MỤc lục mở ĐẦU 1

c) Đánh giá cho mục đích phát triển rừng sản xuất (S)

Rừng sản xuất có thể là rừng trồng, rừng tự nhiên hoặc rừng đang tái sinh, phục hồi. Căn cứ vào mục đích sản xuất kinh doanh là khai thác, trồng mới, tái sinh rừng; trên cơ sở đặc điểm CQ, luận án chỉ đánh giá các CQ có độ dốc từ 8-25⁰ thuộc khu vực núi thấp và gò đồi của lãnh thổ nghiên cứu, không đánh giá các CQ có thảm thực vật là cây hàng năm và lúa, theo các tiêu chí được lựa chọn gồm:

+ Địa hình: Dạng địa hình, độ dốc là yếu tố vừa quyết định đến điều kiện sản xuất, khai thác; vừa là yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển rừng nói chung.

+ Thổ nhưỡng: Loại đất, tầng dày.

+ Khí hậu: Nhiệt độ, lượng mưa, độ dài mùa mưa, chỉ số khô hạn.

+ Thảm thực vật: Rừng giàu, rừng thứ sinh phục hồi, rừng trồng là yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sản xuất, khai thác rừng.

Bảng 4.5. Bảng chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích phát triển rừng sản xuất

Mức độ thích hợp Các chỉ tiêu	Rất thích hợp (3 điểm)	Thích hợp (2 điểm )	Kém thích hợp (1 điểm)
Dạng địa hình	Gò đồi thấp	Đồi cao	Núi thấp
Độ dốc (độ)	8-15	15-20	20-25
Loại đất	Ha, Hs, Hq	Các loại đất đỏ vàng	E, B, Phù sa các loại
Tầng đất (cm)	>100	50-100	<50
Nhiệt độ TB năm (độ)	>20	20-22	<20
Lượng mưa TB năm (mm)	>2000	1500-2000
Độ dài mùa mưa (tháng)	>7	5-6
Chỉ số khô hạn (K)		Hơi ẩm	Khô
Thảm thực vật	Rừng tự nhiên (Rừng giàu và TB độ che phủ cao)	Rừng thứ sinh, Rừng trồng (Rừng nghèo, độ che phủ TB)	Trảng cỏ, cây bụi, cây lâu năm (Độ che phủ thấp)

Các chỉ tiêu được phân thành 3 bậc: Rất thích hợp (S1): 3 điểm; Thích hợp (S2): 2 điểm; Kém thích hợp (S3):1 điểm.

Trong các tiêu chí trên, các tiêu chí ảnh hưởng đặc trưng đối với mục đích sản xuất là: Hiện trạng thảm thực vật rừng (liên quan đến trữ lượng rừng) có trọng số 3; các tiêu chí địa hình (độ dốc, dạng địa hình là điều kiện khai thác) có trọng số 2; còn lại các tiêu chí khác gồm: thổ nhưỡng, khí hậu có trọng số 1(là những tiêu chí cho phát triển rừng nói chung).

2. 
   Đối với ngành nông nghiệp
   

a) Mục đích sản xuất trồng trọt:

Đất sử dụng trong nông nghiệp ở Quảng Bình chủ yếu trồng các loại cây công nghiệp lâu năm, cây ăn quả; cây hàng năm, hoa màu và trồng lúa, thực tiễn phát triển ngành nông nghiệp Quảng Bình cho thấy:

Đối với cây công nghiệp lâu năm, loại cây được trồng nhiều, phù hợp với ĐKTN và TNTN Quảng Bình hiện nay là cây Cao su. Trong những năm gần đây diện tích trồng cây Cao su ở Quảng Bình không ngừng được tăng lên, vừa có tác dụng là nguyên liệu cho sản xuất công nghiệp, vừa phòng hộ, bảo vệ môi trường, vì vậy trong 5 năm tới Quảng Bình vẫn tiếp tục tăng diện tích trồng Cao su lên 4000-5000ha [78, 112]. Trên cơ sở đặc điểm các đơn vị CQ tỉnh Quảng Bình, luận án lựa chọn cây Cao su để đánh giá cho mục đích trồng cây lâu năm.

Đối với cây hàng năm, ngành nông nghiệp tỉnh Quảng Bình tập trung vào cây lúa, tập đoàn các loại cây có bột, rau đậu và một số loại cây công nghiệp ngắn ngày có đặc điểm sinh thái tương tự nhau (đậu tương, đỗ xanh, lạc, sắn, ngô, khoai, ớt…). Trong đó cây lúa là cây lương thực chính, được trồng nhiều ở các vùng đồng bằng Quảng Ninh, Lệ Thủy, Ba Đồn; còn các loại loại cây khác thường trồng xen canh trong các hộ gia đình, không có vùng chuyên canh. Chính vì vậy luận án lựa chọn cây lúa và tập đoàn cây hàng năm để đánh giá.

Căn cứ đặc điểm sinh thái các loại cây trồng [10,159] và đặc điểm các đơn vị CQ tỉnh Quảng Bình, trên cơ sở tham khảo các chỉ tiêu đánh giá của nhiều công trình trước đây [25, 31] luận án lựa chọn 3 nhóm tiêu chí và chỉ tiêu cho công tác đánh giá CQ cho phát triển nông nghiệp như sau:

• 
  Cây lâu năm gồm cây công nghiệp dài ngày và cây ăn quả (D):
  

Như vậy đối với cây Cao su, luận án không tiến hành đánh giá các CQ ở mức giới hạn đó là các loại CQ ở địa hình đồi núi có độ dốc trên 25⁰ và dưới 3⁰; các CQ có hiện trạng thảm thực vật là rừng tự nhiên, rừng thứ sinh và các CQ có đất bị mặn, phèn và bị gley; các CQ trên dải cồn cát trắng vàng ven biển.

Các tiêu chí đánh giá được lựa chọn, phân thành 3 bậc như sau: Rất thích hợp (C1): 3 điểm; Thích hợp (C2): 2 điểm; Kém thích hợp (C3): 1 điểm.

Bảng 4.6. Bảng chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích phát triển cây lâu năm (cây Cao su )

Mức độ thích hợp Các chỉ tiêu	Rất thích hợp (3 điểm)	Thích hợp (2 điểm )	Kém thích hợp (1 điểm)
Độ dốc địa hình (độ)	3-8	8-15	15-25
Độ cao tuyệt đối (m)	<300	300-600	>600
Loại đất	Fs, Fk, Fj, Fq	Py, Fv, Fa, Fp,D	E, B
Tầng dày (cm)	>100	50-100	<50
Lượng mưa TB năm (mm)	2000-2800	1500-2000
Nhiệt độ TB năm (độ)	24-28	20-24	<20
Chế độ ẩm (K)		Hơi ẩm	Hơi khô, khô
Độ dài mùa mưa (tháng)	>6	5-6	< 5
Chỉ số pH	Trung tính	Ít chua	Chua
Chế độ nước	Thoát nước tốt	Khó thoát nước	Ngập nước

Trong các tiêu chí đánh giá, các tiêu chí ảnh hưởng đặc trưng đối với cây Cao su là độ dốc địa hình, loại đất được có trọng số 3, tầng dày của đất, nhiệt, ẩm được chọn trọng số 2; còn lại các tiêu chí khác có trọng số 1.

• 
  Các loại cây trồng hàng năm và hoa màu (H): Nhu cầu sinh thái của tập đoàn một số cây trồng hàng năm và hoa màu tương tự nhau được trồng ở Quảng Bình là các loại cây nhiệt đới ẩm, phân bố chủ yếu ở vùng gò đồi và đồng bằng cao, trên nhiều loại đất khác nhau, tầng đất khoảng từ 30-50cm, thường thích hợp với khí hậu nóng, ẩm đến hơi khô, một số cây có thể trồng được ở những điều kiện khô hạn. Phân bố rộng ở núi thấp, đồi, đồng bằng cao; độ dốc địa hình <15⁰.
  

Các tiêu chí đánh giá được phân thành 3 bậc và cho điểm như sau: Rất thích hợp (H1): 3 điểm; Thích hợp (H2): 2 điểm; Kém thích hợp (H3):1 điểm.

Trong các các tiêu chí đánh giá, tiêu chí ảnh hưởng đặc trưng đối với cây hàng năm và hoa màu là địa hình, loại đất có trọng số 3; tầng dày và chế độ ẩm có trọng số 2; còn lại các chỉ tiêu khác trọng số 1.

Bảng 4.7. Bảng chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích phát triển cây trồng hàng năm

Mức độ thích hợp Các chỉ tiêu	Rất thích hợp (3 điểm)	Thích hợp (2 điểm )	Kém thích hợp (1 điểm)
Độ dốc địa hình (độ)	3-8	<3	8-15
Loại đất	D, Fp, P, C, Py	Fa, Fs, Fj, Fq, Pg	Fk, Fv, B, E, M. S
Tầng dày (cm)	>50	30-50	<30
Chế độ ẩm (K)	Hơi ẩm	Hơi khô	Khô
Lượng mưa TB năm (mm)	>2000	1500-2000
Nhiệt độ TB năm (độ)	20-24	>24, <20
Độ dài mùa mưa (tháng)	>6	5-6
Chỉ số pH	Trung tính	Ít chua	Chua
Chế độ nước	Thoát nước tốt	Khó thoát nước

- Cây lúa nước (L): Đánh giá mức độ thích hợp của các cảnh quan có khả năng thích nghi với mục đích trồng lúa, luận án căn cứ vào đặc điểm sinh thái của cây trồng và các yếu tố tự nhiên của cảnh quan vùng gò đồi, đồng bằng Quảng Bình để lựa chọn các tiêu chí và chỉ tiêu đánh giá.

Về đặc điểm sinh thái cây lúa: Đây là cây lương thực chính được trồng nhiều ở các đồng bằng Lệ Thủy, Quảng Ninh, Bố Trạch, Ba Đồn (Quảng Trạch) tỉnh Quảng Bình. Một trong những yếu tố quan trọng đối với sinh trưởng phát triển của cây lúa là nhiệt độ, thích hợp nhất từ 25-28⁰C, dưới 13⁰C lúa ngừng sinh trưởng và nếu nhiệt độ thấp hơn kéo dài lúa sẽ bị chết, >35⁰ cũng sinh trưởng rất kém và tùy thuộc vào từng giai đoạn sinh trưởng. Lượng mưa cần thiết để trồng được lúa là những vùng có lượng mưa trung bình năm từ 1000mm trở lên và số tháng mưa từ 5-6 tháng/năm. Lúa thích nghi trên nhiều loại đất có độ pH, mặn, phèn và thành phần cơ giới khác nhau, thích hợp với độ pH từ 4,5-7. Các loại đất thích hợp với lúa nước là phù sa trung tính, phù sa gley, có thành phần cơ giới nhẹ, ngập úng từ 30-60cm dưới 15 ngày. Các loại đất gley ngập nước thường chỉ trồng lúa 1 vụ kết hợp nuôi trồng thủy sản.

Căn cứ nhu cầu sinh thái và đặc điểm các đơn vị CQ, luận án không tiến hành đánh giá đối với các CQ ở vị trí có độ dốc trên 8⁰, các CQ trên dải cồn cát trắng vàng ven biển.

Bảng 4.8. Bảng chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích trồng Lúa

Mức độ thích hợp Các chỉ tiêu	Rất thích hợp (3 điểm)	Thích hợp (2 điểm )	Kém thích hợp (1 điểm)
Độ dốc địa hình (độ )	<3	3-8
Loại đất	P, Pg, C	Py, M, S, Fp, D	Fa, F, Fq, Fs, D, B,E,Cc
Tầng dày (cm)	>50	30-50	<30
Độ pH	Trung tính	Ít chua	Chua
Lượng mưa TB năm (mm)	>1800	1500-1800	<1500
Nhiệt độ TB năm (0C)	24-28	22-24	>35, <23
Độ dài mùa mưa (tháng)	5-6	>6
Chế độ nước	Ngập thường xuyên 30-60cm	Ngập định kỳ	Ngập úng

Các CQ còn lại được đánh giá ở 3 mức: Rất thích hợp (L1), thích hợp (L2) và kém thích hợp (L3). Trong đó tiêu chí loại đất là tiêu chí đặc trưng đối với mục đích trồng lúa có trọng số 3, độ pH, chế độ nước và độ dốc có trọng số 2, còn lại các tiêu chí khác có trọng số 1.

b) Mục đích nuôi trồng thủy sản (N)

Căn cứ vào đặc điểm tự nhiên, TNTN, thực trạng phát triển kinh tế-xã hội, những CQ thuận lợi có thể tiến hành nuôi trồng thủy sản gồm: Địa hình mặt nước sông, suối, ao hồ, đầm, bàu, khu vực đất mặn, phèn ngập nước, cây bụi ngập mặn, ruộng lúa. Mặt nước có nhiệt độ điều hòa (từ 18-20⁰C); Môi trường nước có thể ngọt, lợ hoặc mặn, không có chất độc hại. Ở một số vùng hạ lưu và cửa sông có cây bụi ngập mặn thứ sinh, mang tính chất phòng hộ bảo vệ môi trường và nguồn lợi thủy sản vì thế trong quá trình đánh giá luận án cũng đã tiến hành đánh giá cho cả những đơn vị cảnh quan này.

Trên cơ sở nhu cầu sinh thái của mục đích nuôi trồng thủy sản, luận án tiến hành lựa chọn các tiêu chí đánh giá và phân chia thành 3 mức: Rất thích hợp (N1), thích hợp (N2) và kém thích hợp (N3).

Nhân tố giới hạn để lựa chọn các cảnh quan đánh giá là CQ không ngập nước thường xuyên hoặc định kỳ. Trong các chỉ tiêu lựa chọn để đánh giá chỉ tiêu địa hình là chỉ tiêu cần thiết, đầu tiên cho vấn đề nuôi trồng thủy sản có trọng số 3, chỉ tiêu chế độ nước có trọng số 2, các chỉ tiêu còn lại trọng số 1.

Bảng 4.9. Bảng chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích Nuôi trồng thủy sản

Mức độ thích hợp Các chỉ tiêu	Rất thích hợp (3 điểm)	Thích hợp (2 điểm )	Kém thích hợp (1 điểm)
Địa hình	Bàu, đầm	Ao, hồ,	Vùng trũng
Chế độ nước	Ngập thường xuyên	Ngập định kỳ
Nhiệt độ nước	18-20	>20	<18
Môi trường	Tốt	Không độc hại	Nguy cơ ô nhiễm

3. 
   Đối với ngành du lịch (D)
   

Căn cứ vào đặc điểm phát triển của ngành du lịch và đặc điểm CQ tỉnh Quảng Bình, luận án lựa chọn các tiêu chí đánh giá bao gồm:

- Tài nguyên du lịch tự nhiên: Đa dạng sinh học, địa hình, bãi biển, suối nước nóng, thắng cảnh.

• 
  Vị trí địa lý của các tài nguyên du lịch: Gần đường giao thông, đô thị, di tích văn hóa, lịch sử, khả năng tiếp cận và tổ chức các tuyến điểm du lịch.
  
• 
  Điều kiện khí hậu, tài nguyên nước: Vừa là tiềm năng du lịch, đồng thời là điều kiện ảnh hưởng đến thời gian và điều kiện tổ chức hoạt động du lịch.
  

Mức độ thích hợp Các chỉ tiêu	Rất thích hợp (3 điểm)	Thích hợp (2 điểm )	Kém thích hợp (1 điểm)
Tài nguyên du lịch tự nhiên	Vườn quốc gia, di sản thiên nhiên	Khu bảo tồn thiên nhiên, hang động	Bãi biển, suối nước nóng, thắng cảnh khác
Vị trí địa lý	Gần đường giao thông, khả năng tiếp cận dễ dàng	Gần các điểm du lịch ở xung quanh	Xa đường giao thông, tiếp cận khó
Nhiệt độ TB năm (0C)	18-24	24-28	>28
Lượng mưa TB năm (mm)	1500-2000	2000-2500	>2500
Số tháng mưa (tháng)	3-4	5-6	>7

• 
  T
  Trong đó, ΔX là khoảng cách điểm giữa các mức, X_max và X_min là điểm đánh giá cao nhất và thấp nhất của đơn vị cảnh quan, H là số lượng cấp phân hạng thích nghi (3 cấp).
  iến hành phân hạng thích nghi, khoảng cách điểm các mức thích nghi được tính theo công thức:
  

Qua tính toán kết quả điểm phân cấp cho các mức độ thích nghi như sau: