Nguyễn Phong Nam - Giáo trình Văn học Việt Nam giai đọan nửa cuối thế kỷ XIX
48
Trên đường du ngọan, họ Dương và họ Hà tình cờ gặp nhau tại chùa
Linh Diệu. Hai chàng được Lão Nhan dùng phép thuật cho lên thiên đàng và
xuống địa ngục để tìm hiểu về tôn giáo mà mình theo đuổi. Nơi thiên đàng,
họ chỉ thấy có Khổng Tử và các môn đồ của bậc chí thánh chứ không hề gặp
ai là kẻ đồng tôn giáo với mình cả. Ở địa ngục, họ gặp rất nhiều người, toàn
những kẻ phạm tội trên dương thế đang phải thọ hình. Ngoài hạng người bất
chính (thầy pháp, thầy thuốc, bà mụ, con buôn...), Dương Từ và Hà Mậu còn
gặp cả những người chọn nhầm tôn giáo (theo đạo Giatô). Tất cả đều bị
trừng trị bằng những hình phạt thảm khốc. Vừa được mục sở thị, lại nhận
được nhiều lời khuyên bảo cải tà quy chính, hai người giác ngộ và quyết tâm
từ bỏ đức tin để cải đạo. Trở lại trần thế, họ thành những môn đệ tốt của đức
Khổng Tử. Hai họ Dương - Hà về sau thành thông gia và đời đời vinh hiển.
Với một câu chuyện như thế, mục tiêu mà nhà văn hướng đến qua
Dương Từ - Hà Mậu là rất rõ. Nguyễn Đình Chiểu muốn tìm giải pháp cho
bài toán tôn giáo đang được đặt ra một cách cấp bách vào thời điểm này. Lời
giải mà tác giả đưa ra là phê phán các tôn giáo không gắn với vận mệnh của
đất nước và cổ xúy cho một cái "đạo" có tính truyền thống của dân tộc Việt
Nam: đạo yêu nước. Tác giả đã dùng hình tượng nghệ thuật để "giải thích"
về sự huyễn hoặc của Thiên chúa giáo, tính chất yếm thế, thụ động của Phật
giáo và qua đó đề cao "đạo Ông Bà", "đạo Ta". Đây là cách thức giáo huấn,
dùng văn học để thức tỉnh, thuyết phục những người mà theo nhà văn là "lỗi
đạo", lầm lạc.
Thực ra, trong Dương Từ - Hà Mậu, khi coi Kitô giáo và Phật giáo là
"tà đạo", cái căn cứ chủ yếu mà Nguyễn Đình Chiểu dựa vào chỉ là mối quan
hệ của nó đối với cộng đồng, dân tộc. Chính vì thế mà ông đã đối lập các thứ
"đạo Mọi", "đạo Tây", "đạo Xằng"... với chính đạo trên cơ sở trách nhiệm
của con dân đối với đất nước. Và để cụ thể hóa điều này, ông "mượn" đạo
Nho, đạo Thánh (Khổng Tử) - những khái niệm vốn rất quen thuộc đối với
người Việt. Tuy nhiên, đấy thuần túy là những chuẩn mực đạo lý phổ biến;
là thứ tư tưởng đã được cải biến, được Việt hóa thành ra một thứ "Nho giáo
Việt Nam". Cái đạo này có nhiều điểm khác biệt (thậm chí có chỗ đối lập) so
với Nho giáo nguyên thủy.
Truyện Lục Vân Tiên được coi là tác phẩm thành công nhất của
Nguyễn Đình Chiểu ở thể loại truyện thơ Nôm. Đây là một trong những đỉnh
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |
