II. NHỮNG THAY ĐỔI CHỦ YẾU VỀ CƠ CẤU NGÀNH XÉT TRÊN PHƯƠNG DIỆN VĨ MÔ

1. Sự thay đổi về tỷ trọng của các ngành trong nền kinh tế

Qua bảng 2 chúng ta có thể thấy sự giảm đi một cách rõ rệt tỷ trọng của các ngành thuộc khu vực I và khu vực II, và sự tăng lên một cách vững chắc tỷ trọng của các ngành thuộc khu vực III trong GDP của Nhật Bản. Trong vòng một thập kỷ từ 1990 đến 2000, tỷ trọng của các ngành thuộc khu vực I trong GDP đã giảm từ 2,8% (1990) xuống còn l,5% (2000); tỷ trọng của các ngành thuộc khu vực II đã giảm từ 36,3% (1990) xuống còn 29% (2000); trái lại, tỷ trọng của các ngành thuộc khu vực III đã tăng từ 60,9% (1990) lên 69,5% (2000). Một điều đáng nói ở đây là sự giảm hoặc tăng về tỷ trọng của các khu vực trong GDP của Nhật Bản đã diễn ra một cách vững chắc theo thời gian, có nghĩa là tỷ trọng của năm sau luôn giảm (hoặc tăng) so với năm trước, trừ tỷ trọng của khu vực I năm 1994 có tăng chút ít so với năm 1993.

Sự suy giảm tỷ trọng của các ngành thuộc khu vực II phản ánh một thực tế là hầu hết các ngành công nghiệp chế tạo đóng vai trò hàng đầu trong sự tăng trưởng kinh tế Nhật Bản trong những thập kỷ trước đây đã lâm vào tình trạng đình đốn khi nền kinh tế Nhật Bản ở trong tình trạng suy thoái nghiêm trọng và kéo dài kể từ đầu thập kỷ 90 đến nay. Trong những năm này, rất nhiều công ty Nhật Bản đã hoặc bị phá sản hoặc phải thu nhỏ quy mô sản xuất sa thải công nhân để tồn tại, hoặc phải chuyển hướng sang kinh doanh các mặt hàng khác có lợi hơn. Vấn đề này sẽ được đề cập đến một cách chi tiết trong phần tiếp theo.

Theo các số liệu thống kê, tỷ trọng của các ngành dịch vụ trong GDP của Nhật Bản đã tăng từ 16,1 % (1990) lên 19,9% (2000), tăng hơn 3%. Trong đó, tăng nhiều nhất là các dịch vụ kinh doanh (từ 5,6% năm 1990 lên 7,7% năm 2000), tiếp theo đến các dịch vụ xã hội và cộng đồng (từ 3,1% năm 1990 lên 4,5% năm 2000). Tỷ trọng của các dịch vụ cá nhân hầu như không đổi hoặc chỉ tăng rất ít (từ 7,4% năm 1990 lên 7,7% năm 2000). Trong ngành thương mại thì thương mại bán buôn tăng (từ 7,8% năm 1990 lên 8,9% năm 2000) trong khi đó tỷ trọng của thương mại bán lẻ hầu như không thay đổi (bình quân tăng 5,6% trong suốt những năm 1990). Các ngành thuộc khu vực III có tỷ trọng giảm là vận tải và buôn bán bất động sản (trừ dịch vụ cho thuê nhà). Tỷ trọng của ngành vận tải trong GDP năm 1995 là 5,3% đã giảm dần qua các năm còn 4,6% vào năm 2000; tỷ trọng của các ngành bất động sản (không kể dịch vụ cho thuê nhà) đã giảm từ 2,2% (l990) xuống 1,9% (2000). Chi tiết về sự chuyển dịch cơ cấu của một số ngành chủ yếu trong khu vực III được chỉ rõ trong bảng 4.