TR¦êng đẠi học khoa học xã HỘI & nhân văN ĐẠi học quốc gia hà NỘi huy Liªn V¨n häc Mü: thi ph¸p vµ Kü x¶o


II. Kü x¶o ViÕt v¨n cña William Faulkner



tải về 1.34 Mb.
trang11/17
Chuyển đổi dữ liệu24.07.2016
Kích1.34 Mb.
#3937
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   17

II. Kü x¶o ViÕt v¨n cña William Faulkner

qua TiÓu thuyÕt Thanh ¢m vµ cuång né
Nhµ v¨n Mü William Faulkner ®· ®­îc v¨n ®µn thÕ giíi c«ng nhËn lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n lín nhÊt cña mäi thêi ®¹i. Kh«ng kÓ c¸c tËp th¬ s¸ng t¸c thêi kú ®Çu, di s¶n cña «ng gåm cã 19 bé tiÓu thuyÕt, 75 truyÖn ng¾n. §ã lµ mét di s¶n ®å sé, trong ®ã chøa ®ùng nh÷ng bµi häc vÒ nh©n sinh vµ nh÷ng kinh nghiÖm nghÖ thuËt quÝ gi¸ cho nhiÒu thÕ hÖ c¸c nhµ v¨n sau nµy.

C¸c t¸c phÈm cña Faulkner thÓ hiÖn nh÷ng c¸ch t©n t¸o b¹o cña tiÓu thuyÕt thÕ kû XX. NghÖ thuËt cña «ng mang tÝnh triÕt lý vµ tÝnh trÝ tuÖ s¾c bÐn, nªn t¸c phÈm cña «ng kh«ng dÔ ®äc vµ dÔ hiÓu nh­ t¸c phÈm cña c¸c nhµ v¨n cæ ®iÓn. §ã còng lµ nguyªn nh©n v× sao cho ®Õn nay, ë n­íc ta chØ cã Thanh ©m vµ cuång né lµ tiÓu thuyÕt duy nhÊt cña «ng ®­îc dÞch vµ do Nhµ xuÊt b¶n Héi Nhµ V¨n xuÊt b¶n n¨m 1992. §iÒu nµy kh«ng cã g× l¹. Th¸ng 2 n¨m 2000, khi t«i dù mét héi nghÞ vÒ v¨n häc Mü t¹i Hång K«ng, c¸c gi¸o s­ ë §¹i häc §µi Loan cho biÕt r»ng ë xø së cña hä ch­a cã b¶n dÞch tiÓu thuyÕt nµy vµ t«i c¶m thÊy tù hµo v× Ýt nhÊt th× ë ViÖt Nam chóng ta còng ®· dÞch vµ xuÊt b¶n ®­îc mét tiÓu thuyÕt cña nhµ v¨n ®éc ®¸o nµy.

Trong mçi t¸c phÈm thµnh c«ng cña «ng ®Òu cã nh÷ng kh¸m ph¸ míi trong c¸c lÜnh vùc thi ph¸p, kü x¶o, phong c¸ch vµ ng«n tõ. TiÓu thuyÕt Thanh ¢m vµ cuång né xuÊt b¶n vµo n¨m 1929, vµ lµ t¸c phÈm xuÊt s¾c ®Çu tiªn cña «ng, nªn trong ®ã ®· thÓ hiÖn nhiÒu s¸ng t¹o vµ c¸ch t©n quan träng cña tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i thÕ giíi.

Qua bé tiÓu thuyÕt nµy, vÒ c¸c ph­¬ng diÖn cÊu tróc, nghÖ thuËt kÓ chuyÖn vµ thÓ lo¹i, Faulkner ®Òu cã nh÷ng ®æi míi t¸o b¹o ®èi víi chñ nghÜa hiÖn thùc thÕ kû XIX. Tr­íc hÕt, nhµ v¨n ®· sö dông mét "kü thuËt tØnh l­îc vµ c« ®Æc"76 ®Ó víi mét dung l­îng kh«ng lín, mµ vÉn thÓ hiÖn ®­îc "tÝnh phøc t¹p cña cuéc sèng trong thÕ giíi hiÖn ®¹i"77. Néi dung cña Thanh ©m vµ cuång né bao qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p vµ réng lín. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi, gia ®×nh vµ x· héi trong bèi c¶nh cña miÒn nam n­íc Mü vÉn cßn bÞ ¸m ¶nh bëi nh÷ng mÊt m¸t vµ thÊt b¹i trong néi chiÕn, ®ång thêi kinh tÕ vµ v¨n ho¸ cßn l¹c hËu, nh÷ng ng­êi da ®en vÉn ch­a tho¸t khái kiÕp n« lÖ, trong khi ®ã nhiÒu gia ®×nh c¸c chñ trang tr¹i ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n vµ suy vong. Thêi gian cña tiÓu thuyÕt kÐo dµi 18 n¨m trêi, tõ n¨m 1910 ®Õn n¨m 1928. NÕu theo c¸ch cÊu tróc cña chñ nghÜa hiÖn thùc truyÒn thèng, th× ®Ó kh¾c ho¹ biÕt bao sù kiÖn xÈy ra trong cuéc ®êi c¸c nh©n vËt cña mét gia ®×nh suèt 18 n¨m trêi, t¸c phÈm th­êng ph¶i cã khèi l­îng lín ®Õn kho¶ng ngh×n trang nh­ tiÓu thuyÕt Cuèn theo chiÒu giã ch¼ng h¹n. Nhµ v¨n hiÖn ®¹i Milan Kundera lý gi¶Ø vÒ nguyªn nh©n t¹o nªn sù dµn tr¶i vµ kh«ng c« ®äng cña tiÓu thuyÕt truyÒn thèng nh­ sau: TiÓu thuyÕt “cång kÒnh v× kü x¶o, v× nh÷ng qui ­íc chóng lµm viÖc thay cho t¸c gi¶: tr­ng bµy mét nh©n vËt, m« t¶ mét bèi c¶nh, ®­a hµnh ®éng vµo mét hoµn c¶nh lÞch sö, lÊp ®Çy thêi gian sèng cña c¸c nh©n vËt b»ng nh÷ng t×nh tiÕt v« dông, mçi lÇn thay ®æi khung c¶nh l¹i ®ßi hái nh÷ng tr­ng bµy, m« t¶, gi¶i thÝch míi."78

Mçi t¸c phÈm cña c¸c bËc thÇy cña tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i ®Òu cã nh÷ng s¸ng t¹o ®éc ®¸o trong viÖc sö dông kü thuËt tØnh l­îc nh»m tho¸t ra khái tÝnh chÊt cång kÒnh cña kü thuËt truyÒn thèng, trong ®ã chuçi t×nh tiÕt (sequence) dµi dÆc gåm hµng lo¹t sù viÖc nèi tiÕp nhau t¹o thµnh cèt truyÖn bÞ khÐp kÝn trong tr×nh tù thêi gian-kh«ng gian, gièng nh­ trong cuéc ®êi thùc. Tr­íc hÕt ®ã lµ nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nhau trong viÖc ph¸ vì cÊu tróc tuyÕn tÝnh cña thêi gian mét chiÒu. §iÒu nµy cã nghÜa lµ t¸c gi¶ cã thÓ ®Ó cho hµnh ®éng tiÓu thuyÕt ®ang ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i bçng quay ng­îc trë l¹i qu¸ khø hoÆc nh¶y vät vÒ phÝa tr­íc. James Joyce trong Ulysses sö dông kü thuËt dßng ý thøc nh»m x¸o trén thêi gian, khiÕn cho b¶n th©n sù kiÖn kh«ng cßn quan träng n÷a, nã chØ lµ xuÊt ph¸t ®iÓm gîi nªn nh÷ng håi t­ëng vµ liªn t­ëng triÓn khai mét c¸ch tù do trong t¸c phÈm. Hai t¸c phÈm Ulysses Thanh ©m vµ cuång né ®Òu kh«ng cã kiÓu cèt truyÖn trän vÑn cña tiÓu thuyÕt thÕ kû XIX. Nh­ng nh­ vËy, ph¶i ch¨ng lo¹i tiÓu thuyÕt nµy kh«ng cã sù thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò vµ hµnh ®éng? TÝnh thèng nhÊt trong Ulysses ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch theo mét tÇn sè nhÊt ®Þnh, t¸c gi¶ lu«n t¹o nªn mèi liªn hÖ so s¸nh nh÷ng ý t­ëng vµ suy t­ëng miªn man cña hai nh©n vËt gi¸o viªn trung häc vµ ng­êi tiÕp thÞ qu¶ng c¸o trong x· héi hiÖn ®¹i víi nh÷ng sù kiÖn cña nh÷ng ng­¬× anh hïng trong sö thi OdyssÐ cña HomÌre, nh»m kh¾c ho¹ s©u s¾c thÕ giíi tinh thÇn cña nh÷ng con ng­êi thuéc tÇng líp thÞ d©n ph¶i vËt lén ®Ó tån t¹i trong cuéc sèng ®Çy lo toan, d»n vÆt, nhá nhen vµ tÇm th­êng, nh­ng còng gay cÊn vµ nhøc nhèi ®Õn møc kh«ng chÞu ®ùng næi. TÝnh thèng nhÊt trong cÊu tróc cña Thanh ©m vµ cuång né ®­îc thùc hiÖn qua mét chñ ®Ò bao qu¸t vÒ sù suy sôp, tµn lôi cña c¶ mét dßng hä mµ trong ®ã nh÷ng thµnh viªn cña nã muèn th¨ng tiÕn vµ thµnh ®¹t, muèn giµnh lÊy t×nh yªu vµ h¹nh phóc, nh­ng l¹i kh«ng cã ®ñ l­¬ng tri vµ nghÞ lùc ®Ó chiÕn th¾ng sù xÊu xa, Ých kû, ®åi b¹i vµ mÒm yÕu cña chÝnh b¶n th©n m×nh, nªn ®· tù x« ®Èy m×nh vµ l«i kÐo c¶ dßng hä vµo con ®­êng tiªu vong.

TÝnh ch©m biÕm s©u s¾c thÊm nhuÇn trong cÊu tróc ngÇm cña t¸c phÈm. Mét chñ ®Ò nh­ vËy nÕu theo qui ­íc cña cÊu tróc tiÓu thuyÕt thÕ kû XIX sÏ ph¶i x©y dùng mét cèt truyÖn hoµn chØnh víi mét chuçi t×nh tiÕt-sù kiÖn (plot sequence) nèi tiÕp nhau tõ më ®Çu cho ®Õn kÕt thóc t¸c phÈm.

Trong tiÓu thuyÕt nµy cña Faulkner, cèt truyÖn nh­ mét toµn khèi ®· bÞ th¸o dì ra thµnh c¸c bé phËn t¸ch rêi nhau vµ ®¶o ng­îc mäi trËt tù vÒ sù kiÖn, thêi gian vµ kh«ng gian. Trong 4 ch­¬ng cña t¸c phÈm, cÊu tróc kh«ng gian-thêi gian hoµn toµn bÞ x¸o trén, nªn t¸c gi¶ cã thÓ tho¸t ra khái sù cång kÒnh cña "c¸c thñ tôc" r­êm rµ trong viÖc tr­ng bÇy, m« t¶ vµ gi¶i thÝch. TiÓu thuyÕt truyÒn thèng cã mét hoÆc mét vµi sù kiÖn trung t©m trë thµnh c¸i trôc g¾n kÕt toµn bé c¸c nh©n vËt vµ t×nh tiÕt thµnh mét tæng thÓ. ThÝ dô trong Cuéc phiªu l­u cña Tom Sawyer cña Mark Twain, sù kiÖn vµ t×nh huèng trung t©m lµ viÖc chó bÐ Tom vµ c¸c b¹n cña cËu ®· t×m kiÕm ®­îc mét kho tiÒn vµng. T×m ra kho tiÒn vµng nµy ®ång thêi c¸c chó bÐ còng ph¸t hiÖn ra mét vô c­íp cña giÕt ng­êi. Sù kiÖn vµ t×nh huèng nµy ®· mãc nèi toµn bé c¸c nh©n vËt vµ t×nh tiÕt vµo trong mét cÊu tróc thèng nhÊt. TiÓu thuyÕt cña Faulkner kh«ng cã mét sù kiÖn vµ t×nh huång trung t©m nh­ vËy. Ph­¬ng ph¸p cÊu tróc cña t¸c gi¶ kh«ng dùa vµo c¸ch x©u chuçi c¸c t×nh tiÕt-sù kiÖn, mµ dùa vµo c¸c chi tiÕt gîi c¶m vµ sèng ®éng kÕt hîp víi Èn dô t­îng tr­ng nh»m t¹o nªn ý nghÜa kh¸i qu¸t.

ë ®©y, sù c¸ch t©n t¸o b¹o vÒ mÆt mü häc g¾n liÒn víi cè g¾ng lµm cho sù kiÖn vµ tÝnh c¸ch ®­îc thÓ hiÖn mét c¸ch ch©n thùc h¬n, kh¸ch quan h¬n. Linda Wagner-Martin nhËn xÐt r»ng: “VÒ mü häc hiÖn ®¹i chñ nghÜa, Faulkner tiÕn mét b­íc xa h¬n bÊt cø mét t¸c gi¶ nµo cïng thêi víi «ng: ¤ng sö dông nh÷ng ng­êi kÓ chuyÖn kh¸ch quan vèn lµ nh÷ng kh¸ch thÓ ®Ých thùc. Hä nãi vÒ nh÷ng biÕn cè xÈy ra trong truyÖn kÓ mµ kh«ng mang tÝnh chñ quan, v× hä kh«ng bao giê hiÓu râ Èn ý cña nh÷ng biÕn cè ®ã.”79

Dùa vµo nhËn xÐt trªn, cã thÓ thÊy nghÖ thuËt cña Faulkner ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n so víi quan niÖm truyÒn thèng. Bielinsky tõng nãi vÒ tÝnh chñ quan cña chÊt tr÷ t×nh vµ tÝnh kh¸ch quan cña chÊt tù sù trong v¨n xu«i truyÒn thèng. Song Faulkner ®· lµm cho dßng ý thøc trµn ®Êy chÊt tr÷ t×nh nh­ng l¹i ®­îc thÓ hiÖn mét c¸ch kh¸ch quan.

Ngoµi tÝnh kh¸ch quan trong nghÖ thuËt kÓ chuyÖn vµ trong kü x¶o dßng ý thøc, Faulkner cßn sö dông thñ ph¸p ®ång hiÖn lµm cho hµnh ®éng tiÓu thuyÕt triÓn khai mét c¸ch uyÓn chuyÓn vµ n¨ng ®éng.




  1. Vai trß cña Thñ ph¸p ®ång hiÖn trong

cÊu tróc cña tiÓu thuyÕt

HiÓn nhiªn lµ Faulkner tiÕp thu nghÖ thuËt dßng ý thøc cña James Joyce, nh­ng «ng còng cã nhiÒu c¸ch t©n kh¸c h¼n víi bËc tiªn bèi cña m×nh. NÕu trong Ulysses, dßng ý thøc lµ yÕu tè chñ ®¹o cña cÊu tróc t¸c phÈm, th× cÊu tróc cña ¢m thanh vµ cuång né lµ sù kÕt hîp gi÷a dßng ý thøc víi nh÷ng yÕu tè kh¸c trong nghÖ thuËt kÓ chuyÖn. 3 ch­¬ng ®Çu lµ cÊu tróc cña dßng ý thøc vµ lêi kÓ chuyÖn ë ng«i thø nhÊt, nh­ng trong ch­¬ng cuèi (ch­¬ng 4) l¹i theo nghÖ thuËt truyÒn thèng vµ t¸c gi¶ dïng biÖn ph¸p kÓ chuyÖn ë ng«i thø ba ®Ó dÉn d¾t vµ miªu t¶ c¸c sù kiÖn víi c¶m quan hµi h­íc vµ ch©m biÕm. Trong 4 ch­¬ng, lêi kÓ chuyÖn ®Òu xuÊt ph¸t tõ ®iÓm nh×n rÊt kh¸c nhau:

Ch­¬ng 1 lµ ®éc tho¹i néi t©m cña nh©n vËt Benjy vµo ngµy mïng 7 th¸ng 4 n¨m 1928 víi ®iÓm nh×n ë ng«i thø nhÊt.

Ch­¬ng 2 lµ ®éc tho¹i néi t©m cña nh©n vËt Quentin vµo ngµy mïng 2 th¸ng 6 n¨m 1910 còng víi ®iÓm nh×n ë ng«i thø nhÊt.

Ch­¬ng 3 lµ ®éc tho¹i néi t©m cña nh©n vËt Jason vµo ngµy mïng 6 th¸ng 4 n¨m 1928 còng víi ®iÓm nh×n ë ng«i thø nhÊt.

Ch­¬ng 4 l¹i lµ lêi kÓ chuyÖn cña t¸c gi¶ víi ®iÓm nh×n ë ng«i thø ba vµ sù kiÖn xÈy ra vµo ngµy mïng 8 th¸ng 4 n¨m 1928.

C¶ 4 ch­¬ng ®Òu sö dông kü thuËt ®ång hiÖn nh»m liªn kÕt trong mét sinh thÓ nghÖ thuËt c¸c sù kiÖn vµ t×nh tiÕt c¸ch xa nhau vÒ thêi gian vµ kh«ng gian. Faulkner lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n ®Çu tiªn trong v¨n häc ph­¬ng T©y ®· sö dông mét c¸ch qu¸n triÖt vµ thµnh c«ng kü x¶o nµy.

Ta h·y ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm cña kü x¶o nµy vµ vai trß cña nã trong cÊu tróc cña tiÓu thuyÕt.



Thêi gian cña ch­¬ng 1 diÔn ra vµo ngµy sinh nhËt n¨m thø 33 cña Benjy. Benjy lµ mét kÎ ®Çn ®én bÈm sinh, kh«ng cã bé ãc minh mÉn, kh«ng biÕt suy nghÜ mét c¸ch rµnh m¹ch, l« gÝch, mµ chØ cã nh÷ng c¶m gi¸c cã tÝnh b¶n n¨ng. G· kh«ng biÕt nãi, mµ thØnh tho¶ng l¹i khãc nh­ con nÝt. Do Benjy kh«ng cã bé ãc ®Ó nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ mäi sù viÖc xuÊt ph¸t tõ gãc ®é c¸ nh©n, nªn t¸c gi¶ sö dông nh©n vËt nµy nh­ mét tÊm g­¬ng trung thùc ®Ó ph¶n ¸nh nh÷ng sù viÖc xÈy ra trong gia ®×nh Compson. Benjy vÉn cã trÝ nhí, nh­ng trÝ nhí cña g· còng kh«ng rµnh m¹ch, kh«ng cã trËt tù, nªn ®· x¸o trén c¸c kho¶nh kh¾c trong hiÖn t¹i víi c¸c kho¶nh kh¾c thuéc c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau trong qu¸ khø. §Æc ®iÓm nµy cña nh©n vËt t¹o lîi thÕ cho t¸c gi¶ sö dông thñ ph¸p ®ång hiÖn ®Ó liªn kÕt c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau qua c¶m gi¸c cña Benjy. Nh÷ng ®Þa ®iÓm, tªn ng­êi, mïi vÞ vµ c¶m gi¸c trë thµnh nh÷ng t¸c nh©n kÝch thÝch ®Ó trÝ nhí vµ liªn t­ëng cña Benjy chuyÓn tõ thêi ®iÓm nµy sang thêi ®iÓm kh¸c. Ngay tõ håi nhá, bµ chÞ Caddy vÉn quan t©m, ch¨m sãc vµ th­¬ng yªu chó bÐ khê d¹i nµy. Sau nµy Caddy rêi xa gia ®×nh, ®i lÊy chång råi bá chång vµ sèng cuéc ®êi lang thang, phãng ®·ng ë n¬i xa, nh­ng ®Ó l¹i ®øa con g¸i lµ Quentin sèng víi «ng bµ. §èi víi Benjy, th× Caddy cã mïi c©y vµ l¸ c©y. V× vËy khi ngöi thÊy mïi c©y, th× g· nhí l¹i c¶nh t­îng trong qu¸ khø. Trong mét c¶nh g· nhí l¹i håi g· cßn bÐ (dùa vµo c¸c sù kiÖn, th× ®éc gi¶ cã thÓ tÝnh ra lµ lóc ®ã g· 7 tuæi vµ ë vµo thêi ®iÓm n¨m 1902). Khi ®ã Caddy ®Þnh ®­a bÐ Benjy ra ngoµi trêi trong mïa ®«ng gi¸ l¹nh, mµ ch©n bÐ l¹i kh«ng ®i giÇy. Bµ Compson ®· m¾ng Caddy: "Con ®Þnh lµm cho em èm ®au µ? Nhµ ta ®· toµn lµ nh÷ng ng­êi èm råi." Råi bµ lÊy hai tay Êp lªn ®«i m¸ cña th»ng bÐ ®Çn ®én vµ th× thµo: "Khæ th©n em bÐ." Nh­ng ë trang sau, trong 1 c¶nh vµo 11 n¨m sau ®ã, bµ Compson lóc nµy m¾c chøng suy nh­îc thÇn kinh vµ vÉn gäi Benjy lµ "em bÐ". Råi trªn ®­êng hä ®i ra khu nghÜa ®Þa cña gia ®×nh, th× "em bÐ" l¹i khãc mµ bµ th× kh«ng dç cho nã nÝn ®­îc. Bµ vó da ®en Dilsey bÌn nãi: "Cho cËu Êy cÇm mét b«ng hoa." T×nh tiÕt nµy bÞ ng¾t ®o¹n v× Benjy kh«ng nhí l¹i c¶nh hä ®Õn nghÜa ®Þa nh­ thÕ nµo mµ l¹i chuyÓn ngay sang c¶nh Caddy dÉn bÐ Benjy ®i quanh chuång gia sóc, råi sau ®ã mang l¸ th­ chóc mõng lÔ gi¸ng sinh cña «ng cËu Maury chuyÓn cho bµ Patterson. Kh«ng mét t×nh tiÕt nµo ®­îc miªu t¶ mét c¸ch trän vÑn, mµ chØ cã nh÷ng mÈu, nh÷ng phiÕn ®o¹n cña t×nh tiÕt xen kÏ vµo nhau. §Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña thñ ph¸p ®ång hiÖn nh»m liªn kÕt c¸c sù kiÖn thuéc nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Hai phiÕn ®o¹n sau ®©y lµ nh÷ng sù viÖc thuéc nh÷ng thêi ®iÓm c¸ch xa nhau 28 n¨m trêi nh­ng l¹i ®­îc liªn kÕt ngay trong mét ®o¹n v¨n: Nh÷ng c©u ch÷ in th¼ng nãi vÒ c¶nh Caddy dïng th×a bãn thøc ¨n cho Benjy vµo thêi ®iÓm n¨m 1900, nh­ng tiÕp ngay sau ®ã l¹i lµ nh÷ng c©u ch÷ in nghiªng nãi vÒ th¸i ®é bùc däc cña bÐ Quentin (con g¸i Caddy) ®èi víi Benjy, khi c« nãi víi bµ Dilsey vµo thêi ®iÓm n¨m 1928: "T¹i sao cËu Êy cø ph¶i th­îng c¶ ®«i dÐp cò bÈn thØu lªn trªn bµn ¨n nhØ?.. Sao bµ kh«ng ®Ó cho cËu Êy ¨n ë d­íi bÕp. Cø nh­ lµ ®ang cïng ¨n víi mét con lîn Thñ ph¸p ®ång hiÖn ë ®©y cã vai trß so s¸nh vµ ®èi chiÕu nh÷ng hµnh vi, t©m tr¹ng vµ tÝnh c¸ch tr¸i ng­îc nhau gi÷a Caddy vµ con g¸i cña c« lµ bÐ Quentin.

Còng víi biÖn ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu, qua sù håi t­ëng cña Benjy, t¸c gi¶ ®· liªn kÕt vµo trong mét tr­êng ®o¹n (gièng nh­ trong nghÖ thuËt ®iÖn ¶nh) c¸c sù viÖc cña hai mÑ con Caddy vµ Quentin diÔn ra c¸ch xa nhau vµi chôc n¨m trêi. §©y lµ c¶nh trong mét ®ªm tr¨ng, Benjy nh×n thÊy Quentin ngåi víi ng­êi t×nh cña c« trªn mét c¸i ®u. Chó bÐ da ®en Luster lµ ng­êi cã nhiÖm vô ch¨m sãc Benjy ®· b¶o cËu: "§õng l¹i chç ®ã. C« Quentin ®ang ngåi víi bå trªn c¸i ®u ë chç Êy.” C¸i ý nµy cña Luster ®­îc lÆp l¹i hai lÇn ë hai ®o¹n c¸ch nhau 2 trang s¸ch. TiÕp nèi theo c©u nãi cña Luster xuÊt hiÖn ngay c¶nh t­îng ®«i t×nh nh©n ®ang «m Êp nhau trªn c¸i ®u, nh­ng phiÕn ®o¹n thø nhÊt (víi ch÷ in th¼ng) miªu t¶ vÒ cÆp t×nh nh©n Caddy vµ Charlie, råi phiÕn ®o¹n thø hai (víi ch÷ in nghiªng) l¹i miªu t¶ vÒ cÆp t×nh nh©n Quentin vµ g· diÔn viªn ®eo cµ v¹t mµu ®á. BiÖn ph¸p liªn kÕt 2 phiÕn ®o¹n thuéc 2 thêi ®iÓm kh¸c nhau vµo trong mét c¶nh nh­ vËy gièng nh­ mét tr­êng ®o¹n trong ®iÖn ¶nh vµ gîi nªn ý nghÜa ®Çy mØa mai vÒ sè phËn cña nh÷ng ng­êi phô n÷ trong mét gia ®×nh quÝ ph¸i ®ang trªn b­íc ®­êng suy sôp. Kh«ng cã trÝ h­íng, kh«ng cã tinh thÇn tÝch cùc vµ kh¶ n¨ng ®Ó ®­a gia ®×nh m×nh tho¸t ra khái t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, Caddy chØ cßn biÕt tr«ng mong vµo viÖc lÊy mét ng­êi chång giÇu cã ®Ó cã mét cuéc sèng sung tóc cho riªng m×nh. Nh­ng do cuéc h«n nh©n thÊt b¹i, chÞ tiÕp tôc tr­ît xuèng dèc vµ sa ch©n vµo cuéc sèng tåi tÖ, trôy l¹c. Sai lÇm cña chÞ lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn nçi bÊt h¹nh vµ sai lÇm cña con g¸i chÞ lµ Quentin. Sèng trong gia ®×nh cña bµ ngo¹i, Quentin thiÕu sù che chë, ch¨m sãc vµ t×nh yªu th­¬ng cña nh÷ng ng­êi th©n thÝch, c« trë thµnh mét con ng­êi l­êi biÕng, Ých kû vµ thiÓn cËn, nªn råi c« còng m¾c vµo thãi h­ háng vµ bá nhµ bµ ngo¹i mµ ch¹y theo mét g· diÔn viªn cña mét g¸nh h¸t. KÕt thóc cña tiÓu thuyÕt cho thÊy con ®­êng ®êi cña Quentin còng ®ang tiÕp tôc tr­ît xuèng vùc th¼m sa ®o¹ vµ bÊt h¹nh gièng nh­ mÑ c« tr­íc ®©y.

Thñ ph¸p ®ång hiÖn vµ ®èi chiÕu t­¬ng ph¶n lµ biÖn ph¸p nh»m ®­a nghÖ thuËt kÓ chuyÖn tho¸t ra khái dßng ch¶y theo tiÕn tr×nh thêi gian tuÇn tù ®­îc ghi trªn tê lÞch vµ tho¸t ra khái dßng ch¶y cña c¸c sù kiÖn trong chuçi t×nh tiÕt (sequence) thÓ hiÖn sù nèi tiÕp cña hÖ thèng nh©n qu¶ vµ h×nh thµnh nªn cèt truyÖn trän vÑn theo kiÓu cÊu tróc cña tiÓu thuyÕt truyÒn thèng.

2. Kü x¶o x¸o trén thêi gian trong cÊu tróc cña tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i chñ nghÜa

Trong ch­¬ng 1 kh«ng hÒ cã nh÷ng nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ cã tÝnh chñ quan cña ng­êi kÓ chuyÖn nh­ trong tiÓu thuyÕt truyÒn thèng, mµ qua ®éc tho¹i néi t©m cña Benjy, ng­êi ®äc trë thµnh ng­êi chøng kiÕn mét c¸ch kh¸ch quan c¶ mét qu¸ tr×nh tµn t¹ cña gia ®×nh Compson, trong ®ã næi bËt lªn nh÷ng sù kiÖn chñ yÕu nh­: c¸i chÕt cña «ng néi vµ bµ néi Benjy; bè Benjy kh«ng biÕt lo toan cho c¸i c¬ ng¬i vµ sinh ho¹t cña c¶ gia ®×nh cïng víi mét l« mét lèc ng­êi n« lÖ da ®en, mµ ®ªm ngµy chØ ngÊt ng­ëng trong c¬n say r­îu. V× vËy, hä ph¶i b¸n c¶ mét ®ång cá ®Ó lÊy tiÒn cho Quentin ®i häc ®¹i häc, nh­ng anh ta l­êi nh¸c vµ phãng tóng, nªn còng trë thµnh mét g¸nh nÆng cho gia ®×nh; Caddy lÊy chång råi biÖt t¨m, kh«ng bao giê trë vÒ th¨m mÑ vµ con g¸i; Jason (em trai cña Quentin) cã nhiÒu tham väng trong kinh doanh, nh­ng råi còng chØ lµ mét nh©n viªn quÌn trong mét cöa hµng ®å s¾t ë thÞ trÊn; g· Benjy dë ng­êi suèt ngµy rªn rØ, khiÕn cho bÇu kh«ng khÝ trong gia ®×nh cµng thªm c¨ng th¼ng vµ nÆng nÒ; ng­êi duy nhÊt ch¨m sãc vµ chèng ®ì cho gia ®×nh khái sù sôp ®æ hoµn toµn lµ bµ vó da ®en Dilsey v.v Trong ch­¬ng 1 xuÊt hiÖn nhiÒu sù kiÖn, nhiÒu sè phËn vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt, nh­ng tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy ®Òu khóc x¹ qua c¶m gi¸c cã tÝnh b¶n n¨ng rÊt Êu trÜ vµ hån nhiªn cña anh chµng ngèc, nªn ®éc tho¹i néi t©m kh«ng cã tÝnh h­íng néi, mµ cã tÝnh h­íng ngo¹i nh»m t¸i hiÖn c¸c sù kiÖn vµ nh©n vËt mét c¸ch ch©n thùc vµ ph¸c häa mét bøc tranh chung bao qu¸t nh÷ng biÕn chuyÓn theo c¸i ®µ ngµy cµng xuèng dèc cña gia ®×nh Compson. Sö dông ®éc tho¹i néi t©m cã tÝnh h­íng ngo¹i lµ mét nÐt míi mÎ vµ ®éc ®¸o trong kü x¶o tiÓu thuyÕt cña Faulkner.

Nh­ng ®éc tho¹i néi t©m trong ch­¬ng 1 cã g× kh¸c víi ®éc tho¹i néi t©m trong ch­¬ng 2 vµ ch­¬ng 3?

Kh¸c víi ch­¬ng 1, ®éc tho¹i néi t©m trong ch­¬ng 2 vµ ch­¬ng 3 l¹i cã tÝnh h­íng néi. Ch­¬ng 1 ®· kh¾c ho¹ tæng qu¸t vÒ lÞch sö cña gia ®×nh Compson vµ qua lÞch sö cña gia ®×nh nµy thÓ hiÖn nh÷ng chuyÓn biÕn phøc t¹p, ®Çy m©u thuÉn cña miÒn Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi t­ b¶n Mü håi ®Çu thÕ kû. V× vËy, hai ch­¬ng sau kh«ng lµm nhiÖm vô kÓ l¹i c¸c sù kiÖn vµ lÞch sö cña gia ®×nh, mµ tËp trung soi s¸ng vµ lý gi¶i thÕ giíi néi t©m cña hai nh©n vËt Quentin vµ Jason. §©y còng lµ mét kü x¶o ®éc ®¸o cña Faulkner. Trong tiÓu thuyÕt truyÒn thèng cña ph­¬ng T©y, nãi chung chøc n¨ng cña c¸c ch­¬ng ®Òu gièng nhau trong viÖc cïng tiÕp nèi nhau theo tiÕn tr×nh tuÇn tù cña thêi gian ®Ó kh¾c häa nh÷ng c©u chuyÖn vµ lÞch sö trän vÑn cña c¸c nh©n vËt chÝnh hoÆc cña mét hay mét sè gia ®×nh, v× vËy c¸c ch­¬ng ®Òu lÖ thuéc vµo nhau vµ mçi ch­¬ng chØ thÓ hiÖn mét phÇn trong toµn bé tiÕn tr×nh cña c©u chuyÖn tiÓu thuyÕt. Trong cÊu tróc cña bé tiÓu thuyÕt nµy cña Faulkner, do tõng ch­¬ng mét ®Òu tho¸t ra khái dßng ch¶y cña c¸c sù kiÖn vµ cèt truyÖn, nªn tÊt nhiªn gi÷a c¸c ch­¬ng còng kh«ng cã sù nèi tiÕp cña t×nh tiÕt. Nh­ng c¸c ch­¬ng vÉn g¾n kÕt víi nhau qua c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt vµ qua nh÷ng sù kiÖn cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn t©m lý vµ sè phËn cña hä. Tuy nhiªn nh÷ng sù kiÖn nµy do ®­îc kh¾c häa víi nh÷ng ®Æc tÝnh thÓ lo¹i kh¸c nhau, nªn kh«ng hÒ bÞ lÆp ®i lÆp l¹i vµ mçi ch­¬ng l¹i lµ nh÷ng ph¸t hiÖn nghÖ thuËt míi h¬n vµ s©u h¬n vÒ tÝnh c¸ch, t©m lý vµ sè phËn. VÊn ®Ò nµy sÏ ®­îc ph©n tÝch kü h¬n trong môc d­íi ®©y.


3. sù c¸ch t©n cÊu tróc thÓ lo¹i

Còng nh­ t¸c phÈm cña c¸c nghÖ sÜ lín, Thanh ©m vµ cuång né võa cã cÊu tróc næi võa cã cÊu tróc ch×m. CÊu tróc næi thÓ hiÖn qu¸ tr×nh suy tµn cña mét gia ®×nh ®Þa chñ quÝ téc ë miÒn Nam Hoa Kú. CÊu tróc ch×m thÓ hiÖn sù mÊt m¸t cña c¸i ®Ñp vµ niÒm hy väng t¸i sinh. §iÒu nµy cho thÊy t­ t­ëng nh©n v¨n cao c¶ cïng nh÷ng suy t­ vµ dù c¶m ®Çy lo ©u cña nhµ v¨n tr­íc nh÷ng mÆt tr¸i trong sù ph¸t triÓn cña x· héi hiÖn ®¹i vµ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®èi víi nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc vµ tinh thÇn cña con ng­êi. Trong v¨n häc cæ ®iÓn cña thÕ giíi, ý t­ëng vÒ c¸i ®Ñp th­êng ®em l¹i niÒm vui, sù thanh th¶n vµ sù th¨ng hoa cña t©m hån. Nµng Beatrice trong ThÇn khóc cña Dante t­îng tr­ng cho lý t­ëng cña nhµ v¨n vÒ c¸i ®Ñp. Nµng dÉn chµng (Dante, võa lµ ng­êi kÓ chuyÖn, võa lµ nh©n vËt chÝnh) tho¸t ra khái ®Þa ngôc vµ ®­a chµng lªn thiªn ®­êng. Romeo vµ Juyliet trong vë kÞch cïng tªn cña Shakespeare tiªu biÓu cho c¸i ®Ñp cña t×nh yªu trong tr¾ng vµ thuû chung. Nh­ng trong t¸c phÈm cña nhiÒu nhµ v¨n hiÖn ®¹i, th× c¸i ®Ñp ®­îc c¶m nhËn tõ trong thùc t¹i ®Çy m©u thuÉn th­êng ®i kÌm víi nçi khæ ®au. C¸i ®Ñp trong t¸c phÈm cña Edgar Allan Poe th­êng g¾n liÒn víi nçi kinh hoµng vµ c¸i chÕt. Hemingway cho r»ng: nh÷ng c©u chuyÖn vÒ ng­êi ®Ñp “nÕu ph¸t triÓn hÕt tÇm cì, tÊt sÏ kÕt thóc b»ng c¸i chÕt.”80 Thanh ©m vµ cuång né lµ t¸c phÈm mµ Faulkner bá nhiÒu c«ng søc vµ mÊt nhiÒu thêi gian s¸ng t¸c nhÊt (ba n¨m trêi). Vµ ®ã còng lµ t¸c phÈm mµ «ng t©m ®¾c nhÊt. Trong qu¸ tr×nh s¸ng t¸c, «ng suy nghÜ, t×m tßi, söa ®i söa l¹i tõng ch­¬ng, tõng ®o¹n cña v¨n b¶n, råi khi hoµn thµnh vµ t¸c phÈm ®· xuÊt b¶n, «ng vÉn kh«ng tho¶ m·n, tù giÔu cît vµ ®¸nh gi¸ c«ng tr×nh nghÖ thuËt cña m×nh lµ mét “thÊt b¹i hµo hoa nhÊt, huy hoµng nhÊt” (the most gallant, the most magnificent failure)81. Nh÷ng miÖt mµi, gian nan trong s¸ng t¸c lµ do «ng ®¾m ch×m trong nçi lo ©u, ®au ®ín vÒ sù mÊt m¸t cña c¸i ®Ñp trong thÕ giíi hiÖn ®¹i.

VËy nh©n vËt nµo trong t¸c phÈm lµ hiÖn th©n cña c¸i ®Ñp? Trong mét buæi gi¶ng bµi cho sinh viªn, Faulkner nãi: “§èi víi t«i, nµng (Caddy) lµ hiÖn th©n cña c¸i ®Ñp. Nµng lµ niÒm tr×u mÕn trong tr¸i tim t«i. §ã lµ ®iÒu t«i miªu t¶ trong cuèn s¸ch nµy vµ t«i ®· sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn mµ t«i cho lµ thÝch hîp ®Ó kÓ l¹i vµ miªu t¶ h×nh t­îng Caddy.”82 Nh­ vËy, Caddy lµ h×nh t­îng trung t©m cña tiÓu thuyÕt. Tõ khi ë tuæi vÞ thµnh niªn råi trë thµnh mét thiÕu n÷, Caddy lµ tia s¸ng lung linh trong c¸i gia ®×nh ®ang ngÊp nghÐ bªn bê vùc th¼m cña sù suy sôp c¶ vÒ kinh tÕ vµ ®¹o ®øc. Trong t×nh c¶nh nguy ngËp ®ã, c¸i g· Benjy ®Çn ®én trë thµnh mét g¸nh nÆng vµ nçi sØ nhôc cña dßng hä. Bµ Compson l¹i lµ mét ng­êi mÑ v« dông, v« tr¸ch nhiÖm. Bµ gièng nh­ ng­êi mÑ trong truyÖn ng¾n cña Hemingway B¸c sÜ vµ bµ vî b¸c sÜ, suèt ngµy chØ ®øng nÊp sau c¸nh cöa sæ lín. Bµ Compson lµ mét tÝn ®å c¬ ®èc gi¶ dèi, bµ lu«n phµn nµn, kªu khæ, kªu mÖt, kh«ng hiÓu biÕt vµ còng kh«ng ®ång c¶m víi chång vµ c¸c con. Bµ hoµn toµn giao phã tr¸ch nhiÖm tr«ng nom nhµ cöa vµ lò trÎ cho bµ vó da ®en Dilsey. Trong lßng bµ lóc nµo còng mang nÆng mÆc c¶m tù ti lµ nhµ bè mÑ bµ nghÌo hÌn h¬n nhµ chång. ¤ng Compson l¹i lµ kÎ bÊt lùc, n¸t r­îu, suèt ngµy chØ l¶i nh¶i thø triÕt lý khinh b¹c vµ yÕm thÕ. Trong hoµn c¶nh ®ã, cµng næi bËt lªn tÊm lßng ch©n thµnh, t×nh c¶m dÞu dµng vµ Êm ¸p cña Caddy. Benjy vµ Quentin do thiÕu t×nh mÑ, nªn tù nhiªn ®· t×m ®Õn nguån an ñi trong t×nh yªu th­¬ng cña Caddy. Benjy bÞ c¶ nhµ h¾t hñi vµ ghÐt bá. Ngoµi bµ vó ra, chØ cßn Caddy vÉn coi nã lµ ®øa em ®¸ng th­¬ng cña m×nh. C« ch¨m sãc tõ miÕng ¨n ®Õn giÊc ngñ cña nã, ®­a nã ®i ch¬i ®©y ®ã ®Ó nã ®ì gµo khãc vµ gi¶m bít kh«ng khÝ nÆng nÒ vµ c¨ng th¼ng trong gia ®×nh. NghÖ thuËt so s¸nh vµ ®èi chiÕu cña nhµ v¨n ®· t¹o nªn hai h×nh t­îng t­¬ng ph¶n næi bËt: nÕu bµ Compson lµ mét c¸i bãng ©m u l¹nh lïng, th× Caddy qu¶ lµ nh÷ng tia n¾ng Êm ban mai. Khi Jason (em trai cña Caddy) vµ nh÷ng ®øa kh¸c b¾t n¹t Benjy, th× Caddy bªnh vùc nã. Khi Jason chÆt n¸t vôn nh÷ng con bóp bª cña Benjy, Caddy nãi: “ChÞ sÏ v¶ vµo miÖng Jason ®Ó nã ®õng cã c­êi kh× kh× n÷a.”(Tr. 79). C« chiÒu chuéng Benjy, ®­a nã ®Õn bªn lß s­ëi lµ c¸i n¬i nã thÝch nhÊt ®Ò nh×n “nh÷ng h×nh thï s¸ng lo¸ng, ph¼ng phiu”(Tr. 79) Ban ®ªm c« ru cho nã ngñ, nã ngöi thÊy ng­êi Caddy cã mïi th¬m nh­ mïi c©y l¸ vµ ®i vµo giÊc ngñ ªm ®Òm. Nh­ng råi nh÷ng tia n¾ng Êm vµ mïi th¬m cña c©y l¸ chØ cßn lµ dÜ v·ng. TrÝ nhí cña Benjy lén xén, g· kh«ng ph©n biÖt ®­îc hiÖn t¹i víi qu¸ khø, kh«ng ph©n biÖt ®­îc sù vËt cã thËt víi h×nh ¶nh cña sù vËt ®­îc ph¶n chiÕu trong tÊm g­¬ng, cöa ra vµo víi cöa lß s­ëi vµ tÊt nhiªn g· kh«ng hÒ ®au buån, luyÕn tiÕc nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp ®· mét ®i kh«ng trë l¹i. Nh­ng c¸i trÝ nhí lén xén, x¸o trén hiÖn t¹i víi qu¸ khø cña Benjy ®· khiÕn cho ng­êi ®äc c¶m nhËn s©u s¾c nh÷ng chuyÓn biÕn mang tÝnh bi kÞch trong sè phËn cña Caddy.

Do sö dông thñ ph¸p ®ång hiÖn, t¸c gi¶ ®· khiÕn cho ng­êi ®äc cã thÓ so s¸nh ®èi chiÕu h×nh t­îng cña Caddy qua hai thêi ®iÓm c¸ch xa nhau gÇn hai m­¬i m¨m trêi: thêi c« g¸i Caddy hiÒn hËu vµ ®¸ng yªu víi thêi cña Caddy- mét thiÕu phô phãng ®·ng vµ sa ®o¹. T¸c gi¶ ®· ®Æt kÒ bªn nhau h×nh t­îng cña b¶n th©n c¸i ®Ñp trong tr¾ng víi h×nh t­îng vÒ c¸i ®Ñp khi nã ®· bÞ huû ho¹i. Trong nh÷ng trang miªu t¶ c« g¸i Caddy dÔ th­¬ng, víi nh÷ng chi tiÕt ®Çy Ên t­îng ®ång thêi mang tÝnh t­îng tr­ng, t¸c gi¶ ®· khiÕn cho ng­êi ®äc dù c¶m thÊy mèi ®e do¹ cña nÒn v¨n minh hiÖn ®¹i T©y ¢u ®èi víi nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n vµ ®¹o ®øc truyÒn thèng. Mèi ®e do¹ ®Çu tiªn ®èi víi Caddy lµ søc quyÕn rò cña t×nh dôc. Nhµ phª b×nh Edmond Volpe nhËn xÐt r»ng: “Trong toµn bé cuèn tiÓu thuyÕt, t×nh dôc lµ mèi ®e do¹ ®èi víi sù yªn æn vµ thanh b×nh.”83 Tõ n¨m m­êi ba, m­êi bèn tuæi, Caddy ®· b¾t ®Çu thÝch n­íc hoa. Mét h«m, chó bÐ da ®en (con cña vó Dilsey) dÉn Benjy vµo phßng Caddy, c« ®­a lä n­íc hoa cho Benjy ngöi. Benjy ho¶ng sî, kh«ng d¸m ngöi vµ khãc rèng lªn. Lóc ®Çu Caddy ng¹c nhiªn, kh«ng hiÓu v× sao th»ng bÐ l¹i khãc. Nh­ng råi c« chît hiÓu ra vµ ch¹y ®Õn, dang ®«i c¸nh tay «m lÊy Benjy vµ nãi:



Th× ra lµ nh­ vËy ®Êy. Em muèn nãi víi chÞ, nh­ng em kh«ng nãi ®­îc.. §óng thÕ råi. TÊt nhiªn chÞ kh«ng nh­ thÕ ®©u..84

Råi khi Caddy ®em lä n­íc hoa cho vó Dilsey vµ tá ra kh«ng thÝch dïng n­íc hoa n÷a, th× Benjy kh«ng khãc n÷a vµ l¹i ngöi thÊy mïi th¬m cña c©y l¸. ë ®©y ý nghÜa t­îng tr­ng cña t¸c phÈm thÓ hiÖn trong sù t­¬ng ph¶n gi÷a mïi n­íc hoa vµ mïi c©y l¸.

NghÜa cña c©u nãi “ChÞ kh«ng nh­ thÕ ®©u..” kh«ng ®­îc râ rµng. Nh­ng vÒ sau c©u nãi nµy ®­îc lÆp l¹i trong mét t×nh tiÕt cô thÓ, th× vÊn ®Ò ®­îc ng­êi ®äc c¶m nhËn mét c¸ch s¸ng tá. N¨m Benjy m­êi bèn tuæi, trong mét ®ªm tr¨ng, Benjy thÊy Caddy ®Õn gÆp vµ «m Êp Charlie bªn c¸i ®u, bÌn khãc Çm lªn. Caddy véi ch¹y ®Õn dç dµnh th»ng bÐ. Charlie tøc giËn b¶o Caddy ®uæi nã ®i. Nh­ng Caddy l¹i bá mÆc Charlie råi ®­a Benjy vÒ nhµ vµ qu× xuèng d­íi hµnh lang, «m nã vµ nãi: “ChÞ sÏ kh«ng bao giê nh­ vËy n÷a.”(Tr.58)

Benjy lµ mét h×nh t­îng phøc t¹p vµ cã tÝnh t­îng tr­ng ®a nghÜa. C¶m høng t¹o nªn h×nh t­îng nµy xuÊt ph¸t tõ mét ®o¹n v¨n trong vë kÞch Macbeth cña Shakespeare:



Cuéc ®êi ch¼ng qua lµ chiÕc bãng lang thang, g· kÐp h¸t nh¹t nhÏo

Cho ®Õn giê tµn vÉn vªnh v¸o, giìn ®ïa trªn sµn diÔn

Råi g· mÊt t¨m mÊt tÝch. ChØ cßn l¹i c©u chuyÖn

Mµ th»ng khê kÓ lÓ, trµn ®Çy ©m thanh vµ cuång né,

Ch¼ng gîi nªn ®iÒu g× mang ý nghÜa.

Benjy hoµn toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn ¶nh h­ëng cña nÒn v¨n minh hiÖn ®¹i, mµ chØ cã b¶n n¨ng sinh tån, rÊt gÇn víi thiªn nhiªn. Nã cã khøu gi¸c nh¹y c¶m kh¸c th­êng. Nã th­êng ngöi thÊy cha nã cã mïi n­íc m­a, mÑ nã cã mïi èm ®au, Caddy cã mïi c©y l¸. D­êng nh­ Benjy lµ ng­êi nh¾c nhë Caddy vÒ lÒ thãi ®¹o ®øc truyÒn thèng. TiÕng gµo khãc cña Benjy khiÕn Caddy c¶m thÊy nh­ m×nh cã téi. Nªn sau khi c« vµ Charlie «m h«n nhau, c« cè dïng xµ phßng röa s¹ch ®«i m«i vµ sau ®ã Benjy l¹i ngöi thÊy mïi th¬m cña c©y l¸.

N¨m Benjy 13 tuæi, nã ph¶i ®i ngñ mét m×nh, kh«ng cßn ®­îc chÞ Caddy ru ngñ n÷a. Vµo mïa hÌ mét n¨m sau ®ã, Caddy thÊt th©n víi Dalton vµ kh«ng cßn lµ mét thiÕu n÷ trong tr¾ng n÷a. §ã còng lµ khëi ®Çu cña thêi kú suy sôp cña dßng hä Compson. Caddy vèn cã thÓ kÕt h«n víi Dalton vµ cã mét gia ®×nh tö tÕ, nh­ng do t×nh anh em qu¸ th©n thiÕt gi÷a Caddy vµ anh trai lµ Quentin ®· dÉn ®Õn quan hÖ lo¹n lu©n gi÷a hai anh em vµ «ng anh ®· ra søc ng¨n c¶n kh«ng cho Caddy lÊy Dalton. Nh÷ng sù viÖc nµy ph¬i trÇn t×nh tr¹ng v« lu©n tr¾ng trîn trong gia ®×nh. ¤ng Compson còng m¬ hå ®o¸n biÕt quan hÖ kh«ng b×nh th­êng gi÷a c¸c con, nh­ng lµ mét kÎ yÕm thÕ, «ng coi mäi viÖc xÈy ra ®Òu do b¶n chÊt mÒm yÕu cña loµi ng­êi vµ kh«ng ®¸ng ph¶i suy nghÜ, b¨n kho¨n. §©y lµ nh÷ng suy nghÜ cña Quentin, khi anh nhí l¹i cuéc nãi chuyÖn gi÷a anh vµ cha anh “¤ng nãi chuyÖn trinh tiÕt lµ do ®µn «ng bÞa ®Æt ra, chø kh«ng ph¶i ®µn bµ.. T«i nãi, t¹i sao kh«ng ph¶i lµ con mµ l¹i lµ em con mÊt trinh. Vµ «ng nãi, ®ã còng lµ nguyªn nh©n lµm cho mäi viÖc ®Òu ®¸ng buån, cã thay ®æi ®i còng ch¼ng ®¸ng g×..”(Tr. 96)85 Th× ra sù bÊt lùc vµ v« tr¸ch nhiÖm cña «ng bµ Compson ®èi víi con c¸i lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi sù sa ®o¹ cña líp trÎ. Do Quentin ng¨n c¶n quan hÖ t×nh dôc gi÷a Caddy víi Dalton, ®ång thêi l¹i ng¨n c¶n cuéc h«n nh©n gi÷a hai ng­êi, Caddy buån bùc, phÉn uÊt, råi næi lo¹n b»ng c¸ch cã quan hÖ l¨ng nh¨ng víi nhiÒu ng­êi. T×nh tr¹ng nµy ®· lµm mÊt uy tÝn vµ danh gi¸ cña gia ®×nh Compson. Quentin ®au ®ín vµ tuyÖt väng. Råi Caddy lÊy Herbert, mét g· con nhµ giÇu mµ c« kh«ng yªu. Nh­ng sau khi ph¸t hiÖn ra lµ c« ®· cã mang víi ng­êi kh¸c, th× Herbert tõ bá c« vµ Caddy kh«ng trë vÒ nhµ m×nh, mµ sèng cuéc sèng giang hå. Nhµ v¨n Faulkner trong lóc gi¶ng bµi cho sinh viªn ®· nãi tíi nçi d»n vÆt cña m×nh khi kh¾c ho¹ qu¸ tr×nh sa ®o¹ cña Caddy, tøc lµ kh¾c ho¹ qu¸ tr×nh c¸i ®Ñp trong tr¾ng bÞ huû diÖt trong c¸i x· héi ®ang quay cuång trong c¬n lèc “hiÖn ®¹i ho¸ vµ tha ho¸”. Trong khi cÇm bót, «ng c¶m thÊy ®au buån, nh­ng lµ mét nghÖ sÜ tØnh t¸o vµ s¸ng suèt, «ng kh«ng thÓ ®i ng­îc l¹i qui luËt cña hiÖn thùc.

Qu¸ tr×nh tha ho¸ cña con ng­êi diÔn ra song song víi tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i ho¸. V× vËy sù tiÕn triÓn cña thêi gian trë thµnh mèi ®e do¹ ®èi víi nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng. §èi víi Faulkner vµ mét sè nhµ v¨n kh¸c trªn thÕ giíi, b¶n th©n thêi gian cã søc m¹nh tµn ph¸ ®èi víi con ng­êi. Nhµ v¨n vµ nhµ triÕt häc Ph¸p Jean Paul Sartre cho r»ng Faukner cïng víi Marcel Proust, James Joyce, John Dos Passos, AndrÐ Gide vµ Virginia Woolf ®Òu cã ý ®å bãp mÐo thêi gian trong t¸c phÈm cña hä. Cã nhµ v¨n muèn t­íc bá ®i qua khø vµ t­¬ng lai, c« ®óc thêi gian thµnh “trùc gi¸c thuÇn tuý trong kho¶nh kh¾c”. John Dos Passos biÕn thêi gian thµnh “ký øc chÕt cøng vµ khÐp kÝn”. Cßn Faulkner th× “c¾t bá” lu«n c¶ thêi gian.86 NhËn xÐt cña Sartre thËt chÝ lý. Trong ch­¬ng 1 vµ 2 , khi kh¾c ho¹ t©m tr¹ng cña Benjy vµ Quentin, Faulkner qu¶ lµ ®· xo¸ bá trËt tù thêi gian theo ngµy th¸ng vµ thay vµo ®ã trËt tù cña c¶m xóc. Thñ ph¸p nµy nh»m t¨ng c­êng sù c¶m nhËn trùc tiÕp cña ng­êi ®äc ®èi víi t×nh tiÕt, ®ång thêi g¹t bá sù c¶m nhËn ®èi víi sù tån t¹i cña thêi gian. ý ®å nghÖ thuËt nµy cña t¸c gi¶ cßn ®­îc thÓ hiÖn qua mét chi tiÕt cã tÝnh t­îng tr­ng vÒ c¸i ®ång hå. §ã lµ chiÕc ®ång hå qu¶ quÝt cña «ng néi Quentin mµ cha anh ®em tÆng l¹i cho anh. ¤ng gäi ®ã lµ “l¨ng mé cña mäi hy väng vµ kh¸t väng”. Quentin nhí l¹i lµ «ng ®· nãi víi anh r»ng “Ta cho con chiÕc ®ång hå nµy kh«ng ph¶i ®Ó cho con nhí lÊy thêi gian, mµ mong r»ng con thØnh tho¶ng quªn nã ®i chèc l¸t, mµ kh«ng nªn hao tæn søc lùc cè chinh phôc nã. ¤ng nãi r»ng v× kh«ng thÓ nµo th¾ng ®­îc..” (Tr.93) Sau nµy, chÝnh Quentin ®· ®Ëp vì chiÕc ®ång hå, nh­ng nã vÉn kªu tÝch t¾c. Anh bÌn vøt nã xuèng s«ng ®Ó cho nã biÕn mÊt t¨m h¬i.



Cha Quentin ®¹i diÖn cho giai cÊp suy tµn ë miÒn nam n­íc Mü. Lµ mét kÎ mÒm yÕu vµ bÊt lùc, «ng chØ cßn ngåi mét m×nh vµ bu«ng ra nh÷ng c©u triÕt lý nh¹o ®êi vµ giÔu cît t×nh tr¹ng h­ háng cña con c¸i vµ sù tµn t¹ cña gia ®×nh «ng. Lóc ®Çu, c¶ «ng bµ Compson ®Òu göi g¾m hy väng vµo Quentin. Hä b¸n c¶ mét c¸nh ®ång cá ®Ó lÊy tiÒn cho anh vµo häc ë tr­êng §¹i häc Harvard, mong r»ng sau nµy anh sÏ lµm r¹ng rì cho dßng hä Compson. Lóc ®Çu, Quentin còng lµ ng­êi duy nhÊt trong dßng hä muèn b¶o vÖ thanh danh vµ nÒn nÕp lu©n lý cña gia ®×nh vµ cè g×n gi÷ cho Caddy khái sa vµo nh÷ng quan hÖ phøc t¹p. Nh­ng Quentin l¹i lµ mét tÝnh c¸ch phøc t¹p. ChÝnh anh còng sa ch©n vµo sù c¸m dç cña t×nh dôc téi lçi. C¶m quan phª ph¸n ®Çy tØnh t¸o cña nhµ v¨n khiÕn «ng kh«ng thÓ x©y dùng h×nh t­îng Quentin thµnh mét nh©n vËt lý t­ëng cã thÓ tù vÖ vµ h¬n n÷a cã thÓ cøu gióp ng­êi th©n chèng l¹i sù tha ho¸ do hoµn c¶nh bªn ngoµi t¹o nªn. Quentin ®· mÊy lÇn ®¸nh nhau víi Dalton vµ cÊm h¾n kh«ng ®­îc gÇn gôi em g¸i m×nh. Nh­ng chÝnh hµnh ®éng cña anh còng ch¼ng kh¸c g× c¸i trß ®¸nh nhau víi cèi xay giã cña Don Quichotte vµ cµng khiÕn cho sù viÖc thªm r¾c rèi. Anh lµm cho cuéc h«n nh©n cña Caddy bÞ lì dë. ChÝnh anh còng x« ®Èy Caddy vµo téi lo¹n lu©n. D­íi ngßi bót cña c¸c nhµ v¨n hiÖn ®¹i chñ nghÜa, phÇn lín c¸c h×nh t­îng trung t©m ®Òu lµ nh÷ng tÝnh c¸ch phøc t¹p, ph©n ®«i. Quentin lµ chµng trai ®ang vËt lén gi÷a ý niÖm vÒ c¸i ®Ñp thiªng liªng vµ dôc väng téi lçi. Nh÷ng tµn tÝch cña t­ t­ëng b¶o thñ ë miÒn nam n­íc Mü cïng víi t­ t­ëng hÑp hßi, phi nh©n tÝnh cña ®¹o thanh gi¸o ®· ¶nh h­ëng nÆng nÒ ®Õn ý thøc cña Quentin. Trong khi ®ã lèi sèng Mü víi sù lan trµn cña t×nh dôc tù do khiÕn cho bøc t­êng hån nhiªn vµ th¬ ng©y trong c¸i thÕ giíi cña líp vÞ thµnh niªn bÞ ph¸ vì qu¸ nhanh chãng vµ líp ng­êi trÎ tuæi kh«ng cã kh¶ n¨ng gi÷ ®­îc sù c©n b»ng gi÷a t©m hån vµ thÓ x¸c, kh«ng biÕt øng xö mét c¸ch ®óng ®¾n tr­íc tr¹ng th¸i l­ìng cùc: mét bªn lµ ®¹o lý thanh gi¸o ®· lçi thêi vµ mét bªn lµ sù c¸m dç t×nh dôc ghª gím nh­ quØ d÷. §ã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi tÊn bi kÞch cña Quentin vµ Caddy. Ngay ë ch­¬ng ®Çu cña tiÓu thuyÕt, tÊn bi kÞch cña líp ng­êi Mü trÎ tuæi ®· ®­îc thÓ hiÖn qua mét chi tiÕt cã tÝnh t­îng tr­ng. Mét lÇn thiÕu n÷ Caddy trÌo lªn c©y ®Ó qua cöa sæ nh×n vµo thi hµi cña bµ néi ®ang ®Æt ë trong nhµ. Quentin vµ Jason ®øng ë d­íi ®Êt v« t×nh nh×n thÊy vÕt nh¬ bÈn trong ®òng quÇn lãt cña c«. Quentin bÌn nh¾c Caddy ph¶i ®i thay quÇn, ®õng ®Ó cho vó Dilsey nh×n thÊy. Chi tiÕt nµy xuÊt hiÖn nh­ mét dù c¶m vÒ tai ho¹ ¸m ¶nh ®©y ®ã trong ng«i nhµ cña dßng hä Compson. Hai t×nh tiÕt d­íi ®©y cho thÊy tÊn bi kÞch ®ang s½n sµng ®æ sËp xuèng ®Çu hai anh em Quentin vµ Caddy. MÆc dï Quentin tá ra nghiªm kh¾c víi Caddy vµ nhiÒu lÇn b¾t c« ph¶i thõa nhËn lµ kh«ng yªu Dalton, nh­ng cã lÇn chÝnh anh l¹i hÑn gÆp c« bÐ Natalie cã hai c¸i ®u«i sam buéc d¶i ®á. Hai ng­êi «m Êp nhau, råi «m nhau nh¶y vµ sau ®ã cïng ngåi sôp xuèng ®Êt. Caddy bÊt chît tr«ng thÊy hä. Quentin véi ®Èy Natalie ra xa, råi nh¶y xuèng c¸i hè gÇn chuång lîn, l¨n lén ng­êi trong ®ã. Anh hái Caddy cã nh×n thÊy c¶nh t­îng võa råi kh«ng. Caddy nãi: “Em ch¼ng ®Ó t©m ®Õn chuyÖn hai ng­êi lµm g×.” Quentin nghe vËy, cã vÎ thÊt väng vµ nãi: “Anh b¾t em ph¶i ®Ó t©m ®Õn.” Råi anh lÊy bïn nh¬ b«i ch¸t lªn ng­êi Caddy vµ thÕ lµ m×nh mÈy cña c¶ hai anh em nhuèm bïn h«i h¸m. T×nh tiÕt nµy cho thÊy quan hÖ kh«ng b×nh th­êng vµ trí trªu gi÷a hai ng­êi. Quentin ®· mÊy lÇn b¾t Caddy ph¶i thõa nhËn lµ kh«ng yªu Dalton: “Caddy, em ghÐt h¾n, ®óng kh«ng nµo?” Quentin hái vËy. Nh­ng Caddy l¹i ®Æt tay anh lªn ngùc c«, ®Ó cho anh c¶m nhËn nhÞp ®Ëp m¹nh mÏ trong tr¸i tim c« chøng tá lµ c« kh«ng thÓ tõ bá Dalton. Sau ®ã hai anh em «m Êp nhau. Khi Caddy n»m ngöa mÆt lªn, Quentin rót ra mét con dao vµ chÜa mòi dao vµo häng c«. Anh muèn kÕt thóc c¶ hai sinh m¹ng ®Ó sang thÕ giíi bªn kia m·i m·i kh«ng xa rêi nhau. Caddy còng ®ång t×nh vµ giôc anh c¾m mòi dao xuèng, nh­ng Quentin thõa nhËn lµ kh«ng cã gan lµm nh­ vËy.

Nh÷ng t×nh tiÕt trªn lµm cho bÇu kh«ng khÝ bi kÞch lan to¶ trong ng«i nhµ cña dßng hä Compson. §iÒu nµy l¹i mét lÇn n÷a cho thÊy nghÖ thuËt hiÖn ®¹i chñ nghÜa kh«ng miªu t¶ mét c¸ch chi tiÕt vµ tØ mØ toµn bé qu¸ tr×nh cña tÊn bi kÞch, mµ chØ qua nh÷ng chi tiÕt võa ®­îc thÓ hiÖn mét c¸ch c« ®äng, ®Çy Ên t­îng, võa nh­ nh÷ng Èn dô t­îng tr­ng giÇu ý nghÜa. MÆc dï trong nh©n c¸ch vµ hµnh vi cña Quentin cã nh÷ng nÐt tiªu cùc vµ ®åi b¹i cña cuéc sèng hiÖn ®¹i, nh­ng dï sao anh vÉn lµ con ng­êi cã lý t­ëng. Tuy nhiªn, ®èi víi Quentin, lý t­ëng vÒ c¸i ®Ñp vµ ý nghÜa cuéc sèng l¹i g¾n liÒn víi sè phËn cña Caddy. V× vËy, khi c¸i ®Ñp ®· bÞ huû diÖt trong con ng­êi Caddy, th× cuéc sèng cña Quentin ch¼ng cßn ý nghÜa g× n÷a. Ch­¬ng 2 ®· miªu t¶ s©u s¾c qu¸ tr×nh vì méng ®au xãt vµ dai d¼ng trong t©m hån nh©n vËt. Khi ý thøc ®­îc h×nh ¶nh cña c¸i ®Ñp mµ anh h»ng Êp ñ bÞ hoen è vµ huû diÖt, th× anh quyÕt ®Þnh tù s¸t ®Ó chuéc l¹i lçi lÇm. B»ng c¸i chÕt, anh muèn ®em l¹i mét ý nghÜa nµo ®ã cho sù tån t¹i. Nãi theo ý t­ëng cña Quentin, th× ®ã lµ “biÕn sù truþ l¹c v« nghÜa lý thµnh sù huû diÖt cã ý nghÜa”.87

Trong Thanh ©m vµ cuång né, do t¸c gi¶ kh«ng t¹o dùng nªn kiÓu cèt truyÖn truyÒn thèng mµ trong ®ã thÓ hiÖn mèi quan hÖ trùc tiÕp vµ t¸c ®éng
qua l¹i gi÷a hai tÝnh c¸ch Quentin vµ Jason, nh­ng kiÓu cÊu tróc tiÓu thuyÕt rÊt linh ho¹t ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p ®èi chiÕu vµ t­¬ng ph¶n ®Ó kh¾c häa hai h×nh t­îng nµy, mÆc dï hai nh©n vËt nµy rÊt hiÕm khi xuÊt hiÖn trong cïng mét t×nh tiÕt vµ nhÊt lµ kh«ng cã mét c¶nh nµo cã sù ®èi diÖn vµ ®èi tho¹i trùc tiÕp gi÷a hai ng­êi. §ã lµ hai tÝnh c¸ch hoµn toµn tr¸i ng­îc nhau. Jason lµ nh©n vËt chµ ®¹p lªn mäi lý t­ëng vµ ®¹o lý cña x· héi. Trong cÊu tróc thÓ lo¹i cña t¸c phÈm, cã thÓ thÊy râ nh÷ng phÈm chÊt kh¸c nhau cña tÝnh c¸ch còng g¾n liÒn víi nh÷ng s¾c th¸i kh¸c nhau vÒ thÓ lo¹i.



  1. tải về 1.34 Mb.

    Chia sẻ với bạn bè của bạn:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   17




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương