Héi ®ång xuÊt b¶n ®µo duy tïng Chñ tÞch Héi ®ång

G

GAP¤NG, G.A. (1870-1906): Linh môc ng­êi Nga, ng­êi tham gia tæ chøc "Chñ nghÜa x· héi c¶nh s¸t" cña Dubatèp - tæ chøc nh÷ng héi c«ng nh©n c¶nh s¸t nh»m môc ®Ých ®¸nh l¹c sù chó ý cña c«ng nh©n ®èi víi cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng. DÉn ®Çu cuéc diÔu hµnh cña c«ng nh©n PªtÐcbua mang b¶n thØnh cÇu göi ®Õn Nga hoµng vµo ngµy 9-1-1905. Sau khi cuéc diÔu hµnh ®ã bÞ ®µn ¸p khèc liÖt, Gap«ng ch¹y ra n­íc ngoµi.

G¸CNI£, Phr¨ngxi (1839-1873): SÜ quan h¶i qu©n Ph¸p tham gia ®¸nh chiÕm B¾c Kú lÇn thø nhÊt, bÞ qu©n ta giÕt chÕt ë gÇn CÇu GiÊy (Hµ Néi) n¨m 1873.

G¡NG§I, M«han®¸t, Karamsan (1869-1948): Nhµ triÕt häc, nhµ v¨n, nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc Ên §é. §Ó chèng l¹i thùc d©n Anh, giµnh ®éc lËp d©n téc, G¨ng®i chñ tr­¬ng kh«ng dïng b¹o lùc vµ kh«ng coi b¹o lùc lµ ph­¬ng thøc ®Êu tranh chÝnh trÞ . Trong phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ë Ên §é (1919-1922), G¨ng®i trë thµnh l·nh tô cña §¶ng Quèc ®¹i vµ gi÷ vai trß quan träng trong viÖc biÕn §¶ng nµy thµnh mét tæ chøc quÇn chóng chèng ®Õ quèc. Häc thuyÕt ®Ò kh¸ng tiªu cùc cña G¨ng®i trë thµnh t­ t­ëng chÝnh cña §¶ng Quèc ®¹i trong cuéc ®Êu tranh cho nÒn ®éc lËp Ên §é. N¨m 1946, G¨ng®i tuyªn bè kh«ng nhÊt thiÕt chØ dïng ph­¬ng ph¸p ®Êu tranh kh«ng b¹o lùc. G¨ng®i cã ¶nh h­ëng vµ uy tÝn lín ë Ên §é. Nh©n d©n Ên §é suy t«n lµ Mah¸tma nghÜa lµ "t©m hån vÜ ®¹i". N¨m 1948, bÞ bän ph¶n ®éng ¸m s¸t.

GIA LONG (1762-1820): Tøc NguyÔn ¸nh, ®¹i diÖn cña thÕ lùc ®Þa chñ phong kiÕn ph¶n ®éng ®· bÞ phong trµo T©y S¬n lËt ®æ. §Ó chèng l¹i T©y S¬n, NguyÔn ¸nh ®· cÇu cøu qu©n x©m l­îc Xiªm (1784); ñng hé qu©n x©m l­îc Thanh; c©u kÕt víi t­ b¶n Ph¸p vµ ký víi Ph¸p b¶n hiÖp ­íc n¨m 1787. (B¶n hiÖp ­íc gåm 10 kho¶n, néi dung chñ yÕu lµ:

- NguyÔn ¸nh nh­îng h¼n cho Ph¸p ®¶o C«n L«n, cöa biÓn Héi An vµ cam kÕt ®Ó cho t­ b¶n Ph¸p n¾m ®éc quyÒn bu«n b¸n trªn c¶ n­íc, cung cÊp binh lÝnh vµ l­¬ng thùc cho Ph¸p khi cã chiÕn tranh gi÷a Ph¸p vµ c¸c n­íc ph­¬ng §«ng.

- ChÝnh phñ Ph¸p nhËn gióp NguyÔn ¸nh 4 tµu chiÕn vµ mét ®éi qu©n gåm 1.650 ng­êi ®Ó chèng l¹i phong trµo T©y S¬n.

§©y lµ b¶n hiÖp ­íc b¸n n­íc, më ®­êng cho sù can thiÖp vµ x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p vµo n­íc ta.

Sau khi ®µn ¸p ®­îc phong trµo T©y S¬n (1802), NguyÔn ¸nh lªn lµm vua lÊy niªn hiÖu lµ Gia Long; kh«i phôc vµ cñng cè chÕ ®é phong kiÕn ®· trë thµnh ph¶n ®éng.

GIãPPHR¬, Gi«dÐp Gi¾cc¬ Xªxer¬ (1852-1931): Thèng chÕ Ph¸p, ®· tõng ë B¾c Kú, Xu®¨ng, Ma®ag¸txca tõ nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX; Tæng tham m­u tr­ëng qu©n ®éi vµ Phã Chñ tÞch Héi ®ång Quèc phßng tèi cao Ph¸p n¨m 1911. Sau khi ®­îc phong Thèng chÕ n¨m 1917, Giãpphr¬ sang c«ng c¸n ë Mü.

GI¬nuiy, Rig«n ®¬: §« ®èc h¶i qu©n Ph¸p ®· ®em chiÕn thuyÒn ®Õn b¾n ph¸ c¶ng §µ N½ng n¨m 1858, më ®Çu cuéc chiÕn tranh x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p ë ViÖt Nam.

H

HEN§ÐCX«N, A. (1863-1935): Lµ mét trong nh÷ng l·nh tô C«ng ®¶ng Anh; lµm Bé tr­ëng Bé Néi vô (1924) vµ Bé tr­ëng Bé Ngo¹i giao trong ChÝnh phñ thø hai cña C«ng ®¶ng - chÝnh phñ M¸c®«nan (1924-1931) thi hµnh chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i ph¶n ®éng.

HUYG«, VÝchto (1802-1885): Nhµ v¨n Ph¸p, nhµ lý luËn vµ chñ so¸i cña tr­êng ph¸i th¬ ca l·ng m¹n Ph¸p; t¸c gi¶ cña nhiÒu tËp th¬, kÞch, tiÓu thuyÕt næi tiÕng. C¸c t¸c phÈm cña Huyg« ®¶ kÝch chÕ ®é ®­¬ng thêi, lªn ¸n nh÷ng kÎ tµn b¹o giµy xÐo lªn h¹nh phóc con ng­êi vµ ®Æt lßng tin vµo con ng­êi cã kh¶ n¨ng tõ bãng tèi v­¬n lªn nh÷ng ®Ønh cao cña ¸nh s¸ng ch©n lý vµ ®¹o ®øc.

K

KHæNG Tö (511-479 TCN): Tªn Kh©u, ng­êi n­íc Lç sèng vµo ®êi nhµ Chu thêi ChiÕn quèc (Trung Quèc). Häc réng, tµi cao, lµ ng­êi s¸ng lËp ra ®¹o Khæng - mét trong ba gi¸o ph¸i lín nhÊt Trung Quèc (Khæng gi¸o, PhËt gi¸o, L·o gi¸o). §¹o Khæng lµ nÒn t¶ng t­ t­ëng chÝnh thèng cña chÕ ®é phong kiÕn Trung Quèc vµ ¶nh h­ëng s©u réng trong nhiÒu n­íc ch©u ¸. §¹o Khæng ®Ò cao lßng ¸i quèc trung thÇn, ph©n ®Þnh r¹ch rßi quan hÖ vua - t«i, cha - con, chång - vî, coi th­êng phô n÷ vµ ng­êi lao ®éng.

L

L£¤P¤N II (1835-1909): Quèc v­¬ng BØ tõ n¨m 1865, ng­êi tæ chøc nh÷ng cuéc tÊn c«ng ®¸nh chiÕm vïng Trung Phi vµ C«ng«.

L£NIN, Vla®imia IlÝch (1870-1924): L·nh tô thiªn tµi cña giai cÊp v« s¶n vµ nh©n d©n lao ®éng toµn thÕ giíi, ng­êi s¸ng lËp ra §¶ng Céng s¶n Liªn X« vµ Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa ®Çu tiªn trong lÞch sö loµi ng­êi, vµ s¸ng lËp ra Quèc tÕ Céng s¶n. KÕ tôc sù nghiÖp cña C M¸c vµ Ph. ¡ngghen, Lªnin ®· ®Êu tranh kiªn quyÕt ®Ó b¶o vÖ tinh thÇn c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c, chèng l¹i mäi sù xuyªn t¹c cña bän c¬ héi chñ nghÜa vµ ph¸t triÓn thiªn tµi c¶ ba bé phËn hîp thµnh chñ nghÜa M¸c (triÕt häc m¸cxÝt, kinh tÕ chÝnh trÞ häc m¸cxÝt, vµ chñ nghÜa x· héi khoa häc), gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸ch m¹ng v« s¶n trong thêi ®¹i ®Õ quèc chñ nghÜa.

Lªnin ®Æc biÖt chó ý vµ ®· ®­a ra nhiÒu luËn ®iÓm quan träng vÒ phong trµo ®Êu tranh ®­a c¸c d©n téc thuéc ®Þa vµ phô thuéc. Trong b¶n S¬ th¶o nh÷ng luËn c­¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa ®­îc tr×nh bµy t¹i §¹i héi II cña Quèc tÕ Céng s¶n (1920), Lªnin ®· nªu ra nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc.

LI¤Tr¢y, Lu-i Uybe G«ngdav¬ (1854-1934): Thèng chÕ Ph¸p; cã mÆt nhiÒu n¨m ë c¸c thuéc ®Þa cña Ph¸p. N¨m 1894, Li«t©y sang §«ng D­¬ng. N¨m 1912, lµm T­ lÖnh qu©n ®éi Ph¸p ë Marèc. N¨m 1916-1917, lµm Bé tr­ëng Bé ChiÕn tranh. B»ng nh÷ng hµnh ®éng qu©n phiÖt hÕt søc tµn b¹o, Li«t©y chØ huy nh÷ng cuéc ®µn ¸p ®Ém m¸u c¸c cuéc næi dËy ®ßi gi¶i phãng, chèng thùc d©n Ph¸p ë c¸c thuéc ®Þa.

LÝPnÕCH, C¸c (1871-1919): Nhµ ho¹t ®éng xuÊt s¾c cña phong trµo c«ng nh©n §øc vµ quèc tÕ, chiÕn sÜ ®Êu tranh tÝch cùc chèng chñ nghÜa c¬ héi, chñ nghÜa qu©n phiÖt vµ chiÕn tranh ®Õ quèc. LÝpnÕch lµ mét trong nh÷ng nhµ tæ chøc vµ l·nh ®¹o nhãm "Xp¸ctaquýt" c¸ch m¹ng, lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp §¶ng Céng s¶n §øc vµ l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa cña c«ng nh©n n¨m 1919; bÞ kÎ thï giÕt h¹i trong nhµ tï.

L¤NG, M«rix¬ (? - 1923): Bé Thuéc ®Þa Ph¸p cö M.L«ng lµm Toµn quyÒn §«ng D­¬ng th¸ng 12-1919; chÝnh thøc nhËm chøc tõ th¸ng 2-1920. Khi vÒ Ph¸p c«ng c¸n, qua C«l«ngb« bÞ chÕt, lóc ch­a hÕt nhiÖm kú Toµn quyÒn §«ng D­¬ng th¸ng 1-1923.

L¤I, Giãocgi¬ (1863-1945): Ng­êi Anh; ®¹i biÓu Quèc héi n¨m 1890, theo khuynh h­íng cÊp tiÕn, chñ tr­¬ng ®µn ¸p ®Ém m¸u cuéc næi dËy cña ng­êi d©n thuéc ®Þa B«¬. N¨m 1905, lµm Bé tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i; sau ®ã lµm Bé tr­ëng Bé Qu©n nhu (1915), Bé tr­ëng Bé Quèc phßng (1916), Thñ t­íng (1916). Sau chiÕn tranh, L«i dù Héi nghÞ VÐcx©y (1919), lµm thñ lÜnh §¶ng Tù do Anh vµ viÕt håi ký.

L¬bROONG, Anbe (1871-1950): Häc sinh tr­êng b¸ch khoa, kü s­ má, nghÞ sÜ Quèc héi Ph¸p tõ n¨m 1900, Bé tr­ëng Bé Thuéc ®Þa (1911-1914), Chñ tÞch Th­îng viÖn (1931), Tæng thèng (1932-1940), bÞ §øc b¾t ®i ®µy (1944-1945).

LóCX¡MBUA, R«da (1871-1919): Nhµ ho¹t ®éng lçi l¹c cña phong trµo c«ng nh©n Ba Lan, §øc vµ quèc tÕ, mét trong nh÷ng thñ lÜnh c¸nh t¶ cña Quèc tÕ thø hai. Ngay tõ ®Çu cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, bµ ®· ®øng trªn lËp tr­êng quèc tÕ chñ nghÜa, lµ mét trong nh÷ng ng­êi cã s¸ng kiÕn lËp ra nhãm "Quèc tÕ", sau ®æi tªn lµ nhãm Xp¸ctaquýt, råi l¹i ®æi lµ "Héi Xp¸ctaquýt". Sau C¸ch m¹ng th¸ng 11-1918 ë §øc, bµ gi÷ vai trß l·nh ®¹o trong §¹i héi thµnh lËp §¶ng Céng s¶n §øc. Th¸ng 1 n¨m 1919, bµ bÞ b¾t vµ bÞ bän ph¶n c¸ch m¹ng s¸t h¹i.