Phương pháp tiếp cận của dự án

1.2.2. Cách tiếp cận của Dự án FMCR

- Chưa có qui hoạch chi tiết về Bảo vệ và Phát triển rừng ven biển ứng phó với biến đổi khí hậu. Đây là điều kiện tiên quyết để giúp cho quản lý rừng bền vững, tránh việc chuyển đổi rừng sang các mục đích sử dụng khác (đặc biệt là phát triển cơ sở hạ tầng).

- Mật độ dân số đông hơn so với vùng lâm nghiệp trên cao, bình quân khoảng 333 người/km²

- Có nhiều các công trình cơ sở hạ tầng trọng điểm: Cảng biển, cảng cá, nhà máy, đường giao thông, đê kè ven biển, khu du lịch..

- Đối với các khu rừng ngập mặn, việc tạo ra sinh kế cho người dân tham gia trồng rừng và bảo vệ rừng bền vững sau khi dự án kết thúc sẽ thuận lợi hơn khi phát triển nuôi trồng thuỷ sản dưới tán rừng. Tuy nhiên, với các tỉnh miền Trung từ Thanh Hoá vào đến Thừa Thiên Huế là vùng có diện tích rừng ngập mặn rất hạn chế mà chủ yếu là rừng trên đất cát ven biển có điều kiện tự nhiên rất khắc nghiệt, chịu ảnh hưởng nhiều của bão, lũ, đất đai khô cằn, dẫn đến rất khó khăn cho việc tạo sinh kế cho người dân, cộng đồng khi họ tham gia vào nghề rừng.

- Đối với vùng dự án, hiện nay rừng và đất qui hoạch cho rừng ven biển chủ yếu do UBND xã quản lý theo hình thức giao lại cho nhóm hộ/cộng đồng hoặc thành lập các tổ bảo vệ rừng với các cán bộ nòng cốt như mặt trận, đoàn thanh niên, hội nông dân, dân phòng hoặc công an xã…Do vậy, cách tiếp cận của dự án sẽ tập trung vào việc cải thiện và nâng cấp vai trò của “cấp xã” và cấp “cộng đồng thôn xóm”.

Vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị Định 119/2016/NĐ-CP về một số chính sách quản lý, bảo vệ và phát triển rừng ven biển ứng phó với biến đổi khí hậu đã xác định rõ tầm quan trọng của rừng ven biển đối trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu. Nghị định cũng xác định chính sách đầu tư của Nhà nước trong quản lý, bảo vệ, và phát triển rừng ven biển. Nguồn vốn đầu tư, những hoạt động xã hội hóa đầu tư, quyền lợi và nghĩa vụ của các tổ chức, doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân đầu tư phát triển và sử dụng rừng ven biển.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các cộng đồng dân cư vùng ven biển chịu tác động nặng nề của các thảm họa thiên nhiên. Tài nguyên vùng ven biển phải được quản lý thống nhất theo chiến lược khai thác, sử dụng bền vững phù hợp với quy hoạch, kế hoạch quy hoạch tổng thể khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên vùng bờ. Việc quản lý tổng hợp rừng ven biển phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp; tạo điều kiện thuận lợi để cộng đồng dân cư, tổ chức, cá nhân có liên quan tham gia tích cực và hiệu quả trong quá trình quản lý; bảo đảm quyền tiếp cận của người dân với biển (Quốc Hội, 2015).

Tài nguyên rừng và đất đai ven biển phải được quản lý dựa vào cộng đồng. Các cơ quan quản lý dự án ở các cấp có trách nhiệm bảo đảm sự tham gia thuận lợi, có hiệu quả của cộng đồng dân cư, tổ chức, cá nhân có liên quan trong quá trình quy hoạch, lập kế hoạch, thực hiện và giám sát, đánh giá các hoạt động của dự án. Quản lý tổng hợp tài nguyên rừng ven biển phải dựa trên tiếp cận hệ sinh thái, bảo đảm tài nguyên rừng và đất đai được khai thác, sử dụng phù hợp với chức năng của từng khu vực biển và trong giới hạn chịu tải của môi trường. Sử dụng đa dạng sinh học và dịch vụ hệ sinh thái là một phần tổng thể của chiến lược thích ứng giúp cho con người ứng phó với những ảnh hưởng tiêu cực của BĐKH, tăng cường sức chống chịu và khả năng phục hồi của các cộng đồng dân cư nhằm duy trì và khôi phục tính toàn vẹn các HST và các lợi ích mà hệ sinh thái mang lại (Trương Quang Học, 2008a, b; WB, 2010), (Truong Quang Hoc, 2011a. ).

Mục tiêu của dự án là phục hồi, phát triển và quản lý bền vững rừng ven biển để tăng cường tính chống chịu vùng ven biển trước thách thức về biển đổi khí hậu. Do vậy, để đảm bảo tính bền vững của dự án sau khi kết thúc, đề xuất dự án thực hiện cách tiếp cận như sau:

Đối với hoạt động trồng mới rừng/nâng cấp, phục hồi rừng: Ngay từ khi triển khai hoạt động thiết lập rừng, dự án sẽ tiến hành rà soát tổng thể dựa vào qui hoạch không gian cảnh quan để xác định vị trí thiết lập rừng. Việc xác định được khu vực trồng mới rừng phòng hộ sẽ được thống nhất giao cho hộ/nhóm hộ/cộng đồng thôn để triển khai thiết lập rừng. Sau giai đoạn đầu tư rừng sẽ được giao cho cộng đồng thôn quản lý, bảo vệ lâu dài theo cơ chế đồng quản lý/chia sẻ lợi ích.

Đối với rừng ngập mặn: việc tạo ra nguồn lợi (thu) từ thuỷ sản/nuôi ong từ rừng tương đối lớn (bình quân cho thu nhập khoảng 2.000.000/ha/năm khi đã thành rừng). Nguồn thu này sẽ được giữ lại cộng đồng và quản lý sử dụng vào mục đích quản lý rừng bền vững theo một quy chế được thiết lập trong quá trình thực hiện dự án. Như vậy, về tính bền vững của dự án là rất rõ, khác với một số chương trình, dự án khác sau giai đoạn thiết lập rừng (rừng phòng hộ) hàng năm nhà nước vẫn phải cấp ngân sách từ 200.000-400.000 đồng/ha/năm để khoán bảo vệ.

Đối với hoạt động bảo vệ rừng: Nhiều diện tích rừng ven biển (kể cả rừng tự nhiên và rừng trồng) đã được thiết lập bởi chương trình, dự án khác. Tuy nhiên, sau giai đoạn đầu tư của các chương trình dự án này, rừng được giao lại cho UBND xã hoặc Ban quản lý rừng phòng hộ quản lý, bảo vệ và được nhà nước cấp ngân sách khoán bảo vệ hàng năm 200.000 đồng/ha/năm do vậy gây áp lực lên ngân sách hàng năm cũng như chưa khuyến khích cộng đồng dân cư bảo vệ rừng. Dự án sẽ triển khai theo cách tiếp cận là hỗ trợ giao những diện tích rừng phòng hộ này cho nhóm hộ/cộng đồng thôn quản lý, bảo vệ lâu dài theo cơ chế đồng quản lý/chia sẻ lợi ích theo một số mô hình các dự án GIZ và KfW đã thực hiện rất hiệu quả ở Việt Nam. Do đó, sau khi dự án kết thúc, rừng vẫn được bảo vệ hiệu quả, thu hút cộng đồng tham gia bảo vệ và ngân sách nhà nước không phải cấp hàng năm cho hoạt động này.

Những hoạt động như vậy sẽ được triển khai trong dự án và đây là những mô hình có thể nhân rộng cho các vùng khác, khu vực khác trên địa bàn các tỉnh tham gia dự án. Trong giai đoạn thiết kế chi tiết dự án, Bộ Nông nghiệp và PTNT sẽ phối hợp với các chuyên gia của WB để đề xuất lồng ghép và huy động tối đa các nguồn vốn khác từ xã hội tham gia vào dự án như các mô hình sinh kế cho người dân ven biển, mô hình phát triển thuỷ sản kết hợp bảo vệ rừng, mô hình du lịch sinh thái cộng đồng ven biển…

PHẦN II: CƠ SỞ ĐỂ LẬP DỰ ÁN