Lêi nãi ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Lêi nãi ®Çu

TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Rõng ®­îc xem lµ nh©n tè tù nhiªn quan träng gãp phÇn b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng sèng cña c¶ hµnh tinh. ViÖc ph¸ rõng trong nh÷ng thËp kØ gÇn ®©y ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ sinh th¸i nghiªm träng trªn ph¹m vi toµn cÇu. BiÓu hiÖn râ rÖt nhÊt lµ sù gia t¨ng cña nhiÖt ®é tr¸i ®Êt, ho¹t ®éng cña b·o lôt, h¹n h¸n, ch¸y rõng, dÞch bÖnh v.v… Bªn c¹nh ®ã diÖn tÝch rõng ngµy cµng thu hÑp dÉn ®Õn ®a d¹ng sinh häc ( §DSH ) rõng ngµy cµng bÞ suy gi¶m, c¸c gièng loµi ®éng, thùc vËt quÝ hiÕm cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng ®· vµ ®ang lµ nguyªn nh©n chÝnh thøc dÉn ®Õn sù tµn ph¸ cña thiªn tai ngµy cµng khèc liÖt . Ngoµi ra, cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn rõng ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi ®êi sèng s¶n xuÊt, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nh©n d©n. Do ®ã, mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng cña nh©n lo¹i hiÖn nay lµ b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, khai th¸c mét c¸ch hîp lý, võa n©ng cao n¨ng suÊt kinh tÕ võa ph¸t huy tèi ®a c¸c chøc n¨ng sinh th¸i cña rõng, ng¨n chÆn nh÷ng qu¸ tr×nh biÕn ®æi kh«ng thuËn nghÞch cña m«i tr­êng sinh th¸i do ph¸ rõng g©y nªn.

Nãi ®Õn §DSH vµ c¸c hÖ sinh th¸i, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn c¸c hÖ sinh th¸i rõng, bëi v× chóng ®ãng mét vai trß ®Æc biÖt trong c«ng t¸c b¶o vÖ §DSH. Ng­îc l¹i, §DSH lµ nh©n tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù bÒn v÷ng cña hÖ thèng chøc n¨ng rõng, nh­ng §DSH lµ vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ ë ViÖt Nam , ®Æc biÖt lµ l­îng gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ vÒ §DSH cña rõng l¹i cßn míi h¬n. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng vµ nh÷ng th¸ch thøc cña vÊn ®Ò cïng víi lßng nhiÖt huyÕt cña b¶n th©n ( mét sinh viªn chuyªn ngµnh kinh tÕ vµ qu¶n lÝ m«i tr­êng) vÒ vÊn ®Ò §DSH rõng ®· thóc ®Èy t«i lùa chän ®Ò tµi: “B­íc ®Çu ®¸nh gi¸ tæng gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng DÎ x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D­¬ng cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch duy tr× rõng DÎ nµy”.

Do tµi liÖu ®iÒu tra c¬ b¶n, c¸c sè liÖu ch­a ®­îc ®Çy ®ñ. MÆt kh¸c, do kh«ng cã nhiÒu thêi gian ®Ó thùc hiÖn nªn t«i cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, thiÕu sãt, cã vÊn ®Ò ch­a thÓ gi¶i quyÕt ®­îc, nh÷ng néi dung tr×nh bµy trong ®Ò tµi còng chØ lµ nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu. Nh­ng víi nh÷ng nç lùc cña m×nh t«i hy väng sÏ phÇn nµo gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay. Bªn c¹nh ®ã t«i hy väng sÏ nhËn ®­îc ý kiÕn ®¸nh gi¸, phª b×nh tõ mäi phÝa ®Ó t«i cã c¬ héi hoµn thiÖn h¬n vÒ nhËn thøc .

§èi víi b¶n th©n t«i, khi chän ®Ò tµi nµy t«i còng mong r»ng sÏ gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc cña b¶n th©n vÒ tÇm quan träng cña rõng còng nh­ phÇn nµo lµm cho mäi ng­êi hiÓu râ gi¸ trÞ cña nguån tµi nguyªn rõng nãi chung vµ rõng DÎ nãi riªng. Do ®ã môc tiªu cña t«i lµ tÝnh tæng gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng DÎ- x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D­¬ng ®Ó mäi ng­êi kh«ng chØ thÊy ®­îc tÇm quan träng khi duy tr× khu rõng nµy mµ cßn nhËn thøc ®­îc b¶o tån §DSH ph¶i lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch cña toµn cÇu, toµn nh©n lo¹i.

- Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra thùc tÕ

- Ph­¬ng ph¸p thu thËp vµ tæng hîp sè liÖu

- Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch kinh tÕ m«i tr­êng

- Ph­¬ng ph¸p l­îng ho¸

- Ph­¬ng ph¸p tæng gi¸ trÞ kinh tÕ

- Ph­¬ng ph¸p chi phÝ - lîi Ých.

Giíi h¹n nghiªn cøu

- §èi t­îng nghiªn cøu : Rõng DÎ

- Ph¹m vi nghiªn cøu : §¸nh gi¸ tæng gi¸ trÞ kinh tÕ rõng DÎ- x· Hoµng Hoa Th¸m.

T«i xin ®­îc bµy tá lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi sù gióp ®ì nhiÖt t×nh vµ ®Çy tr¸ch nhiÖm cña thÇy gi¸o h­íng dÉn PGS.TS NguyÔn ThÕ Chinh, GVC. NguyÔn C«ng Thµnh vµ TS . NguyÔn V¨n Tµi - ng­êi ®· h­íng dÉn t«i trong thêi gian thùc tËp ë Vô M«i tr­êng- Bé TNMT

Theo quan ®iÓm sinh th¸i häc, rõng lµ mét hÖ thèng ®ång nhÊt gåm nhiÒu ph©n hÖ lµ c¸c thµnh phÇn cña m«i tr­êng nh­ : ®Êt, n­íc, hÖ ®éng vËt, thùc vËt…

QuÇn x· sinh häc cã quan hÖ víi m«i tr­êng vËt lý t¹o thµnh mét hÖ sinh th¸i. HÖ sinh th¸i lµ mét ®¬n vÞ cÊu tróc, chøc n¨ng cña sinh quyÓn vµ gåm c¸c quÇn x· thùc vËt, c¸c quÇn x· ®éng vËt, c¸c quÇn x· vi sinh vËt, thæ nh­ìng (®Êt) vµ c¸c yÕu tè khÝ hËu. Mét quÇn x· cã sù biÕn ®éng sÏ g©y biÕn ®éng d©y truyÒn. V× vËy ph¶i ®¸nh gi¸ tæng thÓ, l­îng ho¸ hÕt gi¸ trÞ cña hÖ sinh th¸i nh»m ®Þnh gi¸ chuÈn x¸c ®Çu ra cña hÖ thèng chèng thÊt b¹i thÞ tr­êng, x©y dùng m« h×nh qu¶n lý thÝch hîp t¸c ®éng vµo hÖ thèng mét c¸ch hiÖu qu¶, gi÷ c©n b»ng sinh th¸i cho rõng nh»m qu¶n lý ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

Quan ®iÓm sinh th¸i häc ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng nãi chung vµ rõng DÎ nãi riªng dùa vµo chøc n¨ng cña rõng vµ s¶n phÈm cña rõng.

+ Chèng xãi mßn, c¶i t¹o ®Êt

+ H¹n chÕ lò lôt

+ §iÒu hoµ kh«ng khÝ

+ HÊp thô tro, khãi, bôi.

+ Gi÷ n­íc, ®iÒu tiÕt dßng ch¶y

+ B¶o vÖ §DSH.

* S¶n phÈm cña rõng : H¹t DÎ, gç, d­îc liÖu,…

1.2. C¬ së kinh tÕ häc ®Ó ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ rõng DÎ.

HÖ sinh th¸i rõng cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô m«i tr­êng cho con ng­êi. V× vËy ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ cña nã ph¶i ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ kinh tÕ cña nã ®Ó ®Þnh gi¸ c¸c hµng ho¸ , dÞch vô m«i tr­êng. CÇn l­îng ho¸ ®­îc c¶ c¸c ngo¹i øng tÝch cùc vµ tiªu cùc ®Ó ph¶n ¸nh vµo trong gi¸ cña hµng ho¸ v× nã lµ nh©n tè hay bÞ bá qua trong qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ hµng ho¸ m«i tr­êng. NÕu ®Þnh gi¸ sai c¸c hµng ho¸ m«i tr­êng cña rõng sÏ dÉn ®Õn kh«ng khai th¸c ë ®iÓm tèi ­u . HËu qu¶ lµ tµi nguyªn bÞ c¹n kiÖt, m«i tr­êng bÞ « nhiÔm.

§

¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng ta ph¶i nhËn thøc ®­îc rõng lµ mét hÖ sinh th¸i ®éng, lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ t¸i sinh. ViÖc khai th¸c hîp lÝ sÏ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ ®¶m b¶o c©n b»ng sinh th¸i. §Ó nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ng­êi ta dùa vµo m« h×nh tæng qu¸t vÒ sö dông tµi nguyªn cã thÓ t¸i sinh sau. §©y lµ m« h×nh dùa trªn c¬ së nh×n nhËn sinh häc trong mèi quan hÖ thay ®æi vÒ sinh th¸i.


H×nh 1: Sù thay ®æi vÒ khèi l­îng nguån tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng t¸i sinh

- Qui m« : lµ tr÷ l­îng tµi nguyªn cña rõng.

- S¶n l­îng khai th¸c : lµ sè l­îng tµi nguyªn rõng ®­îc khai th¸c, sö dông.

Th«ng qua m« h×nh ta thÊy r»ng møc ®¹t sinh khèi cao nhÊt lµ møc kh¶ n¨ng t¸i sinh OB. Cã nghÜa lµ nÕu nh­ xem xÐt xu h­íng ph¸t triÓn cña sinh khèi th× kh¶ n¨ng cho phÐp ®èi víi tµi nguyªn nµy n»m trong møc giíi h¹n vÒ qui m« gi÷a ®o¹n OA vµ OC. Nh­ vËy møc gi÷a OA vµ OC lµ møc chóng ta ph¶i duy tr× v× :

NÕu khai th¸c OY th× tr÷ l­îng tµi nguyªn lµ OB. §©y lµ møc tèi ­u tøc lµ t¹i møc khai th¸c nµy tµi nguyªn kh«ng nh÷ng ®­îc duy tr× mµ cßn cã thÓ sinh s«i n¶y në. Khi tµi nguyªn tiÕp cËn vÒ OA th× cã nguy c¬ c¹n kiÖt lµ tÊt yÕu vµ A lµ møc cuèi cïng cña c¹n kiÖt, OD lµ møc b¾t ®Çu c¹n kiÖt. Do ®ã DB lµ møc tèt nhÊt duy tr× kh¶ n¨ng t¸i sinh cña tµi nguyªn. NÕu khai th¸c v­ît qu¸ ng­ìng th× chi phÝ c¬ héi cho mét ®¬n vÞ tµi nguyªn sÏ t¨ng nhanh do sù c¹n kiÖt.

II. TiÕp cËn nh÷ng ®¸nh gi¸ kinh tÕ ®èi víi rõng DÎ.

2.1. Tæng gi¸ trÞ kinh tÕ (TEV)

Trªn thÞ tr­êng, mçi c¸ nh©n ®Òu cã nh÷ng th«ng tin kh¸ râ rµng ®Ó dïng lµm c¬ së cho sù ®¸nh gi¸ vµ lùa chän cña hä. S¶n phÈm cã khuynh h­íng kh¶ kiÕn, c¸c ®Æc tÝnh cña nã nãi chung ®­îc nhËn biÕt vµ ®Òu cã gi¸ trªn thÞ tr­êng. Mçi c¸ nh©n, trªn c¬ së c¸c th«ng tin s½n cã sÏ c©n nh¾c ®¸nh gi¸ sè l­îng, chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ cña s¶n phÈm ®­îc chµo b¸n. Nh­ng nh­ chóng ta ®· biÕt, ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô m«i tr­êng th­êng kh«ng cã gi¸ thÞ tr­êng vµ khã lßng x¸c ®Þnh râ gi¸ trÞ ®Ých thùc vµ tÇm quan träng cña chóng. NhiÒu tµi s¶n m«i tr­êng lµ tµi s¶n c«ng céng vµ ®©y lµ mét ®Æc tÝnh g©y khã kh¨n cho viÖc vËn dông thÞ tr­êng ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c tµi s¶n ®ã. §Ó ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vô m«i tr­êng tr­íc hÕt ph¶i biÕt mét vµi kh¸i niÖm vÒ gi¸ trÞ kinh tÕ cña tµi s¶n m«i tr­êng.

Tuy c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· lµm ®­îc rÊt nhiÒu khi ph©n lo¹i gi¸ trÞ kinh tÕ trong mèi quan hÖ cña chóng víi m«i tr­êng thiªn nhiªn nh­ng vÊn ®Ò thuËt ng÷ vÉn ch­a ®­îc thèng nhÊt hoµn toµn. Trªn nguyªn t¾c, ®Ó ®o l­êng tæng gi¸ trÞ kinh tÕ, c¸c nhµ kinh tÕ häc b¾t ®Çu b»ng viÖc ph©n biÖt gi÷a gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ kh«ng sö dông.

Theo ®Þnh nghÜa, gi¸ trÞ sö dông h×nh thµnh tõ viÖc thùc sù sö dông m«i tr­êng. VÊn ®Ò trë nªn h¬i phøc t¹p h¬n khi chóng ta ®Ò cËp tíi gi¸ trÞ thÓ hiÖn b»ng viÖc chän lùa c¸c c¸ch sö dông m«i tr­êng trong t­¬ng lai ( c¸c gi¸ trÞ nhiÖm ý). Thùc ra chóng lµ c¸ch thÓ hiÖn ý thÝch ( gi¸ s½n lßng chi tr¶) ®èi víi viÖc b¶o vÖ hÖ thèng m«i tr­êng hoÆc c¸c thµnh phÇn cña hÖ thèng dùa trªn x¸c suÊt lµ vµo mét ngµy nµo ®ã sau nµy c¸ nh©n sÏ sö dông chóng. Mét d¹ng kh¸c cña gi¸ trÞ lµ gi¸ trÞ kÕ thõa, tøc lµ gi¸ s½n lßng tr¶ ®Ó b¶o tån m«i tr­êng v× lîi Ých cña c¸c thÕ hÖ sau. Nã kh«ng cã gi¸ trÞ sö dông ®èi víi mét c¸ nh©n trong hiÖn t¹i nh­ng nã cã gi¸ trÞ tiÒm n¨ng sö dông hoÆc kh«ng sö dông trong t­¬ng lai.

Gi¸ trÞ kh«ng sö dông cã nhiÒu vÊn ®Ò h¬n. Nã thÓ hiÖn c¸c gi¸ trÞ phi ph­¬ng tiÖn n»m trong b¶n chÊt thËt cña sù vËt, nh­ng nã kh«ng liªn quan ®Õn viÖc sö dông thùc tÕ hoÆc thËm chÝ viÖc chän lùa sö dông sù vËt nµy. Thay vµo ®ã c¸c gi¸ trÞ nµy ®­îc coi nh­ nh÷ng yÕu tè ph¶n ¸nh sù lùa chän cña con ng­êi, nh÷ng sù lùa chän nµy cã kÓ ®Õn c¶ sù quan t©m ®ång c¶m vµ tr©n träng ®èi víi quyÒn lîi hoÆc phóc lîi cña c¸c sinh vËt kh«ng ph¶i lµ con ng­êi. C¸c gi¸ trÞ nµy vÉn tËp trung chó träng nhiÒu ®Õn con ng­êi nh­ng nã cã thÓ bao hµm c¶ nhËn thøc vÒ c¸c gi¸ trÞ tån t¹i cña c¸c gièng loµi kh¸c n÷a hoÆc cña c¶ quÇn thÓ sinh th¸i. Nh­ vËy, tæng gi¸ trÞ kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh tõ gi¸ trÞ sö dông thùc tÕ céng víi gi¸ trÞ nhiÖm ý céng víi gi¸ trÞ tån t¹i

TEV cña mét khu rõng

Gi¸ trÞ sö dông trùc tiÕp

Mét vµi nhµ khoa häc tranh c·i r»ng sù ®ãng gãp ®Çy ®ñ cña c¸c gièng loµi vµ c¸c qu¸ tr×nh vµo dÞch vô hç trî sù sèng cung cÊp bëi hÖ sinh th¸i ®· kh«ng ®­îc ®­a vµo trong gi¸ trÞ kinh tÕ. Cã lÏ c¸c nhµ khoa häc ®· ®óng khi phª b×nh c¸ch ®¸nh gi¸ vÒ kinh tÕ lµ mang tÝnh thiªn vÞ, kh«ng ph¶i trong mèi t­¬ng quan víi c¸c gièng loµi vµ qu¸ tr×nh riªng lÎ mµ lµ ®èi víi gi¸ trÞ trªn hÕt cña tæng cÊu tróc hÖ sinh th¸i vµ kh¶ n¨ng hç trî sù sèng cña nã. Nh­ vËy, cã thÓ nãi r»ng tæng hÖ sinh th¸i cã gi¸ trÞ nguyªn thuû. Sù tån t¹i trªn hÕt cña mét hÖ sinh th¸i “lµnh m¹nh” lµ cÇn thiÕt tr­íc khi gi¸ trÞ sö dông vµ kh«ng sö dông cã liªn quan ®Õn cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña hÖ sinh th¸i cã thÓ ®­îc con ng­êi ®em ra dïng. Do ®ã chóng ta cã thÓ gäi tÊt c¶ c¸c gi¸ trÞ sö dông vµ kh«ng sö dông lµ gi¸ trÞ thø cÊp. Gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ kh«ng sö dông bao gåm trong tæng gi¸ trÞ kinh tÕ (TEV) nh­ng gi¸ trÞ nguyªn thuû cña tæng hÖ thèng th× kh«ng bao hµm trong TEV.

Nh­ vËy CBA lµ mét c«ng cô hç trî cho viÖc ra quyÕt ®Þnh cã tÝnh x· héi. Cô thÓ h¬n, môc tiªu chÝnh cña CBA lµ nh»m hç trî viÖc ph©n bæ hiÖu qu¶ h¬n c¸c nguån lùc cña x· héi.

Trong cuéc sèng hµng ngµy chóng ta th­êng ph¶i ®Êu tranh víi nh÷ng m©u thuÉn tù b¶n th©n m×nh. Nãi tãm l¹i chóng ta cã mét sù lùa chän gi÷a chi phÝ vµ lîi Ých, ®Æc biÖt trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay ng­êi ta chó ý ®Õn quyÒn tù quyÕt cña c¸ nh©n rÊt cao ®Ó lùa chän tÊt c¶ c¸c ph­¬ng ¸n. Nh­ng kÕt côc ng­êi ta h­íng tíi lîi Ých thu ®­îc lín h¬n chi phÝ bá ra. §iÒu nµy lµ hoµn toµn phï hîp víi qui luËt cña sù ph¸t triÓn.

Cao h¬n n÷a lµ tÇm dù ¸n, ch­¬ng tr×nh hoÆc nh÷ng quyÕt s¸ch vÒ mÆt chÝnh s¸ch ng­êi ta còng nghÜ tíi chi phÝ - lîi Ých.

Cã hai lo¹i chi phÝ lµ chi phÝ c¸ nh©n vµ chi phÝ x· héi. §ång thêi còng cã hai lo¹i lîi Ých lµ lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi .

Trong thùc tÕ c¸ nh©n lu«n chèng l¹i lîi Ých vµ chi phÝ cña x· héi. C¸c doanh nghiÖp hoÆc mét tæ chøc kinh tÕ nµo ®ã ng­êi ta th­êng kh«ng quan t©m ®Õn chi phÝ - lîi Ých mµ chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn do hä th­êng ®øng trªn quan ®iÓm c¸ nh©n mµ kh«ng ®øng trªn quan ®iÓm x· héi ( quan ®iÓm x· héi lµ lîi Ých, quan ®iÓm c¸ nh©n lµ lîi nhuËn ). Tøc lµ hä chØ quan t©m ®Õn vÊn ®Ò doanh thu mµ kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i g©y ra cho x· héi.

NhiÖm vô cña CBA l· x¸c ®Þnh nh÷ng lîi Ých vµ chi phÝ kh«ng chØ cã tÝnh c¸ nh©n mµ ph¶i ph¸t hiÖn ra ®­îc nh÷ng lîi Ých vµ chi phÝ cã tÝnh x· héi ®Ó t­ vÊn cho ng­êi ra quyÕt ®Þnh trong viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh hay trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Tøc lµ nhiÖm vô cña CBA lµ ph¶i lµm s¸ng tá nh÷ng chi phÝ, lîi Ých x· héi. VËy CBA ra ®êi trªn quan ®iÓm kÕt hîp hµi hoµ c¸c lo¹i chi phÝ, lîi Ých nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tèi ­u cña x· héi.

- ChØ tiªu ®¸nh gi¸ trong CBA

+
Gi¸ trÞ hiÖn t¹i thùc (NPV) :lµ hiÖu sè gi÷a lîi Ých vµ chi phÝ hiÖn t¹i

B_t = B_t^D + B_t^I + B_t^N

+
TØ suÊt lîi nhuËn (BCR):

B_t : Tæng lîi Ých n¨m t

C_t : Tæng chi phÝ n¨m t

B_t^D : Lîi Ých trùc tiÕp n¨m t

B_t^I : Lîi Ých gi¸n tiÕp n¨m t

B_t^N : Gi¸ trÞ kh«ng sö dông n¨m t

C₀ : Chi phÝ ë n¨m 0 (chi phÝ cè ®Þnh)

r : lµ tû lÖ chiÕt khÊu

t : BiÕn thêi gian

T : Thêi gian sèng h÷u Ých dù kiÕn

3 chØ tiªu nµy cã liªn hÖ víi nhau theo b¶ng sau :

+ Ph­¬ng ph¸p CBA ®Þnh tÝnh

+ Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ hiÖu qu¶

* CBA trong tr­êng hîp ngoµi tÝnh hiÖu qu¶ : CBA khi ®Ò cËp ngoµi môc ®Ých hiÖu qu¶ th­êng x¶y ra trong thùc tiÔn mµ cã thÓ thay ®æi c¸ch nh×n nhËn cho c¸c nhµ lµm CBA.Trong ®ã cã mét sè yÕu tè sÏ t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ pareto. Cã hai ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc m©u thuÉn nµy

+ Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a môc tiªu

+ Ph­¬ng ph¸p CBA chó träng tíi ph©n phèi.

III. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng DÎ - x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D­¬ng

TEV_{(rõng DÎ)} = F(DV,IV,NV)

• 
  Gi¸ trÞ sö dông trùc tiÕp (DV) gåm : gç, cñi, l©m s¶n, c©y thuèc ch÷a bÖnh, h¹t DÎ, hoa cho ong lÊy mËt, nguån gen ®éng thùc vËt, m«i tr­êng sèng cho con ng­êi,
  
• 
  Gi¸ trÞ sö dông gi¸n tiÕp (IV): §iÒu hoµ khÝ hËu, chèng xãi mßn ®Êt, h¹n chÕ thiªn tai, tÝch tr÷ vµ cung cÊp n­íc, ®iÒu tiÕt dßng ch¶y, gi¶m l­îng bèc h¬i tõ ®Êt, hÊp thô tro bôi, lµm gi¶m tèc ®é vµ lÖch h­íng ®i cña giã, gi¸ trÞ gi¸o dôc vµ khoa häc, c¶nh quan.
  
• 
  Gi¸ trÞ kh«ng sö dông (NV) : B¶o tån ®a d¹ng sinh häc, b¶o tån thiªn nhiªn, gi¸ trÞ vÒ vèn gen trong t­¬ng lai, c¶nh quan cho c¸c thÕ hÖ t­¬ng lai.
  

§a d¹ng sinh häc ph¶i ®­îc tÝnh ®Õn ë c¶ 3 møc ®é:

* §a d¹ng di truyÒn : Lµ sù kh¸c biÖt vÒ gen gi÷a c¸c loµi, kh¸c biÖt vÒ gen gi÷a c¸c quÇn thÓ sèng c¸ch ly vÒ ®Þa lý cïng sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c c¸ thÓ cïng chung sèng trong mét quÇn thÓ.

* §a d¹ng loµi : Lµ ph¹m trï chØ møc ®é phong phó vÒ sè l­îng loµi hoÆc sè l­îng c¸c ph©n loµi ( loµi phô) trong mét sinh c¶nh hay ë mét vïng nhÊt ®Þnh. Nh­ vËy ®a d¹ng loµi bao gåm toµn bé c¸c loµi sèng trªn tr¸i ®Êt tõ vi khuÈn, nÊm ®Õn c¸c loµi thùc vËt vµ giíi ®éng vËt.

* §a d¹ng quÇn x· sinh vËt vµ hÖ sinh th¸i : Sù phong phó vÒ m«i tr­êng trªn c¹n vµ d­íi n­íc cña qu¶ ®Êt ®· t¹o nªn mét sè l­îng lín c¸c hÖ sinh th¸i. Sù ®a d¹ng c¸c hÖ sinh th¸i ®­îc ph¶n ¸nh bëi sù ®a d¹ng vÒ sinh c¶nh qua mèi quan hÖ gi÷a c¸c quÇn x· sinh vËt vµ c¸c qu¸ tr×nh sinh th¸i trong sinh quyÓn ( chu tr×nh vËt chÊt, c¸c quan hÖ vÒ c¸ch sèng…). §a d¹ng quÇn x· sinh vËt vµ hÖ sinh th¸i bao gåm nh÷ng sù kh¸c biÖt gi÷a quÇn x· sinh vËt, c¸c hÖ sinh th¸i cïng nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhãm loµi trong ®ã.

Theo c¸c tµi liÖu gÇn ®©y (Parker, 1982; arnett. 1985; Wilson, 1988 ) hiÖn cã kho¶ng 4,4 loµi sinh vËt ®· ®­îc m« t¶. Kho¶ng 750.000 loµi lµ c«n trïng, 41.000 loµi lµ ®éng vËt cã x­¬ng sèng vµ 250.000 loµi thùc vËt.

ë ViÖt Nam mÆc dï cã nh÷ng tæn thÊt rÊt lín vÒ diÖn tÝch rõng trong mét thêi k× chiÕn tranh ¸c liÖt kÐo dµi nhiÒu thÕ kØ nh­ng hÖ thùc vËt rõng ViÖt Nam vÉn cßn phong phó vÒ thµnh phÇn loµi. Tuy ®Õn nay ch­a cã mét tµi liÖu nµo thèng kª m« t¶ mét c¸ch chi tiÕt thµnh phÇn loµi thùc vËt nh­ng theo b¸o c¸o cña gi¸o s­ Phan KÕ Léc (1997) th× hÖ thùc vËt ViÖt Nam hiÖn ®· thèng kª ®­îc 9.607 loµi thuéc 2010 gièng, 291 hä cña 6 ngµnh. C¸c nhµ ph©n lo¹i häc thùc vËt dù ®o¸n r»ng, nªu ®iÒu tra tØ mØ th× thµnh phÇn loµi thùc vËt ViÖt Nam cã thÓ lªn tíi 15.000 loµi ( NguyÔn NghÜa Th×n, 1997). Ngoµi ®Æc ®iÓm ®a d¹ng loµi, hÖ thùc vËt ë ViÖt Nam cã møc ®é ®Æc h÷u cao. Tuy kh«ng cã hä ®Æc h÷u nh­ng cã kho¶ng 27,7 % sè loµi vµ 3 % sè chi ®Æc h÷u.

HÖ ®éng vËt ViÖt Nam còng hÕt søc phong phó. Cã kho¶ng gÇn 6000 loµi thuéc 270 hä. Còng nh­ thùc vËt, giíi ®éng vËt ViÖt Nam cã nhiÒu loµi vµ ph©n loµi ®Æc h÷u. Trong sè loµi ®éng vËt cã x­¬ng sèng ë c¹n ®· biÕt, chóng ta cã 14 loµi thó, 10 loµi chim, 33 loµi bß s¸t vµ 21 loµi Õch nh¸i lµ ®Æc h÷u.

Cïng nh÷ng biÕn cè vÒ lÞch sö, vÒ kinh tÕ x· héi, §DSH trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang bÞ suy tho¸i nghiªm träng. Mét trong nh÷ng dÊu hiÖu quan träng nhÊt cña sù suy tho¸i §DSH lµ sù tuyÖt chñng loµi do m«i tr­êng sèng bÞ tæn h¹i. QuÇn x· sinh vËt cã thÓ bÞ tho¸i ho¸ hay bÞ suy gi¶m trong mét vïng song nªu mét sè loµi nguyªn b¶n cßn sèng sãt th× quÇn x· ®ã vÉn cßn tiÔm n¨ng ®Ó phôc håi. Loµi bÞ tuyÖt chñng th× quÇn thÓ cña loµi ®ã sÏ kh«ng bao giê cã c¬ héi ®Ó phôc håi, quÇn x· chøa quÇn thÓ loµi ®ã sÏ bÞ nghÌo ®i mét phÇn vµ con ng­êi sÏ kh«ng bao giê cßn c¬ héi ®Ó nhËn biÕt tiÒm n¨ng cña loµi ®ã.

+ §ît tuyÖt chñng lÇn thø nhÊt diÔn ra vµo cuèi kû ordovician c¸ch ®©y kho¶ng 440 triÖu n¨m g©y nªn c¸i chÕt cña 12% c¸c hä ®éng vËt biÓn vµ 60% c¸c loµi ®éng thùc vËt

+ §ît tuyÖt chñng lÇn thø hai diÔn ra vµo cuèi kû Devon c¸ch ®©y kho¶ng 365 triÖu n¨m vµ kÐo dµi kho¶ng 7 triÖu n¨m ®· g©y nªn sù biÕn mÊt cña 60% tæng sè loµi cßn sèng sau lÇn tuyÖt chñng lÇn thø nhÊt.

+ §ît tuyÖt chñng lÇn thø ba lµ nghiªm träng nhÊt kÐo dµi kho¶ng 1 triÖu n¨m diÔn ra vµo kû Permian c¸ch ®©y kho¶ng 245 triÖu n¨m ®· xo¸ sæ 54% sè hä vµ kho¶ng 77-96% sè loµi ®éng vËt biÓn, 2/3 sè loµi bß s¸t, Õch nh¸i vµ 30% sè bé c«n trïng.

+ §ît tuyÖt chñng lÇn thø t­ xÈy ra vµo cuèi kû Triassic c¸ch ®©y kho¶ng 210 triÖu n¨m víi kho¶ng 20% sè loµi sinh vËt trªn tr¸i ®Êt bÞ tiªu diÖt.

+ §ît tuyÖt chñng thø n¨m diÔn ra vµo cuèi kû Cretaceous vµ ®Çu kû Tertiary c¸ch ®©y kho¶ng 65 triÖu n¨m lµ lÇn tuyÖt chñng næi tiÕng nhÊt. Ngoµi c¸c loµi th»n l»n khæng lå, h¬n mét nöa loµi bß s¸t vµ mét nöa loµi sång ë biÓn ®· bÞ tuyÖt chñng.

Nguyªn nh©n cña c¸c ®ît tuyÖt chñng nµy lµ do hiÖn t­îng b¨ng hµ vµ do thiªn th¹ch.

Theo c¸ch tÝnh cña c¸c nhµ khoa häc th× tèc ®é tuyÖt chñng trung b×nh trong qu¸ khø lµ vµo kho¶ng 9% trªn mét triÖu n¨m (Raup, 1978) tøc kho¶ng 0,000009% trong mét n¨m. Nh­ vËy cø 5 n¨m mÊt ®i kho¶ng 1 loµi trong kho¶ng 2 triÖu loµi cã trong qu¸ khø. §iÒu nµy cã thÓ thÊp so víi thùc tÕ v× c¸c nhµ khoa häc ®· kh«ng tÝnh ®­îc sù mÊt ®i cña c¸c loµi ®Æc h÷u. Con sè nµy cã thÓ thÊp h¬n ®Õn 10 lÇn. NÕu vËy th× tèc ®é tuyÖt chñng lµ mÊt 2 loµi mçi n¨m. MÆc dÇu vËy, tèc ®é ®ã còng kh«ng thÊm g× so víi tèc ®é tuyÖt chñng hiÖn t¹i (1 loµi mçi giê).

C¸c nhµ khoa häc ®· nªu r»ng cã kho¶ng 85 loµi thó vµ 113 loµi chim ®· bÞ tuyÖt chñng tõ nh÷ng n¨m 1600, t­¬ng øng víi 2,1 c¸c loµi thó vµ 113 loµi chim (Reid vµ Miller, 1989). Tèc ®é tuyÖt chñng ®Æc biÖt t¨ng nhanh tõ khi xuÊt hiÖn x· héi loµi ng­êi.

TÝnh ®a d¹ng sinh häc bÞ suy tho¸i do 2 nguyªn nh©n chÝnh lµ c¸c hiÓm häa tù nhiªn vµ do con ng­êi. C¸c hiÓm ho¹ tù nhiªn ®· g©y nh÷ng tæn thÊt nÆng nÒ cho ®a d¹ng sinh häc trong nh÷ng kû nguyªn c¸ch ®©y hµng tr¨m triÖu n¨m cßn ¶nh h­ëng cña c¸c ho¹t ®éng con ng­êi ®Æc biÖt nghiªm träng tõ gi÷a thÕ kû thø IX ®Õn nay. Nh÷ng ¶nh h­ëng do con ng­êi g©y ra ®· lµm thay ®æi, suy tho¸i vµ huû ho¹i c¶nh quan trªn diÖn tÝch réng ®Èy loµi vµ c¸c quÇn x· vµo n¹n tuyÖt chñng. Mèi nguy h¹i ®èi víi ®a d¹ng sinh häc lµ do mét sè nguyªn nh©n sau:

Ph¸ huû n¬i sèng cña loµi lµ mèi ®e do¹ chÝnh ®èi víi mÊt m¸t ®a d¹ng sinh häc . C¸ch ®©y 8000 n¨m, rõng nguyªn sinh thÕ giíi cã kho¶ng 8,08 tû ha vµ hiÖn nay chØ cßn gÇn 3,04 tû ha. C¶ diÖn tÝch rõng tù nhiªn vµ rõng trång trªn thÕ giíi hiÖn nay cã kho¶ng 3,454 tû ha. H¬n 50 % n¬i c­ tró lµ rõng nguyªn sinh ®· bÞ ph¸ huû t¹i 47 trong tæng sè 57 n­íc nhiÖt ®íi trªn thÕ giíi. T¹i c¸c vïng nhiÖt ®íi Ch©u ¸, 65 % c¸c n¬i c­ tró lµ c¸c rõng tù nhiªn ®· bÞ mÊt.

Bªn c¹nh sù suy tho¸i vÒ rõng, nhiÒu d¹ng sinh c¶nh kh¸c còng bÞ ®e däa nh­ : Rõng kh« nhiÖt ®íi , ®Êt ngËp n­íc vµ c¸c hÖ sinh th¸i thuû vùc, ®ång cá, c¸c r¹n san h«

- Sa m¹c ho¸: NhiÒu quÇn x· sinh häc trong vïng khÝ hËu kh« h¹n ®· bÞ suy tho¸i vµ ®ang h×nh thµnh c¸c sa m¹c míi (Sa m¹c ho¸). Qu¸ tr×nh sa m¹c ho¸ xÈy ra nghiªm träng ë c¸c n­íc Ch©u Phi, n¬i mµ hÇu hÕt c¸c loµi thó lín ®· vµ ®ang bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng

- C¸c sinh c¶nh bÞ chia c¾t vµ bÞ c¸ch ly : Ngoµi viÖc ®e do¹ trùc tiÕp, c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi g©y sù ph©n c¾t c¸c sinh c¶nh cã ¶nh h­ëng lín ®Õn tÝnh ®a d¹ng sinh häc. Khi c¸c sinh c¶nh bÞ chia nhá, c¸c loµi trong ®ã còng bÞ chia nhá vµ c¸ch ly víi c¸c nhãm c¸ thÓ kh¸c

- ¤ nhiÔm : Suy tho¸i ®a d¹ng sinh häc cßn bÞ ®e däa bëi sù « nhiÔm m«i tr­êng sèng. Nguyªn nh©n cña sù « nhiÔm m«i tr­êng sèng rÊt kh¸c nhau: sö dông thuèc trõ s©u, ho¸ chÊt vµ c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp, chÊt th¶i cña con ng­êi, « nhiÔm g©y ra bëi c¸c nhµ m¸y, « t« còng nh­ c¸c trÇm tÝch l¾ng ®äng do sù xãi mßn ®Êt tõ c¸c vïng cao. T¸c h¹i cña « nhiÔm lµ ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng n­íc, kh«ng khÝ vµ ®iÒu kiÖn sèng kh¸c cña sinh vËt kÓ c¶ con ng­êi

- Sù thay ®æi khÝ hËu toµn cÇu : Nång ®é cña c¸c khÝ nhµ kÝnh (CO₂ vµ metan ) cïng c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi t¨ng ®Õn møc lµm khÝ hËu cña tr¸i ®Êt ®ang nãng dÇn lªn. Trong vßng kho¶ng 100 n¨m gÇn ®©y hµm l­îng CO₂ trong khÝ quyÓn t¨ng tõ 290 ppm ®Õn 350 ppm, dù ®o¸n ®Õn n¨m 2030 hµm l­îng nµy cã thÓ t¨ng 400 hoÆc 500 ppm. KhÝ nhµ kÝnh t¨ng ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn khÝ hËu tr¸i ®Êt. KhÝ hËu tr¸i ®Êt t¨ng lªn 0,5⁰ C trong thÕ kû 20, dù ®o¸n thÕ kû 21 khÝ hËu tr¸i ®Êt nãng lªn kho¶ng 2 ®Õn 6⁰ C do sù gia t¨ng khÝ CO₂ vµ c¸c lo¹i khÝ kh¸c. Sù nãng lªn cña tr¸i ®Êt lµ mèi ®e do¹ ®èi víi nhiÒu loµi sinh vËt kÓ c¶ loµi ng­êi, sè loµi nhanh chãng thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn sèng míi sÏ Ýt ®i.

- Khai th¸c qu¸ møc : §©y lµ nguyªn nh©n ®øng thø 2 ( sau nguyªn nh©n n¬i sèng bÞ ph¸ ho¹i) g©y nªn sù tuyÖt chñng loµi vµ suy tho¸i ®a d¹ng sinh häc

§Ó tho¶ m·n nhu cÇu cuéc sèng, con ng­êi ®· th­êng xuyªn s¨n b¾n, h¸i l­îm vµ khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn kh¸c. Cïng víi sù gia t¨ng d©n sè nhu cÇu sö dông còng t¨ng theo vµ hä sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn khai th¸c ngµy cµng hiÖn ®¹i, h÷u hiÖu h¬n. Ph­¬ng tiÖn khai th¸c hiÖn ®¹i ®· lµm cho loµi bÞ khai th¸c suy gi¶m vµ tuyÖt chñng nhanh h¬n. ViÖc khai th¸c qu¸ møc cña con ng­êi ­íc tÝnh ®· g©y nguy c¬ tuyÖt chñng cho 1/3 sè loµi ®éng vËt cã x­¬ng sèng.

N»m trong xu thÕ chung cña thÕ giíi, ®a d¹ng sinh häc cña ViÖt Nam còng ®· vµ ®ang bÞ suy tho¸i, ®Æc biÖt sù suy tho¸i nµy diÔn ra víi tèc ®é rÊt nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù suy tho¸i ®a d¹ng sinh häc ViÖt Nam gåm : mÊt n¬i c­ tró, khai th¸c qu¸ møc, du canh vµ x©m lÊn ®Êt cña canh t¸c n«ng nghiÖp, « nhiÔm n­íc, sù xuèng cÊp vïng bê biÓn, hiÖn ®¹i ho¸ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng.

Khai th¸c cñi hiÖn nay vÉn lµ vÊn ®Ò diÔn ra nghiªm träng nhÊt vµ kho¶ng 22 - 23 triÖu tÊn cñi ®­îc khai th¸c hµng n¨m. Tµi nguyªn ®éng vËt rõng còng bÞ khai th¸c qu¸ møc trong suèt mét thêi gian dµi. C¸c loµi ®éng vËt lín nh­ : Bß tãt, Bß rõng, Bß x¸m, Hæ, Nai, Ho½ng…®· bÞ khai th¸c dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¹n kiÖt, kh¶ n¨ng phôc håi sè l­îng lµ rÊt khã kh¨n

C¸c ®éng vËt biÓn còng bÞ ®e do¹ bëi ho¹t ®éng ®¸nh b¾t c¸ vµ khai th¸c san h« ®ang x¶y ra víi c­êng ®é m¹nh.

- Du canh vµ x©m lÊn ®Êt: Ph¸ rõng lµm n­¬ng rÉy lµ tËp qu¸n cña nhiÒu d©n téc ViÖt Nam . RÊt tiÕc lµ s¶n xuÊt trªn n­¬ng rÉy diÔn ra theo lèi du canh. Hä chØ trång trät trªn n­¬ng trong vßng 2 ®Õn 3 n¨m sau ®ã l¹i ph¶i ph¸t rÉy míi vµ mçi lÇn ph¸t rÉy míi lµ thªm mét diÖn tÝch rõng bÞ ph¸. Nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, khi c«ng t¸c qu¶n lý rõng cßn láng lÎo, d©n sè cßn Ýt, ®ång bµo d©n téc chØ ph¸ rõng nguyªn sinh hay rõng giµu ®Ó lµm n­¬ng v× nh÷ng n¬i nµy ®Êt tèt. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do søc Ðp cña sù gia t¨ng d©n sè ®· g©y nªn viÖc thiÕu ®Êt canh t¸c vµ diÔn ra n¹n di d©n tù do diÔn ra m·nh liÖt tõ kho¶ng 1990 trë l¹i ®©y. §iÒu nµy ®· g©y nªn nh÷ng th¶m häa ®èi víi rõng tù nhiªn ViÖt Nam.

- ¤ nhiÔm n­íc: N­íc th¶i c«ng nghiÖp, sö dông thuèc trõ s©u lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµm « nhiÔm c¸c s«ng hå n­íc ngät cña ViÖt Nam . C¸c chÊt th¶i cña c¸c nhµ m¸y ho¸ chÊt cïng n­íc th¶i sinh ho¹t ®· g©y « nhiÔm nÆng c¸c con s«ng. Trªn ®ång ruéng , viÖc l¹m dông c¸c ho¸ chÊt diÖt c«n trïng, chÊt diÖt cá ®· g©y « nhiÔm m«i tr­êng ®ång ruéng

M«i tr­êng biÓn th× bÞ « nhiÔm do giao th«ng vËn t¶i biÓn vµ th¨m dß dÇu khÝ. §©y lµ nh÷ng ho¹t ®éng g©y nhiÒu ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn m«i tr­êng sèng cña c¸c sinh vËt biÓn. Ngoµi hai nguyªn nh©n nµy, vÊn ®Ò l¾ng ®äng bïn ë cöa s«ng, trong c¸c c¶ng vµ ho¹t ®éng n¹o hót bïn còng g©y ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh ®a d¹ng sinh häc biÓn. ViÖc n¹o vÐt ®Ó khai th«ng cöa s«ng, h¶i c¶ng ®· khuÊy ®ôc n­íc vµ trong bïn l¾ng ®äng th­êng cã dÇu vµ nhiÒu chÊt ®éc lÉn vµo nªn g©y nhiÒu tæn thÊt cho c¸c sinh vËt biÓn.

TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn lµ nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn sù suy tho¸i §DSH ë ViÖt Nam. Cuèi cïng, còng nh­ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi nguyªn nh©n cèt yÕu lµ m©u thuÉn gi÷a cung vµ cÇu. Tµi nguyªn thiªn nhiªn th× cã h¹n mµ nhu cÇu sö dông cña con ng­êi ngµy cµng cao cho nªn sù suy tho¸i tµi nguyªn, ®a d¹ng sinh häc lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.

Suy tho¸i §DSH sÏ ®­a ®Õn nh÷ng hËu qu¶ to lín vµ kh«ng l­êng tr­íc ®­îc víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi . Sù biÕn mÊt cña c¸c loµi vµ cña c¸c ®¬n vÞ ph©n loµi kh¸c ®· lµ mét ®iÒu khñng khiÕp, song ®ã ch­a ph¶i lµ tÊt c¶ c©u chuyÖn cÇn bµn. §iÒu nghiªm träng h¬n trong t­¬ng lai dµi l©u ®ã lµ sù rèi lo¹n, ng¾t qu·ng cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ mµ thùc tÕ lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ xuÊt hiÖn loµi míi sÏ ph¶i dùa vµo mét sè l­îng lín c¸c loµi vµ nguån vËt liÖu di truyÒn ®· bÞ gi¶m ®i m¹nh mÏ. Khi ta gäi ®ã lµ sù rèi lo¹n, ng¾t qu·ng lµ ta ®· qu¸ l¹c quan, cßn nÕu râ rµng h¬n cÇn ph¶i t­ëng t­îng thÊy r»ng mét sè qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ sÏ t¹m dõng l¹i hoÆc kÕt thóc.

HËu qu¶ ®èi víi qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ hiÖn nay cã khi cßn nÆng nÒ h¬n. YÕu tè quan träng nhÊt ®ã lµ viÖc mÊt ®i cña c¸c m«i tr­êng sèng quan träng. Chóng ta kh«ng chØ mÊt rõng nhiÖt ®íi, ta cßn ®ang lµm suy gi¶m m¹nh c¸c vïng san h«, c¸c vïng ®Êt ­ít, c¸c cöa s«ng, nh÷ng n¬i cã ®a d¹ng sinh häc ®Æc biÖt. §©y ®· lµ nh÷ng m«i tr­êng v« cïng quan träng cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸. HÇu nh­ tÊt c¶ c¸c nhãm chÝnh cña ®éng vËt cã x­¬ng sèng ®Òu b¾t nguån tõ c¸c vïng cã khÝ hËu Êm, mµ ®Æc biÖt lµ ë vïng rõng nhiÖt ®íi. Thùc vËt lµ c¬ së tµi nguyªn quan träng ®Ó qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ tiÕp tôc, ®Æc biÖt lµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c loµi ®éng vËt tiÕn ho¸, thay thÕ nhau theo h­íng ®i lªn. NÕu c¬ së nµy bÞ suy gi¶m m¹nh, triÓn väng t¸i t¹o vµ ph¸t triÓn cña tiÕn ho¸ sÏ bÞ gi¶m ®i nhiÒu.

Nh­ vËy, do sù suy gi¶m §DSH vµ hËu qu¶ cña nã nªn ta ph¶i l­îng hãa gi¸ trÞ kinh tÕ cña §DSH ®Ó thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o tån nã. Ngoµi nguyªn nh©n nµy , b¶o tån §DSH lµ viÖc lµm khÈn cÊp hiÖn nay v× mÊy lÝ do :

- §DSH cã gi¸ trÞ sö dông

- §DSH cã gi¸ trÞ vÒ mÆt sinh th¸i

- §DSH cã gi¸ trÞ ®¹o ®øc

- §DSH cã gi¸ trÞ thÈm mü

- §DSH cã gi¸ trÞ lùa chän

V. C¸c ph­¬ng ph¸p l­îng ho¸.

5.1. Ph­¬ng ph¸p ®¸p øng liÒu l­îng :Lµ ph­¬ng ph¸p sö dông dùa trªn nguyªn lÝ khi mét yÕu tè gia t¨ng nµo ®ã trong thµnh phÇn m«i tr­êng th× nã lµm biÕn ®æi c¸c yÕu tè kh¸c t­¬ng øng víi sù gia t¨ng hoÆc gi¶m ®i ®ã.

Y=F (X₁,X₂,….,X_n)

X_i :C¸c yÕu tè ph¸t th¶i (thay ®æi) cña m«i tr­êng

Y
: §èi t­îng bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c yÕu tè ph¸t th¶i

NÕu X_i t¨ng 1% th× Y sÏ t¨ng E(Y/X_i) %

5.2. Ph­¬ng ph¸p chi phÝ thay thÕ : Lµ ph­¬ng ph¸p dùa trªn c¬ së nguyªn lÝ ®o l­êng phôc håi l¹i m«i tr­êng mµ trong thùc tÕ yÕu tè bÞ ¶nh h­ëng khã x¸c ®Þnh vµ khã l­îng ho¸ b»ng ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. Tøc lµ ph­¬ng ph¸p nµy xem xÐt c¸c chi phÝ ®Ó thay thÕ hoÆc phôc håi nh÷ng tµi s¶n m«i tr­êng ®· bÞ thiÖt h¹i vµ dïng c¸c chi phÝ nµy ®Ó ®o l­êng lîi Ých cña viÖc phôc håi

F_(TT)= F_(MT)

F_(TT): Chi phÝ thay thÕ ( lîi Ých cña viÖc phôc håi m«i tr­êng)

F_(MT): Chi phÝ kh¾c phôc m«i tr­êng

Trong m«i tr­êng cã nhiÒu nguån tµi nguyªn ®­îc tËp trung trong kh«ng gian, thêi gian cô thÓ. Vµ khi chóng ta khai th¸c ®­a vµo môc ®Ých ho¹t ®éng kinh tÕ th× ch¾c ch¾n chóng ta ph¶i lùa chän gi÷a c¸c nguån tµi nguyªn ®ã nh­ng lùa chän sao cho mang l¹i lîi Ých cao nhÊt kh«ng chØ cho môc tiªu tr­íc m¾t mµ cßn cho l©u dµi. Ph­¬ng ph¸p chi phÝ c¬ héi cho ta ph­¬ng ¸n lùa chän tèt nhÊt trong sè c¸c nguån tµi nguyªn t¹i mét thêi ®iÓm cô thÓ, kh«ng gian cô thÓ mµ chóng ta cho r»ng ph­¬ng ¸n mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt.

Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ®­îc ¸p dông trong bèi c¶nh cã c¸c xung ®ét gi÷a “b¶o tån” vµ “ph¸t triÓn”

OC = F(max)

OC : Chi phÝ c¬ héi

F(max) : Lîi Ých lín nhÊt bÞ bá qua.

TCM lµ chi phÝ ph¶i tèn ®Ó tham quan mét n¬i nµo ®ã vµ chi phÝ nµy sÏ phÇn nµo ph¶n ¸nh ®­îc gi¸ trÞ gi¶i trÝ cña n¬i ®ã. Do ®ã khi tiÕn hµnh ph­¬ng ph¸p nµy chóng ta ph¶i ®ång nhÊt quan ®iÓm : gi¸ trÞ cña m«i tr­êng b»ng nhu cÇu vÒ mÆt gi¶i trÝ.Sau ®ã chóng ta sÏ pháng vÊn kh¸ch du lÞch xem hä tõ ®©u ®Õn vµ sè lÇn hä ®Õn khu vùc nµy hµng n¨m. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ chÊt l­îng m«i tr­êng th«ng qua chi phÝ c¬ héi, chi phÝ ®i l¹i vµ chi phÝ tiªu tèn cho toµn bé sinh ho¹t tiªu dïng cho chuyÕn ®i mµ kh¸ch ph¶i bá ra.

TCM = F(chi phÝ c¬ héi, ®i l¹i, ¨n ë, mua s¾m…)

5.5. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gÝa h­ëng thô (HPM).

Cã mét ®iÒu hiÓn nhiªn r»ng c¸c dÞch vô cña m«i tr­êng cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Æc biÖt cho phóc lîi cña con ng­êi lµ rÊt lín vµ nh÷ng dÞch vô nµy cã thÓ nh×n thÊy nh­ng còng cã thÓ khã nh×n thÊy. KÕt qu¶ lµ nã ®­îc ph¶n ¸nh trong gi¸ c¶ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy ng­êi ta cã ý t­ëng ®¸nh gi¸ chÊt l­îng m«i tr­êng th«ng qua c¸c ¶nh h­ëng cña dÞch vô hç trî ®ã, ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh h­ëng thô cña con ng­êi.

§Ó thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p nµy tr­íc hÕt ph¶i lùa chän nh÷ng lo¹i hµng hãa hoÆc dÞch vô mµ trong ®ã nã thÓ hiÖn râ yÕu tè t¸c ®éng cña nh©n tè m«i tr­êng. Sau ®ã ph¶i tiÕn hµnh “ bãc t¸ch” yÕu tè m«i tr­êng t¸c ®éng tíi gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô ®ã.

F_(HH) = F (X₁,X₂,…X_n) + F_(MT)

F_(HH) : Gi¸ hµng ho¸ thÞ tr­êng

X_i : c¸c yÕu tè( trõ yÕu tè m«i tr­êng) ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ hµng ho¸ thÞ tr­êng.

MT : yÕu tè m«i tr­êng ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ hµng ho¸ thÞ tr­êng

5.6. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ngÉu nhiªn (CVM)

Ph­¬ng ph¸p nµy bá qua viÖc xem xÐt, nghiªn cøu th«ng qua gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng b»ng c¸ch ®iÒu tra trùc tiÕp tõng c¸ nh©n vÒ viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l­îng hµng ho¸ m«i tr­êng vµ trªn c¬ së ®¸nh gi¸ cña c¸ nh©n ®­îc c©n ®èi víi møc ®é cña dÞch vô chÊt l­îng m«i tr­êng mang l¹i ®Ó ng­êi ta x©y dùng mét quy luËt d­íi d¹ng ®­êng cÇu ®· ®­îc nghiªn cøu, xem xÐt trong kinh tÕ.