Nguyễn Phong Nam - Giáo trình Văn học Việt Nam giai đọan nửa cuối thế kỷ XIX
44
Trong
mảng thơ, văn tế của Nguyễn Đình Chiểu thì các khúc ca bi
tráng về những con người nghĩa dũng buổi đầu kháng Pháp là những áng
văn chương có giá trị nổi bật nhất. Với nhóm tác phẩm này, lần đầu tiên
trong lịch sử văn học Việt Nam, hình tượng người anh hùng kiểu mới của
thời đại đã xuất hiện và đi vào bất tử. Đó là các lãnh tụ của phong trào chống
giặc giữ nước, bảo vệ dân lành:
Làm người trung nghĩa đáng bia son
Đứng giữa càn khôn tiếng chẳng mòn
Cơm áo đền rồi ơn đất nước
Râu mày giữ vẹn phận tôi con
Tinh thần hai chữ phau sương tuyết
Khí phách ngàn thu rỡ núi non
Gẫm chuyện ngựa Hồ chim Việt cũ
Lòng đây tưởng đó mất như còn
(Điếu Ba Tri đốc binh Phan công trận vong thập thủ, bài X)
Những bậc nghĩa dũng như Trương Định, Phan Tòng, Hồ Huân
Nghiệp... đúng là những nhân cách cao cả, đã tỏa sáng trong một giai đoạn
lịch sử đầy cam go của dân tộc. Họ tôn thờ đạo lý, coi trọng cương thường,
nhưng không phải là người cố chấp, câu nệ. Khi phải đối mặt với thực tế
nghiệt ngã, cần lựa chọn, họ dám khẳng khái kháng chỉ, trái mệnh vua để
"theo bụng dân" chống xâm lược, chống đầu hàng. Trước cơn vận ách của
nước nhà, bậc sĩ phu sẵn sàng đứng ra gánh vác trọng trách với tâm niệm: Vì
nước tấm thân đã gửi còn mất cũng cam/ Giúp đời cái nghĩa đáng làm nên
hư nào nại. Những con người dám xả thân vì đại nghĩa đó đã hiện diện trong
văn chương cụ Đồ Chiểu với một khí phách hào hùng, quả cảm.
Nguyễn Đình Chiểu là người đầu tiên và cũng là người duy nhất xây
dựng thành công hình tượng người nông dân yêu nước chống xâm lược
trong văn học Việt Nam thời trung đại. Bằng những bài văn tế xuất sắc, ông
đã tạo dựng tượng đài cho người nghĩa dân, những kẻ thuộc giai tầng hèn
kém nhất trong xã hội. Bức chân dung ấy được dựng bằng một tấm lòng
nhân hậu vô bờ, một sự ngưỡng mộ sâu sắc và một tài năng trác tuyệt. Ông
đã đưa thể loại văn tế tiến những bước nhảy vọt. Người đương thời đánh giá
rất cao văn nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu qua các bài văn tế này. Tùng
Thiện vương Miên Thẩm đọc điếu văn của ông đã phải thốt lên:
Quốc ngữ danh tề Manh Tả sử
Quỷ hùng ca đáo Khuất Bình ai
(Đọc Điếu văn nghĩa dân tử trận của Nguyễn Đình Chiểu)
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |
