Khuôn khổ, điều kiện và sự hình thành dự án

1.1.2. Khuôn khổ, điều kiện và sự hình thành dự án

Người nghèo ở Việt Nam thường sống ở các xã có độ che phủ rừng cao (ví dụ, ở miền núi phía Bắc và Tây Nguyên) và ở những khu vực dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu như đồng bằng sông Hồng, ven biển miền Trung và đồng bằng sông Cửu Long. Các tỉnh ven biển đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ là vùng có nguy cơ bị bị tổn thương cao, do bão có tần suất và cường độ lớn hơn. Nếu không có các biện pháp thích ứng, khi mực nước biển dâng 100 cm, hơn 10% diện tích các tỉnh đồng bằng sông Hồng và Quảng Ninh và hơn 2,5% diện tích các tỉnh ven biển miền Trung sẽ có nguy cơ ngập úng, ảnh hưởng đến 9% dân số của các tỉnh đồng bằng sông Hồng và Quảng Ninh, và gần 9% dân số của các tỉnh ven biển miền Trung. Thay đổi khí hậu và thời tiết dự kiến chủ yếu sẽ đe dọa ngành nông nghiệp, các hệ sinh thái tự nhiên, đa dạng sinh học, tài nguyên nước, y tế công cộng và cơ sở hạ tầng, tất cả những vấn đề này đều tác động đối với người nghèo (³).

Các cộng đồng dân cư sống gần rừng, đặc biệt là rừng ven biển, phụ thuộc chặt chẽ vào các hoạt động bảo vệ và phát triển rừng. Việt Nam đang cân nhắc làm thế nào sử dụng các dịch vụ hệ sinh thái và những tiềm năng của tài nguyên rừng để cải thiện đời sống người nghèo vùng nông thôn, giúp giảm nguy cơ bị tổn thương với các điều kiện thời tiết bất lợi.

Rừng ven biển trên đất cát và rừng ngập mặn nếu được bảo vệ và quản lý bền vững có thể góp phần làm tăng khả năng chống chịu của các cộng đồng ven biển. Đồng thời, bảo vệ và phát triển rừng là các biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu có chi phí thấp. Các biện pháp trồng, phục hồi rừng trong các lưu vực sông và ven bờ biển và các biện pháp phi công trình phục vụ mục đích phòng ngừa giúp giải quyết các vấn đề biến đổi khí hậu đã được trình bày tại Hội nghị UNFCCC COP 21 ở Paris năm 2015. INDC cho rằng, thích ứng biến đổi khí hậu phải đi liền với phát triển bền vững và quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế các-bon thấp, đảm bảo cách tiếp cận có hệ thống, phối hợp, liên ngành, liên vùng, kết hợp với các giải pháp bình đẳng giới và xóa đói, giảm nghèo. Hai trong số những ưu tiên được xác định trong INDC bao gồm:

+ Bảo vệ, phục hồi, trồng và nâng cao chất lượng rừng ven biển, bao gồm rừng ngập mặn, đặc biệt là ở vùng cửa sông ven biển và các đồng bằng sông Cửu Long và sông Hồng.

+ Thực hiện quản lý rừng bền vững; nâng cao chất lượng rừng tự nhiên nghèo kiệt; thực hiện các biện pháp trồng rừng và tái trồng rừng, tập trung trồng cây gỗ lớn; và ngăn chặn nạn phá rừng và suy thoái rừng.

Quyết định số 914/QĐ-TTg ngày 27/5/2016 của Thủ tướng Chính phủ thông qua Kế hoạch Hành động quốc gia đới bờ ven biển (NAP), giúp thực hiện các ưu tiên ICZM trong giai đoạn 2016-2020 và thúc đẩy thực hiện Chiến lược ICZM. NAP nhấn mạnh việc sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên ven biển, hướng dẫn phối hợp giữa các ngành chủ chốt và cũng thừa nhận rằng phần lớn việc quản lý ven biển sẽ được thực hiện ở cấp tỉnh, kêu gọi liên kết theo ngành dọc tốt hơn nữa giữa chính quyền các cấp, bao gồm cả chính quyền Trung ương.

Trồng và phục hồi rừng ngập mặn ở các vùng bãi triều ven biển là một yêu cầu cần được đặc biệt quan tâm. Một khi rừng ngập mặn bị tàn phá sẽ gây biến đổi khí hậu trong khí quyển và đại dương, những yếu tố lại làm tăng tính dễ tổn thương của rừng với biến đổi khí hậu. Rừng ngập mặn là những hệ sinh thái rất nhạy cảm với những biến động quá mức của mực nước biển. Nếu mức ngập thủy triều tăng sẽ khiến rừng ngập mặn bị giảm khả năng hô hấp, nếu mức ngập thấp, sẽ gây ảnh hưởng đến năng suất của rừng và hệ sinh thái rừng ngập mặn có thể bị thay thế bằng các đầm lầy nước mặn (đặc trưng bởi các loài cây thân thảo). Do vậy, việc khôi phục rừng ngập mặn là vấn đề phức tạp, cần chọn loài cây trồng phù hợp với độ mặn của đất, độ ngập của thủy triều, thành phần cấu trúc của đất. Ở Đồng bằng sông Hồng, còn phải xem xét làm thế nào để giải quyết những thay đổi cảnh quan như đê bao, đường giao thông, các kiểu kiểm soát lũ, và nạo vét kênh làm thay đổi mô hình dòng chảy thủy triều. Việt Nam có nhiều ví dụ phục hồi rừng ngập mặn thành công ở các nơi khác nhau trên cả nước (cả phía Nam và Bắc) ở quy mô nhỏ. Các trường đại học trong nước, các Viện, Trung tâm nghiên cứu và các tổ chức ở địa phương có nhiều kinh nghiệm trong các hoạt động trồng rừng ngập mặn, có kiến thức chuyên môn, có thể khai thác để thiết kế dự án.