Héi ®ång xuÊt b¶n ®µo duy tïng Chñ tÞch Héi ®ång

P

Trong thêi gian ë HuÕ, Phan Béi Ch©u th­êng nh¾c ®Õn NguyÔn ¸i Quèc vµ bµy tá lßng tin t­ëng vµo chñ nghÜa x· héi trong cuèn s¸ch Chñ nghÜa x· héi do «ng viÕt n¨m 1935.

PHAN CH¢U TRINH (1872 - 1926): Nhµ yªu n­íc, quª tØnh Qu¶ng Nam (nay lµ Qu¶ng Nam - §µ N½ng), ®ç Phã b¶ng n¨m 1901. N¨m 1903, lµm Thõa biÖn Bé lÔ. N¨m 1905 c¸o quan vÒ quª ho¹t ®éng chÝnh trÞ. N¨m 1906, sau chuyÕn ®i NhËt vÒ, Phan Ch©u Trinh ra søc tuyªn truyÒn chñ tr­¬ng c¶i c¸ch vµ trë thµnh mét trong nh÷ng ng­êi cÇm ®Çu xu h­íng c¶i l­¬ng ë nuíc ta ®Çu thÕ kû XX. N¨m 1908, khi phong trµo chèng thuÕ cña n«ng d©n Trung Kú bÞ ®µn ¸p, Phan Ch©u Trinh bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t ®µy ra C«n §¶o; n¨m 1911, nhê cã Héi nh©n quyÒn Ph¸p can thiÖp, ®­îc tr¶ tù do vµ sang c­ tró t¹i Ph¸p. N¨m 1925, thùc d©n Ph¸p bè trÝ ®­a Phan Ch©u Trinh vÒ n­íc, ©m m­u lîi dông chñ tr­¬ng c¶i l­¬ng cña «ng ®Ó ng¨n chÆn phong trµo c¸ch m¹ng ®ang ph¸t triÓn.

PHAN §×NH PHïNG (1847 - 1895): Mét sÜ phu yªu n­íc næi tiÕng cuèi thÕ kû XIX; nhiÖt liÖt h­ëng øng phong trµo CÇn V­¬ng cña vua Hµm Nghi n¨m 1885, tæ chøc khëi nghÜa chèng thùc d©n Ph¸p, lËp c¨n cø ë vïng rõng nói H­¬ng S¬n - H­¬ng Khª, tØnh Hµ TÜnh. Phan §×nh Phïng ®· v­ît nhiÒu gian khæ, duy tr× cuéc chiÕn ®Êu gÇn 10 n¨m; bÞ th­¬ng trong mét trËn ®¸nh råi l©m bÖnh mÊt ngµy 28-12-1895.

PHAN V¡N TR­êNG (1876 - 1933): Sinh trong mét gia ®×nh yªu n­íc, quª huyÖn Tõ Liªm, Hµ Néi; sang Ph¸p n¨m 1908, võa lµm viÖc, võa tiÕp tôc häc thªm. N¨m 1914, bÞ b¾t ®i lÝnh; v× nghi ho¹t ®éng chèng Ph¸p nªn bÞ tï 11 th¸ng. Sau ra khái tï v× tr¾ng ¸n, nh­ng ®Õn n¨m 1919 míi ®­îc gi¶i ngò. Phan V¨n Tr­êng hoµn thµnh luËn ¸n tiÕn sÜ luËt vµ lµm luËt s­ ë Toµ th­îng thÈm Pari. N¨m 1923, vÒ n­íc; n¨m 1923, thay NguyÔn An Ninh lµm gi¸m ®èc chÝnh trÞ b¸o La Cloche fªlÐe xuÊt b¶n ë Sµi Gßn, cho ®¨ng toµn v¨n Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n cña M¸c vµ ¡ngghen; ®¨ng l¹i nhiÒu bµi cña c¸c nhµ ho¹t ®éng céng s¶n Ph¸p ®· xuÊt b¶n ë Ph¸p. Phan V¨n Tr­êng cã c¶m t×nh víi NguyÔn ¸i Quèc tõ khi míi ®Õn Ph¸p vµ cïng ho¹t ®éng yªu n­íc chèng thùc d©n ë Pari; ñng hé C¸ch m¹ng Th¸ng M­êi Nga, t¸n thµnh ®­êng lèi cña Quèc tÕ Céng s¶n vµ kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thùc d©n Ph¸p trªn lËp tr­êng tiÕn bé. Th¸ng 5-1926, b¸o La Cloche fªlÐe ®æi tªn lµ L'Annam, vÉn do Phan V¨n Tr­êng lµm gi¸m ®èc mét thêi gian, tiÕp tôc t«n chØ vµ môc ®Ých cña tê b¸o tr­íc.

PLªkhanèP, G.V. (1856 - 1918): Nhµ ho¹t ®éng trong phong trµo c«ng nh©n Nga, ng­êi ®Çu tiªn truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c vµo n­íc Nga vµ tæ chøc nhãm "Gi¶i phãng lao ®éng" - nhãm m¸cxÝt Nga ®Çu tiªn (1883). Tõ n¨m 1903, Plªkhanèp chuyÓn sang lËp tr­êng c¬ héi chñ nghÜa vµ ®i theo ph¸i mensªvÝch chèng l¹i quan ®iÓm c¸ch m¹ng cña Lªnin.

PRU§«NG, P.G. (1809 - 1865): Nhµ v¨n, nhµ kinh tÕ häc, nhµ x· héi häc Ph¸p, nhµ t­ t­ëng cña chñ nghÜa v« chÝnh phñ sau nµy. Pru®«ng phª ph¸n chñ nghÜa t­ b¶n nh­ng l¹i chñ tr­¬ng duy tr× chÕ ®é t­ h÷u nhá, chèng l¹i häc thuyÕt ®Êu tranh giai cÊp vµ chuyªn chÝnh v« s¶n cña M¸c. Quèc tÕ thø nhÊt ®· ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng nh÷ng ng­êi theo häc thuyÕt Pru®«ng.

PO¡NGCAR£, Raym«ng (1860 - 1934): Tr¹ng s­ Ph¸p, NghÞ sÜ Quèc héi, Bé tr­ëng Bé Gi¸o dôc (1893-1894); Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh (1894-1895, 1906); Thñ t­íng phô tr¸ch Bé Ngo¹i giao (1912-1913); Tæng thèng (1913-1920). Lu«n lu«n thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cùc h÷u, nªn cã tªn "Po¨ngcarª hiÕu chiÕn". Nh÷ng n¨m 1922-1924, l¹i lµm Thñ t­íng phô tr¸ch ngo¹i giao. Tõ n¨m 1929, rót khái chÝnh tr­êng vÒ viÕt håi ký.

R

R«i, Manaben®ra N¸t (1892-1948): Ng­êi Ên §é, tham gia phong trµo ®Êu tranh chèng ®Õ quèc Anh tõ n¨m 1910. N¨m 1915, sèng ë n­íc ngoµi vµ tham gia phong trµo céng s¶n. §· dù c¸c §¹i héi II, III, IV, V cña Quèc tÕ Céng s¶n. N¨m 1922, ®­îc bÇu lµ Uû viªn dù khuyÕt Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n. N¨m 1924, ®­îc bÇu lµ ñy viªn chÝnh thøc Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ C«ng s¶n.

Sau bá §¶ng Céng s¶n, tham gia phong trµo ®Êu tranh chèng ®Õ quèc Anh theo xu h­íng t­ s¶n.

RóTX«, Gi¨ng Gi¾c (1712 - 1718): Nhµ v¨n, nhµ triÕt häc Ph¸p næi tiÕng. Rótx« bµi xÝch gi¸o héi vµ cho r»ng nguyªn nh©n cña sù kh«ng c«ng b»ng trong x· héi lµ chÕ ®é t­ h÷u lín, tõ ®ã n¶y sinh m©u thuÉn trong x· héi. Rótx« ®Ò cao d©n chñ t­ s¶n, tÝnh nh©n ®¹o vµ lý t­ëng ho¸ x· héi céng s¶n nguyªn thuû.

S

STªPHENX¤NG (1781-1848): Kü s­ ng­êi Anh, ng­êi ®Çu tiªn s¸ng chÕ ra ®Çu m¸y xe löa ch¹y b»ng h¬i n­íc (1804). C«ng tr×nh ®­êng s¾t ®Çu tiªn cña «ng hoµn thµnh trong thêi gian 1826-1830 ë n­íc Anh.

T

TèNG DUY T¢N (1838-1892): Mét sÜ phu yªu n­íc ®· tÝch cùc h­ëng øng phong trµo CÇn V­¬ng cña vua Hµm Nghi (1885), cïng víi nhiÒu v¨n th©n, sÜ phu gi­¬ng cao cê khëi nghÜa ë Thanh Hãa (1885-1992), vµ trë thµnh thñ lÜnh chÝnh cña phong trµo. Th¸ng 9-1892, bÞ ®Þch v©y b¾t vµ xö tö ngµy 5-10-1892.

t¬ranH, Anbe £®ua (1889-1971): Ng­êi Ph¸p, ®¹i biÓu dù §¹i héi lÇn thø XVIII §¶ng X· héi Ph¸p ë Tua, ®­îc bÇu lµm Uû viªn chÝnh thøc Ban l·nh ®¹o cña §¶ng theo Quèc tÕ thø ba, Uû viªn Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n Ph¸p n¨m 1925-1926, Uû viªn Bé ChÝnh trÞ Trung u¬ng §¶ng n¨m 1923-1924. N¨m 1928, bÞ khai trõ khái §¶ng Céng s¶n. N¨m 1934, tham gia §¶ng X· héi.

TRÇN QUý C¸P (1870-1908): Quª ë Qu¶ng Nam (nay lµ Qu¶ng Nam- §µ N½ng), ®ç tiÕn sÜ, ham thÝch t×m hiÓu nh÷ng t­ t­ëng tiÕn bé cña T©y ¢u. TrÇn Quý C¸p th­êng ®i vµo quÇn chóng diÔn thuyÕt, vËn ®éng c¶i c¸ch x· héi, tuyªn truyÒn tinh thÇn yªu n­íc. N¨m 1908 bÞ Ph¸p ®­a vµo Kh¸nh Hoµ lµm gi¸o thô ®Ó c¾t ®øt quan hÖ víi phong trµo chèng thuÕ ë Qu¶ng Nam. Do nh÷ng t­ t­ëng vµ ho¹t ®éng tiÕn bé cña TrÇn Quý C¸p, thùc d©n Ph¸p ghÐp vµo téi "ph¶n nghÞch", xö tö ngµy 5-5-1908.

THUÊN: Mét «ng vua mang nhiÒu tÝnh huyÒn tho¹i trong lÞch sö Trung Quèc thêi m¹t kú C«ng x· thÞ téc cæ, lµ ng­êi cã c«ng t×m ra c¸ch c©n ®o thèng nhÊt. Sau nh­êng ng«i cho «ng Vò, mét th­îng th­ tµi ba, ®øc ®é chø kh«ng truyÒn l¹i cho con.