Thaàn hoïc luaân lyù caên baûN

Nhaân ñöùc thaät baét nguoàn töï moät söï choïn löïa ñuùng vaø chính yeáu. Noù phaûi ñöôïc caáy reã saâu trong moät ñònh höôùng chính xaùc vaø caân baèng ñoái vôùi muïc ñích sieâu nhieân laø vinh quang Thieân Chuùa vaø söï thöïc hieän cöùu theá cuûa Ngaøi ñoái vôùi theá giôùi vaø con ngöôøi. Chính xaùc hôn, nhaân ñöùc phaûi tìm thaáy trung taâm cuûa noù ôû trong tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, chöù khoâng trong con ngöôøi.

Nhaân ñöùc kitoâ giaùo coù suoái nguoàn trong CK vaø lieân heä vôùi CK. Nhaân ñöùc bao goàm coù hai loaïi: nhaân ñöùc sieâu nhieân hay coøn goïi laø nhaân ñöùc ñoái thaàn vaø nhaân ñöùc töï nhieân hay coøn goïi laø nhaân ñöùc neàn taûng. Coâng ñoàng Trentoâ ñaõ noùi raèng nhaân ñöùc sieâu nhieân: ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc meán laø ñaõ ñöôïc ban truyeàn töø Thieân Chuùa.¹⁵⁴ Nhaân ñöùc neàn taûng bao goàm caùc nhaân ñöùc nhö: coâng bình, söùc maïnh, khoân ngoan vaø tieát ñoä. Suoái nguoài cuûa nhaân ñöùc laø Chuùa Thaùnh Linh vôùi aân suûng cuûa Ngaøi, muïc ñích laø vinh quang Chuùa Cha vaø baét chöôùc CK.
1.2. Nhaân ñöùc chính yeáu vaø caùc nhaân ñöùc

1.2.1. Nhaân ñöùc chính yeáu
Nhaân ñöùc naøo laø nhaân ñöùc chính yeáu? Theo Socrate, söï hieåu bieát hoaëc laø söï khoân ngoan laø nhaân ñöùc chính. Nhöng Platon cho raèng nhaân ñöùc chính yeáu laø söï coâng bình vaø Aristote laïi cho raèng ñöùc khoân ngoan. Thaùnh Toâma ñaët nhaân ñöùc khoân ngoan leân choùp ñænh cuûa nhöõng nhaân ñöùc luaân lyù, nhöng choã öu tieân baäc nhaát vaãn laø baùc aùi, naàn taûng cuûa nhaân ñöùc kitoâ giaùo.

Maëc duø trong lyù thuyeát nhaân ñöùc coi söï khoân ngoan laø choã quan troïng nhaát, nhöng luaân lyù kitoâ giaùo ñaõ vaãn luoân luoân xem tình yeâu vaø baùc aùi nhö laø nhaân ñöùc neàn taûng vaø phoå quaùt nhaát. Tin möøng ñaõ chöùng minh ñieàu ñoù. Thaät vaäy, trong Tin möøng, Chuùa Gieâsu ñaõ khaúng ñònh giôùi raên ñaàu tieân laø ñieàu raên cuûa tình yeâu, noù hoaøn taát moïi leà luaät vaø caùc tieân tri.¹⁵⁵ Tình yeâu laø nhaân ñöùc lôùn nhaát trong caùc nhaân ñöùc;¹⁵⁶ Tình yeâu laø moái daây lieân keát vaø raøng buoäc moïi söï hoaøn thieän.¹⁵⁷ Coâng ñoàng Vaticanoâ II cuõng tieáp tuïc xaùc nhaän söï xaùc quyeát cuûa lôøi Kinh thaùnh khi noùi raèng, hoàng aân ñaàu tieân vaø caàn thieát nhaát laø baùc aùi. Nhôø baùc aùi chuùng ta coù theå yeâu meán Thieân Chuùa treân heát moïi söï vaø yeâu tha nhaân nhö chính mình.¹⁵⁸

Tuy nhieân, nhaân ñöùc chính chæ hoaøn thieän neáu nhö con ngöôøi cuõng sôû höõu taát caû caùc nhaân ñöùc neàn taûng khaùc. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa raèng con ngöôøi chæ caàn sôû höõu moät mình baùc aùi laø neân hoaøn thieän. Ngoaøi baùc aùi ra, con ngöôøi muoân neân hoaøn thieän thì cuõng caàn phaûi coù nhöõng nhaân ñöùc khaùc nöõa.
1.2.2. Söï phaân bieät caùc nhaân ñöùc
Ngöôøi ta phaân bieät giöõa nhaân ñöùc ñoái thaàn hay coøn goïi laø nhaân ñöùc thaàn hoïc vaø nhaân ñöùc luaân lyù hay coøn goïi laø nhaân ñöùc neàn taûng.

Theo thaùnh Phaoloâ, truyeàn thoáng kitoâ giaùo ñaõ xaùc ñònh nhaân ñöùc ñoái thaàn: ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc meán.¹⁵⁹ Tuy nhieân, cuõng coù nhöõng nhaân ñöùc coù theå ñöôïc coi nhö laø nhaân ñöùc ñoái thaàn, chaúng haïn nhö nhöõng nhaân ñöùc cuûa loøng thöông xoùt, cuûa söï kính sôï Thieân Chuùa vaø nhöõng nhaân ñöùc khaùc.¹⁶⁰

Caùc nhaân ñöùc neàn taûng bao goàm nhöõng nhaân ñöùc nhö laø: khoân ngoan, coâng bình, söùc maïnh vaø tieát ñoä. Nhöõng nhaân ñöùc naøy ñaõ coù trong trieát hoïc Hy-laïp (Platon vaø Aristote) vaø trong Cöïu öôùc.¹⁶¹ Tuy nhieân, nhöõng nhaân ñöùc naøy goïi laø neàn taûng nhöng cuõng chöa theå thoûa maõn taát caû, do ñoù noù cuõng caàn phaûi ñöôïc hoaøn thieän töø nhöõng nhaân ñöùc khaùc.
2. SÖÏ SAÙM HOÁI
Baûn chaát cuûa con ngöôøi yeáu ñuoái vaø vì theá raát deã daøng bò sa ngaõ trong toäi loãi vaø nhö vaäy, con ngöôøi ñaõ xa lìa Thieân Chuùa laø nguoàn moïi söï thaùnh thieän. Nhöng Thieân Chuùa ñaõ khoâng boû maëc con ngöôøi soáng trong toäi loãi vaø vì theá, Ngaøi ñaõ lieân tuïc môøi goïi con ngöôøi töø boû con ñöôøng toäi loãi ñeå trôû veà vôùi Ngaøi.¹⁶²
2.1. Söï caàn thieát cuûa söï saùm hoái
2.1.1. Kinh thaùnh
2.1.1.1. Cöïu öôùc
Tröôùc heát, Cöïu öôùc keâu goïi con ngöôøi toäi loãi aên naên saùm hoái vôùi nhöõng hình thöùc khaùc nhau nhö: aên chay,¹⁶³ maëc aùo nhaëm vaø ngoài treân tro,¹⁶⁴ taém röûa¹⁶⁵ vaø nhöõng nghi thöùc saùm hoái khaùc.¹⁶⁶

Tuy nhieân, nhöõng hình thöùc saùm hoái beân ngoaøi naøy ñaõ bò pheâ bình kòch lieät bôûi caùc tieân tri, bôûi vì yeáu toá quan troïng hôn trong söï saùm hoái laø söï thay ñoåi taän goác reã, moät söï thay ñoåi vaø ñoåi môùi töø trong con tim.¹⁶⁷ Ngöôøi toäi loãi ñöôïc môøi goïi vaø thuùc ñaåy trôû veà vôùi Thieân Chuùa ñeå ñöôïc chöõa laønh vaø tieáp tuïc soáng tröôùc nhan Ngaøi.¹⁶⁸

Thaùnh vònh cuõng nhaán maïnh treân ñeà taøi saùm hoái, söï xöng thuù toäi cuûa caùc hoái nhaân vaø ôn tha thöù cuûa Thieân Chuùa.¹⁶⁹
2.1.1.2. Taân öôùc
Trong Taân öôùc, söï saùm hoái laø moät trong nhöõng ñoøi hoûi neàn taûng. Thaùnh Gioan Taåy giaû ñaõ keâu goïi aên naên-saùm hoái, chuaån bò taâm hoàn ñeå ñoùn Chuùa Cöùu Theá ñeán. Gioan ñaõ keâu môøi con ngöôøi chòu pheùp thanh taåy ñeå ñöôïc ôn tha thöù toäi loãi.¹⁷⁰

Chuùa Gieâsu ñaõ keâu goïi moïi ngöôøi aên naên-saùm hoái vaø tin vaøo Tin möøng.¹⁷¹ Söï saùm hoái laø ñieàu kieän ñeå vaøo nöôùc Thieân Chuùa. Vì theá, lôøi môøi goïi cuûa Chuùa Gieâsu laø ñoái vôùi taát caû moïi haïng ngöôøi, nhöng cuõng laø ñaëc bieät ñôùi vôùi nhöõng ngöôøi toäi loãi.¹⁷² Duï ngoân veà ngöôøi con phung phaù minh hoïa loøng nhaân töø cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi toäi nhaân. Hình aûnh ngöôøi cha giaø ngaøy ngaøy ra coång ñöùng ngoùng troâng con trôû veà noùi leân tình yeâu vaø söï tha thöù voâ beán bôø cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi toäi nhaân…¹⁷³ Moät ñieàu chaéc raèng Chuùa Gieâsu ñaõ rao giaûng moät söï xöû khoâng theå traùnh khoûi vaø cöùng raén¹⁷⁴ñoái vôùi nhöõng ai khoâng muoán aên naên-saùm hoái.¹⁷⁵

Caùc Toâng ñoà tieáp tuïc rao giaûng söï aên naên-saùm hoái, keâu goïi con ngöôøi töø boû toäi loãi ñeå trôû veà vôùi Thieân Chuùa. “Vaäy anh em haõy saùm hoái vaø trôû laïi cuøng Thieân Chuùa, ñeå Ngöôøi xoùa boû toäi loãi cho anh em”.¹⁷⁶ Thaùnh Phaoloâ ñaët söï saùm hoái vôùi vieäc baét ñaàu ñôøi soáng kitoâ giaùo.¹⁷⁷ Saùm hoái coøn laø moät boån phaän lieân tuïc trong ñôøi soáng ñoái vôùi ngöôøi kitoâ höõu.
2.1.2. Tính caùch phoå quaùt vaø lieân tuïc cuûa söï saùm hoái
Taát caû lòc söû cöùu ñoä baét ñaàu töø toäi cuøa Añam laø ôû döôùi daáu chæ cuûa söï saùm hoái. Nöôùc cuûa söï saùng vaø nöôùc cuûa boùng ñeâm ñaùnh nhau vaø vaät loän vôùi nhau xaûy ra chính trong con tim, trong loøng cuûa con ngöôøi. Nhöng sau caùi cheát vaø phuïc sinh cuûa CK vaø söï hieäp thoâng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, cuoäc chieán naøy vôùi phaàn chieán thaéng ñaõ nghieâng veà nöôùc söï saùng, tuy cuoäc chieán vaãn ñang coøn tieáp dieãn cho ñeán ngaøy taän cuøng cuûa theá giôùi.

Söï môøi goïi aên naên-saùm hoái laø bao haøm vôùi taát caû moïi ngöôøi. Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ tuyeân boá raèng ngöôøi tín höõu khoâng chi coù saùm hoái, canh taân ñôøi soáng, nhöng coøn phaûi luoân luoân rao truyeàn ñöùc tin vaø söï saùm hoái…phaûi daïy cho ngöôøi ta bieát taát caû nhöõng ñieàu maø CK ñaõ truyeàn.¹⁷⁸ Tuy nhieân, söï caàn thieát saùm hoái khoâng haïn cheá chæ vôùi nhöõng caù nhaân, nhöng coøn caàn thieát ñoái vôùi caùc coäng ñoaøn vaø thaäm chí caû caùc quoác gia cuõng caàn phaûi saùm hoái canh taân ñôøi soáng.¹⁷⁹

Traïng thaùi cô cöïc, bò gaây ra bôûi toäi loãi, xuaát hieän moät caùch roõ raøng trong söï thong khoù döõ doäi vaø caùi cheát cuûa Chuùa Gieâsu. Thaäp giaù cuûa CK ñaët ngöôøi toäi loãi tröôùc vöïc saâu cuûa toäi loãi, nhöng cuõng chính thôøi gian vôùi tình thöông voâ bieân cuûa mình, Thieân Chuùa muoán daãn ñöa con ngöôøi tôùi söï saùm hoái xuyeân qua caùi cuûa Con Ngaøi vaø môû ra vôùi Ngaøi böôùc ñi cuûa söï hoøa giaûi.

Ngöôøi ta coù theå noùi raèng toäi loãi laø suoái nguoàn cuûa söï ñau khoå, nhaát laø veà phöông dieän tinh thaàn. Ñeå laáy laïi traïng thaùi ban ñaàu, nghóa laø traïng thaùi aân suûng cuûa Thieân Chuùa, con ngöôøi toäi loãi phaûi aên naên-saùm hoái taát caû nhöõng toäi loãi trong quaù khöù. Con ngöôøi phaûi töø boû taát caû nhöõng haønh ñoäng xaáu xa maø mình ñaõ laøm trong quaù khöù ñeå ñöôïc ô¹⁸¹n thöù tha toäi loãi cuûa Thieân Chuùa.
2.2.2. Söï trôû veà vôùi thaùnh yù cöùu chuoäc cuûa Thieân Chuùa
Moät caùch töï nhieân, con ngöôøi toäi loãi phaûi töø boû toäi loãi cuûa mình vaø sôû höõu tinh thaàn saùm hoái-canh taân ñôøi soáng. Nhöng coát loõi cuûa lôøi môøi goïi aên naên-saùm hoái laø moät tin vui, moät söù ñieäp tin möøng. Söï saùm hoái laø söï noái keát tình yeâu ñaàu tieân ñoái vôùi giao öôùc cuûa Thieân Chuùa. Laø töï böôùc ñi, quay trôû veà nhaø Cha. “Toâi seõ choãi daäy vaø ñi veà nhaø cha toâi” (Lc 15, 18), söï saùm hoái cuûa ngöôøi con phung phaù khi soáng trong traïng thaùi bò ruoàng boû ôû ñaát khaùch queâ ngöôøi. Khi tôùi nhaø, ngöôøi cha ñoùn nhaän ñöùa con ñaõ maát, nay laïi tìm thaáy vôùi nieàm vui vaø haïnh phuùc.

Söù ñieäp saùm hoái nhö ñaõ noùi trong Taân öôùc, duø laø lôøi rao giaûng cuûa Gioan hay cuûa Chuùa Gieâsu, noù ñöôïc raøng buoäc moät caùch thaâm saâu vôùi trieàu ñaïi cuûa nöôùc Thieân Chuùa.¹⁸² Söï saùm hoái thaät nghóa laø tìm kieám tröôùc heát “nöôùc cuûa Thieân Chuùa vaø söï coâng chính cuûa Ngaøi”.¹⁸³

Söï aên naên-saùm hoái khoâng coù theå thöïc hieän ñöôïc neáu nhö khoâng coù söï hy sinh vaø söï coá gaéng lieân tuïc. Bôûi vì muïc ñích cuûa noù laø noái keát laïi söï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa, nöôùc cuûa Ngaøi trò ñeán vaø söï giaûi thoaùt nhaân loaïi.
2.3. Nhöõng ñieàu kieän cuûa söï saùm hoái
2.3.1. Söï nhaän bieát khieâm toán veà toäi loãi
Söï khieâm toán laø ñieàu kieän tieân quyeát cuûa söï nhaän bieát thaät chính mình vaø cuûa söï saùm hoái chaân thaønh. Bôûi vì, chæ coù nhöõng con ngöôøi khieâm nhöôøng môùi daùm can ñaûm thuù nhaän nhöõng toäi loãi cuûa mình maø thoâi.

Thaùnh Augustino, nhaø sinh hoïc vó ñaïi giöõa caùc Giaùo phuï trong Giaùo hoäi, ñaõ noùi raèng böôùc ñi ñaàu tieân ñoái vôùi söï giaûi thoaùt toäi loãi laø “ söï khieâm toán, vaø böôùc ñi thöù hai coøn laø söï khieâm toán, böôùc ñi thöù ba laø söï khieâm nhöôøng…”.¹⁸⁴

Kinh thaùnh cho thaáy raèng taàm quan troïng cuûa söï khieâm toán xuyeân qua duï ngoân ngöôøi Pharisieâu vaø ngöôøi toäi loãi leân ñeàn thôø caàu nguyeän. Ngöôøi keâu ngaïo caáu nguyeän vôùi loøng khoe khoang veà caùc nhaân ñöùc cuûa mình vaø keát quaû nhö theá naøo? Ngöôïc laïi, ngöôøi thu thueá caàu nguyeän vôùi taát caû loøng khieâm toán cuûa mình: “Laïy Chuùa, xin thong xoùt con laø keû coù toäi”. Anh ta khieâm nhöôøng cho neân ñaõ nhaän bieát chính toäi loãi cuûa mình vaø cuoái cuøng Thieân Chuùa ñaõ nhaäm lôøi caàu xin cuûa anh.¹⁸⁵

Söï khieâm nhöôøng laø khoâng coù theå thieáu ñoái vôùi moät neàn luaân lyù laønh maïnh cuûa löông taâm vaø ñoái vôùi söï tröôûng thaønh luaân lyù.

Maëc duø aân suûng coù taàm quan troïng lôùn trong vieäc saùm hoái ñoái vôùi ngöôøi toäi loãi, nhöng tieáng goïi cuûa noù khoâng thuoäc baûn chaát co khít. Ngöôøi toäi loãi coù theå khoâng bieát hoàng aân cuûa Thieân Chuùa vaø vì theá khoâng ñaùp traû laïi lôøi môøi goïi cuûa aân suûng. Söï khoâng nhaän bieát naøy cuõng coù theå do söï thôø ô hay söï töø choái töø con tim cuûa con ngöôøi. Sôû dó nhö vaäy laø vì thieáu tình yeâu vaø loøng quaûng ñaïi ñoái vôùi Thieân Chuùa. Vì theá, Thaùnh vònh keâu goïi: “Ngaøy hoâm nay, caùc baïn haõy nghe tieáng Chuùa: “Ñöøng cöùng loøng”.¹⁸⁷

Hoa quaû quan troïng nhaát cuûa saùm hoái laø bao haøm moät ñôøi soáng môùi trong Chuùa Thaùnh Thaàn. Theo Kinh thaùnh, söï trung thaønh vaø tình yeâu ñoái vôùi Thieân Chuùa bieåu loä moät caùch chính xaùc trong söï chu toaøn caùc giôùi raên cuûa Ngaøi.¹⁸⁸ “Neáu anh em yeâu meán Thaày, haõy tuaân giöõ caùc ñieàu raên cuûa Thaày”.¹⁸⁹ Tinh thaàn vaø nhöõng coâng vieäc cuûa söï saùm hoái laø nhöõng hoa quaû khoâng theå thieáu cuûa söï aên naên- saùm hoái.

Thaät vaäy, bí tích ñaëc tröng nhaát cuûa söï saùm hoái ñoái vôùi ñôøi soáng kitoâ giaùo laø bí tích hoøa giaûi. Söï saùm hoái trong bí tích naøy laáy hình thöùc beân ngoaøi cuûa moät söï xeùt ñoaùn töø phaàn cuûa CK, ngöôøi ñaïi dieän tha toäi laø linh muïc. Bí tích hoøa giaûi ñoøi hoûi nhöõng hoái nhaân saùm hoái vaø xöng thuù nhöõng toäi loãi cuûa hoï. Tuy nhieân, söï tha thöù cuûa Thieân Chuùa khoâng bò raøng buoäc moät caùch ñoäc nhaát vôùi bí tích hoøa giaûi. Nhöng bí tích laø höõu ích lôùn ñeå ñaït tôùi söï saùm hoái, bôûi vì noù bieåu loä ñöùc tin trong ôn tha thöù toäi loãi.¹⁹⁰

Nhöõng bí tích laø nhöõng phöông tieän cuûa söï thaùnh hoùa, nhöõng daáu chæ cuûa Giaùo hoäi höõu hình vaø nhöõng haønh vi phuïng thôø. Muïc ñích cuûa bích hoøa giaûi laø ban ôn tha thöù vaø thaùnh hoùa con ngöôøi toäi loãi, bieán ñoåi hoï trôû thaønh nhöõng taïo vaät môùi trong CK nhôø caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ngaøi.
3. SÖÏ HOAØN THIEÄN KITOÂ GIAÙO
Söï hoaøn thieän kitoâ giaùo ñaõ ñöôïc Ñöùc Gieâsu keâu goïi ñoái vôùi moãi ngöôøi chuùng ta. Chuùng ta nhaän thaáy ñieàu naøy xuyeân qua cuoäc ñoái thoaïi giöõa Chuùa Gieâsu vaø chaøng trai giaøu coù: “Thöa Thaày, toâi phaûi laøm gì toát ñeå ñöôïc höôûng söï soáng ñôøi ñôøi?”¹⁹¹ Vaø chæ khi chaøng thanh nieân giaøu sang traû lôøi raèng anh ta ñaõ tuaân giöõ taát caû caùc ñieàu raên, baáy giôø Chuùa Gieâsu theâm raèng: “Neáu anh muoán neân hoaøn thieän, haõy ñi baùn taøi saûn cuûa anh vaø ñem cho ngöôøi ngheøo, anh seõ ñöôïc moät kho taøng treân trôøi. Roài haõy ñeán theo toâi.”¹⁹²

Boä giaùo lyù ñöùc tin ñaõ daâng taëng moät chöông noùi veà “ôn goïi phoå quaùt cuûa söï neân thaùnh trong Giaùo hoäi”.¹⁹³ Ôn goïi neân thaùnh ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng Kinh thaùnh vaø Coâng ñoàng Vaticanoâ 2 keát luaän: “ Vì theá roõ raøng raèng taát caû moïi tín höõu thuoäc baát cöù traïng thaùi hay möùc ñoä naøo cuõng ñöôïc keâu goïi vôùi söï dö ñaày cuûa ñôøi soáng kitoâ giaùo vaø vôùi söï hoaøn thieän baùc aùi”.¹⁹⁴

Vì theá, ôn goïi neân thaùnh laø phoå quaùt vaø noù khoâng laø moät lôøi khuyeân, nhöng laø moät boån phaän ñoái vôùi moïi tín höõu.
3.1. Lôøi keâu goïi neân thaùnh trong Kinh thaùnh
Lôøi keâu goïi neân thaùnh ñoái vôùi daân Thieân Chuùa, duø laø Cöï öôùc duø laø Taân öôùc, laø giaùo lyù tieâu bieåu. “Anh em laø thaùnh, bôûi vì Ta laø Ñaáng thaùnh”¹⁹⁵, lôøi keâu goïi trong Cöïu öôùc. Trong Taân öôùc, Chuùa Gieâsu ñaõ keâu goïi: “Anh em haõy neân hoaøn thieän nhö Cha treân trôøi laø Ñaáng hoaøn thieän”.¹⁹⁶
3.1.1. Cöïu öôùc
Töø ngöõ Do thaùi thöôøng ñöôïc duøng ñeå dieãn taû söï hoaøn thieän nhaân loaïi laø: tom, tam vaø tamin. YÙ nghóa chính cuûa chuùng laø söï thieáu vaéng toäi loãi, tính chaát hoaøn toaøn. Moät ñieàu maø ngöôøi ta phaûi nhìn nhaän raèng Cöïu öôùc khoâng nhaän bieát thuoäc tính hoaøn thieän vôùi Thieân Chuùa. Khi noùi raèng Thieân Chuùa laø Ñaáng thaùnh coù nghóa Ngaøi laø moät traät töï cuûa taát caû söï kính troïng khaùc nhau vôùi nhöõng höõu theå treân theá gian naøy. Thieân Chuùa khoâng ñöôïc xaùc ñònh nhö “hoaøn thieän-hoaøn haûo”. Vaø neáu nhö Cöïu öôùc noùi veà söï hoaøn thieän trong nhöõng coâng vieäc, luaät leä, nhöõng con ñöôøng cuûa Thieân Chuùa, thì chæ ñoàng yù chaáp nhaän vôùi vieäc söû duïng caùc töø ngöõ naøy.¹⁹⁷

Khi Thieân Chuùa tuyeån choïn moät daân, vaø daân naøy trôû neân daân thaùnh vì ñöôïc thaùnh hoùa vaø ñöôïc taùch ra khoûi taát caû nhöõng gì goïi laø phaøm tuïc. Chính vì theá, daân Do thaùi phaûi thuoäc veà Thieân Chuùa vôùi taát caû con tim, taâm hoàn vaø khoâng thôø ngaãu töôïng cuõng nhö baát cöù moät haønh ñoäng gheâ tôûm naøo khaùc…¹⁹⁸ Noùi veà Noe, moät ngöôøi coâng chính giöõa nhöõng con ngöôøi ñöông thôøi vôùi oâng vaø ñaõ ñoàng haønh vôùi Thieân Chuùa.¹⁹⁹ Moät ngöôøi coâng chính, kính sôï Thieân Chuùa, ñoàng haønh vôùi Ngaøi baèng taùt caû con tim;²⁰⁰ ñoàng haønh khoâng vöông toäi loãi vaø cö xöû trong coâng bình laø ñieàu chính xaùc.²⁰¹

Lôøi môøi goïi neân thaùnh cuõng ñöôïc bieåu loä qua ñieàu raên tình yeâu cuûa Thieân Chuùa: “Haõy yeâu meán Thieân Chuùa heát loøng, heát linh hoàn vaø heát söùc löïc”.²⁰² Ñieàu raên naøy nhìn laïi toaøn dieän con ngöôøi. Noù yeâu caàu moät söï phuïc vuï Thieân Chuùa vôùi loøng quaûng ñaïi vaø chính xaùc hôn, noù yeâu caàu moät tình yeâu hoaøn haûo.²⁰³

Nhö vaäy, söï hoaøn thieän trong Cöïu öôùc ñöôïc bieåu loä nhö laø söï ñoàng haønh cuøng Thieân Chuùa²⁰⁴, böôùc ñi treân chính nhöõng con ñöôøng cuûa Thieân Chuùa²⁰⁵ vaø ñi tröôùc thaùnh nhan cuûa Ngaøi.²⁰⁶ Con ngöôøi hoaøn thieän laø con ngöôøi böôùc ñi trong-theo ñöôøng loái cuûa Thieân Chuùa vaø traùnh xa nhöõng con ñöôøng toäi loãi.

Toùm laïi, söï hoaøn thieän trong Cöïu öôùc coùù theå ñöôïc ñònh nghóa nhö laø moät söï phuïc vuï Thieân Chuùa vôùi taát caû taâm hoàn, thaân xaùc, söùc löïc xuyeân qua vieäc tuaân giöõa caùc giôùi raên vaø moät tình yeâu trung thaønh.
3.1.2. Taân öôùc
Trong Taân öôùc coù vaøi baûn vaên noùi veà laõnh vöïc naøy. Baûn vaên thöù nhaát ngöôøi ta tìm thaáy trong Tin möøng cuûa thaùnh Mattheâu: “Anh em haõy neân hoaøn thieän nhö Cha anh em treân trôøi laø Ñaáng hoaøn thieän”.²⁰⁷ Moät baûn vaên khaùc noùi veà cuoäc ñoái thoaïi giöõa Chuùa Gieâsu vaø chaøng thanh nieân giaøu coù.²⁰⁸ Roài moät baûn vaên khaùc nöõa noùi veà giôùi raên yeâu thöông, moät yù töôûng quan troïng vaø neàn taûng ñoái vôùi söï hoaøn thieän kitoâ giaùo. Ñeå trôû neân hoaøn thieän, ngöôøi ta phaûi yeâu meán Thieân Chuùa heát loøng vaø yeâu tha nhaân nhö chính mình.²⁰⁹ Nhö vaäy, trong Tin möøng Nhaát laõm, söï hoaøn thieän nghóa laø ñi theo Chuùa Gieâsu vaø töø boû taát caû nhöõng gì laøm caûn trôû vieäc neân thaùnh.

Ñoái vôùi thaùnh Gioan toân ñoàng, tình yeâu Thieân Chuùa ñöôïc bieåu loä xuyeân qua vieäc tuaân giöõ caùc giôùi raên cuûa Ngaøi, ñaëc bieät laø ñieàu raên môùi, giôùi raên yeâu thong anh em theo göông CK. “Ai coù vaø tuaân giöõ caùc ñieàu raên cuûa Thaày, ngöôøi aáy môùi laø keû yeâu meán Thaày. Maø ai yeâu meán Thaày, thì seõ ñöôïc Cha cuûa Thaày yeâu meán. Thaày seõ yeâu meán ngöôøi aáy, vaø seõ toû mình ra cho ngöôøi aáy”.²¹⁰ Trong thö thöù nhaát, thaùnh Gioan ñaõ xaùc ñònh raèngbaát cöù ai vaâng phuïc caùc ñieàu raên cuûa Thieân Chuùa vaø “tuaân giöõ lôøi Ngaøi daïy, nôi ngöôøi aáy tình yeâu Thieân Chuùa ñaõ thöïc söï neân hoaøn haûo”.²¹¹ Hoaëc neáu chuùng ta yeâu thöông anh em mình thì tình yeâu Thieân Chuùa ñaõ tuyeät haûo nôùi chuùng ta.²¹² Toùm laïi, Gioan ñaõ tieáp tuïc giaùo duïc con ngöôøi haõy tuaân giöõa caùc giôùi raên bôûi vì chuùng nhö con ñöôøng daãn tôùi söï hoaøn thieän.

Thaùnh Phaoloâ ñaõ khuyeân nhuû moãi ngöôøi haõy soáng trong söï ñoåi môùi ñôøi soáng moät caùch lieân tuïc, ngoõ haàu coù theå nhaän ra ñaâu laø yù Thieân Chuùa: caùi gì toát, caùi gì ñeïp loøng Chuùa vaø caùi gì hoaøn haûo.²¹³ Hôn nöõa, ñoái vôùi thaùnh Phaoloâ, ngöôøi kitoâ höõu phaûi luoân luoân vöôït qua ²¹⁴tính treû con cuûa nhöõng em beù vaø phaûi ñaït tôùi traïng thaùi hoaøn thieän, tôùi taàm voùc vieân maõn trong CK. Toùm laïi, vôùi thaùnh Phaoloâ, söï hoaøn thieän ñöôïc hieåu nhö muïc ñích maø moãi moät ngöôøi kitoâ höõu phaûi luoân ñoàng haønh cuøng vôùi Chuùa Gieâsu trong suoát cuoäc soáng traàn gian, ñeå ñaït tôùi söï soáng ñôøi ñôøi laø nöôùc trôøi vónh cöûu.
3.1.3. Baûn chaát vaø tính phoå quaùt cuûa söï hoaøn thieän
Nhö chuùng ta ñaõ bieát raèng Kinh thaùnh cho thaáy söï hoaøn thieän kitoâ giaùo ñöôïc hieåu nhö laø söï phuïc vuï Thieân Chuùa vôùi taát caû taâm hoàn, söï tuaân giöõ caùc giôùi raên cuûa Ngaøi, nhö laø tình yeâu ñích thöïc vaø nhö laø cuoäc haønh trình thaâm saâu vôùi CK.

Trong söï phaûn chieáu thaàn hoïc luaân lyù, söï hoaøn thieän coù theå ñöôïc ñònh nghóa nhö söï phuïc vuï vinh quang Thieân Chuùa vôùi loøng quaûng ñaïi, laø moät söï thöïc hieän nhöõng muïc ñích cöùu theá cuûa Ngaøi, thöïc hieän nöôùc coâng bình, tình yeâu vaø söï an bình cuûa CK.

Söï hoaøn thieän laø moät muïc tieâu maø ngöôøi kitoâ höõu phaûi ñaït tôùi. Tuy nhieân, chæ coù moät soá ít ñaït tôùi möùc ñoä dö ñaày, ví duï nhö caùc thaùnh.

Hôn nöõa, söï hoaøn thieän khoâng laø vaán ñeà caù nhaân. Thaät vaäy, söï hoaøn thieän hay coøn goïi laø neân thaùnh laø moät hoàng aân cuûa aân suûng Thieân Chuùa. Moät hoàng aân maø con ngöôøi laõnh nhaän ñöôïc xuyeân qua Giaùo hoäi vaø coäng ñoaøn daân Chuùa. Söï hoaøn thieän caù nhaân laø söï tham döï vaø söï hoaøn thieän cuûa Giaùo hoäi maø Giaùo hoäi ñaõ nhaän ñöôïc töø CK.

Vì theá, Boä giaùo lyù ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi xuyeân qua Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ keâu goïi moïi ngöôøi tín höõu haõy chu toaøn boån phaän neân thaùnh cuûa mình. Coâng ñoàng thaät coù lyù khi keâu goïi moïi ngöôøi kitoâ höõu thöïc thi ñieàu naøy döïa treân neàn taûng Kinh thaùnh.