Héi ®ång xuÊt b¶n ®µo duy tïng Chñ tÞch Héi ®ång

B£HEN, Pinh« ®ê (1741-1799): Theo ©m ViÖt lµ B¸ §a Léc, gi¸o sÜ ng­êi Ph¸p. D­íi danh nghÜa truyÒn ®¹o, Bªhen ®· tÝch cùc ho¹t ®éng do th¸m vµ chuÈn bÞ cho sù can thiÖp vµ x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p vµo n­íc ta. Bªhen lµ kÎ tÝch cùc gióp NguyÔn ¸nh chèng l¹i sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt n­íc cña phong trµo T©y S¬n; gióp NguyÔn ¸nh ký víi Ph¸p b¶n hiÖp ­íc b¸n n­íc n¨m 1787.

B¤, PhilÝp: Ng­êi Ph¸p; Bé Thuéc ®Þa cö lµm Toµn quyÒn §«ng D­¬ng ngµy 1-7-1902, chÝnh thøc nhËm chøc ngµy 15-10-1902. Ph.B« lµm Toµn quyÒn §«ng D­¬ng ®Õn ngµy 25-6-1908.

B«§OANH, P«n: Viªn chøc cao cÊp cña chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p ë §«ng D­¬ng; lµm quyÒn Toµn quyÒn §«ng D­¬ng tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9-1922, tõ khi M«rix¬ L«ng vÒ Ph¸p cho ®Õn khi MÐclanh sang thay. B«®oanh lµm Tæng Gi¸m ®èc nhµ b¨ng n¨m 1931, Chñ tÞch c¸c nhµ b¨ng ë §«ng D­¬ng tõ n¨m 1941 ®Õn n¨m 1944.

B¤N§UIN, Stªnli (1867-1947): L·nh tô cña nh÷ng ng­êi b¶o thñ Anh; Thñ t­íng Anh n¨m 1923-1924, 1924-1929 vµ 1935-1937; lµ ng­êi ñng hé chÝnh s¸ch thuéc ®Þa vµ khuyÕn khÝch can thiÖp vò trang chèng c¸ch m¹ng Trung Quèc n¨m 1924-1927. B«n®uin ®· cÇm ®Çu vô ®µn ¸p cuéc tæng b·i c«ng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n má n¨m 1926; cã th¸i ®é thï ®Þch víi Liªn X« n¨m 1927; thùc hµnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch bän x©m l­îc Italia, §øc vµ ©m m­u cÊu kÕt víi n­íc §øc HÝtle chÜa mòi nhän x©m l­îc cña §øc vµo Liªn X«.

BïI QUANG CHI£U: KÎ theo chñ nghÜa quèc gia c¶i l­¬ng vµ "Ph¸p- ViÖt ®Ò huÒ", lµ l·nh tô §¶ng LËp hiÕn. N¨m 1925, Bïi Quang Chiªu víi t­ c¸ch lµ ®¶ng viªn §¶ng LËp hiÕn sang Ph¸p ®Ó vËn ®éng chÝnh giíi Ph¸p ®ßi ChÝnh phñ Ph¸p ban hµnh c¶i c¸ch tù do, d©n chñ ë §«ng D­¬ng. Cuéc vËn ®éng thÊt b¹i. Sau khi vÒ n­íc, tr­íc phong trµo ®Êu tranh chèng Ph¸p cña quÇn chóng lªn cao, khÈu hiÖu chÝnh trÞ ngµy cµng gay g¾t, còng nh­ c¸c l·nh tô kh¸c cña §¶ng LËp hiÕn, do b¶n chÊt giai cÊp, Bïi Quang Chiªu bÞ thùc d©n Ph¸p mua chuéc ®· ngoan ngo·n ®i theo chóng, ph¶n béi l¹i d©n téc. Bïi Quang Chiªu c«ng kÝch phong trµo ®Êu tranh cña thanh niªn häc sinh vµ tuyªn truyÒn cho "Ph¸p - ViÖt ®Ò huÒ". Sau nµy Bïi Quang Chiªu tiÕp tôc con ®­êng ph¶n ®éng vµ bÞ ®Òn téi trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945.

C

D

DUY T¢N (1900-1945): Tøc NguyÔn VÜnh San, vua thø 11 nhµ NguyÔn tõ n¨m 1907 ®Õn n¨m 1916. Duy T©n lµ ng­êi yªu n­íc vµ cã tinh thÇn d©n téc. N¨m 1916, cïng Th¸i Phiªn vµ TrÇn Cao V©n trong tæ chøc ViÖt Nam quang phôc héi dùa vµo sè binh lÝnh bÞ mé sang Ph¸p dù ®Þnh tæ chøc khëi nghÜa ë HuÕ vµ miÒn Nam Trung Kú. C«ng viÖc bÞ b¹i lé, khëi nghÜa kh«ng thµnh, Duy T©n bÞ thùc d©n Ph¸p ®µy sang ®¶o Rªuyni«ng (ch©u Phi). Duy T©n lµ ng­êi ham häc vµ cã ý chÝ. Trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, gia nhËp qu©n ®éi §ång minh chèng ph¸txÝt; n¨m 1945 mÊt v× tai n¹n m¸y bay ë ch©u Phi.

§

§¸CL¥, ¤guytxt¬ £®ua (1875-1940): Ng­êi Ph¸p, cö nh©n v¨n ch­¬ng. N¨m 1906, sang §«ng D­¬ng vµo ng¹ch 4 quan cai trÞ. §¸cl¬ lµm C«ng sø tØnh Th¸i Nguyªn, chñ tr­¬ng ®µn ¸p ®Ém m¸u cuéc næi dËy cña binh lÝnh ng­êi ViÖt do TrÞnh V¨n CÊn chØ huy, th¸ng 8-1917.

§¸CUYN, S.R. (1809-1882): Nhµ sinh vËt häc næi tiÕng ng­êi Anh, ng­êi s¸ng lËp ra khoa sinh vËt häc duy vËt chñ nghÜa, nªu ra lý thuyÕt vÒ sù tiÕn ho¸ cña gièng loµi vµ cuéc ®Êu tranh sinh tån gi÷a c¸c gièng loµi. Häc thuyÕt cña «ng kÞch liÖt b¸c bá nh÷ng quan ®iÓm duy t©m cña gi¸o héi vÒ nguån gèc loµi ng­êi vµ c¸c sinh vËt. ¤ng ®· tr×nh bµy nh÷ng luËn ®iÓm khoa häc cña m×nh trong cuèn "Nguån gèc c¸c loµi" (1859).

§Ò TH¸M tøc HOµNG HOA TH¸M (1862-1913): XuÊt th©n tõ mét gia ®×nh n«ng d©n ë tØnh S¬n T©y, ®· tham gia nhiÒu cuéc khëi nghÜa chèng Ph¸p, N¨m 1888 «ng tham gia phong trµo khëi nghÜa n«ng d©n Yªn ThÕ (Hµ B¾c), mét phong trµo ®Êu tranh yªu n­íc quyÕt liÖt vµ bÒn bØ cña n«ng d©n ViÖt Nam. Dòng c¶m, cã tµi, biÕt thu phôc lßng ng­êi nªn «ng ®· trë thµnh thñ lÜnh cña nghÜa qu©n. D­íi sù l·nh ®¹o cña «ng, nghÜa qu©n ®· g©y cho ®Þch rÊt nhiÒu tæn thÊt vµ lµm cho chóng ph¶i lo ng¹i. ¤ng bÞ bän tay sai cña thùc d©n Ph¸p ¸m h¹i n¨m 1913.

§éI V¡N: Mét trong nh÷ng ng­êi chØ huy cuéc khëi nghÜa B·i SËy (1885-1889) thuéc tØnh H­ng Yªn cò, do NguyÔn ThiÖn ThuËt l·nh ®¹o. N¨m 1889, bÞ khñng bè, §éi V¨n tr¸ hµng, ®­îc Ph¸p cÊp cho 500 qu©n ®Ó ®¸nh l¹i nghÜa qu©n. §éi V¨n mang toµn bé qu©n lÝnh vµ vò khÝ gia nhËp nghÜa qu©n Hoµng Hoa Th¸m ®¸nh l¹i qu©n Ph¸p.

§¬ VAL¬RA, Im¬n (1882-1975): Nhµ yªu n­íc Air¬len, thñ lÜnh cuéc næi dËy cña nh÷ng ng­êi t×nh nguyÖn Air¬len n¨m 1916, l·nh tô §¶ng Xin Pªin n¨m 1918. ¤ng hai lÇn lµm Thñ t­íng Air¬len vµ quyÕt ®Þnh Air¬len ®øng trung lËp trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai. N¨m 1959, lµ Tæng thèng vµ n¨m 1966, ®­îc bÇu l¹i lµm Tæng thèng n­íc Céng hoµ Air¬len.

§UME, P«n (1857-1932): NghÞ sÜ Quèc héi Ph¸p (ph¸i cÊp tiÕn) n¨m 1888, 1895; Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh n¨m 1895-1896, 1921-1922; Toµn quyÒn §«ng D­¬ng n¨m 1896-1902; Chñ tÞch Th­îng viÖn n¨m 1927; Tæng thèng n¨m 1931; T¸c gi¶ cuèn s¸ch Indochine - Francaise (§«ng D­¬ng thuéc Ph¸p hay §«ng Ph¸p). BÞ ¸m s¸t n¨m 1932.