Nguyễn Phong Nam - Giáo trình Văn học Việt Nam giai đọan nửa cuối thế kỷ XIX
46
thật ly kì: do quê nhà bị ngoại xâm, đất đai bị vua cắt bồi cho giặc nên mới
tìm cách lánh mình, không cộng tác với kẻ thù. Không những thế, ông còn tự
mình xông mù mắt để khỏi chứng kiến cảnh "sinh dân nghiêng nghèo", khỏi
phải nhìn thấy "kẻ thù quân thân", tránh cái nhục làm tay sai cho giặc nước.
Mặc dù khí khái như thế, nhưng Kì Nhân Sư lại chịu thu nhận hai vị Mộng
và Bào làm đệ tử, đào luyện họ thành tài. Hai chàng về sau cũng nối được
nghiệp thầy, trở thành những danh y, giúp được nhiều người, bản thân vinh
hiển.
Về phương diện văn học, Ngư Tiều y thuật vấn đáp có nhiều điểm
đáng lưu ý. Mặc dù câu chuyện được tác giả xác định thuộc thời xa xưa bên
xứ Tàu với những tên người tên đất cụ thể nhưng thực ra thì mọi thứ đều là
sự phóng chiếu từ thực tại Việt Nam. Tất cả đều không nằm ngoài sự ám chỉ
triều Nguyễn đớn hèn cắt đất Nam kì cho giặc Pháp sau hàng ước 1874, dẫn
đến cảnh dân tình lục tỉnh tỵ nạn... Những nỗi niềm ưu tư của nhà thơ trước
vận nước được gửi gắm qua những hình tượng mang tính ẩn dụ trong tác
phẩm. Hình tượng Kì Nhân Sư trong truyện rất gần gũi với những trí thức
Việt Nam chân chính, luôn quan tâm đến vận mệnh dân tộc, gắn bó mật thiết
với cuộc sống của nhân dân. Vốn là người tài giỏi, Kì Nhân Sư quyết không
đưa tài trí của mình ra phục vụ kẻ thù, không nỡ làm một kẻ sáng mắt ngồi
nhìn sinh dân đau khổ; ông quyết làm mù mắt để giữ cái đạo sáng của mình:
Thà đui mà giữ đạo nhà
Còn hơn có mắt ông cha không thờ
Thà đui mà khỏi danh nhơ
Còn hơn có mắt ăn dơ tanh rình
Thà đui mà đặng trọn mình
Còn hơn có mắt đổi hình tóc râu
Thực ra thì quá trình tranh đấu nội tâm để chọn lựa cách xử thế của
nhân vật Kì Nhân Sư cũng chính là tâm sự xót xa của Nguyễn Đình Chiểu:
Nói ra thì nước mắt trào/ Tấm lòng ưu thế biết bao giờ rồi. Trong Ngư Tiều
y thuật vấn đáp có rất nhiều những đọan, những câu thơ mang dáng dấp tự
thuật như vậy. Nỗi đau về một đất nước đã dời ngôi đổi chủ hiện diện trong
thơ ông thật là da diết, quặn thắt. Đây nào phải chuyện U Yên xa lạ đâu đâu,
mà là chuyện nhãn tiền nơi Nam kì lục tỉnh:
Hoa cỏ ngùi ngùi ngóng gió đông
Chúa xuân đâu hỡi có hay không
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |
