Nhöõng giaùo huaán vaø caùc ñieàu raên

Ngöôøi ta xaùc nhaän raèng nhöõng giaùo huaán vaø caùc ñieàu raên cuï theå cuûa giao öôùc môùi thuoäc veà nhöõng luaät luaân lyù töï nhieân. Chæ coù moät ít huaán thò coù ñaëc tính cuûa nhöõng luaät nhaân ñònh vaø chuùng thuoäc loaïi toân giaùo töï nhieân.

Ngöôøi ta phaûi phaân bieät nhöõng giaùo huaán cuûa Chuùa Kitoâ trong caùc Tin möøng Nhaát laõm vaø nhöõng giaùo huaán trong caùc thö cuûa Taân öôùc. Thaät vaäy, Chuùa Gieâsu ñaõ duøng nhöõng cöû chæ hình aûnh vaø sieâu hình trong caùc lôøi giaûng daïy cuûa Ngaøi, nhö “Haõy boû cha vaø meï, vôï vaø con, vaø haõy gheùt chính linh hoàn baïn”; “Neáu tay hay maét cuûa baïn laøm cöù vaáp phaïm cho baïn, haõy caét boû chuùng ñi…” “Caùc baïn ñöøng coù baän taâm seõ aên gì, uoáng gì. Ngaøy mai seõ coù söï khoán khoù cuûa ngaøy mai”; “Ñöøng coù môøi nhöõng ngöôøi baïn vaø anh chi em cuûa anh, nhöng haõy môøi ngöôøi ngheøo, ngöôøi muø, ngöôøi queø…”²⁵ Nhöõng giaùo huaán naøy khoâng coù theå ñöôïc duøng trong caùc thö cuûa Tin möøng. Nhöõng giaùo huaán naøy ñöôïc hieåu nhö laø nhöõng phöông tieän thuùc ñaåy con ngöôøi tieán tôùi moät söï vaâng phuïc taän goác reã hôn ñoái vôùi Thieân Chuùa vaø tieán tôùi moät söï hoaøn haûo luoân luoân dö ñaày. Nhöõng giaùo huaán cuûa CK trôû neân nhöõng kieåu chæ daãn söï cö xöû cuûa chuùng ta trong ñôøi soáng haøng ngaøy ñeå ñaït tôùi muïc ñích thaät trong nöôùc Thieân Chuùa.

Nhöõng giaùo huaán naøy laø nhöõng nguyeân taéc cuûa söï cö xöû maø chuùng bieåu loä nhöõng luaät leä luaân lyù trong yù nghóa traät heïp. Chuùng ñaõ ñöôïc duøng trong caùc laù thö cuûa Taân öôùc: “Hôõi nhöõng ngöôøi con, haõy vaâng phuïc cha meï trong moïi söï”; “Hôõi nhöõng ngöôøi cha, ñöøng noåi giaän con mình, bôûi vì chuùng neân nhaùt ñaûm”; “Haõy maëc laáy taát caû söï khieâm toán ñoái vôùi ngöôøi naøy ngöôøi kia”.²⁶ Truyeàn thoáng kitoâ giaùo luoân luoân coi nhöõng lôøi daïy naøy nhö laø nhöõng nguyeân taéc baét buoäc moät caùch traät heïp, khoâng chæ ñoái vôùi nhöõng ngöôøi kitoâ höõu nhöõng cuõng nhö ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi noùi chung. Tuy nhieân, coù hai tröôøng hôïp maø thaùnh Phaoloâ phaûi giaûi quyeát trong caùch xeùt ñoaùn luaân lyù nhö: nhöõng ngöôøi phuï nöõ vaø nhöõng ngöôøi noä leä. Tröôùc heát, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi vôï, thaùnh Phaoloâ ñaõ daïy raèng hoï phaûi phuïc tuøng choàng nhö tuøng phuïc Thieân Chuùa. Ñieàu naøy thaùnh nhaân khoâng coù yù muoán noùi raèng ngöôøi vôï phaûi phuïc tuøng choàng mình moät caùch voâ ñieàu kieän, nhö nhöõng ngöôøi choàng ñaõ döïa vaøo yeáu toá naøy ñeå “cai trò” vôï mình. Nhöng ngöôøi ta phaûi coâng nhaän raèng thaùnh Phaoloâ ñaõ ñaët moät gioïng ñieäu maïnh meõ treân söï leä thuoäc cuûa ngöôøi phuï nöõ ñoái vôùi ngöôøi nam, cuõng nhö nhöõng ngöôøi phuï nöõ phaûi caâm nín laëng yeân trong coâng hoäi. Kieåu suy nghó naøy chaéc chaén laø “cha chuù” hôn laø “daân chuû”. Tuy nhieân, thaùnh Phaoloâ cuõng khoâng queân nhoùm phuï nöõ ñang cuøng Ngaøi ngaøy ñeâm lao ñoäng vaát vaû vì Tin möøng, nhö Maria, Trifana, Trifosa, Persis, Eudoia vaø Sintiche; vaø Ngaøi goïi hoï laø nhöõng nhaø coäng taùc, nhö Prisca, chò Afia vaø Toâng ñoà Junias.

Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi noä leä, thaùnh Phaoloâ ñaõ khoâng bao giôø uûng hoä hoaëc khuyeân nhuû lôøi daïy cuûa Ngaøi. Ngaøi xaùc ñònh raèng trong Chuùa Kitoâ taát caû chuùng ta chæ laø moät duy nhaát vaø “khoâng coøn laø noâ leä hay töï do, khoâng coøn laø ñaøn oâng hay ñaøn baø”.²⁷ Thaùnh Phaoloâ dung thöù moät caùch ñôn giaûn moät lôøi daïy maø laù thö beù nhoû, giaùo hoäi treû khoâng coù khaû naêng thay ñoåi.²⁸
2.2.3.3. Nhöõng giaùo huaán nhaân ñònh

Neáu xeùt veà nhöõng giaùo huaán nhaân ñònh, thì lôøi daïy cuûa Chuùa Kitoâ trong Tin möøng chæ chöùa ñöïng hai bí tích. ÔÛ ñaây ngöôøi ta nhìn veà hai bí tích neàn taûng hôn cuûa giaùo hoäi. Ngöôøi ta noùi veà leänh truyeàn röûa toäi taát caû moïi thuï taïo nhaân danh Thieân Chuùa Ba Ngoâi (Mt 28, 19) vaø vieäc cöû haønh böõa tieäc cuoái cuøng cuûa Chuùa Kitoâ.²⁹

Nhaát laø nhöõng giaùo huaán nhaân ñònh ôû trong nhöõng baûn vaên Cöïu öôùc lieân heä ñeán kyû luaät cuûa Giaùo hoäi. Thaùnh Phaoloâ ra leänh cho nhöõng ngöôøi phuï nöõ phaûi che ñaàu khi caàu nguyeän.³⁰ Daãu raèng phong tuïc naøy ngaøy nay ñang coøn toàn taïi trong moät vaøi mieàn, nhöng noù ñaõ maát ñi söùc maïnh raøng buoäc bôûi thôøi gian. Roài trong 1Cr 14, 26-40 Phaoloâ ñaõ duøng nhöõng hoàng aân veà ngoân ngöõ vaø tieân tri trong coâng hoäi vaø ra leänh raèng nhöõng phuï nöõ phaûi caâm nín trong caùc coäng ñoaøn. Moät luaät thöïc tieãn khaùc laø nguyeân taéc ñöôïc nhaän thaáy trong 1Tm 3, 2 vaø 12 raèng nhöõng giaùm muïc vaø phoù teá chæ keát baïn moät laàn maø thoâi.

Moät vaøi luaät nhaân ñònh khaùc baét nguoàn töø Coâng ñoàng cuûa caùc Toâng ñoà taïi Gieârusalem. Coâng ñoàng ñaõ xaùc quyeát raèng nhöõng ngöôøi kitoâ höõu khoâng coøn buoäc phaûi tuaân giöõ luaät Moâseâ nöõa. Tuy nhieân, vaãn coøn moät vaøi ñieàu phaûi giöõ, nhö kieâng aên ñoà ñaõ cuùng cho ngaãu töôïng, kieâng aên tieát, aên thòt loaøi vaät khoâng caét tieát vaø traùnh gian daâm (Cv 15, 29). Ñaây laø nhöõng giaùo huaán chính yeáu cuûa luaät nghi leã trong Cöïu öôùc, maø muïc ñích laø Chuùa Kitoâ (Rm 10, 4). Trong laù thö ñaàu tieân göûi cho caùc tín höõu Coârintoâ, Phaoloâ xaùc ñònh moät caùch khaùch quan raèng khoâng coù gì laø trong vaán ñeà aên thòt cuùng (1Cr 8). Chæ coù boån phaän traùnh gian daâm tieáp tuïc xaûy ra, nhöng ñaây laø moät boån phaän cuûa luaät töï nhieân.

Nhöõng lôøi giaûng daïy cuûa Chuùa Kitoâ trong Tin möøng nhö laø moät söï chæ daãn ñeå khaùm phaù luaät cuûa Thieân Chuùa. Moät tröôøng hôïp ñaùng chuù yù laø luaät ly dò. Luaät Moâseâ cho pheùp ly dò. Nhöng chæ “vì loøng chai daï ñaù cuûa caùc ngöôi cho neân Moâseâ môùi vieát cho caùc ngöôi luaät naøy. Coøn töø khôûi ñaàu taïo döïng, Thieân Chuùa ñaõ döïng neân ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ…vaø caû hai seõ trôû neân moät söông moät thòt…”³¹

Cuõng nhö giôùi raên yeâu thöông keû thuø ñaõ ñöôïc coå vuõ töø moät lyù leõ ñöôïc duøng töø traät töï cuûa söï taïo döïng. Ngöôøi ta phaûi yeâu thöông keû thuø bôûi vì Cha treân trôøi “laøm maët trôøi moïc treân keû giöõ cuõng nhö ngöôøi laønh, laøm möa treân ngöôøi coâng chính cuõng nhö keû baát chính”.³² Con ngöôøi phaûi yeâu meán Ñaáng taïo döïng cuûa mình. Vaø taát caû moïi ngöôøi ñeàu laø thuï taïo cuûa Thieân Chuùa vaø vì theá ñeàu bình ñaúng vôùi nhau veà phaåm giaù, ñaùng ñöôïc kính troïng vaø yeâu thöông.

Trong nhöõng dòp khaùc, Ñöùc Gieâsu ñeà caäp ñeán söï nhaän bieát ñieàu toát vaø ñieàu xaáu nhö moät vaøi ñieàu gì laø töï hieån nhieân vaø ñöôïc nhaän bieát: “Baát cöù caùi gì töø beân ngoaøi vaøo trong con ngöôøi, thì khoâng theå laøm cho con ngöôøi ra oâ ueá…Caùi gì töø trong con ngöôøi xuaát ra, thì môùi laøm cho con ngöôøi ra oâ ueá…”³³ Trong dieãn töø ngaøy phaùn xeùt chung, Ñöùc Gieâsu ñeà nghò söï nhaän bieát ñieàu toát vaø ñieàu xaáu trong moãi ngöôøi.³⁴ Cuoái cuøng ngöôøi ta phaûi noùi ñeán “luaät vaøng” maø CK ñaõ ñeà nghò, moät luaät ñöôïc nhaän bieát moät caùch töï nhieân: “Taát caû nhöõng gì anh khoâng muoán ngöôøi khaùc laøm cho mình, thì cuõng ñöøng laøm cho ngöôøi ta” (Mt 7, 12).

Trong ba chöông ñaàu cuûa laù thö göûi tín höõu Roâma, thaùnh Phaoloâ quan taâm ñeán ñieàu kieän luaân lyù cuûa theá giôùi daân ngoaïi vaø söï caàn thieát cöùu chuoäc nhaân loaïi. Moät söï caàn thieát nhö vaäy neáu coù loãi vaø toäi, vaø ñieàu naøy ñeà nghò raèng nhöõng daân ngoaïi coù moät söï nhaän bieát veà Thieân Chuùa vaø veà nhöõng boån phaän luaân lyù cuûa hoï. Thaùnh Phaoloâ coù theå noùi veà loãi cuûa daân ngoaïi, tuy nhieân hoï khoâng bieát luaät vaø Chuùa Kitoâ. Nhöõng ñieàu xaáu cuûa hoï laø nhöõng taät xaáu ñi ngöôïc laïi vôùi baûn tính con ngöôøi vaø traät töï luaân lyù.

Baûn vaên coå cuûa thaùnh Phaoloâ treân söï nhaän bieát töï nhieân veà luaät luaân lyù ôû trong chöông thöù hai cuûa laù thö göûi tín höõu Roâma. “Daân ngoaïi laø nhöõng ngöôøi khoâng coù Luaät Moâseâ, nhöng moãi khi hoï theo leõ töï nhieân maø laøm nhöõng gì Luaät daïy, thì hoï laø luaät cho chính mình, maëc duø hoï khoâng coù luaät Moâseâ”.³⁵ Trong laõnh vöïc roäng hôn, thaùnh Phaoloâ chæ raèng coù moät söï khuaát phuïc chung ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi, daân ngoaïi, Do thaùi vaø kitoâ höõu vôùi chính traät töï luaân lyù vaø chính söï xeùt xöû theo luaät naøy. Vì theá, roõ raøng raèng trong tö töôûng cuûa thaùnh Phaoloâ, söï phaân bieät toát xaáu ôû trong chính baûn chaát cuûa söï vieäc, khoâng chæ ñoái vôùi daân ngoaïi nhöng cuõng laø ñoái vôùi daân Do thaùi vaø kitoâ giaùo. Trong khi ñoù luaät Moâseâ khoâng phaân bieät toát xaáu.

Luaät töï nhieân tieáp tuïc toàn taïi vaø cuõng coù giaù trò ôû trong luaät cuûa CK. Nhöng luaät cuõ ñaõ bò loaïi boû, nhöõng luaät maø laøm thaønh luaät töï nhieân thì raøng buoäc moät caùch ñoäc laäp töø luaät. Trong yù nghóa naøy, thaùnh Phaoloâ coù theå noùi raèng nhöõng ngöôøi kitoâ höõu cuõng chu toaøn nhöõng ñoøi hoûi chính ñaùng cuûa luaät vaø cuõng nhö ñöôïc giaûi thoaùt töø luaät (Rm 8, 2-4). Coù raát nhieàu lôøi daïy cuûa thaùnh Phaoloâ veà ñieàu toát xaáu maø noù xaây döïng treân nhöõng söï xeùt ñoaùn cuûa lyù trí, khoâng lieân heä tôùi luaät cuõ vaø caùc giôùi raên cuûa CK.³⁶

Chuùng ta ñaõ nhaán maïnh raèng raát nhieàu luaät cuõ tìm thaáy nhöõng söï so saùnh trong nhöõng luaät cuûa caùc quoác gia vuøng laân caän vaø raát nhieàu ñieàu cuûa luaät cuõ thuoäc loaïi nguyeân taéc luaân lyù maø con ngöôøi ta coù theå nhaän bieát baèng lyù trí töï nhieân vaø vì theá moät caùch naøo ñoù noù cuõng thuoäc vaøo luaät töï nhieân. Ñieàu naøy neâu leân vaán ñeà ñaëc tính ñaëc saéc cuûa luaân lyù kitoâ giaùo. Luaân lyù kitoâ giaùo khaùc vôùi laïi luaân lyù cuûa nhöõng daân khoâng kitoâ giaùo? Vaán ñeà ñaõ ñöôïc tranh luaän trong nhöõng naêm gaàn ñaây vaø ñaõ tìm thaáy nhöõng caâu traû lôøi khaùc nhau.

Quan ñieåm naøy moät caùch chung ñaõ ñoàng yù veà ñaëc tính ñaëc saéc cuûa luaân lyù kitoâ giaùo. Cuõng nhö phaàn lôùn nhöõng luaät luaân lyù coù theå ñöôïc khaùm phaù vôùi lyù trí vaø vì vaäy noù deã bò aûnh höôûng tôùi moïi ngöôøi, thì coù moät vaøi giaù trò vaø moät vaøi nguyeân taéc luaân lyù maø chuùng ôû trong kitoâ giaùo roõ raøng.

Lyù do maø toàn taïi hai chuoãi nguyeân taéc luaân lyù khaùc nhau laø bò raøng buoäc vôùi giaùo lyù veà ñieàu kieän cuûa con ngöôøi tröôùc vaø sau söï cöùu chuoäc ñöôïc ñöa tôùi bôûi CK. Tröôùc cöùu chuoäc töø phaàn cuûa CK, con ngöôøi ôû trong traïng thaùi thuoäc “baûn tính nguyeân tuyeàn”, nghóa laø ôû trong moät traïng thaùi thieáu veà ñôøi soáng cuûa aân suûng.³⁷ Vôùi traïng thaùi naøy lieân heä tôùi nhöõng luaät luaân lyù töï nhieân maø noù ñaït tôùi xuyeân qua söï phaûn chieáu lyù trí vaø boù buoäc vôùi heát moïi ngöôøi. Sau cöùu chuoäc, con ngöôøi nhaän ñôøi soáng sieâu nhieân cuûa aân suûng. Vôùi traïng thaùi môùi naøy lieân heä tôùi nhöõng nguyeân taéc boå sung, chæ coù theå deã bò aûnh höôûng tôùi nhöõng ngöôøi maø sôû höõu ñôøi soáng aân suûng naøy vaø chæ boù buoäc hoï maø thoâi.

Thaàn hoïc luaân lyù coâng giaùo naém giöõ moät caùch chung raèng nhöõng nguyeân taéc boå sung naøy vöôït quaù nhöõng giaù trò vaø nguyeân taéc cuûa moät luaân lyù nhaân loaïi moät caùch ñôn giaûn.

Truyeàn thoáng Tin laønh nôùi roäng caùi nhìn giöõa ñieàu laø nhaân loaïi vaø ñieàu laø kitoâ giaùo: Luaân lyù kitoâ giaùo cho thaáy moät thaùch ñoá ñoái vôùi luaân lyù nhaân loaïi vaø vôùi nhöõng laàn ngöôøi ta ñaët traùi ngöôïc vôùi noù.

Cuï theå, maïc khaûi vaø ñöùc tin theâm caùi gì cho luaân lyù? Kinh thaùnh daïy raèng nhöõng ngöôøi kitoâ höõu ñaõ nhaän hoàng aân cuûa moät ñôøi soáng môùi trong CK, ñôøi soáng cuûa aân suûng nhôø bí tích Röûa toäi. Ñôøi soáng môùi naøy ñoøi hoûi moät cöû chæ môùi vaø khaùc cuûa ñôøi soáng. Nhöõng cö xöû môùi naøy bao haøm nhöõng nhaân ñöùc thaàn hoïc veà ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc baùc aùi, tình yeâu keû thuø, söï khieâm toán, tinh thaàn hy sinh vaø chaáp nhaän ñau khoå theo thaäp giaù CK. Trong laõnh vöïc phuïng thôø, nhöõng bí tích thaùnh, moät caùch ñaëc bieät, raøng buoäc nhöõng boån phaän maø ñaëc bieät laø ñoái vôùi ngöôøi kitoâ höõu.

Töø phaàn khaùc, moät soá taùc giaû ñöông thôøi cho raèng luaân lyù kitoâ giaùo khoâng coù chính noäi dung ñaëc saéc cuûa noù töø ñaëc tính cuûa luaân lyù toång quaùt. Nhöõng taùc giaû naøy trong ñoù coù Francesco Suarez (+ 1617)³⁸ Ngoaøi ra, nhaän ñònh naøy coøn ôû trong nhöõng cuoán saùch cuûa Genicot-Salsmans; Gopfert, Vermeersch; Hurth-Abellan e Regatillo-Zalba. Hai nhaø thaàn hoïc Hurth vaø Abellan thaâu nhaän laïi raèng: “Taát caû nhöõng giaùo huaán luaân lyù cuûa luaät môùi cuõng laø nhöõng giaùo huaán cuûa luaät luaân lyù. Chuùa Kitoâ ñaõ khoâng theâm moät giaùo huaán luaân lyù naøo khaùc chæ thuoäc loaïi thöïc tieãn vôùi luaät luaân lyù töï nhieân (…). Ñieàu naøy cuõng coù giaù trò ñoái vôùi giaùo huaán tình yeâu (…). Boån phaän yeâu Thieân Chuùa vaø anh em ñoàng loaïi laø moät boån phaän cuûa luaät töï nhieân”.

Ñieàu quan troïng maø chuùng ta caàn phaûi chuù yù raèng nhöõng taùc giaû naøy ñaõ phaân bieät giöõa nhöõng giaùo huaán nghi leã vaø giaùo huaán luaân lyù trong luaät môùi. Neáu thaät söï CK ñaõ khoâng theâm baát cöù moät giaùo huaán luaân lyù naøo vôùi luaät töï nhieân, thì hieån nhieân Ngaøi ñaõ theâm nhöõng giaùo huaán môùi nghi leã, nghóa laø caùc bí tích. Thaät vaäy, chuùng laø nhöõng luaät sieâu nhieân , nhöng khoâng thuoäc loaïi nhöõng luaät luaân lyù theo nghóa heïp. Nhöõng taùc giaû ñoàng yù vôùi yù kieán naøy laø: A. Auer, J. M. Aubert, C. Curran…nhaø thaàn hoïc anh giaùo Macquarrie vaø nhöõng taùc giaû khaùc.
2.3.3. Nhöõng laäp tröôøng uûng hoä yù kieán thöù hai

Ñoái vôùi taát caû nhöõng giaùo huaán luaân lyù cuûa Cöïu öôùc vaø Taân öôùc ngöôøi ta coù theå tìm thaáy ñöôïc nhöõng söï töông ñoàng trong nhöõng vaên hoùa vaø caùc toân giaùo khaùc. Ñieàu naøy cuõng coù giaù trò caû ñoái vôùi tình yeâu keû thuø, nhaân ñöùc khieâm nhöôøng, tinh thaàn hy sinh vaø kieân nhaãn trong ñau khoå, ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc meán.

Lôøi daïy cuûa Giaùo hoäi ñaõ ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng vöõng chaéc raèng nhöõng caâu traû lôøi vôùi nhöõng vaán ñeà luaân lyù laø coù theå deã hieåu vaø coù giaù trò ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi coù loøng muoán ngay chính. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc thaáy trong giaùo lyù xaõ hoäi-kinh teá trong nhöõng toâng huaán xaõ hoäi ôû thôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII. Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ xaùc nhaän raèng CK maïc khaûi ñieàu raên tình yeâu nhö laø luaät luaân lyù neàn taûng cuûa söï hoaøn thieän nhaân loaïi, laø con ñöôøng baùc aùi “ñöôïc môû ra vôùi heát moïi ngöôøi”.³⁹

Ñeå hieåu yù nghóa vaø söï beânh vöïc nhöõng giaùo huaán luaân lyù ñöôïc trình baøy trong Kinh thaùnh, con ngöôøi caàn phaûi coù moät tieâu chuaån lyù trí. Nhöng tieâu chuaån naøy ngöôøi ta phaûi ñaët noù ôû trong möùc ñoä hieåu bieát saâu xa vôùi loøng ngay chính töø beân trong con ngöôøi cuûa hoï. Tieâu chuaån naøy ñaõ laáy töø söï phuø hôïp cuûa nhöõng giaùo huaán vôùi nhöõng nhu caàu caàn thieát vaø khaùt voïng cuûa baûn tính nhaân loaïi. Tieâu chuaån naøy laø chung cho heát moïi ngöôøi, khoâng rieâng gì cho ngöôøi kitoâ höõu. Thöù ñeán, cuõng chæ coù moät luaân lyù chính yeáu chung cho taát caû moïi ngöôøi, duø laø kitoâ höõu hay khoâng kitoâ höõu. Ñaây laø moät yù kieán môùi, ñöôïc xaây ñöïng treân nhöõng tìm kieám thaàn hoïc maø chuùng khoâng coù tính aùp ñaët ñoái vôùi nhöõng nhaø thaàn hoïc coå. Ñeå hieåu laäp tröôøng naøy, ngöôøi ta phaûi chuù yù ñeán söï phaân bieät truyeàn thoáng giöõa traïng thaùi “baûn tính nguyeân thuûy” vaø traïng thaùi aân suûng phaûi böôùc ñi song song vôùi söï phaân bieät lieân heä giöõa muïc ñích cuoái cuøng töï nhieân vaø muïc ñích cuoái cuøng sieâu nhieân. Nhöng söï phaân bieät naøy luoân luoân laø khoù khaên. Tuy nhieân, cuoái cuøng Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ vöôït qua ñöôïc nhöõng trôû ngaïi: trong traät töï cuï theå cuûa söï toàn taïi nhaân loaïi, taát caû moïi ngöôøi ñeàu tham döï vaøo nhöõng hoa quaû cöùu chuoäc cuûa CK. Trong con tim cuûa taát caû moïi ngöôøi laø vôùi coâng vieäc aân suûng vaø taát caû moïi ngöôøi chæ coù moät muïc ñích cuoái cuøng ñoàng nhaát vaø duy nhaát.⁴⁰ Nhö vaäy, traät töï luaân lyù ñaõ ñöôïc xaùc ñònh ñoäc nhaát töø muïc ñích cuoái cuøng cuûa con ngöôøi. traät töï naøy phaûi laø moät caùch chính yeáu ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi.

Keå töø khi nhöõng ngöôøi Hy laïp coå laøm trieát hoïc, thì luaät töï nhieân xuaát hieän trong moïi thôøi vaø noù coù theå ñöôïc xem nhö laø moät chuoãi nhöõng nguyeân nhaân trong lòch söû cuûa tö töôûng.⁴¹ Luaät töï nhieân ñaõ ñöôïc giôùi thieäu vaø ñònh nghóa trong raát nhieàu kieåu khaùc nhau. Nhöng noù ñaõ bò pheâ bình vaø bò ruoàng boû vôùi söï khinh bæ.

Ngay töø khi thaàn hoïc luaân lyù coâng giaùo ñöôïc tieán trieån nhö laø moät khoa hoïc ñoäc laäp, luaät töï nhieân ñaõ laø moät trong nhöõng thaønh phaàn ñoùng goùp tích cöïc hôn vaøo tieán trình naøy. Ñieàu naøy cho thaáy aûnh höôûng cuûa thaùnh Toâma Aquinoâ raát quan troïng trong vaán ñeà veà luaät töï nhieân. Thaät vaäy, giaùo lyù veà luaät töï nhieân cuûa thaùnh Toâma laø moät söï minh hoïa toát veà nhöõng thôøi kyø sai nieân ñaïi. Ngöôøi ta thöôøng nhôù laïi ñònh nghóa cuûa ngaøi veà luaät töï nhieân (lex naturalis) nhö thuoäc veà moät nguyeân taéc cuûa haønh ñoäng chung vôùi con ngöôøi vaø vôùi taát caû loaøi vaät.⁴² Cuõng vaäy, luaân lyù Anh giaùo ñaõ raát kính troïng veà luaät töï nhieân. Rieâng ñoái vôùi caùc giaùo hoäi Tin laønh, söï cö xöû naøy ñaõ bò chia caét hôn. Suoát ba theá kyû ñaàu sau cuoäc caûi caùch, luaät töï nhieân ñang coøn ñöôïc kính troïng trong khoa luaät hoïc Tin laønh. Nhöng chæ sau Punfendorf (+1694) vaø Thomasius (+1728) luaät töï nhieân ñaõ bò tuïc hoùa vaø theá kyû thöù 19, thaàn hoïc Tin laønh ñaõ chaám döùt choáng laïi noù.

Töø ngöõ luaät töï nhieân noù aùm chæ tôùi nhöõng quan nieäm luaân lyù phöùc taïp maø con ngöôøi coù khaû naêng nhaän bieát baèng lyù trí, moät caùch ñoäc laäp töø moät söï maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa. Töø ngöõ “töï nhieân” ôû ñaây coù yù nghóa laø: 1- Khoâng sieâu nhieân, nghóa laø khoâng ñöôïc hieäp thoâng trong kieåu sieâu nhieân; 2- Khoâng nhaân ñònh, nghóa laø noù khoâng mang laïi keát quaû töø moät traät töï bôûi phaàn cuûa moät chuû quyeàn luaät, nhö xaûy ra trong luaät nhaân ñònh vaø thieân ñònh; 3- Ñöôïc xaây döïng va baét nguoàn töø töï nhieân cuûa con ngöôøi.⁴³ Luaät töï nhieân, luaät luaân lyù cuûa töï nhieân, ñaïo ñöùc töï nhieân vaø luaân lyù töï nhieân laø nhöõng töø ngöõ töông ñöông.

Giaùo lyù veà luaät töï nhieân raát quan troïng bôûi vì, tröôùc heát, noù laø neàn taûng cuûa moät traät töï töï nhieân phoå quaùt vaø xaây döïng moät suoái nguoàn cuûa söï khoân ngoan luaân lyù maø nhöõng ngöôøi kitoâ höõu chia seû vôùi taát caû tính caùch nhaân loaïi. Thöù ñeán, luaät töï nhieân choáng laïi söï thi haønh ñoäc ñoaùn cuûa söùc maïnh chính trò vaø luaät leä; noù choáng laïi nhöõng luaät baát chính töø chuû quyeàn nhaân loaïi.
3.1. Nhöõng quan nieäm veà luaät töï nhieân

3.1.1. Quan nieäm truyeàn thoáng

Thaàn hoïc luaân lyù truyeàn thoáng ñònh nghóa veà luaät luaân lyù töï nhieân laø luaät cö xöû nhaân loaïi baét nguoàn töø töï nhieân nhaân loaïi trong chöøng möïc noù ñöôïc saép ñaët vôùi muïc ñích töï nhieân cuoái cuøng cuûa con ngöôøi vaø ñöôïc nhaän bieát döôùi aùnh saùng töï nhieân cuûa lyù trí.⁴⁴ Neàn taûng khaùch quan maø luaät luaân lyù ñöôïc nhaän bieát vaø ñöôïc daâng taëng laø muïc ñích cuoái cuøng töï nhieân (khoâng sieâu nhieân) cuûa con ngöôøi, trong khi ñoù luaät nhaân loaïi khoâng ñöôïc daâng taëng bôûi aân suûng. Luaät luaân lyù kitoâ giaùo (luaät cuûa CK) ñaõ ñöôïc saép ñaët vôùi muïc ñích cuoái cuøng sieâu nhieân vaø ñöôïc xaây döïng treân baûn tính nhaân loaïi ñöôïc daâng taëng töø aân suûng. moät ñieàu maø ngöôøi ta phaûi löu yù, ñoù laø töï nhieân khoâng bao giôø traùi ngöôïc vôùi aân suûng, cuõng nhö muïc ñích cuoái cuøng töï nhieân vaø sieâu nhieân. Muïc ñích cuoái cuøng sieâu nhieân ôû trong chính ñònh höôùng cuûa muïc ñích cuoái cuøng töï nhieân.

Tuy nhieân, coù moät söï khoù khaên ñaëc bieät veà quan nieäm chính xaùc trong giaùo lyù cuûa luaät töï nhieân. Thaät vaäy, moät caùch chính xaùc, baûn tính (töï nhieân) nhaân loaïi naøo maø noù cung caáp cho neàn taûng traät töï luaân lyù? Moät soá ngöôøi cho raèng neàn taûng naøy ñöôïc taïo neân töø baûn chaát chính yeáu, sieâu hình cuûa con ngöôøi. Vaø moät caùch töï nhieân, nhöõng luaät baét nguoàn töø baûn tính naøy cuõng seõ phaûi laø noù, laø chính noù, luoân luoân vaø khaép nôi, vaø seõ khoâng coù theå thay ñoåi. Nhöng ngöôøi ta baét beû raèng, vôùi lyù trí, moät baûn tính nhö vaäy laø moät söï tröøu töôïng vaø khoâng bao giôø coù theå toàn taïi nhö vaäy, vaø cuõng khoâng coù theå ñöôïc ñònh nghóa vôùi söï roõ raøng nhö vaäy. Hôn nöõa, nhöõng ñieàu kieän thay ñoåi cuûa baûn tính nhaân loaïi khoâng coù theå laø nhöõng neàn taûng moät caùch bình ñaúng cuûa boån phaän luaân lyù.

Toùm laïi, quan nieäm veà baûn chaát trong söï ñònh nghóa veà luaät töï nhieân aùm chæ ñeán thöïc taïi dö ñaày cuûa baûn tính nhaân loaïi vôùi taát caû nhöõng ñaëc tính kinh nghieäm vaø nhöõng muïc ñích chính yeáu cuõng nhö vôùi baûn tính cuûa taát caû höõu theå maø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ôû trong moái lieân heä. Tuy nhieân, baûn tính naøy khoâng coâ laäp neàn taûng cuûa traät töï luaân lyù, nhöng hôïp nhau laø moät vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa nhöõng muïc ñích cuoái cuøng.

Thuyeát truyeàn thoáng veà luaät töï nhieân gaëp phaûi raát nhieàu pheâ bình vaø baét beû. Nhöõng nhaø thaàn hoïc Tin laønh nhieàu laàn ñaõ choáng laïi söï nhaän ñònh coâng giaùo veà luaät töï nhieân. Nhöõng söï baét beû cuûa hoï laø khaùc nhau vaø thay ñoåi. Nhöng moät trong nhöõng lyù do neàn taûng choáng laïi luaät töï nhieân coâng giaùo laø thaàn hoïc coâng giaùo ñaët luaät töï nhieân trong moái quan heä vôùi luaät cuûa CK hoaëc vôùi luaät cuûa traät töï sieâu nhieân aân suûng. Theo luaân lyù coâng giaùo truyeàn thoáng, coù luaân lyù cuûa luaät töï nhieân baét nguoàn töø moät töï nhieân khoâng ñöôïc daâng taëng töø aân suûng, maø boù buoäc taát caû nhaân loaïi, duø laø daân ngoaïi duø laø kitoâ höõu. Coøn vôùi nhöõng luaät luaân lyù chung, baét nguoàn töø ñôøi soáng sieâu nhieân, ngöôøi ta theâm vaøo thì chæ baét buoäc ñoái vôùi ngöôøi kitoâ höõu maø thoâi.

Khoâng coù söï khaùc bieät neàn taûng giöõa luaân lyù töï nhieân vaø luaân lyù kitoâ giaùo. Cuõng khoâng coù söï khaùc bieät coù theå ñöôïc xaùc ñònh vôùi nhöõng lyù do veà baûn tính nhaân loaïi maø noù coáng hieán luaät luaân lyù, bôûi vì trong CK khoâng chæ nhöõng ngöôøi kitoâ höõu nhöng taát caû moïi ngöôøi vôùi loøng muoán toát laønh ñaõ ñöôïc hoøa giaûi vôùi thieân Chuùa, ñaõ nhaän Chuùa Thaùnh Thaàn vaø ôû döôùi söï aûnh höôûng cuûa aân suûng. Hôn nöõa, söï maïc khaûi kitoâ giaùo laøm saùng toû nhöõng boån phaän luaân lyù maø chuùng baét nguoàn töø ñôøi soáng thieân ñònh cuûa aân suûng xuyeân qua nhöõng giaùo huaán chính xaùc thieân ñònh, moät caùch ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nhaân ñöùc vaø caùc bí tích.
3.1.3. Quan nieäm ñöôïc nhìn laïi veà luaät töï nhieân

Quan nieäm veà baûn tính nhaân loaïi phaûi ñöôïc duøng trong yù nghóa khaù roäng. Noù coù lieân quan tôùi moät thöïc taïi veà höõu theå con ngöôøi vôùi taát caû ñaëc tính di truyeàn vaø caù nhaân cuûa noù. Noù cuõng hieåu veà taát caû nhöõng söï thay ñoåi cuûa baûn tính maø ñöôïc thöïc hieän bôûi coâng vieäc cöùu theá cuûa CK, khoâng chæ trong ngöôøi ñöôïc röûa toäi nhöng trong taát caû nhaân loaïi. Söï tham gia vôùi aân uûng laø chung cho heát moïi ngöôøi.

Muïc ñích toái haäu khoâng chæ laø muïc ñích cuoái cuøng töï nhieân nöõa. Noù laø ñònh meänh cuï theå, cuoái cuøng, cuûa con ngöôøi nhö Coâng ñoàng xaùc nhaän, chæ laø moät vaø duy nhaát ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi, nghóa laø thieân ñònh.

Luaät luaân lyù töï nhieân ñaõ ñöôïc dieãn taû trong ñònh nghóa bao goàm taát caû traät töï luaân lyù töï nhieân. Töø luaät luaân lyù töï nhieân phaûi laø rieâng bieät quy luaät töï nhieân, maø noù chæ laø phaàn che giaáu cuûa luaät luaân lyù töï nhieân, quan taâm ñeán laõnh vöïc coâng lyù vaø traät töï xeùt xöû giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi. Tuy nhieân, ngöôøi ta thöôøng duøng hai töø luaät töï nhieân vaø quy luaät töï nhieân nhö nhöõng töø ngöõ töông ñoàng.