HỘI ĐỒng phối hợp phổ biếN, giáo dục pháp luật trung ưƠng đẶc san tuyên truyền pháp luật số: 06/2013 chủ ĐỀ quyền con ngưỜI

3.2. Bảo đảm các quyền của trẻ em

Thêm vào đó, Nhà nước còn xây dựng và tổ chức thực hiện các Chương trình Hành động Quốc gia vì trẻ em trong mỗi giai đoạn 10 năm (hiện đã hoàn thành Chương trình Hành động Quốc gia vì trẻ em thứ hai, giai đoạn 2001-2010), cũng như lồng ghép vấn đề bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em vào nhiều chương trình kinh tế, văn hoá, xã hội khác của đất nước⁴⁸.

Tương ứng với nội dung Điều 7 CRC, Điều 11 Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 quy định trẻ em có quyền được khai sinh và có quốc tịch. Điều này cũng nêu rõ, trẻ em chưa xác định được cha, mẹ, nếu có yêu cầu thì được cơ quan có thẩm quyền giúp đỡ để xác định cha, mẹ. Liên quan đến vấn đề trên, Điều 14 Nghị định số 36/2005/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em xác định trách nhiệm của các chủ thể có liên quan trong việc đăng ký khai sinh cho trẻ em – bước thủ tục đầu tiên và cũng là quyết định trong việc thực hiện quyền khai sinh và có quốc tịch của trẻ em. Theo Điều này, cha mẹ, người giám hộ có trách nhiệm khai sinh cho trẻ em đúng thời hạn; UBND xã, phường, thị trấn có trách nhiệm thực hiện đăng ký khai sinh cho trẻ em; cơ quan dân số, gia đình và trẻ em các cấp chủ trì, phối hợp với cơ quan tư pháp cùng cấp tuyên truyền, hướng dẫn, giúp đỡ cha mẹ, người giám hộ để họ khai sinh cho trẻ em đúng thời hạn; cán bộ hộ tịch tư pháp có trách nhiệm giúp UBND xã, phường, thị trấn tiếp nhận hồ sơ, xác minh, kiểm tra, làm thủ tục đăng ký khai sinh cho trẻ em. Điều này cũng quy định trẻ em các hộ nghèo không phải nộp lệ phí đăng ký khai sinh, và ở những khu vực có điều kiện đi lại khó khăn hay khu vực mà người dân còn bị chi phối bởi những phong tục, tập quán lạc hậu thì cán bộ hộ tịch tư pháp phải có lịch định kỳ đến tận nhà dân để đăng ký khai sinh cho trẻ em. Về việc xác định cha mẹ cho trẻ em, Điều 15 Nghị định số 36/2005/NĐ-CP quy định, Toà án là cơ quan có thẩm quyền xác định cha mẹ cho trẻ em và trẻ em có thể yêu cầu xác định cha mẹ cho mình kể cả khi cha mẹ đã chết. Điều này cũng quy định cha mẹ, người giám hộ, cơ quan dân số, gia đình, trẻ em, Hội Liên hiệp phụ nữ các cấp và các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự cũng có quyền và trách nhiệm yêu cầu Tòa án xác định cha mẹ cho trẻ em⁴⁹.

Cũng liên quan đến quyền trên, Điều 7 Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em nghiêm cấm cha mẹ bỏ rơi con, người giám hộ bỏ rơi trẻ em được mình giám hộ và việc dụ dỗ, lôi kéo trẻ em đi lang thang, lợi dụng trẻ em lang thang để trục lợi. Điều 3 Nghị định số 36/2005/NĐ-CP cụ thể hoá những trường hợp bỏ rơi trẻ em mà bị nghiêm cấm, bao gồm:

(i) Sau khi sinh con, cha mẹ bỏ con, không chăm sóc, nuôi dưỡng;

(ii) Cha mẹ, người giám hộ để trẻ em cho người khác nuôi, cắt đứt quan hệ, không thực hiện nghĩa vụ đóng góp nuôi dưỡng mặc dù có khả năng thực hiện nghĩa vụ này;

(iii) Cha mẹ, người giám hộ bỏ mặc trẻ em tự sinh sống, không quan tâm chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục khiến trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt. Điều 4 Nghị định này quy định, việc dụ dỗ, lôi kéo trẻ em đi lang thang, lợi dụng trẻ em lang thang để trục lợi thể hiện cụ thể ở các hành vi như:

(i) Nói chuyện, viết, dịch, nhân bản sách, báo, tài liệu, tranh, ảnh, ghi âm, ghi hình hoặc hành vi khác nhằm dụ dỗ, lôi kéo trẻ em bỏ nhà đi lang thang;

(ii) Dùng tiền, vật chất, uy tín hoặc lợi ích khác để dụ dỗ, lôi kéo trẻ em đang sinh sống cùng với gia đình bỏ nhà đi lang thang;

(iii) Tập hợp, chứa chấp trẻ em lang thang để bán vé số, sách, báo, tranh, ảnh, bán hàng rong hoặc các hoạt động khác nhằm mục đích trục lợi;

(iv) Cha mẹ, người giám hộ bắt trẻ em đi lang thang kiếm sống⁵⁰.

c) Quyền được sống chung với cha mẹ

Tương ứng với nội dung Điều 9 CRC, Điều 13 Luật BV,CS&GD trẻ em quy định, trẻ em có quyền sống chung với cha mẹ; không ai có quyền buộc trẻ em phải cách ly cha mẹ, trừ trường hợp vì lợi ích của trẻ. Bổ sung cho quy định của Điều 13, Điều 25 Luật BV,CS&GD trẻ em nêu rõ, cha mẹ có trách nhiệm bảo đảm các điều kiện để trẻ em được sống chung với mình; trong trường hợp trẻ em có cha, mẹ chấp hành hình phạt tù trong trại giam mà không còn nơi nương tựa thì UBND các cấp có trách nhiệm tổ chức việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em tại gia đình thay thế hoặc tại cơ sở trợ giúp trẻ em. Điều 16 Nghị định số 36/2005/NĐ-CP cụ thể hoá hai trường hợp trẻ em phải sống cách ly cha mẹ và được chăm sóc, nuôi dưỡng thay thế, bao gồm:

(i) Khi cha và mẹ đang bị tạm giữ, tạm giam hoặc đang phải chấp hành hình phạt tù (trừ những trẻ em dưới 36 tháng tuổi vẫn có thể ở chung với cha, mẹ trong tù);

và (ii) Khi cha mẹ bị Toà án quyết định không cho chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con. Điều này cũng quy định trách nhiệm cụ thể của các chủ thể có liên quan trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng thay thế trẻ em trong những tình huống kể trên, theo đó, UBND các cấp có trách nhiệm tổ chức việc chăm sóc, nuôi dưỡng thay thế cho trẻ em phải sống cách ly cha mẹ theo các hình thức: giao cho người thân thích của trẻ em, giao cho gia đình thay thế hoặc cơ sở trợ giúp trẻ em tại địa phương để chăm sóc, nuôi dưỡng thay thế; cơ quan dân số, gia đình và trẻ em các cấp có trách nhiệm xác minh điều kiện, hoàn cảnh sống, khả năng kinh tế của người thân thích, gia đình thay thế, cơ sở trợ giúp trẻ em để đề xuất người chăm sóc, nuôi dưỡng thay thế đối với trẻ em phải sống cách ly cha mẹ, liên hệ và thực hiện quyết định của UBND cùng cấp trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng thay thế, thường xuyên kiểm tra điều kiện sống của trẻ em phải sống cách ly cha mẹ sau khi giao cho người chăm sóc, nuôi dưỡng thay thế.

(i) Dụ dỗ, lừa dối, dẫn dắt, chứa chấp, ép buộc trẻ em hoạt động mại dâm; xâm hại tình dục trẻ em;

(ii) Hành hạ, ngược đãi, làm nhục, chiếm đoạt, bắt cóc, mua bán, đánh tráo trẻ em;

(iii) Lạm dụng lao động trẻ em, sử dụng trẻ em làm công việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với chất độc hại, làm những công việc khác trái với quy định của pháp luật về lao động;

(iv) Áp dụng biện pháp có tính chất xúc phạm, hạ thấp danh dự, nhân phẩm hoặc dung nhục hình đối với trẻ em vi phạm pháp luật. Điều 26 Luật này quy định trách nhiệm trong việc bảo vệ tính mạng, thân thể, nhân phẩm, danh dự của trẻ em thuộc về cả gia đình, Nhà nước và xã hội. Cụ thể hóa nội dung Điều 7 Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, các điều 6, 7, 8, 9 Nghị định số 36/2005/NĐ-CP liệt kê các hành vi vi phạm và xâm hại trẻ em theo đó cần phải được ngăn cấm và trừng trị ví dụ: dụ dỗ, lừa dối, dẫn dắt, chứa chấp, ép buộc trẻ em hoạt động mại dâm; xâm hại tình dục trẻ em; hành hạ, ngược đãi, làm nhục, chiếm đoạt, bắt cóc, mua, bán, đánh tráo trẻ em…⁵¹

Ngoài các quyền cơ bản trên, pháp luật còn quy định trẻ em được hưởng các quyền chăm sóc sức khỏe, quyền học tập, vui chơi, giải trí, hoạt động văn hóa nghệ thuật, thể dục thể thao, phát triển tài năng, quyền bình đẳng và không bị phân biệt đối xử, quyền được bày tỏ ý kiến v..v…

Hội nghị quốc tế về quyền con người

Đã họp tại Teheran từ 22/4 đến 13/05/1968 để xem xét các tiến bộ đã đạt được trong vòng 20 năm kể từ khi thông qua Tuyên ngôn về Quyền con người và để xây dựng một chương trình cho tương lai;

Đã xem xét các vấn đề liên quan tới các hoạt động của Liên Hợp Quốc cho việc thi hành và khuyến khích việc tôn trọng các quyền con người và các tự do cơ bản;

Lưu ý các nghị quyết đã được thông qua tại hội nghị;

Ghi nhận rằng việc kỷ niệm Năm quốc tế cho Nhân quyền diễn ra vào thời điểm khi mà thế giới đang trải qua một quá trình thay đổi chưa từng có; Sau khi đề cập tới các cơ hội mới được tạo ra bởi các tiến bộ nhanh chóng của khoa học và công nghệ;

Tin tưởng rằng, trong một thời đại khi mà bạo lực và xung đột đang chiếm ưu thế trong nhiều khu vục của thế giới, thực tế của sự phụ thuộc lẫn nhau giữa con người và nhu cầu cho việc đoàn kết con người là rõ ràng hơn bao giờ hết;

Thừa nhận rằng, hoà bình là khao khát chung của loài người, hoà bình và công lý là không thể thiếu đối với việc thừa nhận các quyền của con người và các tự do cơ bản.

1. Điều cấp bách là các thành viên của cộng đồng quốc tế hoàn thành các nghĩa vụ chính thức của họ để thúc đẩy và khuyến khích việc tôn trọng các quyền con người và các tự do cơ bản cho tất cả mọi người không có sự phân biệt về nòi giống, màu da, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo, chính kiến hoặc các ý kiến khác;

2.Tuyên ngôn về Quyền con người tuyên bố một nhận thức chung của các dân tộc của thế giới liên quan tới các quyền không thể bị xâm phạm và chia cắt của mọi thành viên của gia đình con người và tạo ra một nghĩa vụ cho các thành viên của cộng đồng quốc tế;

3. Công ước quốc tế về các quyền Dân sự và Chính trị, Công ước quốc tế về các quyền Kinh tế, Xã hội và Văn hoá, Tuyên bố về việc trao trả độc lập cho các quốc gia và các dân tộc thuộc địa, Công ước về Loại bỏ mọi hình thức phân biệt chủng tộc cũng như các công ước và tuyên bố khác trong lĩnh vực nhân quyền được thông qua dưới sự bảo trợ của Liên Hợp Quốc, các cơ quan chuyên môn và các tổ chức quốc tế liên chính phủ mang tính khu vực đã tạo ra các tiêu chuẩn và các nghĩa vụ theo đó các quốc gia cần tuân theo.

4. Kể từ khi thông qua Tuyên ngôn về Quyền con người, Liên Hợp Quốc đã tạo ra các tiến bộ thực sự trong việc xác định các tiêu chuẩn cho việc hưởng và bảo vệ các quyền con người và các tự do cơ bản. Trong thời gian này nhiều văn kiện quốc tế quan trọng đã được thông qua nhưng vẫn còn nhiều văn kiện cần được thực hiện liên quan tới việc thi hành những quyền và tự do này.

5. Mục tiêu đầu tiên của Liên Hợp Quốc trong lĩnh vực quyền con người là việc mỗi cá nhân đạt được phẩm giá và tự do cao nhất. Nhằm thừa nhận mục đích này, luật pháp của mỗi quốc gia cần dành cho mỗi cá nhân, không tính đến nòi giống, ngôn ngữ, tôn giáo hoặc chính kiến, quyền tự do bày tỏ, tự do thông tin, tự do tín ngưỡng và tự do tôn giáo cũng như quyền tham gia vào đời sống chính trị, kinh tế, văn hoá và xã hội của đất nước mình.

6. Các quốc gia cần tái khẳng định sự quyết tâm của mình một cách hữu hiệu nhằm thi hành các nguyên tắc được ghi nhận trong Hiến chương của Liên Hợp Quốc và trong các văn kiện quốc tế khác có liên quan tới các quyền con người và các tự do cơ bản.

7. Sự phủ nhận toàn bộ quyền con người dưới chính sách a- pac- thai ghê tởm là một mối bận tâm lớn nhất đối với cộng đồng quốc tế. Chính sách a-pac-thai này, cần bị lên án như là một tội ác chống lại loài người,tiếp tục làm ảnh hưởng một cách nghiêm trọng đến hoà bình và an ninh quốc tế. Bởi vậy, điều rất cấp bách cho cộng đồng quốc tế là sử dụng mọi biện pháp có thể để loại bỏ việc xấu xa này. Cuộc đấu tranh chống lại apac-thai được thừa nhận là hợp pháp.

8. Các dân tộc trên thế giới cần tạo ra nhận thức một cách đầy đủ về tác hại của việc phân biệt chủng tộc và cùng tham gia đấu tranh chống lại chúng. Việc thi hành nguyên tắc không phân biệt được quy định trong Hiến chương Liên Hợp Quốc, Tuyên ngôn về Quyền con người và các văn kiện quốc tế khác trong lĩnh vực quyền con người tạo ra một nghĩa vụ cấp bách của loài người ở cấp độ quốc gia cũng như cấp độ quốc tế. Mọi hệ tư tưởng dựa trên tính ưu thế của nòi giống và sự không khoan dung cần bị lên án và chống lại.

9. Tám năm sau Tuyên bố của Đại hội đồng về việc trao trả độc lập cho các dân tộc và quốc gia thuộc địa, các vấn đề của chủ nghĩa thực dân vẫn còn ám ảnh cộng đồng quốc tế. Nó là vấn đề khẩn cấp rằng mọi quốc gia thành viên cần hợp tác với các tổ chức thích hợp của Liên Hợp Quốc để các biện pháp hữu hiệu có thể được thực hiện nhằm đảm bảo tuyên bố đó được thực hiện một cách đầy đủ.

10. Sự phủ nhận to lớn các quyền con người bắt nguồn từ việc xâm lược hoặc bất cứ cuộc xung đột vũ trang nào với các hậu quả đau thương của nó và đưa đến việc đau khổ của con người không được nói ra gây ra các phản ứng mà có thể nhấn chìm thế giới vào sự thù địch gia tăng chưa từng có. Nghĩa vụ của cộng đồng quốc tế là hợp tác trong việc loại bỏ các tai họa đó.

11. Sự phủ nhận toàn bộ các quyền con người nảy sinh từ sự phân biệt dựa trên nòi giống, tôn giáo, tín ngưỡng hoặc việc bày tỏ chính kiến làm tổn thương lương tâm loài người và gây nguy hiểm cho các nền tảng của tự do, công lý và hòa bình thế giới.

12. Khoảng cách chênh lệnh lớn giữa các quốc gia phát triển và các quốc gia đang phát triển về mặt kinh tế cản trở sự thừa nhận các quyền con người trong cộng đồng quốc tế. Sự thất bại của thập kỷ phát triển trong việc đạt tới các mục tiêu khiêm tốn của nó tạo ra tính cấp thiết hơn cho các quốc gia, phù hợp với năng lực của mình, tạo ra các nỗ lực lớn nhất có thể để thu hẹp khoảng cách này.

13. Vì các quyền con người và các tự do cơ bản là không thể tách rời, việc thừa nhận đầy đủ các quyền chính trị và dân sự mà không có việc hưởng các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa là không thể. Việc đạt được tiến bộ bền vững trong việc thi hành các quyền con người phụ thuộc vào các chính sách phát triển kinh tế và xã hội thích hợp và hữu hiệu của quốc gia và quốc tế.

14. Việc trên 700 triệu người trên toàn thế giới mù chữ là một cản trở to lớn đối với mọi nỗ lực trong việc thừa nhận các mục tiêu và mục đích của Hiến chương Liên Hợp Quốc và các điều khoản của Tuyên ngôn về Quyền con người. Các hành động quốc tế nhằm vào việc xóa bỏ nạn mù chữ trên trái đất và thúc đẩy giáo dục ở mọi cấp đòi hởi các quan tâm khẩn cấp.

15. Việc phân biệt trong đó phụ nữ vẫn là các nạn nhân trong nhiều khu vực của thế giới cần phải loại bỏ. Một địa vị thấp hơn cho phụ nữ là trái với Hiến chương của Liên Hợp Quốc cũng như các điều khoản của Tuyên ngôn về Quyền con người. Việc thi hành đầy đủ Tuyên bố về Loại bỏ mọi hình thức phân biệt chống lại phụ nữ là một sự cần thiết vì tiến bộ của loài người.

16. Việc bảo vệ gia đình và trẻ em vẫn còn là mối bận tâm của cộng đồng quốc tế. Cha mẹ có quyền con người cơ bản để quyết định một cách tự do và có trách nhiệm số con và khoảng cách giữa các lần sinh của mình.

17. Cần dành các mức khuyến khích cao nhất cho những khao khát của các thế hệ trẻ hơn hướng tới một thế giới tốt đẹp hơn trong đó các quyền con người và các tự do cơ bản được thi hành một cách đầy đủ. Việc thanh niên tham gia và việc xây dựng tương lai của loài người là cấp thiết.

18. Trong khi các phát hiện khoa học và các công nghệ tiên tiến đã mở ra nhiều triển vọng cho tiến bộ kinh tế, xã hội và văn hóa, tuy nhiên việc phát triển này có thể gây nguy hại cho các quyền và tự do của các cá nhân và sẽ đòi hỏi phải liên tục quan tâm.

19. Việc giải trừ quân bị sẽ giải phóng các nguồn lực vật chất và nhân lực hiện nay được dùng cho các mục đích quân sự. Những nguồn lực này cần được sử dụng cho việc thúc đẩy các quyền con người và các tự do cơ bản. Việc giải trừ quân bị chung và toàn thể là một khát khao lớn nhất của mọi dân tộc.

1. Tái khẳng định các cam kết với những nguyên tắc của Tuyên ngôn về Quyền con người và các văn kiện quốc tế khác trong lĩnh vực này.