo thành tế bào sơ khai nguyên thủy là:

A. Cung cấp năng lượng.

B. Liên kết prôtêin với ADN.

*C. Tạo thành màng bán thấm.

D. Làm tế bào nổi trong nước.

Lipôxôm là:

A. Một loại ribôxôm nguyên thủy.

*B. Giọt hiển vi có màng lipit bọc hỗn hợp hữu cơ.

C. Hệ thống lipit liên kết với prôtêin.

D. Bào quan nguyên thủy chứa enzim tiêu hủy.

Trong giai đoạn đầu phát sinh sự sống, CLTN đã duy trì và tăng cường loại tế bào sơ khai có thành phần:

*A. Là hệ phân tử có khả năng tự chuyển hóa và tái bản.

B. Gồm ADN, ARN, prôtêin thiếu lipit.

C. Đầy đủ ADN, ARN, prôtêin, lipit và saccarit.

D. Như lipôxôm và hệ có dịch mã.

Bản chất của tế bào sơ khai nguyên thủy là:

A. Sinh trưởng, sinh sản, chuyển hóa.

B. Luôn trao đổi chất dẫn đến lớn lên, sinh sôi nảy nở.

*C. Hệ mở có khả năng tự chuyển hóa và tái bản.

D. Hệ mở luôn trao đổi chất và năng lượng.

Giai đoạn tiến hóa tiền sinh học diễn ra chủ yếu ở:

A. Khí quyển.

*B. Thủy quyển.

C. Thạch quyển.

$D. A+B+C.

Các cơ thể sống dạng nguyên thủy xuất hiện đầu tiên trên Trái Đất thuộc nhóm:

A. Động vật nguyên sinh.

B. Thực vật nguyên sinh.

C. Nấm đơn bào.

*D. Sinh vật nhân sơ.

Đặc điểm của tế bào sơ khai nguyên thủy làm chúng hình thành nên cơ thế sống đầu tiên là:

A. Giọt cực nhỏ, gồm đủ các chất hữu cơ phức tạp.

B. Có màng, có hệ prôtêin-axit nuclêic.

C. Có biểu hiện trao đổi chất, sinh trưởng, sinh sản.

*D. Có màng bọc hệ phân tử và cơ chế tự sao.

Từ tế bào sơ khai nguyên thủy chỉ hình thành được sinh vật đầu tiên do:

A. Tác động của CLTN.

B. Hệ phân tử có khả năng chuyển hóa và tự sao.

C. Xuất hiện màng lipôprôtein.

$*D. A+B.

Hóa thạch là:

A. Cơ thể hay bộ phận sinh vật hóa đá.

*B. Di tích sinh vật ở thời đại trước để lại.

C. Phần cứng của sinh vật sót lại.

D. Con cháu sinh vật cổ đại còn sống.

Hóa thạch không thể là:

A. Thạch đá cá hóa ôxit silic.

B. Xác voi mamut còn tươi trong băng.

C. Kiến chết được bao phủ bởi hổ phách (mã não).

*D. Cá phổi nguồn gốc cách đây 150 triệu năm.

E. Vết chân khủng long trên nham thạch cổ.
# C©u 1212(QID: 1272. C©u hái ng¾n)

Hóa thạch không có vai trò hoặc ý nghĩa là:

A. Bằng chứng trực tiếp của tiến hóa.

B. Suy ra lịch sử sinh vật và của vỏ trái đất.

C. Tính được tuổi lớp đất đá chứa nó.

D. Hình dung được môi trường cổ đại.

*E. Phân tích hóa thạch biết được ADN.
# C©u 1213(QID: 1273. C©u hái ng¾n)

Các nhà khoa học đã tìm thấy ở Lạng Sơn cá biển hóa thạch ôxit silic. Điều này chứng tỏ:

A. Biển đã xâm lấn nơi đây.

*B. Vùng này trước là đáy biển.

C. Xa xưa đây là đảo.

D. Động vật cổ tha nó lên đây.

Mỏ than đá ở Quảng Ninh hiện nay chứng tỏ:

A. Vùng này xa xưa rất ẩm ướt.

*B. Kỉ Cacbon, đó là rừng đầm lầy Quyết khổng lồ.

C. Vùng này là đáy biển, nay nhô lên.

D. Rừng hạt trần cổ đại đã ở đấy.

Cabon đồng vị phóng xạ ¹⁴C có đặc điểm mà dựa vào đó để xác định tuổi hóa thạch là:

A. Phân rã đều đặn theo bán chu kỳ 5730 năm.

B. Được sinh vật hấp thụ cùng C ¹⁴

$*D. B+C.

Mỗi lớp vỏ Trái Đất được gọi là:

A. Lớp thạch quyển.

*B. Lớp địa tầng.

C. Lớp dung nham.

D. Lớp địa quyển.

Nền của lục địa Trái Đất được gọi là:

A. Thạch quyển.

B. Lớp địa tầng.

C. Khối Fe+Ni nóng chảy.

*D. Phiến kiến tạo.

Hiện tượng trôi dạt lục địa có thể hiểu là:

A. Các lục địa nổi lênh đênh trên đại dương.

*B. Di chuyển phiến kiến tạo do lòng Trái Đất chuyển động.

C. Các lục địa bị nứt và di chuyển do thiên thạch.

D. Các lục địa bị nứt, tách rời nhau vô hướng.

Hiện nay, lục địa Bắc Mỹ vẫn di chuyển 2 cm mỗi năm.

A. Về hướng đông.

*B. Về hướng tây.

C. Về hướng bắc.

D. Về hướng nam.

Lịch sử Trái Đất gồm các đại địa chất theo thứ tự là:

A. Nguyên sinh → Cổ sinh → Trung sinh → Tân sinh.

*B. Tiền Cambri → Cổ sinh → Trung sinh → Tân sinh.

C. Tân sinh → Trung sinh → Cổ sinh → tiền Cambri.

D. Cổ sinh → tiền Cambri → Trung sinh → Tân sinh.

Các nhà khoa học đã phân chia lịch sử Trái Đất thành các đại hay kỉ là dựa vào:

A. Hiện tượng trôi giạt lục địa.

B. Sự phát triển của sinh giới.

*C. Biến đổi địa tầng Trái Đất.

D. Va đập với thiên thạch.

Đại Tân sinh bắt đầu cách đây khoảng:

*A. 65 triệu năm.

B. 245 triệu năm.

C. 570 triệu năm.

D. 4600 triệu năm.

Đại cổ sinh bắt đầu cách đây khoảng:

A. 6 triệu năm.

B. 245 triệu năm.

*C. 570 triệu năm.

D. 4600 triệu năm.

Đại tiền Cambri bắt đầu cách đây khoảng:

A. 65 triệu năm.

B. 245 triệu năm.

C. 570 triệu năm.

*D. 4600 triệu năm.

Đại Trung sinh bắt đầu cách đây khoảng:

A. 65 triệu năm.

*B. 245 triệu năm.

C. 570 triệu năm.

D. 4600 triệu năm.

Đại cổ sinh gồm các kỉ là:

A. Pecmơ → Cacbon → Đêvôn → Silua → Cambri.

B. Thứ ba → thứ tư.

C. Tam điệp → Giura → Phấn trắng.

*D. Cambri → Oocđô → Xilua → Đêvôn → Cacbon → Pecmi.

Đại tân sinh gồm các kỉ là:

A. Pecmơ → Cacbon → Đêvôn → Silua → Cambri.

*B. Thứ ba → thứ tư.

C. Tam điệp → Giura → Phấn trắng.

D. Cambri → Oocđô → Xilua → Đêvôn → Cacbon → Pecmi.

Đại Trung Sinh gồm các kỉ là:

A. Pecmơ → Cacbon → Đêvôn → Silua → Cambri.

B. Thứ ba → thứ tư.

*C. Tam điệp → Giura → Phấn trắng.

D. Cambri → Oocđô → Xilua → Đêvôn → Cacbon → Pecmi.

Sự sống bắt đầu hình thành vào:

A. Đại Tân sinh.

B. Đại Cổ sinh.

*C. Đại tiền Cambri.

D. Đại Trung sinh.

Tất cả các ngành sinh vật xuất hiện vào:

A. Đại Tân sinh.

*B. Đại Cổ sinh.

C. Đại tiền Cambri.

D. Đại Trung sinh.

Siêu lục địa Pangea bắt đầu tách chia vào:

A. Thời kỳ băng hà Đại Tân sinh.

B. Kỷ Giura, Đại Cổ sinh.

C. Đại tiền Cambri.

*D. Kỉ Pecmi, Đại Cổ sinh.

Sự tuyệt chủng hàng loạt sinh vật lần thứ nhất xảy ra vào:

*A. Kỉ Oocđôvi, Đại Cổ sinh.

B. Kỉ Pecmi, Đại Cổ sinh.

C. Đại tiền Cambri.

D. Kỉ Phấn trắng, Đại Trung sinh.

Uư thế của rừng quyết cổ đại và sự hình thành than đá là ở:

A. Kỉ thứ 4.

B. Kỉ Giura.

*C. Kỉ Cabon.

D. Kỉ Oocđôvi.

Các núi băng ở Bắc cực tràn xuống phía Nam, gây hiện tượng băng hà, góp phần hình thành loài người xảy ra vào:

*A. Kỉ thứ 4.

B. Kỉ Giura.

C. Kỉ Oođôvi

D. Kỉ Xilua.

Động vật bắt đầu lên cạn hàng loạt vào:

A. Kỉ thứ 4.

B. Kỉ Giura.

C. Kỉ Cacbon.

*D. Kỉ Xilua.

Điều kiện để sinh vật xuất hiện trên cạn hàng loạt là:

A. Quần xã tiên phong tự dưỡng.

B. Hình thành sinh quyển.

C. Xuất hiện ôxy tự do vào ôzôn.

$*D. A+C.

Các cây hạt kín bắt đầu xuất hiện ở:

A. Kỉ thứ 3.

B. Kỉ Giura.

C. Kỉ cabon.

*D. Kỉ Phấn trắng.

Sự phát sinh vi khuẩn, tảo và hình thành sinh quyển xảy ra ở:

A. Đại Tân sinh.

B. Đại Trung sinh.

C. Đại Cổ sinh.

*D. Đại tiền Cambri.

Sự ngự trị của rừng hạt trần và bò sát khổng lồ xảy ra ở:

A. Đại Tân sinh.

*B. Đại Trung sinh.

C. Đại Cổ sinh.

D. Đại tiền Cambri.

Phát triển ưu thế của chim, thú và người mạnh nhất vào:

*A. Đại Tân sinh.

B. Đại Trung sinh.

C. Đại Cổ sinh.

D. Đại tiền Cambri.

Quá trình chuyển sự sống từ nước lên cạn chuẩn bị chủ yếu nhờ:

A. Nhện và sâu bọ nguyên thủy.

B. Cây thô sơ như quyết trần.

*C. Vi khuẩn, nấm và địa y.

D. Sự nhô cao lên lục địa.

Than đá là khoáng sản có nguồn gốc từ đâu và lúc nào?

A. Từ các rừng hạt trần, vào kỉ Phấn trắng.

*B. Từ quyết cổ đại, bị vùi lấp ở kỉ Cacbon.

C. Từ rừng hạt kín cổ đại, vào kỉ Đêvon.

D. Từ dương xỉ cổ đại bị vùi lấp ở kỉ Xilua.

Ngày nay, trên Trái Đất chỉ còn rất ít cây Xêcôia (Sequoia 150m, đường kính12m). Loại cây này xuất hiện vào:

A. Đại Nguyên sinh.

B. Đại Cổ sinh.

*C. Đại Trung sinh.

D. Đại Tân sinh.

Trong lịch sử sinh giới, thú hay chim xuất hiện trước?

A. Chim, vì kém tiến hóa hơn.

B. Thú, vì tiến tiến hóa hơn.

*C. Thú, vì có hóa thạch trước.

D. Cùng một kỉ.

Những con thú nguyên thủy đầu tiên xuất hiện vào:

*A. Kỉ Tam điệp.

B. Kỉ Giura.

C. Kỉ Phấn trắng.

D. Kỉ Thứ 3.

Những con chim nguyên thủy đầu tiên xuất hiện vào:

A. Kỉ Tam điệp.

*B. Kỉ Giura.

C. Kỉ Phấn trắng.

D. Kỉ Thứ 3.

Sự kiện nào có ở Kỉ Thứ 4:

A. Bò sát thống trị.

*B. Rừng hạt trần ưu thế.

C. Hạt kín xuất hiện.

*D. Chim và thú ưu thế.

Khoa học đã chứng minh loài người có nguồn gốc do:

A. Thần, Thuợng Đế hoặc Chúa sinh ra.

B. Thần tạo ra lúc đầu, sau đó theo quy luật CLTN.

C. Động vật tiến hóa lên nhờ CLTV.

*D. Động vật, tiến hóa do yếu tố sinh học và xã hội.

Dạng vượn người hiện nay có quan hệ gần gũi nhất với loài nguời là:

*A. Tinh tinh.

B. Gôrila.

C. Vượn.

D. Khỉ.
# C©u 1250(QID: 1310. C©u hái ng¾n)

Bộ nhiễm sắc thể luỡng bội của tinh tinh là:

A. 42.

C. 46

Tỉ lệ nuclêôtit ở ADN của tinh tinh giống của người là:

*A. 97,6%.

B. 94,7%.

C. 91,1%.

D. 90,5%.

Số lượng axit amin ở chuỗi -Hb (Hêmôglôbin) của loài tinh tinh khác với của loài người là:

*A. 0.

B. 1.

D. 3.
# C©u 1253(QID: 1313. C©u hái ng¾n)

Khác biệt dễ nhận thấy giữa loài người hiện đại và loài tinh tinh là:

A. Đứng thẳng hoàn toàn.

B. Biết chế tạo công cụ.

C. Có ngôn ngữ và ý thức.

$*D. A+B+C.
# C©u 1254(QID: 1314. C©u hái ng¾n)

Đặc trưng cơ bản của loài người mà vượn người không có được là:

A. Khả năng biểu lộ tình cảm.

*B. Lao động sáng tạo và ngôn ngữ.

C. Bộ não kích thích lớn.

D. Biết sử dụng công cụ.

Các đặc điểm của 5 ngón tay người đã có ở động vật cách đây hàng trăm triệu năm, nhưng tay người khác hẳn chi trước động vật ở điểm:

A. Chỉ tay người mới có đủ 5 ngón.

B. Ngón tay người rất dài.

*C. Ngón cái gập với các ngón khác.

D. Các xương lòng bàn ngắn hơn.

Trong các động vật hiện nay, chỉ có tinh tinh giống người nhiều nhất. Điều này chứng tỏ:

A. Tinh tinh là tổ tiên trực tiếp của người.

*B. Tinh tinh cùng nguồn gốc gần với người.

C. Tinh tinh và người là tổ tiên của nhau.

D. Nó do người cổ đại thoái hóa thành.

Quá trình phát sinh loài ngườibắt đầu xảy ra vào:

A. Kỉ thứ 3.

*B. Kỉ thứ 4.

C. Kỉ Phấn trắng.

D. Kỉ Giura.

Về mặt sinh học, quá trình phát sinh loài người thuộc dạng:

A. Tiến hóa đồng quy.

B. Tiến hóa đơn nhánh.

*C. Tiến hóa phân nhánh.

D. Tiến hóa từ từ.

Sự tách nhánh tiến hóa từ tổ tiên chung của người và của vượn người hiện đại bắt đầu xảy ra cách đây khoảng:

A. 10 triệu năm.

*B. 6 triệu năm.

C. 1,8 triệu năm.

D. 500 000 năm.

Các giai đoạn chính trong quá trình phát sinh loài người là:

A. Người vượn → Vượn người hóa thạch → Người cổ → Người hiện đại.

*B. Vượn người hóa thạch → Người vượn → Người cổ → Người hiện đại.

C. Người vượn → Người cổ → Vượn người hóa thạch → Người hiện đại.

D. Người hiện đại → Người cổ → Người vượn → Người vượn hóa thạch.