II. TriÓn väng hµng ho¸ cña ViÖt Nam th©m nhËp vµo thÞ trêng EU 1. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng EU 1.1. Nh÷ng nh©n tè chung 1.1.1. Xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ
Trong xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i, khi tham gia vµo khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, c¸c níc thµnh viªn ph¶i më cöa thÞ trêng, gi¶m dÇn hµng rµo thuÕ quan vµ xo¸ bá hµng rµo phi quan thuÕ ®Ó cho hµng ho¸ ®îc tù do lu chuyÓn gi÷a c¸c níc, thóc ®Èy mËu dÞch quèc tÕ ph¸t triÓn m¹nh.
Xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ víi c¸c mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc sÏ tiÕp tôc diÔn biÕn th«ng qua sù hîp t¸c-c¹nh tranh phøc t¹p gi÷a c¸c ®èi t¸c. Côc diÖn nµy t¹o thuËn lîi cho ta më réng thÞ trêng xuÊt khÈu sang EU n¬i thuÕ suÊt thÊp vµ ®ì bÞ c¸c hµng rµo phi quan thuÕ ng¨n c¶n, ®ång thêi hµng xuÊt khÈu cña ta sÏ ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t trªn thÞ trêng EU, tríc m¾t lµ viÖc Trung Quèc vèn cã søc m¹nh c¹nh tranh cao võa míi ký HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi EU vµ triÓn väng sÏ gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi vµo n¨m 2001, tõ ®ã Trung Quèc sÏ tËn dông ®îc nh÷ng u ®·i cña c¬ chÕ toµn cÇu ho¸ ®em l¹i.
V× vËy cã thÓ nãi r»ng xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam nãi chung vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ trêng EU nãi riªng. Nhng ®ång thêi nã còng ®em l¹i th¸ch thøc rÊt lín cho xuÊt khÈu ViÖt Nam.
1.1.2. Sù ph¸t triÓn cña DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸ - ¢u (ASEM)
DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸-¢u lµ c¬ chÕ ®èi tho¹i vµ hîp t¸c cÊp cao gi÷a Ch©u ¢u vµ Ch©u ¸, víi sù tham dù cña nh÷ng ngêi ®øng ®Çu c¸c Nhµ níc vµ ChÝnh phñ cña 10 níc Ch©u ¸ lµ: Hµn Quèc, Trung Quèc, NhËt B¶n, Th¸i Lan, Philippines, Bruney, Malaysia, Indonesia, Singapore, ViÖt Nam vµ 15 níc thµnh viªn EU. DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸-¢u lÇn thø nhÊt (ASEAM I) ®îc tæ chøc t¹i Bangkok vµo ngµy 1-2/3/1996. DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸-¢u lÇn thø hai (ASEAM II) ®îc tæ chøc t¹i London vµo ngµy 3-4/4/1998. Vµ DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸-¢u lÇn thø ba (ASEAM III) ®îc tæ chøc t¹i Seoul vµo ngµy 20-21/10/2000.
ASEM g¾n kÕt, ph¸t triÓn mèi quan hÖ gi÷a Ch©u ¢u vµ Ch©u ¸. §ã lµ c¬ héi ®Ó hai bªn cñng cè, t¨ng cêng hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ-tµi chÝnh, chÝnh trÞ, v¨n ho¸-x· héi vµ nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu kh¸c.
Trong Héi nghÞ ASEM II vµ ASEM III, c¸c níc EU ®· ®a ra cam kÕt vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t nh»m hç trî c¸c níc §«ng Nam ¸, trong ®ã cã ViÖt Nam. VÒ th¬ng m¹i, c¸c níc EU cam kÕt n©ng møc h¹n ng¹ch cho hµng xuÊt khÈu cña c¸c níc ASEAN vµo EU vµ gi¶m c¸c lo¹i hµng chÞu giíi h¹n vÒ h¹n ng¹ch. VÒ ®Çu t, c¸c níc EU cam kÕt sÏ cã chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp EU ®Èy m¹nh ®Çu t trùc tiÕp vµ t¨ng cêng viÖn trî ODA cho c¸c níc ASEAN. ASEM ra ®êi ®¸nh dÊu mèc lÞch sö quan träng trong tiÕn tr×nh hîp t¸c ¸-¢u. Nã ®ång thêi còng lµ mét c¬ héi to lín cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam th©m nhËp vµo thÞ trêng EU.
1.1.3. Ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn gi÷a ViÖt Nam vµ EU
N¨m 1995, Uû Ban Ch©u ¢u ®· ký mét HiÖp ®Þnh Hîp t¸c víi ViÖt Nam nh»m môc tiªu hç trî ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng th«ng qua viÖc h×nh thµnh mét “®èi tho¹i cã tæ chøc” gi÷a hai bªn. C¸c môc tiªu chÝnh lµ: (1) §¶m b¶o ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng th¬ng m¹i vµ ®Çu t; (2) Hç trî cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng tÇng líp d©n c nghÌo nhÊt; (3) T¨ng cêng hîp t¸c kinh tÕ; (4) Hç trî cho b¶o vÖ m«i trêng vµ qu¶n lý bÒn v÷ng nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn. Sau 5 n¨m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Hîp t¸c ViÖt Nam-EU (1997-2000) ®¹t ®îc kÕt qu¶ sau: EU ®· trë thµnh mét trong nh÷ng ®èi t¸c kinh tÕ quan träng cña ViÖt Nam, lµ b¹n hµng th¬ng m¹i lín thø hai (11% kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam), lµ nhµ ®Çu t lín thø ba (4,38 tû USD vèn ®¨ng ký), vµ còng lµ nhµ tµi trî ODA cho ViÖt Nam lín thø ba (h¬n 2 tû USD). EU tµi trî cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc quan träng trong ®êi sèng x· héi cña ViÖt Nam.
ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, tõng bíc kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña m×nh trªn trêng quèc tÕ. ViÖc ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam -EU sÏ t¹o ra nh÷ng lîi Ých kinh tÕ mµ hai bªn cã thÓ thu ®îc: víi mét nÒn s¶n xuÊt ë tr×nh ®é cao EU rÊt cÇn nh÷ng thÞ trêng giµu tiÒm n¨ng nh ViÖt Nam, ngîc l¹i, ViÖt Nam ®ang tiÕp tôc qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nªn rÊt cÇn sù hîp t¸c vµ hç trî cña EU. Víi thÕ m¹nh vÒ vèn vµ c«ng nghÖ, EU cã thÓ gióp ViÖt Nam khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ vÒ tµi nguyªn vµ lao ®éng. Nhu cÇu cña ViÖt Nam vµ EU bæ sung cho nhau tèt: nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam l¹i lµ nh÷ng mÆt hµng mµ EU cã nhu cÇu nhËp khÈu lín (da giµy, dÖt may, thuû h¶i s¶n…), ngîc l¹i chóng ta ®· vµ ®ang cÇn nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn tiÕn, c«ng nghÖ cao, nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu,v.v... phôc vô cho qu¸ tr×nh CNH-H§H mµ EU cã thÓ ®¸p øng ®îc. ViÖt Nam ®· vµ ®ang nç lùc chñ ®éng héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi ViÖt Nam ®· gia nhËp ASEAN, APEC, hiÖn ®ang trong tiÕn tr×nh xin gia nhËp WTO. Hµng rµo quan thuÕ vµ phi quan thuÕ ®· ®îc lªn kÕ ho¹ch dì bá trong vµi n¨m tíi. §©y chÝnh lµ c¬ së bÒn v÷ng cho qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ EU.
1.2. Nh÷ng nh©n tè ph¸t sinh tõ phÝa Liªn Minh Ch©u ¢u
1.2.1. EU ®ang tiÕn tíi Liªn Minh Kinh TÕ
ThÞ trêng EU ®· ®îc chÝnh thøc h×nh thµnh vµo ngµy 1/1/1993, víi viÖc xãa bá biªn giíi l·nh thæ quèc gia vµ biªn giíi h¶i quan gi÷a c¸c níc thµnh viªn ®Ó cho hµng hãa, søc lao ®éng, dÞch vô vµ vèn ®îc tù do lu th«ng trªn toµn l·nh thæ Liªn Minh. ViÖc h×nh thµnh thÞ trêng EU thèng nhÊt thùc sù lµ mét tiÒm n¨ng rÊt lín cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, lµ c¬ héi tèt ®Ó më réng xuÊt khÈu sang c¸c níc mµ ViÖt Nam cßn Ýt giao lu trong th¬ng m¹i nh Luxambua, Ailen, Hy L¹p, ¸o…v× mét khi s¶n phÈm ViÖt Nam ®îc c¸c níc kh¸c trong khèi biÕt ®Õn th× còng dÔ ®îc nh÷ng níc cßn l¹i biÕt ®Õn vµ chÊp nhËn mµ kh«ng tèn thªm chi phÝ tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o. Tuy vËy khã kh¨n ë ®©y lµ sù ra ®êi cña thÞ trêng chung Ch©u ¢u ®em l¹i thuËn lîi cho tÊt c¶ c¸c níc kh¸c chø kh«ng riªng g× cho ViÖt Nam do vËy ®©y võa lµ c¬ héi võa lµ th¸ch thøc ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.
KÓ tõ khi chÝnh thøc ra ®êi cho ®Õn nay ®ång Euro ®· ®i ®îc nöa chÆng ®Çu cña giai ®o¹n qu¸ ®é, nhng vÉn cha thùc hiÖn ®îc vai trß lµ ®ång tiÒn chung cho c¶ khèi vµ lµ ®ång tiÒn quèc tÕ. §©y lµ mét thêi kú ®Çy biÕn ®éng cña ®ång Euro, lßng tin ®èi víi ®ång tiÒn nµy ®· gi¶m sót nhiÒu, thËm chÝ cßn cã nhiÒu mèi nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng tån t¹i cña nã. B¾t ®Çu lu hµnh ngµy 4/1/1999, tû gi¸ 1 Euro ®æi kho¶ng 1,178 USD, nhng ®Õn ngµy 30/10/2000, ®ång Euro ®· bÞ mÊt gi¸ 30%. Nguyªn nh©n dÉn tíi t×nh tr¹ng nµy lµ do: mÆc dï ®ång Euro ®· ®îc ra ®êi, nhng nhiÒu lóc quyÒn lîi cña tõng níc thµnh viªn vÉn cßn ®îc ®Æt cao h¬n c¶ khèi vµ ®«i lóc cßn ®èi nghÞch nhau. Sù suy yÕu cña ®ång Euro ®· ngµy cµng lµm mÊt niÒm tin cña c¸c nhµ kinh doanh, ®Çu t vµ ngêi tiªu dïng, g©y ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ EU vµ kinh tÕ thÕ giíi. Thùc tÕ nhiÒu ngêi d©n EU vÉn ngÇn ng¹i sö dông ®ång Euro; thanh to¸n th¬ng m¹i, ®Çu t gi÷a EU vµ c¸c níc ngoµi khèi vÉn chñ yÕu sö dông USD. §øng tríc thùc tr¹ng nµy, EU ®ang nç lùc vùc dËy ®ång Euro vµ hoµn thiÖn quy chÕ ho¹t ®éng cña EMU ®Ó EMU ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n. §Õn th¸ng 11-12/2000, ®ång Euro ®ang dÇn lÊy l¹i søc m¹nh cña m×nh.
§ång tiÒn chung EURO ra ®êi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong tÝnh to¸n chi phÝ-lîi nhuËn, rñi ro, thanh to¸n hîp ®ång,... nay ®èi víi mét ®ång tiÒn duy nhÊt cã thÓ chµo hµng ®Õn tÊt c¶ c¸c níc trong khu vùc.
1.2.2. ChiÕn lîc më réng EU
C¸ch ®©y kho¶ng hai n¨m, Ch©u ¢u ®ang trong qu¸ tr×nh hîp nhÊt ho¸, vÊn ®Ò më réng Liªn Minh Ch©u ¢u vÒ phÝa Trung vµ §«ng Nam ¢u dêng nh lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Liªn Minh Ch©u ¢u muèn t¨ng cêng uy thÕ vµ ¶nh hëng trªn thÕ giíi. Bªn c¹nh ®éng c¬ chÝnh trÞ, Liªn Minh Ch©u ¢u còng t×m thÊy nh÷ng lîi Ých kinh tÕ to lín vµ l©u dµi trong tiÕn tr×nh liªn kÕt víi c¸c níc Trung vµ §«ng Nam ¢u. Lîi Ých th¬ng m¹i tù do ®îc chuyÓn qua biªn giíi kh«ng chØ ®em l¹i lîi Ých mét cùc, mµ cßn mang l¹i lîi Ých cho cùc bªn kia. C¸c níc §«ng vµ Trung Nam ¢u lµ nh÷ng thÞ trêng réng lín, míi trçi dËy vµ ®Çy tiÒm n¨ng. Nh÷ng thÞ trêng nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c níc EU xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng cã hµm lîng c«ng nghÖ cao, xuÊt khÈu t b¶n vµ nhËp khÈu lao ®éng gi¸ rÎ,v.v... Thªm vµo ®ã, nh÷ng thÞ trêng Trung vµ §«ng Nam ¢u l¹i ë ngay kÒ cËn c¸c níc EU, ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Þa lý v« cïng thuËn lîi cho qu¸ tr×nh liªn kÕt.
TriÓn väng EU sÏ kÕt n¹p 13 níc Trung vµ §«ng Nam ¢u trong thêi gian tíi. N¨m 1998 EU ®· b¾t ®Çu ®µm ph¸n ®Ó kÕt n¹p ®ît ®Çu lµ s¸u níc (Ba Lan, Hungari, SÐc, Slovakia, Estonia vµ SÝp).
ViÖc më réng EU sang phÝa Trung vµ §«ng Nam ¢u kh«ng c¶n trë viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Liªn Minh v× nh÷ng níc nµy lµ thÞ trêng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m tríc ®©y. Khi nh÷ng níc nµy vµo EU th× kinh tÕ cña hä sÏ ph¸t triÓn nhanh t¹o nhu cÇu thÞ trêng cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta v× hä cha cã mÆt hµng c¹nh tranh víi ta.
1.2.3. Ch¬ng tr×nh më réng hµng ho¸ cña EU
EU ®ang thùc hiÖn ch¬ng tr×nh më réng hµng ho¸, néi dung cña ch¬ng tr×nh lµ ®Èy m¹nh tù do ho¸ th¬ng m¹i th«ng qua viÖc gi¶m dÇn thuÕ quan ®¸nh vµo hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, xo¸ bá chÕ ®é h¹n ng¹ch vµo cuèi n¨m 2004 vµ tiÕn tíi b·i bá GSP mµ EU dµnhcho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. EU ®ang tiÕn dÇn tõng bíc tíi ®Ých cuèi cïng lµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu b»ng 0, chÊm døt thùc hiÖn GSP vµ h¹n ng¹ch.
Víi ch¬ng tr×nh më réng hµng ho¸ cña EU, hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam vµo thÞ trêng nµy sÏ dÇn dÇn kh«ng ®îc hëng u ®·i vÒ thuÕ quan n÷a. Cã thÓ tõ 2005 hµng xuÊt khÈu cña ta vµo EU vÉn ®îc hëng GSP, nhng møc u ®·i sÏ thÊp h¬n nhiÒu so víi hiÖn nay, còng cã thÓ sÏ kh«ng ®îc hëng GSP n÷a. Do vËy, nÕu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó c¶i tiÕn, ®a d¹ng ho¸, n©ng cao chÊt lîng hµng xuÊt khÈu vµ cã chiÕn lîc th©m nhËp thÞ trêng EU mét c¸ch thÊu ®¸o ngay tõ b©y giê th× ®Õn nh÷ng n¨m tíi EU ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh thùc hiÖn “Ch¬ng tr×nh më réng hµng ho¸ cña m×nh”, hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam khã cã thÓ ®øng v÷ng vµ cã c¬ héi x©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ trêng nµy v× lóc ®ã c¹nh tranh sÏ diÔn ra rÊt khèc liÖt. Do vËy, cã thÓ nãi r»ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng EU giai ®o¹n 2000-2010 phô thuéc phÇn nhiÒu vµo chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng, sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh hµng xuÊt khÈu cña ta.
1.3. Nh÷ng nh©n tè ph¸t sinh tõ phÝa ViÖt Nam 1.3.1. Qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp
§Êt níc ta ®ang trong thêi kú ®Èy m¹nh CNH-H§H, trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, tù do ho¸. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra ë nhiÒu lÜnh vùc vµ díi nhiÒu h×nh thøc - Quèc tÕ ho¸ vÒ th¬ng m¹i, vÒ vèn, vÒ s¶n xuÊt, vµ vÒ h×nh thøc díi d¹ng tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. §Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶, bªn c¹nh viÖc nhµ níc hç trî b»ng c¸c chÝnh s¸ch, t¹o ra m«i trêng vÜ m« nhÊt ®Þnh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp, th× cuèi cïng sù thµnh b¹i l¹i lµ tõ chÝnh mçi doanh nghiÖp. §èi víi doanh nghiÖp ph¶i cã chiÕn lîc kinh doanh râ rµng, chuyÓn dÇn tõ viÖc tËp trung vµ nh÷ng lîi thÕ so s¸nh dùa vµo tµi nguyªn vµ chi phÝ lao ®éng thÊp sang lîi thÕ c¹nh tranh vÒ chÊt lîng s¶n phÈm, c«ng nghÖ cao, quy tr×nh s¶n xuÊt ®éc ®¸o. §Æc biÖt, c¸c doanh nghiÖp cÇn nhËn râ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c níc trong khu vùc ®· ®îc n©ng lªn kh¸ nhiÒu sau cuéc khñng ho¶ng. C¸c doanh nghiÖp cÇn cã chiÕn lîc h×nh thµnh nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh dµi h¹n h¬n.
VÒ th¬ng m¹i, bíc vµo thÕ kû XXI th¬ng m¹i ViÖt Nam ph¶i hoµ nhËp ®îc víi th¬ng m¹i thÕ giíi theo nh÷ng xu thÕ sau: (1) N©ng cao tû träng c¸c mÆt hµng hay dÞch vô mang tÝnh trÝ tuÖ lµm thay ®æi c¬ cÊu th¬ng m¹i; (2) Tõng bíc n©ng cao tû träng c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ cao trong th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ quèc tÕ; (3) Tham gia ®Çy ®ñ c¸c tæ chøc th¬ng m¹i khu vùc, cñng cè vÞ trÝ cña m×nh, tiÕn tíi thñ tiªu c¸c lo¹i hµng rµo thuÕ quan vµ phi quan thuÕ; (4) Ph¸t triÓn dÞch vô trong th¬ng m¹i Quèc tÕ ®Ó dÞch vô nµy ph¸t triÓn víi tèc ®é cao h¬n so víi th¬ng m¹i hµng ho¸.
ViÖt Nam ®· chñ tr¬ng thùc hiÖn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu mµ nßng cèt lµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, tõng bíc më réng thÞ trêng, t¨ng cêng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ "Híng vÒ xuÊt khÈu" cã liªn quan mËt thiÕt vµ g¾n bã h÷u c¬ víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ cña ®Êt níc. HiÖn nay, chóng ta ®ang thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, më cöa nÒn kinh tÕ héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Do vËy, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ "Híng vÒ xuÊt khÈu" ë ViÖt Nam lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ "theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu cã sù lùa chän: c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo híng më cöa vµ héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi".
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ “híng vÒ xuÊt khÈu” ®a ra ®Þnh híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu nh sau: ViÖt Nam phÊn ®Êu trong nh÷ng n¨m tíi chñ yÕu xuÊt khÈu thµnh phÈm qua chÕ biÕn, gi¶m bít xuÊt khÈu nguyªn nhiªn liÖu th« vµ c¸c s¶n phÈm s¬ chÕ. Theo ®ã, ®Æc biÖt khuyÕn khÝch xuÊt khÈu thµnh phÈm sö dông 100% nguyªn liÖu néi ®Þa vµ khai th¸c tèi ®a c¸c nguån lùc s½n cã trong níc. H¹n chÕ xuÊt khÈu nguyªn liÖu th«, cha tinh chÕ díi d¹ng xuÊt khÈu tµi nguyªn. TËn dông lîi thÕ so s¸nh vÒ søc lao ®éng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn.
Víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ ®îc c¶i thiÖn vÒ chÊt lîng vµ mÉu m·. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ cung cÊp ra thÞ trêng thÕ giíi mét khèi lîng lín hµng ho¸ vµ t¬ng ®èi æn ®Þnh. C¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ ph¶i c¶i tiÕn s¶n xuÊt, ®Çu t c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó n©ng cao chÊt lîng vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm nh»m ®¸p øng nhu cÇu, thÞ hiÕu rÊt ®a d¹ng vµ phong phó cña thÞ trêng thÕ giíi. Nh vËy, qu¸ tr×nh nµy sÏ gióp cho hµng ViÖt Nam kh¾c phôc ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm vÒ chÊt lîng, mÉu m·, kiÓu d¸ng vµ ®¸p øng ®îc nhu cÇu thÞ hiÕu kh¾t khe cña thÞ trêng EU.
Qu¸ tr×nh ®æi míi cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp nh ®· nªu trªn sÏ lµ tiÒn ®Ò lµm t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng EU.
1.3.2. ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ
HiÖn nay, ViÖt Nam ®· tham gia vµo c¸c DiÔn ®µn Quèc tÕ nh: HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN), DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng (APEC), DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸-¢u (ASEM), vµ ®ang ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO).
TiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam sÏ lµm t¨ng sù c¹nh tranh, cä s¸t gi÷a c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp ASEAN, APEC, ASEM, tõ ®ã t¹o c¬ héi ®Ó c¸c doanh nghiÖp níc ta v¬n lªn vµ t¨ng cêng n¨ng lùc c¹nh tranh quèc tÕ. §ång thêi, nh÷ng lîi thÕ hiÖn cã cña ViÖt Nam do qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ m¹ng l¹i sÏ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp cña ta vµ c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi gia t¨ng m¹nh ®Çu t vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ t¨ng m¹nh vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu lµ kh¸ lín.
1.3.3. HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ViÖt-Mü
ViÖt Nam ®· ký HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi Mü vµo ngµy 14/7/2000 vµ cã gi¸ trÞ hiÖu lùc sau khi ®îc Quèc héi hai níc phª chuÈn. HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü gåm 4 vÊn ®Ò chñ yÕu: th¬ng m¹i hµng ho¸, th¬ng m¹i dÞch vô, së h÷u trÝ tuÖ vµ quan hÖ ®Çu t. HiÖp ®Þnh nµy më ra mét ch¬ng míi trong quan hÖ th¬ng m¹i song ph¬ng vµ tõ nay hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü sÏ ®îc hëng chÕ ®é u ®·i tèi huÖ quèc. H¬n n÷a, HiÖp ®Þnh nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam sím gia nhËp WTO.
Mü lµ thÞ trêng réng lín, cã nhu cÇu rÊt ®a d¹ng vµ phong phó vÒ hµng hãa. ThÞ trêng Mü cã nhu cÇu nhËp khÈu rÊt nhiÒu hµng dÖt may, giµy dÐp, thñy h¶i s¶n, ®å gç,vv... lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. HÞÖn nay, thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam lµ ASEAN, EU vµ NhËt B¶n.
Theo HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ViÖt-Mü, thuÕ suÊt ®¸nh vµo hµng hãa cña ViÖt Nam nhËp khÈu vµo thÞ trêng Mü sÏ gi¶m rÊt ®¸ng kÓ, tõ møc 40% hiÖn nay xuèng cßn 3%. HiÖp ®Þnh nÕu ®îc quèc héi hai níc th«ng qua, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo Mü sÏ t¨ng nhiÒu lÇn so víi hiÖn nay. Bªn c¹nh ®ã, hiÖp ®Þnh nµy còng t¹o c¬ héi cho viÖc thu hót ®Çu t níc ngoµi, v× c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, mµ tríc hÕt lµ c¸c nhµ ®Çu t trong khu vùc, hä nh×n nhËn ViÖt Nam khi ®ã sÏ lµ cÇu nèi ®Ó tõ ®ã hµng ho¸ cña hä cã thÓ ®i vµo thÞ trêng Mü vµ c¸c thÞ trêng kh¸c thuËn lîi.
Nh vËy, khi HiÖp ®Þnh nµy ®îc th«ng qua, nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ chÜa mòi nhän sang thÞ trêng Mü. ViÖc tËp trung lùc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang EU bÞ ph©n t¸n, lùc bÞ chia sÎ nªn cã ¶nh hëng Ýt nhiÒu ®Õn xuÊt khÈu sang EU.
2. §¸nh gi¸ triÓn väng ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng EU.
§Õn cuèi n¨m 2004, EU sÏ chÊm døt thùc hiÖn giai ®o¹n 2 cña ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) vµ xo¸ bá h¹n ng¹ch ®èi víi hµng dÖt may cña c¸c níc lµ thµnh viªn WTO, cßn ®èi víi nh÷ng níc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn WTO nh ViÖt Nam th× cha cã chÝnh s¸ch cô thÓ. Cho ®Õn nay, EU ®ang tiÕn dÇn tõng bíc gi¶m thuÕ quan vµ gi¶m u ®·i GSP. Tíi mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, hµng xuÊt khÈu cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn khi x©m nhËp vµo thÞ trêng EU sÏ kh«ng ®îc hëng GSP n÷a vµ ph¶i c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi hµng cña c¸c níc ph¸t triÓn, chÞu cïng mét møc thuÕ nh hµng cña nh÷ng níc nµy vµ kh«ng ®îc hëng c¸c u ®·i kh¸c. Nh vËy, giai ®o¹n tíi sÏ rÊt khã kh¨n vµ nhiÒu th¸ch thøc ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ta khi x©m nhËp vµ tån t¹i trªn thÞ trêng EU. §©y thùc sù lµ mét giai ®o¹n thö th¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam, nÕu vît qua ®îc giai ®o¹n nµy th× triÓn väng ph¸t triÓn sÏ rÊt kh¶ quan.
2000 - 2004, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng EU ®îc hëng chÕ ®é u ®·i thuÕ quan (GSP) cña EU vµ chØ riªng hµng dÖt may bÞ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. HiÖn nay, mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU nh giµy dÐp, dÖt may vµ thñy h¶i s¶n ®ang cã u thÕ h¬n so víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña c¸c níc ASEAN kh¸c cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao h¬n ViÖt Nam nh Th¸i Lan, Indonesia,v.v... v× nh÷ng mÆt hµng cña hä ®· bÞ lo¹i khái danh s¸ch ®îc hëng GSP. ThÕ nhng nguy c¬ ®e do¹ ®èi víi hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam trªn thÞ trêng EU lóc nµy lµ cùc kú lín bëi søc Ðp c¹nh tranh tõ phi¸ Trung Quèc vµ sù quay trë l¹i cña c¸c níc ASEAN sau thêi kú khñng ho¶ng. Tuy cã lîi thÕ vÒ thuÕ quan ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo EU, nhng chóng ta l¹i ®ang ë vµo t×nh tr¹ng kh«ng mÊy thuËn lîi trong c¹nh tranh.
Sau n¨m 2004, theo ch¬ng tr×nh më réng hµng ho¸ cña EU chÕ ®é h¹n ng¹ch sÏ bÞ b·i bá, thuÕ quan ®¸nh vµo hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu sÏ gi¶m m¹nh vµ tiÕn tíi xo¸ bá GSP, khi ®ã hµng ho¸ cña ViÖt Nam th©m nhËp vµo thÞ trêng EU sÏ gÆp khã kh¨n h¬n rÊt nhiÒu. NÕu nh c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh th× thÊt b¹i trong viÖc xuÊt khÈu vÇo thÞ trêng nµy lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Cã thÓ trong giai ®o¹n nµy khi ViÖt Nam gia nhËp WTO th× hµng ho¸ xuÊt khÈu cña TA sÏ cã ®îc mét sè thuËn lîi h¬n khi th©m nhËp vµo EU.
EU lµ thÞ trêng lín, søc tiªu thô æn ®Þnh, l¹i høa hÑn cã nh÷ng khëi s¾c vÒ kinh tÕ trong t¬ng lai (nÕu Liªn Minh TiÒn TÖ thµnh c«ng) nªn viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo EU ®ang lµ mét trong nh÷ng träng ®iÓm cña chÝnh s¸ch thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña ChÝnh phñ, c¸c ngµnh chñ ®¹o nh da giµy, dÖt may vµ thñy s¶n ®ang cã nh÷ng ch¬ng tr×nh cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ t¨ng cêng xuÊt khÈu sang EU. Cßn c¸c doanh nghiÖp lµ nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña xuÊt khÈu còng ®ang nç lùc v¬n lªn ®Ó th©m nhËp vµ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng EU (c¶i tiÕn s¶n xuÊt: ®Èy m¹nh viÖc ¸p dông tiªu chuÈn HACCP, ISO 9000, ISO 14000 ®Ó n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh thùc phÈm vµ m«i trêng; ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng;v.v...). Giai ®o¹n tíi tuy kh«ng mÊy thuËn lîi, nhng víi nh÷ng cè g¾ng cña ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU sÏ vÉn trªn ®µ ph¸t triÓn, quy m« bu«n b¸n kh«ng ngõng gia t¨ng c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU sÏ chuyÓn biÕn theo híng tÝch cùc: t¨ng nhanh tû träng hµng chÕ biÕn lªn (cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chÕ biÕn s©u vµ tinh) vµ gi¶m m¹nh hµng nguyªn liÖu th« xuèng. Trong nhãm hµng c«ng nghÖ phÈm, sÏ gi¶m m¹nh tû lÖ hµng gia c«ng vµ t¨ng tû lÖ xuÊt khÈu trùc tiÕp (mua nguyªn liÖu cña níc ngoµi vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu), vµ t¨ng tû lÖ s¶n phÈm s¶n xuÊt b»ng nguyªn liÖu néi ®Þa.
* §èi víi nhãm hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng: giµy dÐp, dÖt may vµ n«ng s¶n, kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ t¨ng trëng chËm l¹i. Riªng thñy h¶i s¶n sÏ cã tèc ®é t¨ng trëng kim ng¹ch cao h¬n so víi thêi kú 1995-1999 v× mÆt hµng nµy ®ang cã c¬ héi thuËn lîi ®Ó x©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ trêng EU (Th¸ng 6/2000 EU ®· c«ng nhËn 40 doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy h¶i s¶n cña ta ®¹t tiªu chuÈn chÊt lîng vµ vÖ sinh. Trong nhãm hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu sang EU, h¹t ®iÒu sÏ cã tèc ®é t¨ng trëng cao v× vïng nguyªn liÖu ®ang ®îc ph¸t triÓn m¹nh; cßn chÌ, cµ phª vµ mét sè mÆt hµng kh¸c sÏ t¨ng trëng chËm h¬n so víi nh÷ng n¨m tríc. Hai mÆt hµng giµy dÐp vµ dÖt may sÏ cã tû lÖ xuÊt khÈu trùc tiÕp t¨ng lªn vµ tû lÖ néi ®Þa ho¸ cña s¶n phÈm t¨ng nhanh.
* §èi víi nhãm hµng xuÊt khÈu ®ang ®îc ngêi tiªu dïng EU a chuéng, nh: hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç gia dông, s¶n phÈm nhùa gia dông, thùc phÈm chÕ biÕn, vµ hµng ®iÖn tö-tin häc sÏ cã tèc ®é t¨ng trëng kim ng¹ch xuÊt khÈu cao h¬n nhiÒu so víi nh÷ng n¨m võa qua v× nhu cÇu cña thÞ trêng EU ®èi víi nhãm hµng nµy lµ rÊt lín. §Æc biÖt lµ mÆt hµng ®iÖn tö, thùc phÈm chÕ biÕn vµ ®å gç gia dông, kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ t¨ng trëng m¹nh. Cßn ®èi víi mét sè mÆt hµng míi ph¸t triÓn (nh÷ng mÆt hµng chÕ biÕn s©u vµ tinh) th× kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ t¨ng rÊt nhanh. S¾p tíi ViÖt Nam cßn cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu phÇn mÒm tin häc vµo EU. §©y cã thÓ sÏ lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng míi ph¸t triÓn trong thêi kú nµy. HiÖn nay, §øc, Ph¸p, BØ, Hµ Lan vµ mét sè níc kh¸c trong EU ®ang b¸o ®éng thiÕu kü s tin häc vµ c¸c s¶n phÈm tin häc, b¾t ®Çu khuyÕn khÝch nhËp khÈu lao ®éng vµ s¶n phÈm tin häc tõ níc ngoµi.
Víi c¬ cÊu kinh tÕ bæ sung cho nhau, m«i trêng quèc tÕ thuËn lîi, xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ nç lùc cña ViÖt Nam, ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ta vµo thÞ trêng EU sÏ cã bíc chuyÓn biÕn vît bËc vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû míi. Quy m« xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng nµy sÏ ®îc më réng t¬ng xøng víi tiÒm lùc kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ nhu cÇu nhËp khÈu cña EU.
3.Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam tríc c¸c ®èi thñ tiÒm tµng
Trong xu híng tù do ho¸ toµn cÇu th× kh«ng chØ mçi níc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®îc hµng ho¸ mµ cã thÓ xuÊt khÈu hµng ho¸ ®ã ®îc trªn thÞ trêng quèc tÕ, mµ ph¶i phô thuéc vµo nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi vµ ®Ó ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®èi víi mÆt hµng nµy th× kh«ng chØ cã hµng ho¸ cña mét níc mµ rÊt nhiÒu níc còng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra nã vµ mong muèn ®¸p øng nhu cÇu, mçi nhµ s¶n xuÊt ®Òu cè g¾ng hoµn thiÖn tèi ®a s¶n phÈm cña m×nh ®Ó chµo mêi. ChÝnh v× vËy, trong xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i th× mçi nhµ s¶n xuÊt, mçi quèc gia ph¶i c¹nh tranh víi c¸c nhµ s¶n xuÊt, quèc gia kh¸c ®Ó tiªu thô ®îc s¶n phÈm cña m×nh. Héi nhËp KTQT, hµng ho¸ cña ViÖt Nam còng sÏ ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng ho¸ cña nhiÒu quèc gia. §iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp XK ViÖt Nam ph¶i lêng tríc ®îc ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é c¹nh tranh ®Ó tËn dông, ph¸t huy hÕt u thÕ cña m×nh giµnh th¾ng lîi tríc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. HiÖn nay cã thÓ nãi hai nÒn kinh tÕ cã tÝnh c¹nh tranh nhÊt ®èi víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ ®ã chÝnh lµ ASEAN vµ Trung Quèc.
3.1. §èi víi c¸c níc ASEAN
Cã nhiÒu ®¸nh gi¸ r»ng hîp t¸c ASEAN mang tÝnh c¹nh tranh nhiÒu h¬n lµ bæ trî nguån lùc gi÷a c¸c níc thµnh viªn ®Ó cïng ph¸t triÓn. XuÊt phh¸t tõ thùc tÕ lµ ViÖt Nam cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp h¬n c¸c thµnh viªn chñ chèt cña ASEAN (nh Singapore, Th¸i Lan, Malaysia, Indonesia vµ Philipnes) nªn søc c¹nh tranh cña hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ta ®Òu thÊp h¬n so víi c¸c níc nµy. C¬ cÊu s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ lîi thÕ c¹nh tranh cña ta víi c¸c níc nµy cã nhiÒu nÐt t¬ng ®ång, trong khi ®ã hä ®· cã tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ cao h¬n ViÖt Nam; quy m« xuÊt khÈu cña hä còng lín h¬n ta rÊt nhiÒu. Cô thÓ lµ nÕu xÐt c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi c¸c níc nµy th× cã rÊt nhiÒu mÆt hµng cïng s¶n xuÊt cã thÓ c¹nh tranh nhau trªn thÞ trêng ngoµi ASEAN nh c¸c lo¹i n«ng s¶n, ph©n bãn, « t«, xe ®¹p, m¸y mãc thiÕt bÞ gia dông, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ th«ng dông (ti vi, hµng ®iÖn tö, ®å ch¬i trÎ em, mü phÈm, xi m¨ng,…)…§iÒu nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc lín ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ta ra thÞ trêng ngoµi ASEAN khi mµ gi¸ thµnh vµ chÊt lîng nh÷ng mÆt hµng nµy cña hä c¹nh tranh h¬n rÊt nhiÒu. §Æc biÖt ®¸ng lo ng¹i lµ c¸c ngµnh cã hµm lîng vèn vµ kü thuËt cao, bëi v× chªnh lÖch tr×nh ®é hiÖn t¹i lµ rÊt râ rÖt. C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh cña c¸c níc ASEAN còng lµ thÞ trêng ®Ých cña ViÖt Nam, nh thÞ trêng EU, v× vËy viÖc c¹nh tranh víi nh÷ng hµng ho¸ cña ASEAN t¹i thÞ trêng nµy trong t¬ng lai lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi ta. EU lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng nhËp khÈu lín nhÊt cña c¸c níc ASEAN chñ chèt. Hä nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm dÇu, cao su, dÖt may vµ c¸c s¶n phÈm cã hµm lîng lao ®éng cao kh¸c tõ ASEAN. Trong ®ã Th¸i Lan vµ Indonesia cã tû lÖ xuÊt khÈu hµng cã hµm lîng lao ®éng cao nh dÖt may vµ da giÇy rÊt cao. MÆt kh¸c thÞ trêng EU còng l¹i nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao tõ c¸c níc ASEAN. Trong thËp kû gÇn ®©y, c¸c níc ASEAN ®· chuyÓn tõ viÖc xuÊt khÈu nguyªn liÖu th« vµ s¶n phÈm cã hµm lîng lao ®éng cao sang xuÊt nh÷ng mÆt hµng chÕ t¹o cã hµm lîng vèn cao vµ gi¸ trÞ gia t¨ng lín nh linh kiÖn ®iÖn tö, phÇn mÒm vi tÝnh…trong khi ®ã c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam míi chØ tËp trung trong lÜnh vùc sö dông nhiÒu lao ®éng ®Ó gia c«ng, l¾p r¸p nh dÖt may, da giµy, ®iÖn tö, tin häc, « t«, xe m¸y…ChÝnh v× vËy, c¹nh tranh xuÊt khÈu cña hµng ho¸ ViÖt Nam víi c¸c níc ASEAN kh¸c lµ mét khã kh¨n to lín, mµ ngay tõ b©y giê chóng ta ph¶i t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam tríc c¸c ®èi thñ cïng khu vùc nµy. Gi¶i ph¸p cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ë ®©y cã thÓ lµ t×m ra c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu hîp lý, cã lîi thÕ so s¸nh h¬n, t¨ng cêng c¶i tiÕn n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh, liªn tôc c¶i tiÕn, s¸ng t¹o ra nh÷ng mÉu m· cho s¶n phÈm hÊp dÉn ngêi tiªu dïng, lu«n coi chÊt lîng lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu…
3.2.§èi víi Trung Quèc-¶nh hëng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO víi viÖc xuÊt khÈu cña hµng ho¸ ViÖt Nam
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y hµng Trung Quèc vµ ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ trêng EU ®Òu ®îc hëng GSP vµ riªng hµng dÖt may bÞ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, nhng h¹n ng¹ch dµnh cho Trung Quèc lín gÊp nhiÒu lÇn so víi ViÖt Nam. KÓ tõ 9/5/2000, EU ký HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i song ph¬ng víi Trung Quèc, hµng Trung Quèc vµo thÞ trêng nµy ®îc hëng nhiÒu u ®·i h¬n lµ do EU gi¶m thuÕ tõ 8%-10% cho kho¶ng 100 mÆt hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc. T¹i thêi ®iÓm nµy, hµng Trung Quèc kh«ng nh÷ng ®îc hëng u ®·i h¬n hµng cña ta vÒ thuÕ mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh m¹nh h¬n (hµng ®a d¹ng vµ phong phó vÒ chñng lo¹i, chÊt lîng tèt, gi¸ l¹i rÎ, nguån cung cÊp lín vµ rÊt æn ®Þnh, ®¸p øng tèt nhu cÇu cña thÞ trêng EU). Do vËy, hµng cña hä ®· chiÕm thÞ phÇn lín trªn thÞ trêng nµy vµ lµ ®èi thñ c¹nh tranh “®¸ng gêm nhÊt” cña hµng ViÖt Nam. NÕu trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO, hµng Trung Quèc vµo EU sÏ ®îc hëng u ®·i nhiÒu h¬n so víi hµng ViÖt Nam v× rÊt nhiÒu mÆt hµng kh«ng thuéc danh môc ®îc hëng GSP mµ møc thuÕ do EU Ên ®Þnh tuú thuéc vµo tho¶ thuËn song ph¬ng vµ ®a ph¬ng trong khu«n khæ WTO, hay nãi c¸ch kh¸c h¹n chÕ cña EU ®èi víi hµng Trung Quèc sÏ gi¶m ®i rÊt nhiÒu.
VÊn ®Ò lín ®Æt ra lµ søc Ðp c¹nh tranh cña hµng hãa Trung Quèc vèn ®· cã u thÕ h¬n h¼n ViÖt Nam t¹i c¸c thÞ trêng Mü, EU, NhËt B¶n, Canada,v.v... Nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña ViÖt Nam còng lµ hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña Trung Quèc (dÖt may, giµy dÐp, thñy s¶n,v.v...). Nh÷ng mÆt hµng nµy cña Trung Quèc ®· vµo c¸c thÞ trêng trªn tõ rÊt l©u so víi ta, gi¸ l¹i h¹, khi Trung Quèc vµo WTO mét sè hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan cã thÓ ®îc dì bá, do vËy gi¸ l¹i cµng h¹, lµm cho thÞ trêng hµng cña ta cã thÓ dÇn bÞ thu hÑp. Khi Trung Quèc æn ®Þnh thÞ trêng xuÊt khÈu cµng kÝch thÝch s¶n xuÊt víi sè lîng lín, gi¸ cµng h¹ nªn cã thÓ ®e do¹ c¶ nh÷ng thÞ trêng kh¸c cña ta nh SNG, §«ng ¢u,v.v..
ChÝnh v× vËy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i hiÓu biÕt vÒ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nµy, võa häc hái kinh nghiÖm x©m nhËp thÞ trêng cña hä ®ång htêi rót ra nh÷ng bµi häc cho chÝnh m×nh trong qu¸ tr×nh héi nhËp.
Ch¬ng iv
Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó hµng ho¸
cña ViÖt Nam th©m nhËp vµo thÞ trêng EU
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |