Lêi nãi ®Çu

1. Gi¶i ph¸p vÒ phÝa Nhµ n­íc

1.1. Hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý t¹o thuËn lîi tèi ®a cho xuÊt khÈu

Thay ®æi vÒ c¨n b¶n ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu. T¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô phi thuÕ “hîp lÖ” nh­ hµng rµo kü thuËt, h¹n ng¹ch, thuÕ quan, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp. Gi¶m dÇn tû träng cña thuÕ nhËp khÈu trong c¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch. Kh¾c phôc triÖt ®Ó nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch b¶o hé, c©n ®èi l¹i ®èi t­îng b¶o hé theo h­íng chó träng b¶o hé n«ng s¶n. Söa ®æi biÓu thuÕ vµ c¶i c¸ch c«ng t¸c thu thuÕ ®Ó gi¶m dÇn, tiÕn tíi xo¸ bá chÕ ®é tÝnh thuÕ theo gi¸ tèi thiÓu. Víi ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu hîp lý, chóng ta cã thÓ ®Èy m¹nh nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ chÕ biÕn.

TiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i theo h­íng xo¸ bá c¸c thñ tôc phiÒn hµ, vµ phÊn ®Êu æn ®Þnh m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó t¹o t©m lý tin t­ëng cho c¸c doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch hä chÊp nhËn bá vèn ®Çu t­ l©u dµi. PhÊn ®Êu lµm cho chÝnh s¸ch thuÕ, dÆc biÖt lµ cho chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu cã ®Þnh h­íng nhÊt qu¸n ®Ó kh«ng g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh doanh. Gi¶m dÇn, tiÕn tíi ngõng ¸p dông c¸c lÖnh cÊm, lÖnh ngõng nhËp khÈu t¹m thêi. T¨ng c­êng tÝnh ®ång bé cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch. TiÕp theo HiÖp ®Þnh hîp t¸c ViÖt Nam-EU cÇn ph¶i cã sù thóc ®Èy nh»m tiÕn tíi mét b­íc n÷a cao h¬n lµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam-EU, trong ®ã quy ®Þnh chi tiÕt h¬n vÒ th­¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t­ vµ së h÷u trÝ tuÖ.

1.2. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu chñ lùc sang thÞ tr­êng EU

§èi víi hai mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ giµy dÐp vµ dÖt may, do cã ®Æc thï riªng trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu: ta chñ yÕu lµm gia c«ng cho n­íc ngoµi nªn hiÖu qu¶ thùc tÕ thu ®­îc tõ xuÊt khÈu rÊt thÊp (25% -30% doanh thu). H¬n n÷a, do gia c«ng theo ®¬n ®Æt hµng vµ s¶n xuÊt theo kü thuËt n­íc ngoµi nªn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hoµn toµn bÞ ®éng vÒ mÉu m·, s¶n xuÊt còng nh­ tiªu thô s¶n phÈm. §©y lµ ®iÓm yÕu trong xuÊt khÈu hai mÆt hµng nµy cña ta. NÕu cø tiÕp tôc kÐo dµi t×nh tr¹ng nµy sÏ rÊt bÊt lîi cho ViÖt Nam. Bëi vËy, Nhµ n­íc cÇn cã mét chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt (chø kh«ng ph¶i c¸c doanh nghiÖp gia c«ng) lµm ¨n cã hiÖu qu¶ hoÆc c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®· xuÊt khÈu trùc tiÕp s¶n phÈm sang EU thuéc hai ngµnh c«ng nghiÖp nµy tiÕp tôc ®Çu t­ vèn vµ ®æi míi c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó c¶i tiÕn s¶n phÈm phï hîp víi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng EU, n©ng cao chÊt l­îng; t¨ng c­êng xuÊt khÈu theo ph­¬ng thøc mua ®øt b¸n ®o¹n (mua nguyªn liÖu vµ b¸n thµnh phÈm), gi¶m dÇn ph­¬ng thøc gia c«ng xuÊt khÈu; ®ång thêi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trùc tiÕp s¶n phÈm cã tû lÖ néi ®Þa ho¸ cao, vµ tiÕn tíi xuÊt khÈu s¶n phÈm 100% nguyªn liÖu trong n­íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu hai mÆt hµng nµy.

§èi víi c¸c mÆt hµng ®ang ®­îc ­a chuéng trªn thÞ tr­êng EU nh­ hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç gia dông, ®å dïng phôc vô du lÞch, ®å ch¬i trÎ em, hµng ®iÖn tö vµ hµng thñy h¶i s¶n lµ nh÷ng mÆt hµng ®­îc ng­êi tiªu dïng EU ­a chuéng, Nhµ n­íc cÇn cã mét chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó më réng qui m« s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao tr×nh ®é tiÕp thÞ s¶n phÈm nh»m môc ®Ých t¨ng khèi l­îng vµ n©ng cao hiªô qu¶ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy sang EU. §èi t­îng ¸p dông cña chÝnh s¸ch lµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, nh÷ng doanh nghiÖp cã mÆt hµng xuÊt khÈu míi vµ cã triÓn väng ph¸t triÓn.

§èi víi mét sè mÆt hµng n«ng s¶n cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU nh­ cµ phª, chÌ, h¹t tiªu, h¹t ®iÒu, cao su, rau, qu¶,v.v..., Nhµ n­íc cÇn x©y dùng quy ho¹ch, chän lùa vµ cã chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch ®Çu t­ vèn t¹o ra c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn canh øng dông c¸c kü thuËt tiªn tiÕn, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ®Ó ®¶m b¶o s¶n phÈm lµm ra cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, ®ång ®Òu, gi¸ thµnh h¹ vµ khèi l­îng lín. ViÖc t¹o ra vïng s¶n xuÊt chuyªn canh cho xuÊt khÈu sÏ gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc thùc hiÖn tèt tõ kh©u tuyÓn chän gièng, kü thuËt th©m canh, ch¨m sãc ®Õn lùa chän, ®¶m b¶o chÊt l­îng tèt, phï hîp khi ®­a ra xuÊt khÈu kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng chÊt l­îng thÊp, kh«ng æn ®Þnh vµ nguån cung cÊp nhá. Víi chÝnh s¸ch nµy hµng n«ng s¶n cña ta cã thÓ x©m nhËp vµ chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng EU.

Chóng ta ®ang thùc hiÖn tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ theo NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø IX th× ®Õn n¨m 2020 ViÖt Nam sÏ trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp. Nh­ vËy, 10 n¨m- 20 n¨m tíi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam sÏ chuyÓn m¹nh theo h­íng: t¨ng nhanh tû träng hµng chÕ biÕn, chÕ t¹o vµ gi¶m m¹nh tû träng hµng nguyªn liÖu th«. §Ó cã c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu nh­ trªn trong t­¬ng lai, nhµ n­íc cÇn cã mét chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ chÕ t¹o (thùc phÈm chÕ biÕn, ®å ®iÖn, ®iÖn tö gia dông, ®iÖn tö- tin häc (phÇn mÒm), c«ng nghÖ viÔn th«ng,v.v...) ®Çu t­ theo chiÒu s©u ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, gi¸ trÞ gia t¨ng vµ tÝnh ®éc ®¸o cña s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng nh»m t¨ng nhanh khèi l­îng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU. Riªng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lín cña nhµ n­íc thuéc ngµnh ®iÖn tö -tin häc, c«ng nghÖ viÔn th«ng,v.v... (c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao), nhµ n­íc cÇn cã sù hç trî vÒ vèn vµ khuyÕn khÝch hä tËp trung cho nghiªn cøu c¬ b¶n ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ cao. §èi t­îng ¸p dông cña chÝnh s¸ch lµ nh÷ng doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ chÕ t¹o cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ (®· cã nh÷ng s¶n phÈm ®­îc ng­êi tiªu dïng trong vµ ngoµi n­íc ­a chuéng).

1.3. G¾n nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån víi xuÊt khÈu

NhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU cã thÓ ®­îc thùc hiÖn b»ng hai biÖn ph¸p sau ®©y: (1)§Çu t­ cña chÝnh phñ: lµ biÖn ph¸p ­u viÖt ®Ó nhËp khÈu ®­îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mét c¸ch nhanh nhÊt vµ ®óng theo yªu cÇu ®Æt ra. Nh­ng ®©y kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p tèi ­u ®èi víi chóng ta hiÖn nay v× ViÖt Nam lµ n­íc nghÌo nªn kinh phÝ dµnh cho ®Çu t­ cña chÝnh phñ cßn rÊt h¹n hÑp vµ chØ ­u tiªn cho nh÷ng ngµnh träng ®iÓm cña ®Êt n­íc. §ã chÝnh lµ mÆt h¹n chÕ cña biÖn ph¸p nµy. (2)Thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ EU tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam: lµ biÖn ph¸p tèi ­u ®Ó ViÖt Nam nhËp khÈu ®­îc c«ng nghÖ nguån tõ EU vµ sö dông c«ng nghÖ nµy ®¹t hiÖu qu¶ cao trong ®iÒu kiÖn chóng ta rÊt thiÕu vèn vµ tr×nh ®é hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ. NÕu ®i vay tiÒn ®Ó nhËp khÈu c«ng nghÖ th× ch­a ch¾c lµ ta cã thÓ vËn hµnh ®¹t kÕt qu¶ nh­ mong muèn, h¬n n÷a vay tiÒn th× ph¶i cã nguån ®Ó tr¶. Cßn ë ®©y vèn cña phÝa EU gãp (d©y chuyÒn c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ lÎ,v.v...) sÏ tr¶ b»ng s¶n phÈm thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

Chóng ta cÇn cã nh÷ng ­u ®·i nhÊt ®Þnh cho c¸c nhµ ®Çu t­, nh÷nh ­u ®·i nµy cã thÓ lµ nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU, thuÕ lîi tøc, thuÕ chuyÓn lîi nhuËn hay do gãp vèn b»ng thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, do ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc ViÖt Nam ®ang khuyÕn khÝch nh­ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn, ®iÖn tö, viÔn th«ng…Nh÷ng ­u ®·i nµy ph¶i ®­îc quy ®Þnh chi tiÕt trong v¨n b¶n luËt cô thÓ.

ViÖt Nam ®· tham gia HiÖp ®Þnh MËu dÞch Tù do ASEAN (AFTA) vµ s¾p tíi sÏ gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), do vËy vÊn ®Ò n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÞ tr­êng quèc tÕ lµ hÕt søc cÊp thiÕt. “§Èy m¹nh nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU” cã lÏ lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®èi víi chóng ta lóc nµy ®Ó trang bÞ cho hµng ho¸ ViÖt Nam søc c¹nh tranh quèc tÕ v× thêi ®iÓm hiÖn t¹i ViÖt Nam ®ang rÊt thiÕu vèn; n¨ng lùc vµ tr×nh ®é qu¶n lý, s¶n xuÊt cßn thÊp vµ h¹n chÕ.

Thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy, ViÖt Nam võa thu hót ®­îc c«ng nghÖ nguån tõ EU l¹i võa n©ng cao vµ tiªu chuÈn ho¸ chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu nãi chung vµ chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU nãi riªng. Víi sù gãp mÆt cña c¸c nhµ ®Çu t­ EU trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, ch¾c ch¾n hµng thñy s¶n ViÖt Nam sÏ ®¹t tiªu chuÈn HACCP vµ c¸c mÆt hµng kh¸c ®¹t tiªu chuÈn ISO 9000 vµ ISO 14000. Hµng ViÖt Nam sÏ cã thÓ ®¸p øng tèt nhÊt c¸c yªu cÇu kh¾t khe cña thÞ tr­êng EU vÒ chÊt l­îng, vÖ sinh, b¶o vÖ m«i tr­êng, kiÓu d¸ng ®Ñp vµ chñng lo¹i phong phó. §ång thêi hµng ViÖt Nam còng sÏ ®­îc n©ng cao tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ. NÕu thùc hiÖn tèt gi¶i ph¸p nµy, ViÖt Nam sÏ nhanh chãng c¶i thiÖn ®­îc chÊt l­îng hµng ho¸ vµ thay ®æi nhanh c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, kh«ng nh÷ng thÕ cßn t¹o ®­îc nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam. NÕu thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy mét c¸ch hiÖu qu¶ nã sÏ gãp phÇn kh«ng nhá cho tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc.

1.4. Hç trî tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu

- Sö dông cã hiÖu qu¶ quü hç trî xuÊt khÈu ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®­îc vay vèn víi l·i suÊt thÊp, gi¶i quyÕt ®­îc khã kh¨n vÒ vèn l­u ®éng vµ vèn ®Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ. B¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp th©m nhËp ®­îc thÞ tr­êng EU - mét thÞ tr­êng cã yªu cÇu rÊt kh¾t khe vÒ hµng ho¸ vµ kªnh ph©n phèi phøc t¹p trªn thÕ giíi.

- §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng thùc sù trong quan hÖ tÝn dông ng©n hµng trªn c¬ së ph¸p luËt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc khu vùc t­ nh©n kh«ng ®­îc lÊy gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®ai ®Ó thÕ chÊp khi vay vèn). Më réng kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng còng nh­ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vay vèn vµ yªu cÇu thÕ chÊp tµi s¶n cña ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông.

- Më réng kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån vèn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nhµ n­íc cÇn thµnh lËp Quü b¶o l·nh tÝn dông, c¸c ng©n hµng chuyªn doanh cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ ®­îc vay vèn theo ph­¬ng thøc tù vay, tù tr¶.

- Thùc hiÖn l·i suÊt ­u ®·i cho doanh nghiÖp võa vµ nhá s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu sang EU cã hiÖu qu¶, s¶n xuÊt s¶n phÈm míi hoÆc nghiªn cøu øng dông khoa häc c«ng nghÖ míi.

- Më réng thu hót hç trî tµi chÝnh tõ c¸c n­íc thµnh viªn EU.

Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU t¨ng nhanh hµng n¨m, nh­ng trÞ gi¸ xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thùc hiÖn theo con ®­êng xuÊt khÈu trùc tiÕp chØ chiÕm kho¶ng 50% tæng kim ng¹ch. Ngoµi nguyªn nh©n lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng vµ kªnh ph©n phèi phøc t¹p, nguyªn nh©n chÝnh dÉn tíi t×nh tr¹ng nµy lµ do c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng xuÊt khÈu rÊt thiÕu vèn ®Ó ®Çu t­, c¶i tiÕn vµ më réng s¶n xuÊt nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ t¹o ra nguån hµng cã khèi l­îng lín, æn ®Þnh tho¶ m·n nhu cÇu cña thÞ tr­êng nµy. Do vËy, thùc hiÖn “chÝnh s¸ch tÝn dông” sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã vèn ®Çu t­ cho s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ c¶i tiÕn mÉu m· hµng nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých lµ t¨ng nhanh khèi l­îng hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU.