Lêi nãi ®Çu
tải về 1.24 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- 2.3. T×nh h×nh xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu
- 2.3.4. Hµng thuû h¶i s¶n
- 2.3.5. S¶n phÈm gç gia dông
- 2.3.6. S¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ
- 2.4. T¸c ®éng cña nhËp khÈu, ®Çu t trùc tiÕp vµ ODA cña EU tíi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ trêng EU
- 2.4.2. §Çu t trùc tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp EU vµo ViÖt Nam
- 2.4.3. ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña EU dµnh cho ViÖt Nam
- 2.5. §¸nh gi¸ tæng qu¸t thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang EU giai ®o¹n tõ n¨m 1990 ®Õn nay
2.2. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈuC¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang EU lµ giµy dÐp, hµng dÖt may, cµ phª, s¶n phÈm b»ng da thuéc, ®å gç gia dông, ®å ch¬i trÎ em vµ c¸c dông cô thÓ thao, ®å gèm sø, m¸y mãc thiÕt bÞ ®iÖn vµ thñy h¶i s¶n. 9 mÆt hµng nµy thêng chiÕm kho¶ng 75% kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU. Nhng tõ n¨m 1996 ®Õn nay trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ®· xuÊt hiÖn c¸c mÆt hµng: ®å ch¬i trÎ em, ®å thÓ thao, ®å gç gia dông vµ c¸c s¶n phÈm gèm. Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy kh«ng ngõng t¨ng lªn (xem b¶ng 11). B¶ng 11 C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam sang EU §¬n vÞ: triÖu USD
Nguån: Sè liÖu thèng kª cña Ph¸i ®oµn EC t¹i Hµ néi Qua sè liÖu ë b¶ng trªn ta thÊy r»ng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chÝnh cña ViÖt Nam sang EU t¨ng nhanh, ®Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn mÆt hµng m¸y mãc, thiÕt bÞ ®iÖn vµ phô tïng t¨ng 110%/n¨m; tiÕp ®Õn lµ c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o thuéc nhiÒu chñng lo¹i t¨ng 60,78%/n¨m; nhùa vµ c¸c s¶n phÈm nhùa t¨ng 49,22%; c¸c s¶n phÈm dÖt may s½n kh¸c t¨ng 32,13%/n¨m; giµy dÐp, ghÖt vµ c¸c s¶n phÈm t¬ng tù, c¸c bé phËn cña c¸c s¶n phÈm trªn t¨ng 28,46%/n¨m; c¸, cua, mùc vµ c¸c lo¹i thuû s¶n kh¸c t¨ng 27,22%/n¨m; ®å gèm sø t¨ng 22,64%/n¨m; v.v... . Hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU trong thêi gian gÇn ®©y cã mét vµi thay ®æi: xuÊt hiÖn mÆt hµng chÕ biÕn s©u (hµng ®iÖn tö, ®iÖn m¸y). Tû lÖ hµng chÕ biÕn s©u ngµy cµng t¨ng, ®Æc biÖt c¸c mÆt hµng ®iÖn tö míi xuÊt hiÖn vµi n¨m gÇn ®©y nhng ®Õn n¨m 1999 ®· ®¹t kim ng¹ch khÝch lÖ (kho¶ng 60 triÖu USD). Tû träng hµng xuÊt khÈu qua chÕ biÕn t¨ng lªn chiÕm kho¶ng 70% kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU vµ tû träng hµng nguyªn liÖu th« gi¶m xuèng 30%, tuy nhiªn cho tíi nay ViÖt Nam vÉn cha cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chÕ biÕn s©u vµ tinh. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU: hµng chÕ t¹o chiÕm 65,5%, thùc phÈm 19,7%, nguyªn liÖu th« 7,8%, nhiªn liÖu kho¸ng s¶n 2,9%. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng nµy ph¶i kÓ ®Õn giµy dÐp vµ c¸c nguyªn phô liÖu chiÕm 38,6% kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU; hµng dÖt may chiÕm 21,3%; cµ phª, chÌ vµ gia vÞ chiÕm 10,7%; c¸c s¶n phÈm b»ng da thuéc, bé ®å yªn c¬ng chiÕm 6,3%; c¸c s¶n phÈm gç chiÕm 3,7%; ®å ch¬i, dông cô gi¶i trÝ vµ thÓ dôc thÓ thao, phô tïng vµ c¸c bé phËn phô trî chiÕm 2,1%; ®å gèm sø chiÕm 2,0%; m¸y mãc thiÕt bÞ ®iÖn chiÕm 1,1% vµ mét sè mÆt hµng kh¸c cã gi¸ trÞ nhá. Hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU chñ yÕu lµ s¶n phÈm cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ sö dông nhiÒu lao ®éng, hoÆc lµ hµng cã møc ®é gia c«ng chÕ biÕn thÊp, nguyªn nhiªn liÖu vµ n«ng s¶n. 2.3. T×nh h×nh xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu2.3.1. Giµy dÐpGiµy dÐp ViÖt Nam tríc kia xuÊt khÈu vµo EU ph¶i chÞu sù gi¸m s¸t (ph¶i xin phÐp tríc khi nhËp khÈu), nhng sau khi ký HiÖp ®Þnh Hîp t¸c (17/7/1995) nhãm hµng nµy ®îc nhËp khÈu tù do vµo EU. ChÝnh v× vËy, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nhanh, n¨m 1995 ®¹t 481,3 triÖu USD, n¨m 1996 ®¹t 664,6 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 1.032,3 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 1.043,1 triÖu USD, ®Õn n¨m 1999 lªn tíi 1.310,5 triÖu USD. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n mÆt hµng nµy ®¹t gÇn 10%/n¨m. Theo sè liÖu cña H¶i quan ViÖt Nam, tû träng xuÊt khÈu giµy dÐp cña ViÖt Nam vµo EU trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp vµ s¶n phÈm da cña ViÖt Nam xÊp xØ 50%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy n¨m 1999 t¨ng h¬n 30 lÇn so víi n¨m 1992; giai ®o¹n 1993-1999, kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp t¨ng b×nh qu©n 30-40%/n¨m. ViÖt Nam lµ mét trong n¨m níc cã sè lîng giµy dÐp tiªu thô nhiÒu nhÊt ë EU do gi¸ rÎ, chÊt lîng vµ mÉu m· chÊp nhËn ®îc víi lo¹i s¶n phÈm chñ yÕu lµ giµy thÓ thao. N¨m 1996, ViÖt Nam ®øng thø 3 (sau Trung Quèc vµ Indonesia) trong sè c¸c níc xuÊt khÈu giµy dÐp nhiÒu nhÊt vµo EU (theo EU), víi sè lîng 92,8 triÖu ®«i; n¨m: 1997: 120 triÖu ®«i; n¨m 1998 lªn tíi 156 triÖu ®«i. VÒ giµy v¶i, níc ta ®øng thø 2 (sau Trung Quèc). NÕu c¨n cø theo sè liÖu cña Tæng C«ng Ty Da Giµy th× n¨m 1998 ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu vµo EU kho¶ng 180 triÖu ®«i, chiÕm 21,5% tæng khèi lîng giµy dÐp nhËp khÈu vµo EU. Theo qui ®Þnh cña EU, khi s¶n phÈm cña mét níc ®¹t 25% tæng møc nhËp khÈu hµng n¨m cña hä th× s¶n phÈm ®ã cña níc ®ã sÏ kh«ng ®îc hëng c¸c u ®·i vÒ thuÕ nhËp khÈu n÷a. Lîng giµy dÐp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU trong hai n¨m 1995-1996 t¨ng rÊt nhanh, vît c¶ hµng dÖt may. EU ®· tiÕn hµnh xem xÐt kh¶ n¨ng h¹n chÕ nhËp khÈu mÆt hµng nµy v× nghi ngê cã mét lîng lín giµy dÐp xuÊt khÈu cu¶ ta cã xuÊt xø tõ níc kh¸c, sau khi phèi hîp x¸c minh gi÷a TA vµ EU ®· ph¸t hiÖn nhiÒu trêng hîp c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi ®· lµm gi¶ xu¸at xø ViÖt Nam ®Ó ®îc hëng GSP mµ EU dµnh cho ViÖt Nam ®Ó xuÊt khÈu vµo EU. §Ó tr¸nh hiÖn tîng ®ã, hai bªn ®· chÝnh thøc ký biªn b¶n ghi nhí vµo th¸ng 10/2000 vÒ chèng gian lËn trong bu«n b¸n giµy dÐp cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam. Theo ®ã, Bé Th¬ng m¹i ViÖt Nam cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt khÈu vµ giÊy chøng nhËn xuÊt xø. C¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña EU sÏ cÊp tù ®éng giÊy chøng nhËn nhËp khÈu ®Ó th«ng quan hµng ho¸ ngay khi xuÊt tr×nh b¶n gèc giÊy chøng nhËn xuÊt khÈu do Bé Th¬ng m¹i ViÖt Nam cÊp. ThÞ trêng xuÊt khÈu giµy dÐp lín nhÊt cña ViÖt Nam trong Liªn Minh lµ §øc (25,3%), tiÕp ®Õn lµ Anh (21,0%), Ph¸p (14,3%), BØ (12,3%), Italia (8,1%), Hµ Lan (7,9%), T©y Ban Nha (4,6%), Thôy §iÓn (2,2%), §an M¹ch (1,3%), Hy L¹p (0,8%), ¸o (0,8%), PhÇn Lan (0,8%), Ai Len (0,6%), Bå §µo Nha (0,2%) vµ Lóc X¨m Bua (0,1%). Tuy kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp cña ViÖt Nam sang EU t¨ng nhanh, nhng chóng ta chñ yÕu xuÊt khÈu theo h×nh thøc gia c«ng (chiÕm trªn 70% kim ng¹ch) nªn hiÖu qu¶ thùc tÕ rÊt nhá (25%-30% tæng doanh thu xuÊt khÈu). Nguyªn nh©n dÉn tíi t×nh tr¹ng nµy lµ do: (1) Ngµnh giµy kh«ng nhËn ®îc sù hç trî cña ngµnh da vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu; (2) c¸c doanh nghiÖp kh«ng n¾m b¾t ®îc nhu cÇu mÉu m· giµy dÐp lµ do kh©u tiÕp cËn thÞ trêng yÕu kh«ng quan hÖ trùc tiÕp ®îc víi c¸c nhµ nhËp khÈu EU v× phô thuéc vµo ngêi trung gian; (3) Thêi gian qua c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu lµm gia c«ng cho níc ngoµi nªn kh«ng c¬ së nµo quan t©m ®Õn viÖc ®a d¹ng ho¸, n©ng cao chÊt lîng vµ c¶i tiÕn mÉu m· s¶n phÈm xuÊt khÈu, do ®ã mµ chÊt lîng s¶n phÈm giµy dÐp cha cao vµ mÉu m· cßn ®¬n ®iÖu.
2.3.2. Hµng dÖt mayEU lµ thÞ trêng xuÊt khÈu hµng dÖt may theo h¹n ng¹ch lín nhÊt cña ViÖt Nam. Tõ n¨m 1980, chóng ta ®· xuÊt khÈu hµng dÖt may sang mét sè níc thµnh viªn EU nh §øc, Ph¸p, Anh,v.v... XuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam sang EU ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh kÓ tõ khi cã HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may. Sau khi HiÖp ®Þnh nµy ®îc ký ngµy 15/12/1992 vµ cã hiÖu lùc vµo n¨m 1993, tõ chç hÇu nh bÞ cÊm vËn, nhãm hµng nµy cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU ®Õn n¨m 1999 ®· ®¹t gÇn 700 triÖu. HiÖn nay, xuÊt khÈu hµng dÖt may sang thÞ trêng nµy chiÕm 34%-38% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may hµng n¨m cña ViÖt Nam. HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may tõ khi ®îc thùc hiÖn cho ®Õn nay ®· 2 lÇn ®îc gia h¹n vµ ®iÒu chØnh t¨ng h¹n ng¹ch. Theo HiÖp ®Þnh nµy, hµng n¨m ViÖt Nam ®îc xuÊt khÈu hµng dÖt may vµo thÞ trêng EU víi lîng hµng 21.938 tÊn - 23.000 tÊn. Th¸ng 3/2000, ViÖt Nam ®· ®µm ph¸n víi EU thay ®æi thêi h¹n ®iÒu chØnh HiÖp ®Þnh dÖt may ®Õn hÕt n¨m 2002 thay v× n¨m 2000. §ång thêi t¨ng h¹n ng¹ch hµng dÖt may 16 nhãm hµng cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU, t¨ng tõ 30%-116%; sè nhãm hµng chÞu sù qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch gi¶m tõ 106 xuèng 29, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gia t¨ng xuÊt khÈu vµo thÞ trêng EU. Cïng víi nh÷ng u ®·i ngµy cµng nhiÒu cña phÝa EU dµnh cho ViÖt Nam trong HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may söa ®æi, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may vµo EU t¨ng nhanh, n¨m 1993 ®¹t 259 triÖu USD, n¨m 1995 ®¹t 350 triÖu USD, n¨m 1996 ®¹t 420 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 450 triÖu USD vµ n¨m 1998 lªn tíi 650 triÖu USD (theo sè liÖu thèng kª cña ViÖt Nam). ThÞ trêng EU chiÕm tû träng 46,7% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam n¨m 1995, n¨m 1998 con sè nµy lµ 48,1%. Cßn theo sè liÖu thèng kª cña EU, n¨m 1996 ®¹t 405,8 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 466,1 triÖu USD, n¨m 1998 lªn ®Õn 578,7 triÖu USD. Tû träng c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam trong Liªn Minh lµ §øc (46,9%), Ph¸p (10,8%), Hµ Lan (10,3%), Anh (9,4%), BØ (6,1%), T©y Ban Nha (5,1%), Italia (4,4%), §an M¹ch (2,0%), Thôy §iÓn (1,9%), ¸o (1,5%), PhÇn Lan (0,6%), Ai Len (0,4%), Lóc X¨m Bua (0,3%), Hy L¹p (0,2%) vµ Bå §µo Nha (0,1%). Sau 5 n¨m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh hµng dÖt may, EU ®· trë thµnh thÞ trêng xuÊt khÈu hµng may mÆc lín nhÊt cña ViÖt Nam. MÆc dï kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng lªn rÊt nhanh, nhng xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam sang EU l¹i ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n: (1) ThiÕu b¹n hµng tiªu thô trùc tiÕp, kh«ng ký ®îc hîp ®ång xuÊt khÈu trùc tiÕp víi c¸c b¹n hµng EU mµ ph¶i th«ng qua trung gian nªn gÇn 80% hµng dÖt may xuÊt khÈu sang EU ph¶i gia c«ng qua níc thø ba, hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. PhÇn gia c«ng cho c¸c níc kh¸c (kh«ng thuéc ASEAN) xuÊt sang EU th× kh«ng ®îc hëng u ®·i thuÕ quan dµnh cho ViÖt Nam; (2) Sè lîng hµng ho¸ EU dµnh cho ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp so víi nhiÒu níc vµ khu vùc: chØ b»ng 5% cña Trung Quèc, 10%-20% cña c¸c níc ASEAN; (3) Sè h¹n ng¹ch bÞ h¹n chÕ thµnh nhiÒu nhãm hµng so víi c¸c níc kh¸c: Th¸i Lan cã 20 nhãm hµng, Singapore cã 8 nhãm hµng, trong khi ®ã ViÖt Nam 1993-1995 cã 106 nhãm hµng, 1996-1998 cã 54 nhãm, tõ 1998 cã 29 nhãm hµng; (4) S¶n phÈm xuÊt khÈu chØ tËp trung vµo mét sè s¶n phÈm truyÒn thèng nh: ¸o JackÐt, ¸o s¬ mi. Còng gièng nh mÆt hµng giµy dÐp, hµng dÖt may cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ trêng EU chñ yÕu theo h×nh thøc gia c«ng (chiÕm tû träng gÇn 80%) nªn hiÖu qu¶ thùc tÕ rÊt nhá. Nguyªn nh©n lµ do: (1) Ngµnh dÖt vÉn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ nguyªn phô liÖu cña ngµnh may; (2) Sù dÔ d·i vµ Ýt rñi ro cña ph¬ng thøc gia c«ng nªn ngµnh may tuy ph¸t triÓn rÊt nhanh nhng vÉn lµ mét khu vùc s¶n xuÊt thiÕu t¸c phong c«ng nghiÖp vµ thiÕu kh¶ n¨ng c¹nh tranh; (3) Ph¬ng thøc ph©n bæ h¹n ng¹ch cha hîp lý còng ®· k×m h·m tÝnh n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o cña c¸c doanh nghiÖp may; (4) Nh÷ng rµo c¶n trong th¬ng m¹i dÖt may t¹i thÞ trêng EU. §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang EU trong thêi gian tíi, ngoµi nç lùc cña chÝnh phñ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh dÖt may ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp dÖt may ViÖt Nam cÇn ph¶i c¶i tiÕn chÊt lîng vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng vµ cã thÓ c¹nh tranh ®îc víi c¸c s¶n phÈm cña Trung Quèc vµ c¸c níc ASEAN kh¸c trªn thÞ trêng nµy khi EU hñy bá chÕ ®é h¹n ng¹ch,khi ®ã tuy kh«ng cßn c¸c h¹n chÕ sè lîng nhng ®ång thêi ViÖt Nam còng sÏ kh«ng ®îc hëng c¸c u ®·i vÒ thuÕ quan, v× vËy ®ßi hái s¶n phÈm dÖt may cña ta ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó duy tr× vÞ trÝ trªn thÞ trêng, mÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp ph¶i rÊt chó träng ®Õn yÕu tè chÊt lîng vµ mÉu mèt ®îc ®ßi hái rÊt cao trªn thÞ trêng nµy. 2.3.3. Hµng n«ng s¶nHµng n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu sang EU lµ cµ phª, cao su, g¹o, chÌ, gia vÞ vµ mét sè rau qu¶. C¸c mÆt hµng cao su, cµ phª, chÌ cña ta phÇn nµo ®îc tËp trung thµnh c¸c khu s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn lín, mang tÝnh c«ng nghiÖp. Do vËy, nh÷ng mÆt hµng nµy xuÊt khÈu sang EU kh¸ æn ®Þnh vµ cã tèc ®é t¨ng trëng cao. ChØ riªng mÆt hµng cµ phª do gi¸ gi¶m trªn thÞ trêng thÕ giíi kÓ tõ 1996 nªn xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam sang EU cã biÕn ®éng song kh«ng nhiÒu. G¹o xuÊt khÈu sang EU cha lín l¾m v× møc thuÕ nhËp khÈu ®èi víi g¹o cña ta vµo thÞ trêng nµy rÊt cao (100%). G¹o ViÖt Nam nhËp khÈu vµo EU chñ yÕu ®îc t¸i xuÊt sang mét níc thø ba. Rau qu¶ ViÖt Nam míi th©m nhËp vµo thÞ trêng EU vµi n¨m gÇn ®©y, nhng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng t¬ng ®èi nhanh. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ sang thÞ trêng nµy chiÕm kho¶ng 18% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam. C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu n«ng s¶n chÝnh cña ta trong khèi EU lµ Hµ Lan, Thôy §iÓn, Ph¸p, Anh vµ BØ. Cho ®Õn nay, mét sè n«ng s¶n vµ thùc phÈm ViÖt Nam vÉn cha ¸p dông c¸c yªu cÇu mang tÝnh kü thuËt cao nªn cha thÓ xuÊt khÈu vµo EU. §éng vËt vµ thùc phÈm tõ ®éng vËt lµ mét thÝ dô kh¸ ®iÓn h×nh. Theo qui ®Þnh cña EU, níc xuÊt khÈu ph¶i cã kÕ ho¹ch vµ thiÕt bÞ ®Çy ®ñ ®Ó gi¸m s¸t d lîng ®éc tè trong nhãm hµng nµy, nhng C¬ quan chøc n¨ng cña ta cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu trªn. §iÒu nµy xÈy ra ®èi víi thÞt ®éng vËt. 2.3.4. Hµng thuû h¶i s¶nTheo thèng kª cña FAO (tæ chøc l¬ng-n«ng cña Liªn hîp quèc)cho biÕt, tÝnh ®Õn nay hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn 49 níc vµ khu vùc, trong ®ã cã 5 thÞ trêng chÝnh lµ NhËt B¶n, §«ng Nam ¸, Ch©u ¢u, Mü,Trung Quèc. §Æc biÖt, thuû s¶n cña ViÖt Nam tiÕp cËn ngµy cµng s©u vµo thÞ trêng EU, kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng nµy t¨ng rÊt nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (89%/n¨m), n¨m 1996 ®¹t 26,9 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 63,0 triÖu USD vµ n¨m 1998 t¨ng lªn 92,5 triÖu USD. Tõ 1/1/1997 EU ®a ra quyÕt ®Þnh cÊm nhËp khÈu nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá (sß, hÕn) tõ mét sè níc trong ®ã cã ViÖt Nam. LÖnh cÊm còng cã ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn xuÊt khÈu thuû s¶n cña ta sang thÞ trêng nµy giai ®o¹n th¸ng 1/1997-th¸ng 10/1999. V× vËy, hµng thuû s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang EU lµ t«m ®«ng l¹nh vµ cua. Hµng thñy s¶n ViÖt Nam tríc n¨m 1991 xuÊt khÈu vµo níc thµnh viªn nµo ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh vÒ vÖ sinh thùc phÈm riªng cña níc ®ã vµ kh«ng ®îc tù do lu©n chuyÓn gi÷a c¸c níc thµnh viªn EU. Tuy nhiªn, kÓ tõ th¸ng 11/1999, trong khu«n khæ thÞ trêng EU thèng nhÊt vµ theo tinh thÇn cña HiÖp ®Þnh Hîp t¸c, c¬ quan chøc n¨ng EU ®· cïng Bé Thñy S¶n kiÓm tra ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ th¸ng 3 n¨m 2000 ®· c«ng nhËn 29 doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n ViÖt Nam ®¸p øng tiªu chuÈn chÊt lîng vµ vÖ sinh, ®Õn cuèi th¸ng 6/2000 EU c«ng nhËn thªm 11 doanh nghiÖp, ®a tæng sè doanh nghiÖp lªn 40; vµ EU sÏ c«ng nhËn, bæ sung thêng xuyªn c¸c doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn chÊt lîng vµ vÖ sinh thuû s¶n xuÊt khÈu vµo EU. Trong sè 40 doanh nghiÖp nµy, cã 4 doanh nghiÖp ®îc xuÊt khÈu nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá.ViÖc c«ng nhËn nµy kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o xuÊt khÈu æn ®Þnh hµng thñy s¶n ViÖt Nam vµo EU mµ cßn n©ng cao uy tÝn vÒ chÊt lîng hµng thñy s¶n ViÖt Nam trªn c¸c thÞ trêng kh¸c, t¨ng kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng cña nhãm hµng nµy. C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu thñy s¶n chÝnh cña ViÖt Nam trong khèi EU ph¶i kÓ ®Õn BØ (29,9%), Italia (17,2%), Hµ Lan (15,9%), §øc (15,4%), Anh (9,9%), Ph¸p (5,1%), T©y Ban Nha (4,1%), Thôy §iÓn (0,8%), §an M¹ch (0,8%), Hy L¹p (0,6%), Bå §µo Nha (0,2%) vµ ¸o (0,1%). Cho ®Õn nay, mÆt hµng nµy cña ta vÉn cha x©m nhËp ®îc vµo thÞ trêng Ai Len, PhÇn Lan vµ Lóc X¨m Bua. Tuy nhu cÇu nhËp khÈu cña EU vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµo EU t¨ng trëng cao trong nh÷ng n¨m võa qua, thÕ nhng hµng thuû s¶n cña ta chiÕm thÞ phÇn rÊt nhá trªn thÞ trêng nµy. ThÞ trêng EU yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn chÊt lîng vµ vÖ sinh thùc phÈm ®èi víi mÆt hµng nµy l¹i rÊt cao. Mét sè l« hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU cßn kh«ng an toµn (nhiÔm khuÈn, nhiÔm bÈn,v.v ...) vµ chÊt lîng cha ®îc æn ®Þnh. Do vËy, EU chØ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm tõ 40 xÝ nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ë ViÖt Nam ®· ®îc cÊp chøng chØ ®ñ tiªu chuÈn chÊt lîng vµ vÖ sinh. C¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n kh¸c cña ViÖt Nam cha tiÕp cËn ®îc thÞ trêng nµy. H¬n n÷a, viÖc chñ ®éng t×m hiÓu thÞ trêng cña c¸c doanh nghiÖp níc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ cha cã chiÕn lîc tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o s¶n phÈm trªn thÞ trêng. Mét nhîc ®iÓm lín cña c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n cña ta ®ã lµ cha chó träng ®Õn ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt chÕ biÕn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÖ sinh thùc phÈm, m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu, c«ng nghÖ chÕ biÕn ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ c«ng nghÖ ®«ng l¹nh, tû träng lao ®éng thñ c«ng lµ rÊt lín. Tíi nay, míi chØ cã 40 nhµ m¸y ®ñ ®iÒu kiÖn chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu vµo tõng níc thuéc EU. §©y lµ ®iÓm yÕu trÇm träng cña ngµnh thuû s¶n bëi trong xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i, c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ truyÒn thèng nh h¹n ng¹ch vµ giÊy phÐp trë nªn khã ¸p dông h¬n. C¸c níc ph¸t triÓn ®ang chuyÓn sang sö dông ngµy cµng nhiÒu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong níc. Víi EU vÖ sinh thùc phÈm, « nhiÔm m«i trêng vµ b¶o vÖ sinh th¸i lµ nh÷ng lý do mµ hä thêng xuyªn ®a ra ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu thuû s¶n vµo l·nh thæ m×nh. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, nÕu c¸c nhµ m¸y cña ViÖt Nam kh«ng c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ kh«ng ¸p dông qui tr×nh qu¶n lý chÊt lîng chÆt chÏ (theo tiªu chuÈn HACCP - Tiªu chuÈn cña EU) th× khã cã thÓ ®Èy m¹nh ®îc kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ trêng nµy. H¬n n÷a, gÇn nh toµn bé c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n cña ta ®Òu ®ang dùa vµo nguån nguyªn liÖu khai th¸c tù nhiªn do nu«i trång cha ph¸t triÓn vµ cha trë thµnh nguån cung cÊp æn ®Þnh.
+TiÕp cËn ®îc rÊt Ýt kªnh ph©n phèi cña EU. ViÖc nµy ®· h¹n chÕ nhiÒu kh¶ n¨ng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ n©ng cao gi¸ b¸n cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. + C¸c Tæ chøc M«i trêng ë EU (t¹i Anh vµ Hµ Lan) lªn tiÕng tÈy chay ®å gç cña ViÖt Nam v× cho r»ng ViÖt Nam kh«ng nh÷ng ®ang tµn ph¸ rõng cña m×nh mµ cßn tµn ph¸ rõng cña c¸c níc l¸ng giÒng. C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu ®å gç cña ViÖt Nam trong Liªn Minh lµ: Ph¸p (29,1%), Anh (24,8%), Italia (12,6%), Hµ Lan (9,0%), BØ (7,2%), §øc (6,8%), §an M¹ch (3,5%), T©y Ban Nha (2,8%), Thôy §iÓn (2,3%), PhÇn Lan (0,6%), Ai Len (0,6%), ¸o (0,4%), Hy L¹p (0,1%) vµ Bå §µo Nha (0,1%). §Ó s¶n phÈm gç cã chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng EU th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i t×m hiÓu kü ®Æc ®iÓm cña kªnh ph©n phèi EU vµ chó träng tíi c¶i tiÕn s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt lîng vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, ®ång thêi cÇn lu ý tíi c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i trêng.
ThÞ trêng xuÊt khÈu hµng thñ c«ng mü nghÖ lín nhÊt cña ViÖt Nam trong khèi EU lµ §øc (26,4%), tiÕp ®Õn lµ Ph¸p (14,7%), Hµ Lan (11,6%), Anh (11,0%), BØ (10,7%), Italia (7,4%), T©y Ban Nha (6,3%), Thôy §iÓn (5,0%), §an M¹ch (4,1%), PhÇn Lan (0,8%), ¸o (0,8%), Hy L¹p (0,5%) vµ Bå §µo Nha (0,4%). Riªng thÞ trêng Lóc X¨m Bua, ®å gç ViÖt Nam vÉn cha x©m nhËp vµo ®îc. 2.4. T¸c ®éng cña nhËp khÈu, ®Çu t trùc tiÕp vµ ODA cña EU tíi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ trêng EU2.4.1. NhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ EUThêi gian qua, ho¹t ®éng nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ thÞ trêng EU h¹n chÕ h¬n so víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu sang thÞ trêng nµy. Kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng gi¶m thÊt thêng vµ tõ n¨m 1997 cã xu híng gi¶m râ rÖt. Cô thÓ, n¨m 1997 kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 1.321,4 triÖu USD, n¨m 1998 lµ 1.307,6 triÖu USD, ®Õn n¨m 1999 gi¶m xuèng cßn 1.052,8 triÖu USD. Thêi kú 1990-1994, c¸n c©n th¬ng m¹i lu«n nghiªng vÒ EU, nhng n¨m 1995 vµ ®Æc biÖt tõ n¨m 1997 ®Õn nay th× t×nh h×nh ngîc l¹i (xem b¶ng 6). NhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ EU chiÕm tû träng 44,13% trong kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hai chiÒu. Kim ng¹ch nhËp khÈu ViÖt Nam-EU chØ chiÕm kho¶ng 10% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµ 0,07% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña EU. Hµng nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ thÞ trêng EU phÇn lín lµ m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn phô liÖu thiÕt yÕu vµ hãa dîc phÈm. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tû träng hµng tiªu dïng cã chiÒu híng t¨ng (tuy cßn nhá), chñ yÕu lµ hãa mü phÈm vµ c¸c lo¹i rîu bia. ViÖt Nam Ýt nhËp khÈu s¶n phÈm trung gian tõ EU. Tuy EU lµ mét trong ba trung t©m c«ng nghÖ nguån cña thÕ giíi vµ cã thÕ m¹nh vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, chÕ biÕn n«ng s¶n vµ thùc phÈm, c¬ khÝ chÕ t¹o,v.v... nhng chóng ta vÉn cha nhËp khÈu ®îc nhiÒu d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tõ thÞ trêng nµy mµ míi chñ yÕu nhËp c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ lÎ.Thñy s¶n vµ n«ng s¶n lµ nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam rÊt cã triÓn väng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang thÞ trêng EU, nhng hiÖn nay chóng ta chñ yÕu xuÊt khÈu nguyªn liÖu th«, gi¸ rÎ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ thu ®îc rÊt thÊp. C«ng nghÖ chÕ biÕn cña EU sÏ lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt gióp chóng ta thay ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu, n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu nhãm hµng nµy trong nh÷ng n¨m tíi. TÝnh ®Õn nay, c«ng nghÖ chÕ biÕn cña EU ®îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam theo con ®êng mua hµng trùc tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp trong níc vµ theo vèn ®Çu t níc ngoµi cßn rÊt h¹n chÕ. Tû träng c¸c thÞ trêng nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong Liªn Minh: Ph¸p, chiÕm tû träng 39,83% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu ViÖt Nam-EU; tiÕp ®Õn lµ §øc (25,12%); Italia (7,52%); Anh (6,61%); Thôy §iÓn (4,89%); BØ (4,63%); Hµ Lan (4,45%); PhÇn Lan (1,71%); ¸o (1,66%); §an M¹ch (1,54%); T©y Ban Nha (1,45%); Ai Len (0,27%); Bå ®µo Nha (014%); Hy L¹p (0,11%) vµ Lóc X¨m Bua (0,07%). Nguyªn nh©n chÝnh dÉn tíi thùc tr¹ng nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ thÞ trêng EU nh hiÖn nay lµ do: - ThiÕt bÞ m¸y mãc, c«ng nghÖ cao cña c¸c níc EU cã tr×nh ®é tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, chÊt lîng cao, song gi¸ l¹i qu¸ cao so víi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam. - Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu b¶o hé mét sè doanh nghiÖp non trÎ, vµ dù tr÷ ngo¹i tÖ cã h¹n nªn mét sè quy ®Þnh cña ViÖt Nam vÒ nhËp khÈu ®èi víi mét sè nhãm hµng trong ®ã cã nh÷ng nhãm EU cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu nhiÒu cha thËt phï hîp víi nguyªn t¾c, th«ng lÖ bu«n b¸n quèc tÕ, t¹m thêi h¹n chÕ xuÊt khÈu cña EU vµo ViÖt Nam. - NhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nguyªn phô liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp EU t¹i ViÖt Nam (xÝ nghiÖp liªn doanh vµ 100% vèn) chiÕm mét phÇn ®¸nh kÓ trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ thÞ trêng EU. Vµi n¨m gÇn ®©y ®Çu t cña EU vµo ViÖt Nam cã phÇn gi¶m sót nªn ¶nh hëng trùc tiÕp tíi nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ thÞ trêng nµy. ChÝnh v× qui m« nhËp khÈu cßn qu¸ nhá bÐ vµ c¬ cÊu hµng cha thËt phï hîp nªn ho¹t ®éng nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ EU cha ®ãng ®îc vai trß tÝch cùc lµ ®ßn bÈy ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng nµy. NhËp khÈu cha thËt g¾n liÒn víi xuÊt khÈu, nhËp khÈu cha t¹o ®îc tiÒn ®Ò ®Ó thay ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng EU. 2.4.2. §Çu t trùc tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp EU vµo ViÖt NamTõ n¨m 1998 ®Õn nay, c¸c níc EU ®· cã 322 dù ¸n ®îc cÊp phÐp, vèn ®¨ng ký ®¹t 5,38 tû USD. Trõ c¸c dù ¸n ®· hÕt h¹n, gi¶i thÓ hoÆc chuyÓn nhîng vèn, EU hiÖn cã 241 dù ¸n víi tæng vèn ®¨ng ký 4,38 tû USD, chiÕm 10% vèn dù ¸n vµ 12,2% vèn ®¨ng ký cña c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. Mêi trong sè 15 níc thµnh viªn EU ®· cã dù ¸n ®Çu t vµo ViÖt Nam. N¨m níc EU chñ yÕu chiÕm 95% vèn ®Çu t cña EU vµo ViÖt Nam lµ Ph¸p (104 dù ¸n, vèn ®¨ng ký 1.789 triÖu USD); tiÕp theo lµ Anh (29 dù ¸n, vèn 1.047 triÖu USD; Hµ Lan (36 dù ¸n, vèn 578 triÖu USD); Thôy §iÓn (8 dù ¸n, vèn 371 triÖu USD) vµ §øc (29 dù ¸n, vèn 355 triÖu USD). HiÖn EU ®øng thø ba trong sè c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam. §Çu t níc ngoµi tõ EU ®· cã mÆt trªn kh¾p c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ vµ ®ãng gãp tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. C¸c nhµ ®Çu t EU rÊt quan t©m c¸c lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng, nh bu chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn, níc, dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng,v.v... chiÕm 1,3 tû USD, trªn 30% tæng vèn ®Çu t cña EU vµo ViÖt Nam. TÝnh chung ®· cã 99 dù ¸n cña EU ®Çu t vµo lÜnh vùc dÞch vô, víi tæng vèn ®¨ng ký ®¹t 2.287 triÖu USD, chiÕm 52,3% tæng vèn ®¨ng ký. LÜnh vùc thø hai mµ c¸c nhµ ®Çu t EU quan t©m lµ n«ng nghiÖp vµ chÕ biÕn thùc phÈm, trong ®ã cã 27 dù ¸n vµo n«ng l©m ng nghiÖp (víi 346 triÖu USD, chiÕm 7,9% tæng vèn ®Çu t) vµ 15 dù ¸n c«ng nghiÖp thùc phÈm (víi 303 triÖu USD, chiÕm 6,9% tæng vèn ®Çu t). §©y lµ ®iÓm ®¸ng chó ý cña ®Çu t EU ë ViÖt Nam trong t×nh h×nh ®Çu t níc ngoµi vµo n«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ, chØ chiÕm tû träng trªn 3% tæng nguån vèn ®Çu t. C¸c doanh nghiÖp EU cßn cã 128 dù ¸n ®Çu t vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp, dÇu khÝ, x©y dùng, víi tæng vèn ®¨ng ký 1,74 tû USD, chiÕm gÇn 40% tæng vèn ®Çu t níc ngoµi cña EU t¹i ViÖt Nam. Do tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, c«ng nghÖ nªn c¸c dù ¸n cña EU triÓn khai t¬ng ®èi tèt, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §Õn nay vèn thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n EU ®¹t trªn 1,9 tû USD, chiÕm gÇn 44% vèn ®¨ng ký vµ gÇn 13% tæng vèn thùc hiÖn cña khu vùc ®Çu t níc ngoµi. C¸c dù ¸n EU ®· ®¹t møc doanh thu 2,3 tû USD vµ thu hót 2,3 v¹n lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi, gãp phÇn bæ sung nguån vèn vµ c«ng nghÖ cho ®Çu t ph¸t triÓn, t¹o thªm n¨ng lùc s¶n xuÊt míi, s¶n phÈm míi cho nÒn kinh tÕ, t¹o thªm viÖc lµm vµ bíc ®Çu cã ®ãng gãp vµo nguån thu ng©n s¸ch. Tuy nhiªn, còng cÇn nh×n nhËn mét thùc tÕ lµ ®Çu t cña c¸c níc thµnh viªn EU vµo ViÖt Nam cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hµng ®Çu nµy. HiÖn nay, vèn ®Çu t cña EU vµo ViÖt Nam míi chiÕm kho¶ng 13% tæng vèn ®Çu t níc ngoµi ë ViÖt Nam vµ chiÕm phÇn kh«ng ®¸ng kÓ trong nguån vèn ®Çu t ra níc ngoµi cña EU, trong khi hµng n¨m ngêi ta íc tÝnh trªn 1/3 ®Çu t níc ngoµi cña toµn thÕ giíi lµ xuÊt ph¸t tõ c¸c níc EU. Vèn ®Çu t cña EU trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ cha cao, míi cã rÊt Ýt dù ¸n ®Çu t vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp c¬ khÝ chÕ t¹o, nhÊt lµ c¬ khÝ n«ng nghiÖp, x©y dùng mµ ViÖt Nam ®ang cã nhu cÇu lín vµ EU cã rÊt nhiÒu thÕ m¹nh. PhÇn lín c¸c dù ¸n cña EU tËp trung vµo cung cÊp dÞch vô t¹i chç, híng vµo thÞ trêng néi ®Þa nªn ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi EU vµo xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chiÕm tû lÖ cßn thÊp. H¬n n÷a, c¸c c«ng ty con cña EU cã mÆt t¹i Ch©u ¸ ®ãng mét vai trß quan träng trong ®Çu t cña EU t¹i ViÖt Nam vµ chiÕm mét tû lÖ vèn ®¸ng kÓ. Vèn thiÕt bÞ cña c¸c c«ng ty con nµy ®a phÇn lµ thiÕt bÞ Ch©u ¸. ChÝnh v× vËy, c«ng nghÖ nguån cña EU ®i theo c¸c dù ¸n ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp EU vµo ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. Thªm vµo ®ã, EU rÊt cã thÕ m¹nh trong ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n vµ thùc phÈm, thÕ nhng cho ®Õn nay vèn ®Çu t cña EU vµo lÜnh vùc nµy cña ViÖt Nam cßn rÊt thÊp mµ ®©y l¹i lµ lÜnh vùc ViÖt Nam rÊt cÇn vèn ®Çu t. C¸c nhµ ®Çu t EU chØ tËp trung chñ yÕu vao c¸c ngµnh nh bia, níc gi¶i khat, mü phÈm…Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ Ch©u ¸, lîng ®Çu t còng cã xu híng suy gi¶m. ChÝnh v× ®Çu t cña EU vµo ViÖt Nam cã nh÷ng h¹n chÕ nh vËy, nªn cha hç trî nhiÒu cho xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng nµy. 2.4.3. ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña EU dµnh cho ViÖt NamTæng vèn ODA cña c¸c níc thµnh viªn Liªn Minh Ch©u ¢u vµ cña Uû Ban Ch©u ¢u dµnh cho ViÖt Nam ®· lªn tíi h¬n 2,1 tû Euro (t¬ng ®¬ng h¬n 2 tû USD, trong ®ã riªng n¨m 1999 lµ 900 triÖu USD). Víi nh÷ng nguån vèn cam kÕt nµy, Liªn Minh Ch©u ¢u trë thµnh nhµ tµi trî vèn lín thø ba (sau NhËt B¶n vµ Ng©n hµng ThÕ giíi), vµ lµ ®èi t¸c chÝnh cña ViÖt Nam. Trong thêi kú 1991-1995, vèn ODA cña EU dµnh cho ViÖt Nam tËp trung vµo 7 lÜnh vùc chñ yÕu: (1) Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ viÖn trî nh©n ®¹o; (2) M«i trêng vµ b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn; (3) Hîp t¸c kinh tÕ; (4) Hç trî c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ; (5) Hç trî c¸c ®èi t¸c ®Çu t cña Céng ®ång Ch©u ¢u; (6) Hîp t¸c khoa häc vµ c«ng nghÖ; vµ (7) ViÖn trî l¬ng thùc. NhiÒu ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n trong c¸c lÜnh vùc nãi trªn ®· ®îc thùc hiÖn trong thêi gian qua, ®ãng gãp tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ViÖt Nam.9 Trong thêi kú 1996-2000, ViÖn trî ph¸t triÓn cña EU dµnh cho ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 32 triÖu ECU/n¨m trong c¸c n¨m 1994-1995 lªn 52 triÖu ECU/n¨m trong thêi kú 1996-2000. Sù hç trî cña EU ®· ®îc tËp trung cho c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn u tiªn cña ViÖt Nam, ®ã lµ: (1) Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, gãp phÇn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo; (2) Hç trî ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ c¶i thiÖn dÞch vô y tÕ; (3) Hç trî c¶i c¸ch kinh tÕ vµ hµnh chÝnh, héi nhËp kinh tÕ Quèc tÕ vµ khu vùc; (4) Hç trî b¶o vÖ m«i trêng vµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. Theo ph¬ng híng u tiªn nãi trªn, trong thêi gian qua EU hç trî thùc hiÖn c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. Néi dung chñ yÕu cña c¸c dù ¸n bao gåm t¨ng cêng c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m; Ph¸t triÓn thñy lîi vµ n©ng cao tr×nh ®é canh t¸c; Trång rõng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n nh giao th«ng n«ng th«n, cung cÊp níc s¹ch,vv... . EU hç trî trong viÖc c¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, ph¸t triÓn y tÕ, ®Æc biÖt ë vïng n«ng th«n. C¸c dù ¸n ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong lÜnh vùc du lÞch, hµng kh«ng d©n dông vµ ®µo t¹o phiªn dÞch tiÕng Anh ®ang ®îc chuÈn bÞ ®Ó thùc hiÖn. Th«ng qua quü ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá (SMEDF), EU ®· hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ph¸t triÓn s¶n xuÊt (u tiªn c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c lÜnh vùc: trång trät vµ ch¨n nu«i, chÕ biÕn thùc phÈm, chÕ biÕn l©m s¶n, s¶n xuÊt hµng hãa tiªu dïng vµ hµng thñ c«ng, s¶n xuÊt ®å ®iÖn tö vµ c¬ khÝ). Quü ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ trong ph¸t triÓn n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. Së h÷u trÝ tuÖ lµ lÜnh vùc rÊt míi ®èi víi ViÖt Nam. Trong lÜnh vùc nµy EU hç trî ViÖt Nam x©y dùng mét khu«n khæ ph¸p lý vÒ së h÷u trÝ tuÖ hµi hßa víi tËp qu¸n Quèc tÕ, t¨ng cêng n¨ng lùc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t lÜnh vùc quan träng nµy. Nh×n vµo sù ph©n chia nguån viÖn trî lµ thÊy ®îc tÝnh ®a d¹ng vµ phong phó cña c¸c dù ¸n. Bèn lÜnh vùc quan träng nhÊt lµ n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn x· héi, y tÕ vµ giao th«ng thu hót h¬n 50% vèn cam kÕt cña EU, tøc h¬n 1 tû Euro t¹i thêi ®iÓm n¨m 1999. C¸c lÜnh vùc n«ng, l©m, ng nghiÖp chiÕm 17% tæng sè vèn cam kÕt (353 triÖu Euro) ®¸p øng mong muèn cña ViÖt Nam lµ ®a lÜnh vùc ph¸t triÓn nµy trë thµnh mét trong nh÷ng lÜnh vùc ®îc u tiªn hç trî. Qua ®ã, chóng ta nhËn thÊy r»ng viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña EU dµnh cho ViÖt Nam ®· bíc ®Çu hç trî cho xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng EU, cã dù ¸n hç trî trùc tiÕp, cã dù ¸n hç trî gi¸n tiÕp.
2.5.1. ¦u ®iÓm* Kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU t¨ng víi tèc ®é b×nh qu©n kh¸ cao 37,2%/n¨m thêi kú 1990-1999, víi kÕt qu¶ nµy chøng tá EU lµ ®èi t¸c hç trî rÊt lín cho nh÷ng nç lùc cña ViÖt Nam trong viÖc c¶i thiÖn th©m hôt c¸n c©n th¬ng m¹i. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU chiÕm tû träng trung b×nh lµ 17,7% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-1999. EU lµ thÞ trêng xuÊt khÈu lín thø 3 cña ViÖt Nam sau ASEAN (22,4%) vµ NhËt B¶n (19,5%). Nhng chØ tÝnh riªng 3 n¨m (1997-1999), tû träng cña thÞ trêng EU trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ 20,9%, sau ASEAN (23,6%) vµ trªn NhËt B¶n (16,5%). §iÒu nµy cho thÊy thÞ trêng EU ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tõ n¨m 1997 ®Õn nay, trong quan hÖ th¬ng m¹i víi EU, ViÖt Nam lu«n cã xuÊt siªu. * ViÖt Nam ®· ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh cña m×nh trong viÖc tËp trung xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng cã thÕ m¹nh vµo thÞ trêng c¸c níc EU. ViÖt Nam ®· vµ ®ang ®Æt träng t©m tiªu thô hµng c«ng nghiÖp vµ n«ng s¶n nhiÖt ®íi chÕ biÕn, hµng may mÆc, hµng thñ c«ng mü nghÖ, hµng ®iÖn tö,v.v... vµo thÞ trêng réng lín nµy. §ång thêi, ViÖt Nam ®· tõng bíc ®Çu t nh»m t¨ng nhanh chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng EU. * ViÖc khai th«ng thÞ trêng EU ®· ®ßi hái chóng ta ph¶i ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt vµ n¨ng lùc cña mét sè ngµnh trong n«ng nghiÖp, trong c¸c lÜnh vùc nh: chÕ biÕn ®iÒu, rau qu¶, cao su, cµ phª, thùc phÈm,v.v... Riªng víi ngµnh thñy s¶n ®· lµm chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ n¨ng lùc khai th¸c, nu«i trång vµ n¨ng lùc hËu cÇn, dÞch vô, lµm chuyÓn ®æi nhanh chãng c¬ cÊu kinh tÕ vïng biÓn. §ång thêi, sù ph¸t triÓn vÒ xuÊt khÈu ®èi víi mét sè mÆt hµng n«ng nghiÖp nh cµ phª, ®iÒu, chÌ; hµng c«ng nghÖ phÈm nh may mÆc, giµy dÐp ®· t¹o cho sù chuyÓn ®æi nhanh chãng vÒ chÊt lîng s¶n phÈm, mÉu m· vµ sù ®æi míi kh«ng ngõng vÒ s¶n phÈm lµm ra. Vai trß cña ngµnh dÖt may, giµy dÐp, thñy h¶i s¶n ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Vµ còng nhê ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp mµ tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµy cµng nhanh, ®Æc biÖt lµ sù thay ®æi lín trong c¬ cÊu c«ng nghiÖp - n«ng nghiÖp - dÞch vô.
2.5.2. Nhîc ®iÓm* Hµng cña ta xuÊt sang EU chÊt lîng cha ®¹t sù ®ång ®Òu vµ cßn nghÌo vÒ chñng lo¹i, thêng tËp trung cao ®é vµo mét sè Ýt mÆt hµng, 3 trong sè ®ã (giÇy dÐp, dÖt may, cµ phª) chiÕm 3/4 kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU. Sù tËp trung cao ®é nµy dÔ dÉn ®Õn nguy c¬ rñi ro lín cho xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam do nh÷ng thay ®æi kh«ng dù tÝnh ®îc nh chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña EU ®ét ngét thay ®æi g©y bÊt lîi cho xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng nµy vµ còng cã thÓ cã sù thay ®æi th¸i ®é cña ngêi tiªu dïng EU nh tÈy hµng ho¸ hay ph¶n øng cña c¸c nhµ s¶n xuÊt trong khèi ®èi víi viÖc hµng ho¸ níc ngoµi th©m nhËp thÞ trêng nµy. MÆt kh¸c, chÊt lîng hµng ViÖt Nam kh«ng æn ®Þnh nªn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu kh¾t khe cña thÞ trêng EU. Nguyªn nh©n dÉn tíi t×nh tr¹ng nµy lµ do c«ng nghÖ chÕ biÕn l¹c hËu, nguån nguyªn liÖu kh«ng b¶o ®¶m vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ho¹t ®éng trong ®iÒu kiÖn thiÕu th«ng tin thÞ trêng vµ gi¸ c¶, còng nh th«ng tin vÒ thÞ hiÕu vµ mÆt hµng ®îc a chuéng t¹i c¸c thêi ®iÓm trong n¨m. Trong khi ®ã, hÇu hÕt c¸c c«ng ty nhËp khÈu lín cña nh÷ng thÞ trêng nh EU, NhËt B¶n,v.v... ®Òu cã v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ViÖt Nam nªn hä n¾m b¾t rÊt kÞp thêi t×nh h×nh nguyªn liÖu cña ta vµ ®ßi gi¶m gi¸ khi chóng ta bíc vµo vô thu ho¹ch. * Kinh nghiÖm trong kinh doanh quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ, kh«ng biÕt n¾m b¾t c¬ héi, kÐm hiÓu biÕt luËt lÖ cña thÞ trêng EU, thiÕu th«ng tin, cha biÕt tiÕp cËn thÞ trêng, lµm ¨n tïy tiÖn, manh món, viÖc chÊp hµnh cha ®óng vµ ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång vÉn cßn x¶y ra. §iÒu nµy hoµn toµn cha phï hîp víi truyÒn thèng vµ tËp qu¸n kinh doanh cña Ch©u ¢u. * M«i trêng kinh doanh t¹i ViÖt Nam (c¬ së h¹ tÇng, c¬ chÕ,chÝnh s¸ch, luËt ph¸p, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu …) vÉn cha thùc sù thu hót vµ hÊp dÉn m¹nh mÏ c¸c doanh nghiÖp EU vµo ®Çu t vµ kinh doanh t¹i ViÖt Nam. Mét sè h¹n chÕ trong viÖc nhËp khÈu cña EU vµo ViÖt Nam còng cã t¸c ®éng tiªu cùc l¹i: EU cha dµnh nhiÒu u ®·i cho hµng xuÊt khÈu cña ta vµ chóng ta vÉn cha nhËp khÈu ®îc c«ng nghÖ nguån tõ EU ®Ó t¹o tiÒn ®Ò thay ®æi c¬ cÊu vµ n©ng cao chÊt lîng hµng xuÊt khÈu sang thÞ trêng nµy. Qua thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng EU, ta thÊy cÇn lu ý mét sè ®iÓm sau: * Quy m« xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU cßn qu¸ nhá bÐ so víi tiÒm n¨ng kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ nhu cÇu nhËp khÈu cña EU: Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña EU lµ kh«ng ®¸ng kÓ, chõng 0,12% vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU còng chØ chiÕm 15,1% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do cho ®Õn nay vÉn tån t¹i nh÷ng trë ng¹i nhÊt ®Þnh trong viÖc më réng qui m« xuÊt khÈu nµy, ch¼ng h¹n cha cã HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ViÖt Nam-EU... Víi con sè tû träng nªu trªn cho thÊy ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ trêng EU phô thuéc kh¸ lín vµo EU. Víi t×nh h×nh nµy nÕu nh kh«ng cã quan hÖ hîp t¸c thiÖn chÝ vµ t¬ng trî lÉn nhau th× bÊt kú mét sù thay ®æi nµo trong chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng cña EU hoÆc thÞ trêng EU, nh: Sù trõng ph¹t bu«n b¸n, c¸c lÖnh cÊm nhËp khÈu mét sè mÆt hµng tõ ViÖt Nam v× lý do nµo ®ã, ¸p ®Æt h¹n ng¹ch hoÆc lo¹i bá mÆt hµng nµo ®ã ra khái danh s¸ch ®îc hëng GSP, ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam,v.v... ®Òu g©y t¸c h¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. * C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng EU cßn cha hîp lý: ViÖt Nam xuÊt sang EU n«ng s¶n, thuû h¶i s¶n chñ yÕu ë d¹ng nguyªn liÖu th« hoÆc míi qua s¬ chÕ vµ mét sè hµng c«ng nghiÖp nhÑ, hµng gia c«ng. Tuy kim trong quan hÖ th¬ng m¹i víi EU, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lu«n suÊt siªu, nhng chóng ta còng ph¶i tÝnh ®Õn khèi lîng hµng ho¸ xuÊt khÈu lµ rÊt lín mµ hiÖu qu¶ kinh tÕ thu ®îc l¹i rÊt h¹n chÕ, bªn c¹nh ®ã, trong ®µm ph¸n phÝa EU l¹i thêng ®a ra hiÖn tîng xuÊt siªu nµy ®Ó ®ßi hái më cöa h¬n n÷a cho hµng ho¸ cña hä vµo thÞ trêng ViÖt Nam. Do vËy trong t¬ng lai, chóng ta cÇn ph¶i thay ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, gia t¨ng xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng tinh chÕ, hµm lîng gi¸ trÞ gia t¨ng cao sang thÞ trêng nµy. * H×nh thøc xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang EU cßn gi¶n ®¬n: Chóng ta xuÊt khÈu hµng ho¸ sang EU chñ yÕu díi h×nh thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp vµ qua trung gian chø cha g¾n liÒn víi c¸c h×nh thøc hîp t¸c kinh tÕ kh¸c, ®Æc biÖt lµ víi ®Çu t, liªn doanh, liªn kÕt vµ hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). ChÝnh v× vËy mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cha cã chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng nµy. MÆt kh¸c, do vÞ trÝ ®Þa lý vµ thãi quen bu«n b¸n, ViÖt Nam chñ yÕu tËp trung vµo thÞ trêng Ch©u ¸, chiÕm 60% - 70% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. Trong ®ã, 40% - 50% khèi lîng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi Ch©u ¸ lµ ®i Ch©u ¢u hoÆc cã xuÊt xø tõ Ch©u ¢u. ViÖc bu«n b¸n qua trung gian ®· g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nh doanh nghiÖp EU. XuÊt khÈu qua trung gian ®· lµm cho nhiÒu mÆt hµng cña ta chÊt lîng kh«ng thua kÐm so víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i cña Trung Quèc vµ c¸c níc ASEAN ®«i khi gi¸ cßn rÎ h¬n mµ vÉn kh«ng thÓ th©m nhËp ®îc vµo thÞ trêng EU. Nguyªn nh©n lµ do ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i, tiÕp thÞ cña nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu kÐm, thiÕu chiÕn lîc, phÇn nhiÒu tËp trung vµo c¸c môc tiªu vµ lîi Ých tríc m¾t. DÉn ®Õn t×nh tr¹ng cã mét sè doanh nghiÖp EU ch¸n n¶n, nghi ng¹i trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn quan hÖ b¹n hµng víi ViÖt Nam. Tãm l¹i, kh¶ n¨ng më réng vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU lµ rÊt lín, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ViÖt Nam ph¶i nhanh chãng gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i vµ kh¾c phôc c¸c mÆt h¹n chÕ ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang EU ph¸t triÓn t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng kinh tÕ cña ta vµ ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu cña thÞ trêng EU. Каталог: UserFile -> Document UserFile -> 29 Thủ tục công nhận tuyến du lịch cộng đồng UserFile -> BÀi phát biểu củA ĐẠi diện sinh viên nhà trưỜng sv nguyễn Thị Trang Lớp K56ktb UserFile -> BỘ XÂy dựNG UserFile -> CỘng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam độc lập – Tự do – Hạnh phúc UserFile -> BỘ XÂy dựng số: 10/2013/tt-bxd cộng hoà Xà HỘi chủ nghĩa việt nam UserFile -> BỘ CÔng thưƠng cộng hoà Xà HỘi chủ nghĩa việt nam UserFile -> CỘng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam kho bạc nhà NƯỚC Độc lập Tự do Hạnh phúc UserFile -> MÔn toán bài 1: Tính a) (28,7 + 34,5) X 2,4 b) 28,7 + 34,5 X 2,4 Bài 2: Bài toán Document -> Lêi nãi ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Document -> 40 Gương Thành Công Tác giả: Dale Carnegie tải về 1.24 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|