Chăm sóc và bảo vệ cây trồng, quản lý dịch hại và phòng trừ tổng hợp

6.3.2.5 Biện pháp hoá học (sử dụng thuốc trừ sâu), có nhiều loại thuốc trừ sâu khác nhau, được phân loại dựa theo nhiều cách, như:

1. 
   Thuốc tiếp xúc (contact insecticide), giết côn trùng khi tiếp xúc trực tiếp với thuốc. Nguy hiểm vì diệt cả các thiên địch (như nhện), các côn trùng không gây hại.
   
2. 
   Thuốc vị độc (stomach insecticide), thuốc gây độc cho côn trùng khi ăn vào cùng với thức ăn .
   
3. 
   Thuốc nội hấp, lưu dẫn (systemic insecticide), thuốc được xử lý vào đất hay trực tiếp trên cây trồng, được cây hấp thụ và vận chuyển đến vị trí bị côn trùng tấn công. Có các ưu điểm là: (1) mang tính chọn lọc đối với các côn trùng gây hại mà không ảnh hưởng đến côn trùng không ăn cây, (2) thuốc ít bị mưa rửa trôi, và ít bị ánh sáng mặt trời phân giải, nên tác động của thuốc lâu hơn, (3) diệt  cả các côn trùng nằm sâu trong mô cây.
   
4. 
   Thuốc xông hơi (fumigant insecticide), tiêu diệt côn trùng bằng khí, hơi độc khi áp dụng. Thường được áp dụng để xử lý kho vựa, kho hàng, phương tiện vận tải, trừ mối…
   

1. 
   Thuốc thảo mộc: dây thuốc cá (derris), cây thuốc lá (nicotine).
   
2. 
   Thuốc tổng hợp: chứa các hoạt chất khác nhau như:
   

• 
  Nhóm chlor hữu cơ ( Fipronil- Regent 3G…), chúng có thể tồn lưu lâu dài và đi vào dây chuyền thực phẩm của động vật hoang dại. Có phổ tác dụng rộng, nhưng nói chung không được sử dụng cho rau, cây thực phẩm. Nhiều thuốc đã bị cấm sử dụng và lưu hành.
  
• 
  Nhóm lân hữu cơ (Phosalone, Fenitrothion…), không tồn lưu lâu, nhưng độc với động vật có xương sống hơn là nhóm chlor hữu cơ.
  
• 
  Nhóm carbamate (carbofuran – Furadan, carbaryl – Sevin, Aldicarb – Temik…), có đặc tính ít độc qua miệng và da đối với động vật có vú hơn lân hữu cơ, ít tồn lưu, phổ tác dụng rộng, hiệu lực cao và tương đối rẻ tiền.
  
• 
  Nhóm pyrethroid (pyrethrin, cypermethrin,…), có đặc tính bền với ánh sáng (tồn tại 4 – 7 ngày trên mặt lá), phổ tác dụng rộng, sử dụng với liều lượng thấp.
  
• 
  Nhóm điều hoà sinh trưởng côn trùng (Insect Growth Regulator- IGR), Là những chất được dùng để biến đổi sự phát triển của côn trùng, chủ yếu là các hormone nhân tạo.
  
• 
  Nhóm gốc vi sinh vật (như Bacillius thurigiensis – BT)
  

• 
  Bột thấm nước (wettable powder) – ký hiệu :BTH, WP
  
• 
  Hạt (grain            ------------------------------------- : H, G
  
• 
  Bột hoà nước (soluble powder)   ----------------- : BHN, SP
  
• 
  Bột khô (dust)                       -------------------: B, BR, D
  
• 
  Nhũ dầu (emullsifiable concentrate/ solution) : ND, EC/ES
  

6.3.3Quản lý bệnh hại cây trồng

Bệnh cây do các tác nhân sau gây ra: nấm, vi khuẩn, virus, mycoplasma, và tuyến trùng. Có nhiều biện pháp để kiểm soát bệnh hại cây trồng như sau

6.3.3.1  Sử dụng giống kháng bệnh:

Đây là biện pháp hữu hiệu nhất, vấn đề là tính kháng bệnh của một cây trồng lại thường không kéo dài lâu, do sự phát triển nhanh chóng các chủng /nòi gây bệnh mới. Do đó, công việc lai tạo tuyển chọn giống kháng phải được thực hiện liên tục và đi trước các chủng gây bệnh.

6.3.3.2 Biện pháp canh tác:

Thời gian gieo trồng, quản lý dinh dưỡng cây trồng, vệ sinh đồng ruộng, luân canh, sử dụng các vật liệu trồng sạch bệnh, khử đất vườn ươm thuốc lá, rau cải.

6.3.3.3 Biện pháp sinh học:

Thí dụ như trồng bông vạn thọ để diệt tuyến trùng, sử dụng nấm Paccilomyces lilacinus để gây bệnh cho tuyến trùng hại chuối, cam quít và khoai tây.

6.3.3.4  Sử dụng thuốc trừ bệnh:

Với mục tiêu giết hoặc ngăn cản sự sinh trưởng của nấm gây bệnh. Có nhiều loại thuốc trừ nấm khác nhau, được phân ra do :

a. Tác dụng của thuốc đối với nấm gây bệnh

1. 
   Thuốc có tác dụng phòng ngừa (protective): được phun trên lá hoặc quả, nhằm ngăn cản nấm bệnh không xâm nhiễm vào bên trong cây. Thuốc không diệt được nấm bệnh đã chui vào bên trong, thí dụ như Zineb, Mancozeb, dung dịch Bordeaux…
   
2. 
   Thuốc có tác dụng điều trị (eradicant): được phun lên lá, xử lý hạt hoặc bón vào đất nhằm giết hoặc ngăn cản nấm ngay cả sau khi chúng đã xâm nhiễm bên trong cây, thí dụ như Propiconazole (Tilt). Carbendazim(Derosal).
   

Một số lớn loại thuốc được dùng để vừa phòng ngừa lẫn điều trị như Metalaxyl (Ridomil).

b.  Theo nguồn gốc hoá học của thuốc diệt nấm

1. 
   Vô cơ: Bao gồm các thuốc gốc đồng, lưu huỳnh, thuỷ ngân (thí dụ như dung dich Bordeaux), vẫn còn hiệu lực đến ngày nay nhưng do gây ảnh hưởng xấu đến môi trường (tích luỹ kim loại nặng trong đất) nên bị cấm hoặc hạn chế sử dụng.
   
2. 
   Hữu cơ và tổng hợp: Có trên 200 thuốc diệt nấm khác nhau (mancozeb, metalaxyl,…). Các thuốc diệt nấm đời mới có ưu điểm chung: (1) rất hiệu nghiệm ở nồng độ thấp, (2) dễ bị vi sinh vật đất phân huỷ, (3) an toàn cho người sử dụng và động vật, (4) ít độc đối với cây trồng.
   

6.4Biện pháp chăm sóc khác

6.4.1Tỉa cành, tạo tán cây (đối với cây đa niên)

Tỉa cành, tạo tán là một biện pháp loại bỏ một cách thận trọng, có kế hoạch các bộ phận của cây trồng nhằm đạt được một số mục đích cụ thể.

Khi tỉa bỏ một số phần của cành (như cành, lá), nói chung sẽ có sự giảm sút diện tích quang hợp của cây, chiều cao cây, hình dạng cây và năng suất ban đầu. Tuy nhiên, cắt tỉa cây dẫn tới sản xuất ra các quả to và có phẩm chất cao hơn, đáp ứng yêu cầu thị trường. Lý do là việc cắt tỉa đã giảm bớt sự cạnh tranh về ánh sáng, nước và dinh dưỡng giữa các bộ phận của cây trồng. Vấn đề là mức độ cắt tỉa như thế nào để tạo ra sự cân bằng giữa năng suất chung và giá trị thương phẩm của nông sản.

Đối với các cây già, cắt tỉa sẽ thúc đẩy phát triển sự sinh trưởng dinh dưỡng mới mặc dù có sự sút giảm về tổng diện tích quang hợp. Lý do là rễ sẽ hấp thu nhiều nước và dinh dưỡng hơn cho các chồi còn lại, đây là cơ sở của biện pháp làm trẻ lại cây trồng (rejuvenation).

Có 4 kiểu cắt tỉa tuỳ theo mục đích của chúng:

1. 
   Cắt tỉa phòng bệnh: cắt tỉa các cành, các bộ phận chết hoặc hư hỏng của cây.
   
2. 
   Cắt tỉa tạo dáng: cắt tỉa một số cành, nhánh nhỏ, lá của cây vào giai đoạn đầu của sự phát triển để cải thiện dáng hình của cây. Đây là biện pháp kỹ thuật phổ biến đối với hoa kiểng hay cây cảnh quan (landscape plants).
   
3. 
   Cắt tỉa sửa chữa: cắt tỉa các cành mọc không đúng vị trí để duy trì dáng hình mong muốn của cây. Biện pháp này thường được tiến hành sau việc cắt tỉa tạo dáng.
   
4. 
   Cắt tỉa phục hồi (làm trẻ lại): cắt tỉa thân chính hoặc đa số các thân nhằm tạo dáng lại hoặc phục hồi cho phần trên của một cây đã già.
   

6.4.2Xử lý ra hoa

Xử lý ra hoa đồng loạt sẽ giúp thu hoạch đồng loạt, giảm lao động thu hái, tăng hiệu quả đầu tư (như trong trường hợp trên cà phê), còn xử lý ra hoa và đậu quả trái vụ (vụ nghịch) sẽ giúp tăng thu nhập cho nông dân, do giá nông sản cao hơn so với chính vụ. Các biện pháp xử lý ra hoa bao gồm:              

1. 
   Phun trên lá nitrat kali (KNO3) với nồng độ 1-2% để kích thích ra hoa xoài, họ cam quýt, nhãn.
   
2. 
   Phun Thiourea với nồng độ 70 – 80g/20 lít nước để kích thích ra hoa  trên xoài.
   
3. 
   Xử lý ra hoa trên dứa vào khoảng 12-14 tháng sau khi trồng bằng khí đá (CaC2): 1 hạt/cây bỏ vào giữa ngọn cây dứa, hay dùng ethepon - một hợp chất sinh khí ethylen - với 30 ml ở nồng độ 1,2 ppm phun vào ngọn cây dứa.
   
4. 
   Dùng Cultar (paclobutrazol) nồng độ từ 30cc – 50cc/cây rãi đều chung quanh hình chiếu tán lá xoài.
   

6.4.3Chống xói mòn trên đất dốc

6.4.3.1Sử dụng cây phủ đất:

Trồng các thực vật dạng bò và cây bụi mà sẽ phát triển thành các thảm cây phủ đất dày dưới các cây lớn như cam quýt, ca cao, cao su..., các thảm cây phủ đất này sẽ làm giảm xói mòn đất, đồng thời hạn chế cỏ dại.

Cây thảm phủ có thể được giới thiệu bao gồm:

• 
  Kudzu nhiệt đới (Pueraria phasioloides)
  
• 
  Đậu ma (Centrosema pubescens)
  
• 
  Đậu lông (Centrosema mucunoides)
  
• 
  Cỏ stylo (Stylosanthes gracilis)
  

1. 
   Trồng cây theo đường đồng mức:
   

Các hàng trồng hay băng trồng đi theo đường đồng mức, khi độ dốc càng lớn thì khoảng cách giữa các hàng và băng trồng càng nhỏ nhằm tránh hiện tượng xói mòn cục bộ.

2. 
   Làm đất tối thiểu
   
3. 
   Áp dụng các phương pháp nông lâm kết hợp.
   

6.4.3.2Chống gió

• 
  Trồng cây chắn gió quanh nông trại các cây me, tre, bạch đàn, keo lá tràm, keo tai tượng, keo lai… là những cây chắn gió tốt.
  
• 
  Áp dụng các phương pháp nông lâm kết hợp.
  
• 
  Thời gian thu hoạch: tuỳ theo loại cây trồng, giống và yêu cầu của sản phẩm
  

Bảng Thời gian và các chỉ định thu hoạch của các cây trồng khác nhau.

Cây trồng	Thời gian thu hoạch		Các chỉ định khác
	Ngày sau trồng	Ngày sau ra hoa
a/ Cây hàng niên
Khoai lang	105 – 150
Cà chua, Ớt ngọt			Trái chuyển màu từ xanh sang đỏ nhạt
Hành củ, Tỏi,			Ngọn khô và rủ, củ phát triển đầy
Gừng
Đậu bắp			Trái đầy, đầu trái bẻ kêu dòn
b/ Cây đa niên
Xoài		4 tháng
Cam quít		5 – 6 tháng
Chuối		3 – 4 tháng
Dứa	12-14 tháng	5 – 6 tháng
Dừa		11 – 12 tháng	Bông xuất hiện mỗi 45 ngày, thu hoạch khoảng 8 lần/năm

7Các trang web và tổ chức có liên quan đến ngành hàng

7.1Tên các trang web thông tin về ngành hàng

• 
  Trang rau quả của Bộ phận dịch vụ thông tin thị trường - Bộ nông nghiệp Mỹ (The USDA AMS Market News Service) http://www.ams.usda.gov/fv/mncs/index.htm
  
• 
  Báo cáo về tình hình thị trường thế giới đối với các mặt hàng: lúa, hoa quả, đường, bông và thuốc lá http://www.fas.usda.gov/htp/fruit_veg.asp
  
• 
  Cổng thông tin về quả thế giới http://www.fruitnet.com/
  
• 
  Giá rau quả từ 1996 ở Bắc Mỹ và châu Âu http://www.todaymarket.com/
  
• 
  Trang web www.ipsard.gov.vn hoặc hỏi anh Dần: các bản tin của Trung tâm Thông tin (AgroInfo), trích các phần liên quan đến rau quả
  
• 
  Trang web www.agroviet.gov.vn: chuyên trang rau quả. Tin giá lấy cho tháng 7-9/06
  
• 
  Trang web www.mard.gov.vn: báo cáo ngành, kế hoạch ngành, trích các phần liên quan đến rau quả.
  
• 
  Giá rau quả Http://www.tge.or.jp/english/em200.html
  
• 
  Cơ sở dữ liệu về giá nông sản của FAO:
  

http://apps.fao.org/

• 
  Bản tin thị trường hàng hoá của FAO năm 1999-2000
  

http://www.fao.org/waicent/faoinfo/economic/esc/comtrade.htm

• 
  Giá của một số hàng hoá nông sản chính và thương mại cập nhật hàng tuần từ năm 1998 đến năm 2000 của FAO:
  

http://apps2.fao.org/ciwpsystem/ciwp_q-e.htm
Các trang web về thương mại
Các trang web của các tổ chức quốc tế
Các trang web của các cơ quan thống kê quốc gia

7.2Tên các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước chuyên nghiên cứu về sản phẩm

• 
  Nhóm ngành hàng, Trung tâm Tư vấn chính sách, Viện nghiên cứu chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn;
  
• 
  Văn phòng phía Nam, Viện nghiên cứu chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn;
  
• 
  Viện nghiên cứu rau quả (Nguyễn Thị Tân Lộc, Hoàng Bằng An)
  
• 
  CIRAD (Muriel Figuié, Paule Moustier)
  
• 
  Đại học nông lâm Thủ Đức (Phan Thị Giác Tâm)
  

7.3Các báo cáo các hội thảo về ngành hàng trong nước và quốc tế

Báo cáo hội thảo rau quả Tiền Giang
Báo cáo hội thảo rau quả Hà Nội

Tài liệu tham khảo

ICARD-MISPA. 2004. Báo cáo nền ngành hàng rau quả.

Trần Xuân Hiển. 2005. Nguyên liệu trong bảo quản và chế biến nông sản thực phẩm. Đại học An Giang.

Nguyễn Văn Minh. 2003. Trồng trọt đại cương. Khoa Nông nghiệp và tài nguyên thiên nhiên, Đại học An Giang.

Nguyễn Thanh Triều. 2005. Kỹ thuật trồng cây đa niên. Bộ môn Khoa học cây trồng, Khoa Nông nghiệp và tài nguyên thiên nhiên, Đại học An Giang.

Phạm Văn Kim. Các nguyên lý về bệnh hại cây trồng. Bộ môn Bảo vệ thực vật, Khoa Nông nghiệp và sinh học ứng dụng, Đại học Cần Thơ.

Lê Thanh Phong và Nguyễn Bảo Vệ. Giáo trình cây ăn trái. Bộ môn Khoa học cây trồng, Khoa Nông nghiệp và sinh học ứng dụng, Đại học Cần Thơ.

Trần Thị Ba và Trần Thị Kim Ba. Giáo trình trồng rau. Bộ môn Khoa học cây trồng, Khoa Nông nghiệp và sinh học ứng dụng, Đại học Cần Thơ.

Bộ môn Bảo vệ thực vật, Khoa Nông nghiệp và sinh học ứng dụng, Đại học Cần Thơ. Rau an toàn: Kỹ thuật trồng, sâu bệnh hại và biện pháp phòng trị.

1 Cần phải nói rằng những con số này có thể không bao gồm tiêu thụ rau quả như một phần sản phẩm chế biến (như nước quả và mứt) và tiêu thụ ở nhà hàng.

2 Theo tiêu chí của Tổng cục thống kê, các nhóm được chia theo năm nhóm thu nhập từ nghèo nhất tới các hộ có thu nhập cao nhất.

3 Xin nhắc lại là các hộ “thành thị” bao gồm cả ở Hà Nội, TPHCM, các thành phố và thị xã khác. Sản xuất rau quả ở thành thị có thể ở các vườn trong thành phố hoặc tại các khu đất ở ngoại ô mà các hộ có quyền sử dụng.

4 Hàng năm, Trung Quốc xuất khẩu 3 tỉ USD rau quả và nhập khẩu khoảng 300-400 triệu USD

5 Một số nguồn thống kê tính gia vị (đặc biệt là hạt tiêu) là sản phẩm rau quả. Nếu tính theo nghĩa rộng như vậy thì Singapore là một thị trường quan trọng, nhập khẩu trên 50 triệu USD rau quả và gia vị của Việt Nam

6 IFPRI-MARD, 2001

7 Theo FAO

8Đầu tư từ ngân sách nhà nước cho nghiên cứu khoa học trong nông nghiệp chỉ chiếm 0,25% của GDP nông nghiệp giai đoạn 2001-2004. Trong khi đó tỷ trọng tương ứng của Thái Lan là 1,4%; Malaysia là trờn 1%, Trung Quốc là 0,5-0,6%. Nguồn: Vietnam Public Expenditure Review, June 2000.

Каталог: images -> 2007
2007 -> Căn cứ Pháp lệnh Cán bộ, công chức ngày 26 tháng 02 năm 1998
2007 -> Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn Trung tâm Tư vấn Chính sách Nông nghiệp
2007 -> QuyếT ĐỊnh số 46/2007/QĐ-bnn, ngày 28 tháng 5 năm 2007 Ban hành Quy định về việc xác định rừng trồng, rừng khoanh nuôi thành rừng
2007 -> Trung tâm phát triển nông thôN
2007 -> Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn Trung tâm Tư vấn Chính sách Nông nghiệp
2007 -> §å hép rau qu¶ Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hµm l­îng vitamin c (axit ascobic) tcvn 4715 89
2007 -> Tiªu chuÈn ViÖt nam §å hép rau qu¶ Ph­¬ng ph¸p thö tcvn 4712-89
2007 -> Iso 9000: 2000 Thuật ngữ và định nghĩa hệ thống quản lý chất lượng Thuật ngữ liên quan đến chất lượng
2007 -> Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn Trung tâm Tư vấn Chính sách Nông nghiệp

tải về 1.25 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: