MỤc lục trang Lời nói đầu

Có thể dùng tro bón cho tất cả các loại đất và các loại cây. Phân tro có vôi nên rất có hiệu lực ở đất chua nhất là trên đất cát và đất than bùn nghèo kali.

Tro có thể dùng làm phân bón lót (trước khi cày trên đất nặng và trước khi gieo trên đất nhẹ). Cũng có thể dùng tro bón thúc cho cây trong thời kỳ chăm sóc giữa hàng.

7.3.3.4. Tính chất chung của phân kali

- Tất cả các loại phân kali đều tan trong nước.

Khi được bón vào đất phân tan nhanh và tác động với phức hệ hấp thu của đất.
Ca⁺ 2K⁺

KĐ + 2KCl KĐ + CaCl₂

Ca⁺ Ca⁺
H⁺ 2K⁺

KĐ + 4KCl KĐ + AlCl₃ + HCl

Al³⁺ 2K⁺
Kali và các cation khác có trong phân bón (Na⁺,Mg²⁺) được hấp thu trên phức hệ hấp thu còn Cl nằm lại trong dung dịch và dễ bị cuốn theo nước. K chuyển sang dạng bị hấp thu, ít di động trong đất và không bị rửa trôi trừ trường hợp đất cát và limon pha cát dung dịch hấp thu thấp. K⁺ trao đổi của phân được đất hấp thu trở nên dễ tiêu đối với cây trồng.

- Tất cả các loại phân kali hoá học đều là phân sinh lí chua, nhưng độ chua sinh lí của phân kali kém hơn phân amôn và đất chỉ trở nên chua sau một thời gian bón lâu dài cho các loại cây cần nhiều kali. Các cation Na⁺ và K⁺ có trong phân khi bị đất hấp thu đẩy một lượng tương đương các cation Ca⁺⁺, H⁺ và Al⁺⁺⁺ vào dung dịch đất làm dung dịch đất có nhiều Al⁺⁺⁺ hơn và hoá chua. Chỉ khi bón một cách có hệ thống một lượng phân kali cao trên những loại đất không bão hoà bazơ thì mới làm cho đất chua đi nhiều.

- Cần đảm bảo cho đất có đủ ka li dự trữ để huy động, không nên để cho đất nghèo kali quá rồi mới bón, vì khôi phục độ phì tốn kém hơn duy trì độ phì ở mức thích hợp. Vander Pau (Hà Lan), Trocmê S. (INRA versaille) chứng minh rằng với một lượng kali thoả đáng “lượng kali vốn có” ở trong đất có thể đưa năng suất lên cao hơn việc bón thêm muối kali cho đất nghèo.

- Khi bón nhiều kali hơn mức cần thiết của cây thì cây sẽ hút nhiều lên, mà số lượng kali vượt quá mức nhất định nào đó năng suất không tăng nữa. Người ta cho là cây “tiêu thụ hoang phí kali”, do vậy làm đất giầu kali quá, bón nhiều kali hơn mức cây yêu cầu là không cần thiết. Trong điều kiện quảng canh và ở chân đất thịt có tỷ lệ sét trung bình mức kali trao đổi 0,25 % dung tích hấp thu là thích hợp nhất. Do vậy:

- Ở đất có hàm lượng kali trao đổi cao ( 0,3%) hàng năm cần bón một lượng phân duy trì bằng hoặc hơi lớn hơn lượng kali bị lấy đi.

- Ở đất có hàm lượng kali trao đổi thấp thì bón một lượng phân cải tạo chia ra trong nhiều năm.

- Không nên bón kali một lần vào đầu chu kỳ luân canh cho cả chu kỳ. Bón kali với lượng lớn một lúc không có lợi nhất là ở đất độ bão hoà bazơ thấp và thiếu magiê. Còn là vì cây có thể tiêu thụ xa xỉ kali, lấy hết kali của cây trồng sau.

- Các loại phân kali thường dùng làm phân thúc. Đối với các cây trồng mẫn cảm với ka li , cần bón trước khi gieo hoặc trồng cấy từ 1tuần - 2 tuần với KCl và Sylvinit.

Để tránh kali bị giữ lại trên mặt đất cần vùi sâu bằng cách cày lấp. Bón trên mặt thì phải bừa kỹ để trộn đều phân vào đất. Làm sao cho phân được phân phối đều trong đất vừa tầm rễ phát triển vì kali khuyếch tán chậm theo cả chiều sâu cũng như sang hai bên.

Đối với cây có rễ ăn lên thì có thể cần bổ sung thêm một lượt kali vào lúc rễ phát triển mạnh trên bề mặt: Cuối thời kỳ đẻ nhánh lúa.

Đối với đồng cỏ khi bón lượng kali cao cần chia làm nhiều lần.

- Trong rơm rạ cây ngũ cốc, trong phân chuồng cũng rất giàu kali, mà kali trong rơm rạ và phân chuồng đều dễ tiêu không kém kali trong hoá học, nên khi đã bón phân chuồng nhiều, khi đã cày vùi được rơm rạ thì có thể giảm lượng kali bón. Đất đã bón nhiều phân chuồng phân kali hoá học sẽ mất tác dụng.

- Các cây có nhu cầu kali cao: Củ cải đường, mía, khoai tây, thuốc lá, hướng dương, lúa lai cần được bón kali.

Cần tránh bón KCl cho các loại cây mẫn cảm với clo. Ion phụ gia của phân kali ảnh hưởng lớn đến chất lượng sản phẩm.

- Tro bếp cũng là loại phân kali quí.

- Cần chú ý hiện tượng làm chua đất khi bón nhiều kali một cách có hệ thống trên. loại đất có độ baõ hoà bazơ thấp.

- K⁺ đối kháng với NH^­_4‑⁺,B _, K⁺ làm rửa trôi magiê trong đất và cũng đối kháng với magiê. Cho nên khi bón nhiều kali liên tục thì phải chú ý đến bồi dưỡng magiê và Bo cho đất.

10. Chú ý đến thành phần cơ giới đất khi xây dựng phương pháp bón kali và định lượng kali bón cho cây.

7.4. PHÂN BÓN HỖN HỢP, PHỨC HỢP

7.4.1. Khái niệm

7.4.1.1. Phân bón hỗn hợp

Phân bón hỗn hợp là loại phân bón trong thành phần có chứa nhiều thành phần dinh dưỡng, trong đó có từ 2 yếu tố dinh dưỡng đa lượng trở lên, được sản xuất bằng cách trộn nhiều loại phân bón đơn chất, chất phụ gia. Quá trình sản xuất tạo thành sản phẩm hỗn hợp, có ưu thế về tính chất vật lý nhưng không làm thay đổi công thức cấu tạo của mỗi dạng phân đơn chất.

Ví dụ: Phân bón hỗn hợp NPK 5.10.3 Lâm Thao; NPK 10.5.10 Hà Bắc; NPK 20.20.10 Bình Điền…

7.4.1.2. Phân bón phức hợp

Phân bón phức hợp là loại phân bón trong thành phần có chứa nhiều thành phần dinh dưỡng, trong đó cũng có từ 2 yếu tố dinh dưỡng đa lượng trở lên, được sản xuất bằng cách hóa hợp các đơn chất, sản phẩm tạo thành một chất mới có công thức cấu tạo riêng.

Ví dụ: Diamon phốt phát (DAP) (NH₄)₂ H_­PO₄

7.4.2. Ưu điểm, nhược điểm của phân bón hỗn hợp, phức hợp

7.4.2.1. Ưu điểm

- Cung cấp đồng thời 2 hoặc nhiều yếu tố dinh dưỡng cần thiét cho cây trồng.

- Tiết kiệm chi phí vận chuyển, tiết kiệm công bón, thao tác đơn giản, nhanh. Tiết kiệm chi phí bảo quản.

- Giảm được sự mất mát do xói mòn, rửa trôi so với phân đơn chất.

- Tập trung 2 hay 3 yếu tố trong một hạt phân đảm bảo cho các yếu tố tác động lẫn nhau một cách tốt nhất.

- Bón cùng một lúc nhiều yếu tố phân bón tránh được sự thiếu hụt quá đáng một nguyên tố nào đó. Đặc biệt có lợi khi người nông dân chưa thật hiểu khái niệm bón phân cân đối.

- Tỷ lệ chất dinh dưỡng cố định nên không thoả mãn đầy đủ các loại cây trồng có yêu cầu dinh dưỡng khác nhau.

Ví dụ: phân amophos là loại phân có tỷ lệ lân cao, ở đất có tỷ lệ đạm thấp nếu chỉ bón amophos thì khó bảo đảm được yêu cầu đạm của cây ngũ cốc. Mặt khác ngay cùng một cây yêu cầu trong mỗi giai đoạn sinh trưởng cũng một khác thì phân hỗn hợp không đáp ứng được trong mọi giai đoạn sinh trưởng của cây.

- Không đáp ứng đầy đủ yêu cầu của kỹ thuật bón. Ví dụ: lân thích hợp cho việc bón lót , đạm lại thích hợp cho việc bón thúc, nếu sử dụng phân hỗn hợp vừa có đạm vừa có lân thì khó thoả mãn đồng thời được yêu cầu kỹ thuật bón.

Trong kỹ thuật sử dụng phân hỗn hợp cần chú ý các vấn đề sau:

- Đối với phân hỗn hợp chức lân và kali, việc sử dụng không phức tạp vì cả 2 loại phân này thường có điều kiện sử dụng giống nhau, có bón quá tay cũng không gây hậu quả xấu như phân đạm. Phân hỗn hợp chỉ có PK thường được dùng bón lót và được bón sớm.

- Đối với phân hỗn hợp có đạm trong thành phần phải tính đến đặc tính linh động của đạm. Phân đạm bón quá tay lại rất dễ gây hậu quả xấu cho nên phải định lượng đạm cho chật chẽ. Khi bón phân hỗn hợp có đạm phải bón phân vào thời kỳ tối thích đối với yếu tố đạm.

Tính lượng phân hỗn hợp phải căn cứ vào nhu cầu đạm của cây và cân bằng cần thiết giữa NP, NPK hoặc NK trong từng thời kỳ mà chọn loại phân có tỷ lệ đạm thích hợp.

- Ngày nay, phân hỗn hợp được chế biến nhằm phục vụ cho từng đối tượng đất trồng, cây trồng cụ thể; thậm chí cho thời kỳ bón cụ thể: bón lót hay bón thúc. Nếu không cẩn thận việc bón phân hỗn hợp lại dễ gây lãng phí cho nên kỹ thuật phải sử dụng phân hỗn hợp cho đúng đất, đúng cây, đúng lúc. Việc sản xuất phân hỗn hợp cũng phải nhằm đúng đất, đúng cây và để bón vào lúc nào cho nên việc sản xuất phân hỗn hợp phải đi sau việc qui vùng sản xuất, sau những kết quả nghiên cứu đầy đủ về kỹ thuật bón.

Trong những trường hợp cần thiết vẫn phải bón phân đơn bổ sung để cung cấp kịp thời và đầy đủ chất dinh dưỡng cho cây.

Cần lưu ý rằng phân đơn và phân hỗn hợp cùng cung cấp một lượng đơn vị chất dinh dưỡng như nhau và bón trong những điều kiện tối thích cho mỗi loại phân thì kết quả chênh lệch về năng suất không đáng kể.

Do vậy không nhất thiết phải dùng phân hỗn hợp mới là thực hiện tiến bộ kỹ thuật.Tiến bộ kỹ thuật phải được phản ánh trên lợi nhuận thu được trên một đơn vị tiền tệ đầu tư vào việc bón phân (kể cả chi phí phân bón và chi phí vận chuyển và bón phân).

CÂU HỎI ÔN TẬP

1. 
   Vai trò của đạm đối với cây trồng?
   
2. 
   Đánh giá khả năng cung cấp đạm của đất cho cây?
   
3. 
   Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân đạm sunphat amôn?
   
4. 
   Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân đạm clorua amôn?
   
5. 
   Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân đạm nitrat amôn?
   
6. 
   Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân đạm CaCN₂?
   
7. 
   Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân đạm urê?
   
8. 
   Biện pháp kỹ thuật nâng cao hiệu quả sử dụng phân đạm?
   
9. 
   Vai trò của lân đối với cây trồng?
   
10. 
    Kỹ thuật sử dụng phân lân tự nhiên Apatit?
    
11. 
    Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân lân super?
    
12. 
    Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân lân nung chảy?
    
13. 
    So sánh tính chất, nguyên tắc sản xuất và hiệu quả sử dụng của hai loại phân lân Pt và Ps?
    
14. 
    Biện pháp kỹ thuật nâng cao hiệu quả sử dụng phân lân?
    
15. 
    Vai trò của kali đối với cây trồng?
    
16. 
    Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân KCl?
    
17. 
    Tính chất, đặc điểm cách sử dụng phân kali suphat?
    
18. 
    Biện pháp kỹ thuật nâng cao hiệu quả sử dụng phân kali?
    
19. 
    Ưu điểm, nhược điểm của phân bón hỗn hợp, phức hợp?
    
20. 
    Kỹ thuật sử dụng phân bón hỗn hợp, phức hợp?
    

Phân hữu cơ bao gồm tất cả các loại phân có nguồn gốc là sản phẩm hữu cơ, như các loại phân chuồng, phân xanh, thân lá cây trồng được dùng để bón cho cây trồng.

Đặc điểm chung nhất của phân hữu cơ là có khả năng cải tạo đất. Cho nên nhiều tài liệu nước ngoài gọi chung một tên là Chất cải tạo - chất hữu cơ. Chất hữu cơ có tỷ lệ C/N cao, được vùi trực tiếp vào đất không qua chế biến thì chức năng chủ yếu là cải tạo đất và gọi là chất cải tạo - chất hữu cơ. Chất hữu cơ thông qua chế biến hoặc không thông qua chế biến có tỷ lệ C/N thấp.

Phân hữu cơ gồm: Phân gia súc, phân gia cầm, rác đô thị khi ủ thành phân ủ, các chế phẩm của công nghiệp thực phẩm. Các phế phụ phẩm thực vật, phân xanh khi vùi trực tiếp vào đất cũng là phân hữu cơ.

• 
  Cải tạo hoá tính của đất
  

Trong quá trình phân giải hữu cơ có thể tăng khả năng hòa tan của các chất khó tan. Việc hình thành các phức hữu cơ - vô cơ cũng có thể làm giảm khả năng di động của một số nguyên tố khoáng làm hạn chế khả năng đồng hóa kim loại nặng của cây. Các chất hữu cơ sau khi mùn hóa làm tăng khả năng trao đổi của đất, vì khả năng trao đổi của mùn gấp 5 lần khả năng trao đổi của sét.

Ví dụ: Ảnh hưởng tới pH, thay đổi pH do quá trình khoáng hoá và mùn hoá tạo ra các chất dinh dưỡng làm tăng lượng NPK dễ tiêu trong đất.

• 
  Cải tạo lý tính đất
  

Các chất dễ thối rữa (phân xanh) tăng độ ổn định kết cấu đất song khả năng tạo mùn thấp nên tác dụng rất không bền. Mùn làm tăng sự kết dính các hạt đất để tạo thành đoàn lạp và làm giảm khă năng thấm ướt khiến cho kết cấu được bền trong nước. Tác động của chất hữu cơ sau khi vùi vào đất phụ thuộc vào giai đoạn phát triển.

Tác dụng ổn định kết cấu đất lâu dài của việc gieo trồng cây phân xanh chính là ở bộ rễ chứ không phải là do chất xanh vùi.

Phân hữu cơ ảnh hưởng đến tuần hoàn nước trong đất: Làm cho nước ngấm vào đất thuận lợi hơn, khả năng giữ nước của đất cao hơn, bốc hơi mặt đất ít đi nhờ vậy mà tiết kiệm được nước tưới.

Chất mùn có màu thẫm làm tăng khả năng hút nhiệt của đất khiến cho trong mùa đông đất ấm hơn.

Đất làm quá tơi nếu không được phủ bằng một lớp bồi hữu cơ sau khi tưới hoặc sau khi mưa đất sẽ tạo thành một lớp váng ngăn cản việc thông khí, việc thấm nước, hạn chế việc nảy mầm của hạt và dễ bị xói mòn.

• 
  Cải tạo sinh tính của đất
  

Chất hữu cơ càng dễ thối rữa vi sinh vật phát triển càng mạnh. Vùi phân vào đất ngay cả giun đất cũng phát triển mạnh.

Một số loại phân hữu cơ như: Phân chuồng, phân bắc, phân gia súc gia cầm khi vùi vào đất còn làm phong phú thêm tập đoàn vi sinh vật trong đất, có ích cũng như có hại.

Một số chất họat tính sinh học được hình thành lại tác động đến việc tăng trưởng va trao đổi chất của cây.

• 
  Định nghĩa
  

• 
  Vai trò của phân chuồng trong sản xuất nông nghiệp
  

Phân chuồng là loại phân hữu cơ quý, có đầy đủ tác dụng của phân hữu cơ như: cải tạo lý tính, hoá tính, sinh tính và là nguồn cung cấp mùn cho đất.

Phân chuồng không những có tác dụng làm tăng năng suất cây trồng mà còn có khả năng tăng cường hiệu lực của phân hoá học.

Phân chuồng bón vào đất phân giải, giải phóng CO₂ vào bầu khí quyển sát mặt đất có lợi cho quang hợp của cây thân bò và thân thấp, CO₂ trong đất làm tăng độ hoà tan của các chất khoáng như: fenpat, CaCO₃... cung cấp thêm chất dinh dưỡng cho cây.

Cung cấp một lượng lớn mùn và các chất dinh dưỡng khoáng dễ tiêu cho cây.

Một lượng lớn xác VSV chứa nhiều chất dinh dưỡng cho cây. Ngoài ra còn có men, kích thích tố và acid hữu cơ do VSV bài tiết ra.

Chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng đa lượng, vi lượng, chậm tiêu và dễ tiêu

Tăng độ phì của đất, tăng độ xốp, cải tạo chế độ nước và không khí, dễ làm đất, tăng khả năng trao đổi cation, tăng tính đệm của đất, hạn chế rửa trôi chất dinh dưỡng

Có khả năng làm tăng nhiệt độ của đất ở những vùng lạnh, thiếu ánh sáng nhờ hoạt động của vi sinh vật trong phân chuồng

Phân chuồng còn đưa vào đất một số chất hormone có tác dụng kích thích sự phát triển của rễ và các quá trình sống của cây

• 
  Đặc điểm phân chuồng
  

Các chất dinh dưỡng trong phân thường ở dạng dễ tiêu nhưng đồng thời cũng có những chất dự trữ ở dạng khó tiêu nhưng dưới tác động phân giải của vi sinh vật sẽ khoáng hoá dần cho cây sử dụng. Do đó bón phân chuồng dù có thừa cũng không gây hiện tượng héo lá, xót rễ hay đổ lớp như phân vô cơ.

Đất được bón phân chuồng độ phì đất tăng lên, đất tơi xốp, cải tạo chế độ nước và không khí, dễ cày, tăng khả năng trao đổi cation, tỷ lệ keo đất tăng lên, tạo điều kiện cho đất có thể chịu đựng được những lượng phân hoá học cao và ít bị rửa trôi chất dinh dưỡng.

Đối với những vùng lạnh, ít ánh sáng, bón phân chuồng nhờ vi sinh vật hoạt động mạnh, có khả năng tăng nhiệt độ, quá trình phân giải chất hữu cơ trong đất sinh ra nhiều ^{khí CO}₂ ^{tăng cường khả năng quang hợp.}

Tuy nhiên thành phần phân chuồng không ổn định, phụ thuộc vào cách chăm sóc, nuôi dưỡng, chất liệu độn chuồng và cách ủ phân chuồng. Phân chuồng là một nguồn ô nhiễm môi trường sống của con người và gia súc. Phân chuồng có ẩm độ cao 75 %, dinh dưỡng thấp, tốn công chuyên chở, bảo quản khó, tác dụng chậm.

• 
  Thành phần của phân chuồng
  

- Phân nguyên: thực vật chưa phân giải (xenlulo, hemixenlulo, lignin, protein, aminiaxit và lipit)

- Nước phân: nước tiểu và nước rửa chuồng:

Đạm trong nước phân ở 3 dạng: ure, axit uric, axit hyppulic

Axit hữu cơ: axit benzoic, axit propionic

Muối khoáng ở dạng cacbonat, axetat, sunphat, photphat

Vitamin: C, B12; Vi sinh vật

Hàm lượng dinh dưỡng trong phân chuống phụ thuộc vào loại gia súc, sức khoẻ gia súc, chất độn chuồng và phương pháp bảo quản.

Loại gia súc	H2O	N	P2O5	K2O	CaO	MgO
Ngựa	74	0,5	0,4	0,3	0,15	0,12
Bò	84	0,3	0,2	0,2	0,35	0,13
Heo	82	0,6	0,6	0,2	0,09	0,10
Gà	50	1,6	0,2	0,2	2,40	0,74
Vịt	56,0	1,00	1,40	0,62	1,70	0,35

Ngoài các nguyên tố đa lượng, trong phân chuồng còn có các nguyên tố vi lượng. Tỷ lệ các nguyên tố vi lượng trong phân chuồng biến động nhiều theo tình hình đất đai và kỹ thuật chăn thả của trong vùng.

B = 5 – 7 ppm Mn = 30 – 75 ppm Co = 0,2 – 0,5 ppm

Cu = 4 – 8 ppm Zn = 20 – 45 ppm Mo = 0,8 – 1,0 ppm

Trong quá trình bảo quản, vi sinh vật phân giải những nguyên liệu này và giải phóng ra những chất khoáng hoà tan, dễ tiêu cho cây trồng.

Chất hữu cơ: gồm có 2 loại:

Hợp chất có N ở dạng hòa tan trong nước phân và không hòa tan trong phân nguyên và chất độn chuồng

Hợp chất không có đạm (C): hemicellulose, cellulose, lignin, lipid chiếm tỷ lệ cao nhất (60 ─ 70% trong phân nguyên và 70 ─ 90% trong chất độn)

Tên nguyên liệu	C (%)	N (%)	C/N
Phân bò nguyên	6,5	0,31	21
Rơm rạ lúa nước	40,8	0,36	113
Thân lá bắp	44,2	0,84	53
Cỏ họ Đậu	26,6	1,37	19
Cỏ họ Hòa thảo	40,2	0,64	62
Bèo hoa dâu	42,1	4,20	10
Thân lá Muồng sợi	47,6	0,62	60
Bã mía	39,4	0,35	113
Vỏ đậu phộng	18,7	1,20	15

Phân lợn: Do thức ăn của lợn rất đa dạng và phụ thuộc nhiều vào tập quán chăn nuôi nên tỷ lệ chất dinh dưỡng trong phân cũng khác nhau. Thức ăn lợn thường được nấu chín hoặc ủ chua trước nên phân tương đối mịn, lượng chất dinh dưỡng cao.

Trâu bò thuộc động vật nhai lại có nhiều xơ, tỷ lệ nước thấp khi ủ toả nhiệt nhiều hơn được gọi là các loại phân nóng.

• 
  Tính chất của phân chuồng
  

- Tỷ lệ các nguyên tố trong phân chuồng thấp, trong quá trình chế biến đạm lại bị mất mát làm giảm chất lượng phân.

- Đạm trong phân chuồng nằm dưới dạng hữu cơ là chủ yếu nên phải qua phân giải mới phát huy được hết tác dụng.

- Do tỷ lệ chất dinh dưỡng thấp lại chậm phân giải nên sử dụng phân chuồng chi phí lao động vào việc chế biến và bảo quản lớn.

- Phân chuồng phản ánh trung thực thành phần hoá học và hoá tính đất đai của địa phương, không nên có quan niệm đã bón phân chuồng thì không còn sợ thiếu nguyên tố vi lượng nữa.

• 
  Các phương pháp ủ phân chuồng
  

- Trong phân chuồng tươi có nhiều hạt cỏ dại, nếu bón cỏ dại sẽ mọc lấn át cây trồng, tốn công trừ cỏ

- Đối với gia súc bị bệnh truyền nhiễm, bón phân chuồng dễ lây lan bệnh cho gia súc.

- Phân chuồng tươi có nhiều rác độn, tỷ lệ C/N cao, quá trình phân huỷ sinh ra nhiều acid hữu cơ có hại cho cây trồng, đồng thời những chất dinh dưỡng dễ tiêu của phân và của đất phần lớn bị VSV hấp thu trong quá trình phân giải

- Bón phân chuồng tươi rong rêu phát triển mạnh.

Ủ phân chuồng có thể làm cho trọng lượng phân chuồng giảm xuống nhưng chất lượng phân chuồng tăng lên. Sản phẩm cuối cùng của quá trình ủ phân là phân hữu cơ hay còn gọi là phân ủ. Trong phân có mùn, một phần chất hữu cơ chưa phân huỷ, muối khoáng, các sản phẩm trung gian của quá trình phân huỷ, một số enzim, chất kích thích, và nhiều loại vi sinh vật hoại sinh.

Sự cần thiết phải ủ phân chuồng

<sup>Giảm các chất độc hại, mầm bệnh và cỏ dại

Tránh gây ô nhiễm môi trường

Tăng hiệu quả sử dụng, tăng độ dễ tiêu

Không gây hại đến cây trồng

4 giai đoạn biến đổi của quá trình ủ phân như sau:</sup>

Giai đoạn phân hoai

Giai đoạn phân hoại dang dở

và rác độn mềm

Nước phân màu vàng đen, nâu đậm

Trọng lượng: 70 – 80 %; t^o: 60 – 70^oC


_{Các phương pháp ủ phân:}

Ủ nóng hay ủ xốp

Dùng trong trường hợp khi phân chuồng có nhiều chất độn, tỷ lệ C/N của chất độn cao do vậy mà tỷ lệ C/N của phân bón cũng cao.

Tiến hành: Phân đổ thành từng đống tơi xốp, thoáng khí, giữ ẩm 50 – 60 %, ở ẩm độ này nhiệt độ lên cao 60 – 70^oC, phân mau hoai, diệt cỏ dại, nhiều mầm bệnh nhưng mất nhiều đạm. Có thể trộn thêm 1 % vôi bột (tính theo khối lượng) trong trường hợp phân có nhiều chất độn. Thêm 1 – 2 % super lân để giữ đạm. Sau đó trát bùn bao phủ bên ngoài đống phân. Hàng ngày tưới nước lên đống phân.

Ưu điểm:

Phân mau hoai mục, thời gian ngắn (3 tuần)

Diệt hầu hết được cỏ dại, mầm bệnh

Nhược điểm:

Tỉ lệ chất hữu cơ và đạm bị mất nhiều (trên 30 %)

Phân chuồng ủ xốp nhiệt độ cao quá trình phân giải nhanh nên cũng được dùng trong trường hợp phân chuồng được lấy từ chuồng gia súc có bệnh hoặc các loại phân phân trâu bò có lẫn nhiều hạt cỏ.

Ủ nguội hay ủ chặt

Tiến hành: Phân được nén chặt, đảm bảo đống phân tiến hành ủ trong điều kiện yếm khí, ở ẩm độ 50 – 60 % nhiệt độ đống phân không lên cao quá 35^oC. Dùng đất, rơm rạ hoặc than bùn phủ kín đống phân, phân được nén chặt, nhiệt độ không vượt quá 15 – 30^oC, phân được phân giải trong điều kiện yếm khí hoàn toàn, chất hữu cơ được phân giải chậm. Trong điều kiện này, CO₂ thoát ra kiềm hãm hoạt động của vi sinh vật, phân lâu hoai, không diệt được mầm bệnh và cỏ dại nhưng ít mất đạm. Đạm trong đống phân chủ yếu ở dạng amon cacbonat, là dạng khó phân huỷ thành amoniac nên ít mất đạm. Theo phương pháp này, thời gian ủ phân kéo dài.

Ưu điểm: Tỉ lệ chất hữu cơ và đạm bị mất ít (dưới 10%)

Nhược điểm: Phân lâu hoai mục, thời gian dài (3 ─ 4 tháng). Mầm bệnh, cỏ dại không được tiêu diệt triệt để.

Phân được rải thành lớp rộng 1,5 - 3m, dày 0,30 - 0,40 m rồi nén chặt và tưới nước. Tuỳ theo số lượng phân người ta có thể tăng chiều rộng đống phân rồi tiếp tục xếp lớp khác với chiều rộng và chiều dài như trên rồi tưới, lưu ý chiều cao đống phân không nên cao quá 1,5 m, chiều dài thì tuỳ ý.

Ủ hỗn hợp:

Phân được lấy ra chất thành đống không nén, cao 0,8 -1m, phân được phân giải trong điều kiện hảo khí, chất hữu cơ phân giải mạnh, nhiệt độ nhanh lên cao. Sau 3- 4 ngày khi nhiệt độ đạt đến 60 -70⁰C thì bắt đầu nén cẩn thận đống phân, tưới nước cho không khí không vào đống phân nữa, nhiệt độ hạ xuống 30 - 40⁰C quá trình phân giải hảo khí được thay bằng quá trình phân giải yếm khí, chất hữu cơ và đạm mất ít đi. Xếp lần lượt các lớp lên nhau cho đến khi đống phân cao khoảng 2 m thì nén lại phủ đất hoặc than bùn và bảo quản cho đến khi đem bón.

Ưu điểm của phương pháp này là phân chuồng phân giải nhanh, hạt cỏ dại và mầm bệnh truyền nhiễm bị tiêu diệt nhưng chất hữu cơ và đạm mất nhiều hơn ủ nguội.

Phương pháp ủ hỗn hợp chỉ sử dụng khi phân chuồng có nhiều chất độn và loại phân này phải được đem bón càng sớm càng tốt.

Phương pháp này thường dùng khi trong phân có lẫn nhiều mầm bệnh, cỏ dại và khi bà con nông dân muốn nhanh có phân hoai bón ruộng.

Chất lượng phân chuồng phụ thuộc vào thời gian cất giữ, càng để lâu chất hữu cơ càng mất nhiều.

Phân chuồng mất khá nhiều đạm và chất hữu cơ khi để hoai đến mức độ thành mùn. Ở các mức độ phân giải khác nhau thì lượng đạm và chất hữu cơ mất đi khác nhau.

Tuỳ theo mức độ phân giải, người ta phân biệt (%: Mức độ phân giải):

Phân chuồng tươi: 0

Phân nửa hoai: 15 – 30 %

Phân hoai: 50 %

Mùn: 65 – 75 %

Hợp lý nhất là sử dụng phân nửa hoai.

Đối phân chuồng có nhiều rác độn, hạt cỏ dại, mầm bệnh cần ủ tơi xốp 5 – 7 ngày để nhiệt độ lên cao 60 – 70^oC, phân mau phân huỷ, sau đó nén chặt lại, nhiệt độ hạ giảm được sự mất đạm. Để thúc đẩy cho phân mau hoai ở giai đoạn ủ nóng, người ta dùng một số phân khác làm men như phân bắc, phân tằm, phân gà, vịt,…phân men được cho vào lớp phân khi chưa bị nén chặt.

<sup>Supper lân thường được thêm vào trong quá trình ủ phân để tăng chất lượng phân, vì có phản ứng:

Ca(H</sup>₂^PO₄⁾₂ ^{+ 4NH}₃ ^{+ H}₂^{O → 2(NH}₄⁾₂^HPO₄ ^{+ Ca(OH)}₂

^{Có thể dùng tro trấu vì có chứa SiO}₂ ^{có khả năng giữ NH}₃ <sup>nhưng không nên dùng tro bếp trong quá trình ủ phân, bởi vì:

CaO (K</sup>₂^{O) + H}₂^{O → Ca(OH)}₂^{, (KOH) là những chất kiềm mạnh.}

Ủ phân chuồng nhân tạo:

Nguyên liệu:

- Phân chuồng tươi: 25%, chất mồi cung cấp vi sinh vật

- Rác độn: 73 % (dư thừa thực vật, phân xanh, bùn đáy ao)…

- Vôi: 1,5 – 2 % để duy trì pH = 7

- Phân lân: 1 – 2 % super P hay 2 – 3 % apatit, phosphorit

- Phân N: 0,5 – 1 % Urea, SA

Hố ủ: Tùy điều kiện địa hình nơi ủ phân mà ta lựa chọn hố ủ chìm, nổi hay trung gian giữa chìm và nổi

Cách ủ: Cho rác độn thành từng lớp dày 20 ─ 30 cm vào hố ủ, nén chặt. _{Tưới nước giữ ẩm độ 50 ─ 60 %, nhiệt độ 60 ─ 70}^o_C. Cho một lớp phân chuồng tươi, rắc vôi và phân vô cơ. Tiếp tục xếp thành từng lớp tương tự cho đến khi đầy hố ủ. Giữa hố phân: chọc những cây tre đã thông các mắt và khoét nhiều lỗ nhỏ để đo nhiệt độ đống phân và cho nước giữ ẩm. Sau 1 tháng ủ, đảo phân và nén chặt lại, khoảng 2 ─ 2,5 tháng phân hoai có thể đưa ra bón. Trước khi bón 10 –15 ngày, rắc 1 ─ 1,5 % P₂O₅ khi đảo phân.

• 
  Cách tính lượng phân chuồng sản xuất được
  

- Dựa vào lượng thức ăn cung cấp cho gia súc:

+ Theo tác giả Wolf:

Y = (K/2 + L ) x 4

Trong đó: Y: Lượng phân sản xuất được

K: Lượng thức ăn tính ra chất khô

L: Khối lượng chất khô; 4: Hệ số tính ra phân tươi

+ Theo Garola:

Y = (Chất khô thức ăn x 0,5 + chất khô độn)/ngày x thời gian nhốt nuôi x 3

Y: Lượng phân tươi

- Dựa vào đầu gia súc trong năm:

Каталог: files -> users -> duongthithanhha@tuaf.edu.vn
users -> Mã môn học: fec321 được soạn với mục đích giảng dạy và tham khảo cho sinh viên ngành
users -> Chư­ơng 1 những vấN ĐỀ chung về thưƠng hiệU
users -> MỤc lục chương một: CÁc khái niệm chung về sinh thái họC

tải về 5.19 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: