Tû lÖ c¸c chÊt sinh n¨ng l­îng trong chÕ ®é dinh d­ìng cña ®èi t­îng nghiªn cøu [31]

Tû lÖ P:L:G lµ 20:25:55

X©y dùng thùc ®¬n cho ®èi t­îng nghiªn cøu vµ mét sè thùc phÈm thay thÕ : X©y dùng thùc ®¬n dùa vµo nguyªn t¾c trªn khi x©y dùng thùc ®¬n hoµn chØnh dùa vµo ®Æc ®iÓm cña tõng c¸ thÓ nh­ : BMI, t×nh tr¹ng dinh d­ìng

• 
  C¸c b­íc tiÕn hµnh :
  

- Ph©n bè thøc ¨n theo tû lÖ % cña n¨ng l­îng vµ qui ra gam thøc ¨n ;

- Ph©n chia thøc ¨n theo b÷a chÝnh vµ b÷a phô ;

- Chän thùc phÈm theo mïa cña ®Þa ph­¬ng ®¶m b¶o tÝnh s½n cã [7],[31].

• 
  C¸ch thøc ¨n
  

- Thùc phÈm thay ®æi hµng ngµy ®Ó b÷a ¨n ®a d¹ng.

 Ph©n bè b÷a ¨n trong ngµy cña bÖnh nh©n §T§

Giê ¨n: Chia nhá 5 b÷a ¨n trong ngµy dùa trªn tæng sè n¨ng l­îng cña c¶ ngµy (theo tû lÖ 1-3-1-3-1/10):

B÷a s¸ng 10%

B÷a tr­a: 30%

B÷a tèi: 30%

(X©y dùng chi tiÕt thùc ®¬n cho c¸c ®èi t­¬ng nghiªn cøu ®­îc tr×nh bµy ë phÇn phô lôc 1)

S¶n phÈm b¸nh Huralight, bét dinh d­ìng Netsure-Light, hµng ngµy ®­îc b¸n cho ®èi t­îng nghiªn cøu t¹i Tr¹m Y tÕ ph­êng Ngäc Tr¹o vµ Phó S¬n, kÕt hîp víi kiÓm so¸t m¸u ®Þnh k× hµng tuÇn vµ t­ vÊn søc khoÎ vµ dinh d­ìng. C¸c b÷a ¨n phô ®­îc céng t¸c viªn gi¸m s¸t qua bé c©u hái vµ t­ vÊn søc khoÎ, chÕ ®é ¨n hµng ngµy còng ®­îc c¸c céng t¸c viªn (CTV) gi¸m s¸t th­êng qui theo qui ®Þnh mét tuÇn 3 lÇn vµo b÷a ¨n chÝnh t¹i nhµ.

ë nghiªn cøu nµy chØ ¸p dông mét ph­¬ng ph¸p chung cho chÕ ®é luyÖn tËp lµ ®i bé. Mçi ng­êi tham gia nhãm nghiªn cøu ®­îc c¸n bé Y tÕ h­íng dÉn vµ cung cÊp mét m¸y ®Õm b­íc ®i bé. Hµng ngµy vµo c¸c buæi s¸ng sím c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu can thiÖp tËp trung mäi ng­êi cïng ®i bé.

+ Gi¶m xem tivi, gi¶m ch¬i trªn m¸y vi tÝnh, nghØ tr­a <30 phót/ngµy.

+ §i bé t¨ng dÇn theo møc ®é tõ thÊp ®Õn cao [133].

- Yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi mäi ng­êi nhãm can thiÖp ph¶i th­êng xuyªn luyÖn tËp hµng ngµy. Trong tr­êng hîp bÞ bÖnh cÊp tÝnh (sèt..) khi nghØ tËp ph¶i ®­îc phÐp cña c¸n bé dù ¸n.

- Sè thêi gian ®i bé tèi thiÓu 45 phót trong mét ngµy

- Thêi gian tËp trung t¹i ®iÓm xuÊt ph¸t hµng ngµy (Tr¹m Y tÕ ph­êng, hoÆc UBND ph­êng) vµo lóc 5g30 s¸ng hµng ngµy.

- Ngoµi c¸c ph­¬ng tiÖn phôc vô ®i bé nh­ giµy... th× ng­êi ®i bé ph¶i mang bót vµ sæ ghi chÐp (®· ®­îc cÊp ph¸t) ®Ó ghi chÐp møc tiªu hao n¨ng l­îng vµ sè b­íc ®· ®i trong mét lÇn dùa vµo m¸y ®Õm tèc ®é vµ thêi gian ®i bé cña m¸y ®Õm sè km vµ n¨ng l­îng tiªu hao cña m¸y Walkman do h·ng Abotte t¹i ViÖt Nam cung cÊp miÔn phÝ.

(Møc tiªu hao n¨ng l­îng cô thÓ theo tõng møc ®é luþªn tËp ®­îc tr×nh bµy ë phÇn phô lôc 8)

- Tæ chøc tËp huÊn tr­íc can thiÖp cho CTV kiÕn thøc TTGDSK vÒ dinh d­ìng-luyÖn tËp hîp lý vµ mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ §T§ (nguyªn nh©n, biÓu hiÖn, hËu qu¶ vµ chÕ ®é ¨n-luyÖn tËp ®Ó phßng chèng bÖnh §T§...).

- H­íng dÉn CTV sö dông tèt c¸c tµi liÖu (do Dù ¸n nghiªn cøu biªn so¹n, in Ên cung cÊp) vµ c¸c kiÕn thøc ®· ®­îc tËp huÊn kü n¨ng TTGDSK vÒ phßng chèng bÖnh §T§ cho céng ®ång b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. H­íng dÉn c¸c CTV ghi chÐp c¸c biÓu mÉu phôc vô cho nghiªn cøu.

- H­íng dÉn kÜ n¨ng truyÒn th«ng trùc tiÕp (t­ vÊn) cho nhãm can thiÖp ®Ó gióp hä cã kiÕn thøc theo dâi diÔn biÕn, luyÖn tËp, sinh ho¹t vµ nghØ ng¬i hîp lý. T­ vÊn vÒ chÕ ®é ¨n hîp lÝ cho tõng ®èi t­îng can thiÖp.

- H­íng dÉn c¸ch tæ chøc c¸c buæi tr×nh diÔn cho ®èi t­îng cã nguy c¬ ®­îc tham gia tËp luyÖn, lùa chän thøc ¨n, h­íng dÉn hä x©y dùng thùc ®¬n theo thùc ®¬n mÉu.

- CTV th­êng xuyªn gi¸m s¸t, h­íng dÉn, kiÓm tra nh÷ng ng­êi cã nguy c¬ §T§ ®Ó hä thùc hiÖn chÕ ®é ¨n gi¶m muèi, h¹n chÕ lipid ®éng vËt, gi¶m chÊt bét khÈu phÇn, t¨ng rau qu¶ giÇu Vitamin C, Vitamin A vµ Vitamin E

- X©y dùng phßng t­ vÊn vÒ dinh d­ìng, luyÖn tËp cho c¸c ®èi t­îng nguy c¬ ngay t¹i ph­êng. Hµng tuÇn, 01 c¸n bé Trung t©m néi tiÕt tØnh vµ 01 c¸n bé Trung t©m TTGDSK tØnh vµ 01 c¸n bé Y tÕ ph­êng phèi hîp t­ vÊn vµ gi¸m s¸t t¹i ph­êng theo lÞch víi thêi gian 2 ngµy/ tuÇn trong 4 th¸ng liªn tôc.

- CTV ph©n chia ®èi t­îng theo tõng khu vùc ®Ó gi¸m s¸t, theo dâi ®èi t­îng nghiªn cøu, mçi CTV gi¸m s¸t 15-20 ®èi t­îng.

-X©y dùng tµi liÖu truyÒn th«ng (tê r¬i, tranh, apphÝc, sæ tay tuyªn truyÒn phßng chèng bÖnh §T§) vµ ph¸t cho tõng ®èi t­îng nhãm can thiÖp.

- X©y dùng bµi tËp mÉu (thêi gian, sè b­íc ®i, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c b­íc trong mét lÇn luyÖn tËp vµ c¸ch sö dông m¸y ®Õm b­íc ®i, kho¶ng c¸ch vµ n¨ng l­îng tiªu hao) c¸ch ghi chÐp sè liÖu ®i bé phï hîp víi yªu cÇu cña tõng nhãm ®èi t­îng, tæ chøc huÊn luyÖn cho CTV, ®èi t­îng nghiªn cøu. CTV gi¸m s¸t sù luyÖn tËp cña c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu.

- Hç trî tr¹m Y tÕ x· trong viÖc ®µo t¹o c¸n bé ®Ó triÓn khai thùc hiÖn tèt c¸c kü n¨ng ph¸t hiÖn sím, qu¶n lý, ch¨m sãc, xö trÝ diÔn biÕn th­êng gÆp ë bÖnh §T§

- Gi¸o dôc cho ng­êi cã nguy c¬ §T§ tù gi¸c ®Õn c¸n bé y tÕ ®Ó theo dâi søc khoÎ ®Þnh kú, trong ®ã chó träng c¸c biÕn chøng cña bÖnh.

 Theo dâi chÕ ®é ¨n: S¶n phÈm bæ sung isomalt nh­ b¸nh vµ s÷a ®­îc dù ¸n b¸n gi¸ rÎ cho c¸c ®èi t­îng can thiÖp. Hµng tuÇn khi c¸c ®èi t­îng ®Õn phßng t­ vÊn ®Ó t­ vÊn chÕ ®é ¨n ®ång thêi kÕt hîp nhËn b¸nh vµ s÷a. C¸c b÷a ¨n chÝnh ®­îc CTV ®Õn tËn nhµ kiÓm tra vµ theo dâi. CTV sÏ ghi kÕt qu¶ theo dâi vµo biÓu mÉu ®· ®­îc thiÕt kÕ s½n.

 Theo dâi luyÖn tËp: Nghiªn cøu ®­a ra nh÷ng qui ®Þnh cho mäi ®èi t­îng ë hai ph­êng Ngäc Tr¹o vµ Phó S¬n hµng s¸ng cø vµo lóc 5g30 tËp trung t¹i Tr¹m Y tÕ ph­êng vµ cïng nhau ®i bé víi sù h­íng dÉn cña CTV vµ c¸n bé Y tÕ. Hµng s¸ng, sau khi ®i bé c¸c ®èi t­îng tù ghi chÐp sè liÖu ®· ®i vµo biÓu mÉu do CTV h­íng dÉn vµ hµng tuÇn ®em nép l¹i cho CTV t¹i c¸c buæi t­ vÊn.

 Theo dâi glucose m¸u: Hµng tuÇn ®­îc ®o glucose m¸u mao m¹ch vµo lóc ®ãi vµ 2g sau ¨n (mét lÇn/tuÇn) kÕt hîp víi c©n nÆng hµng th¸ng ®Ó CTV ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng ¨n uèng, luyÖn tËp vµ cã ph­¬ng ph¸p ®iÓu chØnh kÞp thêi chÕ ®é ¨n.

 Gi¸m s¸t c¸c CTV thùc hiÖn c¸c buæi t­ vÊn vµ h­íng dÉn nhãm can thiÖp luyÖn tËp vµ ¨n uèng.

 Thêi ®iÓm ®¸nh gi¸: §¸nh gi¸ ®Þnh kú hµng th¸ng. Nhãm can thiÖp: Hµng th¸ng ®­îc t­ vÊn, kh¸m bÖnh: ®o HA, c©n nÆng, glucose m¸u tÜnh m¹ch 1lÇn/th¸ng. Hµng tuÇn ®­îc t­ vÊn vÒ dinh d­ìng, luyÖn tËp t¹i ngay c¬ së y tÕ ph­êng. Trªn c¬ së ®ã lùa chän vµ ®iÒu chØnh c¸c biÖn ph¸p can thiÖp ®Ó phï hîp vµ bÒn v÷ng t¹i céng ®ång, do chÝnh céng ®ång tham gia thùc hiÖn. Nhãm ®èi chøng hµng th¸ng còng ®­îc c©n nÆng, ®o HA, xÐt nghiÖm glucose m¸u nh­ng kh«ng ®­îc t­ vÊn vÒ dinh d­ìng vµ luyÖn tËp.

 Nghiªn cøu c¾t ngang ®Þnh kú hµng th¸ng: Nh»m x¸c ®Þnh tû lÖ hiÖn m¾c, tû lÖ m¾c míi, tû lÖ biÕn chøng, tû lÖ phôc håi, tû lÖ thÊt b¹i, KAP vÒ §T§, tÇn xuÊt tiªu thô thùc phÈm cña ®èi t­îng nghiªn cøu. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p can thiÖp ®èi víi tõng chØ sè ®­îc kiÓm tra trong nghiªn cøu nµy qua c«ng thøc:

CSHQ_(A) (%)=P₁-P₂/P₁x100; CSHQ_(B) (%)=P₁-P₂/P₁x100[50].

ChØ sè hiÖu qu¶(CSHQ) thùc sù cña can thiÖp ®­îc tÝnh b»ng chØ sè hiÖu qu¶ cña nhãm can thiÖp (CSHQ_(A)), trõ ®i chØ sè hiÖu qu¶ cña nhãm chøng, hay cßn gäi lµ gi¸ trÞ dù phßng (CSHQ_(B)).

P₁ = tû lÖ % cña chØ sè nghiªn cøu vµo thêi gian tr­íc can thiÖp.

P₂ = tû lÖ % cña chØ sè nghiªn cøu vµo thêi gian tr­íc can thiÖp.

2.6. Ph­¬ng ph¸pthu thËp sè liÖu

Mét sè qui ­íc vÒ thuËt ng÷

- Ng­êi cã thãi quen ¨n rau, mì, ®å ngät… lµ nh÷ng ng­êi thÝch ¨n rau, mì, ®å ngät liªn tôc tõ 4-7 ngµy/ tuÇn;

- Ng­êi cã thãi quen uèng r­îu lµ ng­êi th­êng xuyªn uèng r­îu mçi ngµy 50ml;

- Ng­ßi cã thãi quen hót thuèc lµ ng­êi hót thuèc th­êng xuyªn, liªn tôc, mçi ngµy hót >10 ®iÕu.

TiÒn §T§₂ bao gåm nh÷ng ng­êi hoÆc bÞ rèi lo¹n dung n¹p glucose m¸u hoÆc bÞ suy gi¶m dung n¹p glucose m¸u lóc ®ãi ®­îc chÈn ®o¸n khi: [98].

- Glucose m¸u tÜnh m¹ch lóc ®ãi (sau ¨n tèi thiÓu 8g): ≥5,6 vµ ≤6,9 mmol/l.

- Glucose m¸u tÜnh m¹ch 2g sau khi lµm nghiÖm ph¸p ≥5,6 vµ ≤ 11,1 mmol/l.

C¸c ®èi t­îng cã n¨m sinh tõ 1941 ®Õn n¨m 1976

- Trang bÞ: C©n bµn, b¶ng vµ qu¶ c©n ®Ó chuÈn c©n

- Tr×nh tù c©n:

+ Lo¹i c©n: Lo¹i c©n sö dông lµ c©n ®iÖn tö Seca do Australia s¶n xuÊt vµ ®­îc UNICEF viÖn trî cho ViÖn Dinh D­ìng.

+ C©n: §Æt c©n lªn mÆt ph¼ng ch¾c ch¾n, ®iÒu chØnh c©n vÒ 0, yªu cÇu ®èi t­îng bá giÇy, mò, quÇn ¸o nÆng vµ bÊt kú vËt g× trong tói. §èi t­îng ®øng lªn c©n, nh×n vÒ phÝa tr­íc, 2 tay ®Ó däc th©n m×nh. §iÒu tra viªn ®äc kÕt qu¶, ghi sè ®o, chÝnh x¸c ®Õn 0,1kg.

2.6.4. ChiÒu cao

- Sö dông th­íc ®o chiÒu cao

- Tr×nh tù ®o:

+ Yªu cÇu ®èi t­îng bá mò, n¬ ... ra khái ®Çu

+ §èi t­îng ®øng b»ng bµn ch©n, 2 gãt ch©n ¸p s¸t nhau vµ s¸t vµo bÖ sau cña th­íc, m¾t nh×n th¼ng, c¸c mèc chÈm vai, m«ng, gãt ¸p s¸t vµo mÆt t­êng ®o, hai tay th¶ láng tù nhiªn.

+ §äc sè ®o trªn cét th­íc th¼ng víi mòi tªn trªn tay ®o, ghi sè ®o chÝnh x¸c ®Õn 0,5cm.

- Sö dông : Th­íc d©y kh«ng co gi·n;

- Tr×nh tù ®o: Sè ®o nµy ®o ë ®iÓm hÑp nhÊt trong kho¶ng c¹nh d­íi bê s­ên vµ mµo x­¬ng chËu. Ng­êi ®o ®øng phÝa tr­íc ®èi t­îng vµ ®Ó th­íc ë chç hÑp nhÊt n»m trong kho¶ng bê s­ên d­íi vµ mµo x­¬ng chËu, ph¶i ®Ó th­íc n»m ngang quanh l­ng, nÕu kh«ng cã chç hÑp râ rµng, ®o trùc tiÕp trªn da ë ®iÓm gi÷a bê s­ên d­íi vµ mµo chËu (kh«ng ®o trªn quÇn ¸o). §èi t­îng ®Ó 2 tay däc bªn m×nh (lßng bµn tay h­íng vµo trong) vµ thë ra, lÊy sè ®o chÝnh x¸c tíi 0,1cm.

2.6.6. LÊy m¸u xÐt nghiÖm vµ ph­¬ng ph¸p xÐt nghiÖm glucose m¸u

a/ §­êng m¸u lóc ®ãi: Tiªu chuÈn vµng ®Ó chÈn ®o¸n §T§ lµ nång ®é ®­êng huyÕt t­¬ng lóc ®ãi (kh«ng ¨n qua ®ªm hoÆc Ýt nhÊt sau 8 giê kh«ng ¨n).

b/ NghiÖm ph¸p t¨ng ®­êng m¸u (Oral Glucoza Tolerance Test) - 2 mÉu:

* ChuÈn bÞ ®èi t­îng :

- Kh«ng thùc hiÖn nghiÖm ph¸p khi ®ang cã bÖnh cÊp tÝnh, m·n tÝnh.

- Kh«ng dïng c¸c thuèc nh­ Corticoid, Thiazid, chÑn Beta giao c¶m, thuèc ngõa thai cã Ostrogen, c¸c acidnicotinic...

- Kh«ng vËn ®éng qu¸ søc tr­íc khi lµm nghiÖm ph¸p, tèi tr­íc ngµy lµm nghiÖm ph¸p kh«ng ¨n sau 20 giê.

* Kü thuËt : LÊy m¸u ë thêi ®iÓm 0 phót ®Ó ®Þnh l­îng ®­êng m¸u, råi cho ®èi t­îng uèng 75g ®­êng glucoza víi 250-300 ml n­íc trong 5 phót. Sau ®ã l¹i lÊy m¸u ë thêi ®iÓm 120 phót ®Ó ®Þnh l­îng ®­êng m¸u.

* §¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña nghiÖm ph¸p t¨ng ®­êng m¸u (dùa vµo tiªu chuÈn n¨m 1998-OMS).

B¶ng 2.2: C¸c gi¸ trÞ chÈn ®o¸n ®¸i th¸o ®­êng vµ rèi lo¹n glucose m¸u [151].

Lipid m¸u ®­îc ®Þnh l­îng t¹i BÖnh viÖn Néi tiÕt Thanh Ho¸, ®©y lµ tØnh ®iÓm phßng chèng §T§ ®­îc BVNT vµ WHO gióp ®ì.

* §Þnh l­îng Cholesterol toµn phÇn: ph­¬ng ph¸p Trinder (1969) víi kit dung dÞch chuÈn Cholesterol reagent cña h·ng Boerhinger. * §Þnh l­îng Cholesterol–HDL(Cholesterol-High Density Lipoprotein): theo ph­¬ng ph¸p Burstien víi kit dung dÞch chuÈn cña h·ng Boerhinger.

HDL-C trong huyÕt thanh ®­îc ®Þnh l­îng b»ng ph­¬ng ph¸p khö t¹p trùc tiÕp theo hai b­íc:

+ B­íc1: Lo¹i bá c¸c thµnh phÇn Chylomicrons, LDL-C; VLDL-C b»ng c¸c ph¶n øng enzym ®Æc hiÖu.

+ B­íc 2: Nh÷ng chÊt Cholesterol cßn l¹i trong ®ã cã thµnh phÇn cña HDL-C ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ph¶n øng enzym víi 1 c¬ chÊt ®Æc biÖt

* §Þnh l­îng Cholesterol-LDL ®­îc tÝnh theo c«ng thøc:

Triglycerid

LDL-C = Cholesterol TP - [---------------- + HDL-C] (mmol/l)

2,2

* §Þnh l­îng Triglyxerid: theo ph­¬ng ph¸p Wahlefeld víi kit dung dÞch chuÈn cña h·ng Boerhinger.

* §¸nh gi¸ rèi lo¹n lipid m¸u theo tiªu chuÈn cña Trinder - 1969.

B¶ng 2.3. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ xÐt nghiÖm lipid m¸u[144].

BMI ®­îc tÝnh theo c«ng thøc:

BMI = ------------------------

[ChiÒu cao(m)] ²

ChØ tiªu ph©n lo¹i bÐo ph× dùa vµo khuyÕn nghÞ cña c¬ quan khu vùc Th¸i B×nh D­¬ng cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WPRO) vµ Héi nghiªn cøu bÐo ph× Quèc tÕ phèi hîp víi ViÖn nghiªn cøu BÖnh ®¸i th¸o ®­êng quèc tÕ (IDI).

a/Ph­¬ng ph¸p pháng vÊn:

- Bé c©u hái ®­îc thiÕt kÕ s½n ®iÒu tra viªn ph¶i ghi chÝnh x¸c c©u tr¶ lêi cña ®èi t­îng, kh«ng gîi ý dÉn ®Õn sai l¹c kÕt qu¶ ®iÒu tra

- Ph¶i n¾m ch¾c ý nghÜa cña tõng c©u hái trong bé c©u hái, c¸ch thøc pháng vÊn vµ ®iÒn bé c©u hái cho ®óng tr¸nh hiÓu sai vµ ®iÒn kh«ng ®óng dÉn ®Õn sai lÖch kÕt qu¶ ®iÒu tra. Do vËy ®iÒu tra viªn cÇn n¾m ch¾c ý nghÜa vµ c¸ch ®iÒn cña tõng lo¹i c©u hái: ®ãng, më, võa ®ãng võa më.

b/C¸ch ®¸nh gi¸:

*Cã kiÕn thøc

- Tr¶ lêi ®óng vÒ n¬i kh¸m vµ ph¸t hiÖn bÖnh tõ khi ®i kh¸m ban ®Çu.

- Tr¶ lêi ®óng vÒ kh¶ n¨ng ®iÒu trÞ vµ môc ®Ých ®iÒu trÞ bÖnh §T§ khi ch¼ng may khi bÞ m¾c bÖnh §T§.

- HiÓu ®­îc c¸c biÕn chøng do §T§ g©y ra.

- HiÓu ®óng vÒ c¸c yÕu tè nguy c¬ bÖnh §T§ vµ ph­¬ng ph¸p phßng bÖnh.

*Kh«ng cã kiÕn thøc

Tr¶ lêi kh«ng ®Çy ®ñ vÒ c¸c kiÕn thøc trªn.

* Cã niÒm tin

Kh«ng phµn nµn g× khi cã ng­êi nhµ hay b¶n th©n bÞ bÖnh, kh¾c phôc khã kh¨n ®éng viªn ng­êi bÖnh. Kh«ng c¶n trë h«n nh©n víi con em ng­êi bÞ bÖnh §T§. Tin r»ng khi bÞ bÖnh §T§ bÖnh hoµn toµn cã thÓ ®iÒu trÞ ®­îc tuy kh«ng khái nh­ng hoµn toµn cã thÓ sèng chung víi bÖnh vµ gi¶m biÕn chøng nÕu nh­ phèi hîp tÝch cùc gi÷a chÕ ®é dinh d­ìng + luyÖn tËp + thuèc.

* Kh«ng cã niÒm tin: Kh«ng tin t­ëng vµo ph­¬ng ph¸p nµo, kh«ng muèn tham gia luyÖn tËp, ¨n uèng tuú tiÖn.

- Dinh d­ìng: Cã hiÓu biÕt vÒ dinh d­ìng vµ sö dông dinh d­ìng hîp lý gãp phÇn c¶i thiÖn bÖnh. Khi ®­îc h­íng dÉn ng­êi bÖnh ¸p dông chÕ ®é ¨n nh­ ®· ®­îc h­íng dÉn hµng ngµy.

- LuyÖn tËp: Cã luyÖn tËp thÓ dôc ®Òu ®Æn vµ ®ñ thêi gian ®Ó b¶o vÖ søc c¸ nh©n, biÕt lîi Ých tËp thÓ dôc ®èi víi viÖc phßng bÖnh §T§. Tham gia ®Òu ®Æn luyÖn tËp theo h­íng dÉn vµ tù gi¸c luyÖn tËp sau khi ®­îc h­íng dÉn. Ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c sè liÖu vµo biÓu mÉu ®· ®­îc ph¸t.

- Tù theo dâi glucose m¸u hµng ngµy: KiÓm tra glucose m¸u lóc ®ãi vµ sau ¨n hai giê.

- Chän mÉu cì mÉu ®ñ lín ®Ó nh»m h¹n chÕ sai sè ngÉu nhiªn.

- TËp huÊn kü l­ìng vµ chÝnh x¸c cho c¸c ®iÒu tra viªn, tiÕn hµnh ®iÒu tra thö ®Ó rót kinh nghiÖm tr­íc khi triÓn khai ®iÒu tra chÝnh thøc.

- C¸c ®Þnh nghÜa, tiªu chuÈn vµ c¸c tiªu chÝ râ rµng ®Ó ph©n lo¹i ®óng møc ®é cña bÖnh.

- KÜ thuËt c©n ®o chÝnh x¸c, m¸y mãc ®Þnh l­îng sinh ho¸ m¸u trong nghiªn cøu ®­îc chuÈn ho¸ vµ cã ®é chÝnh x¸c cao.

- Bé c©u hái ®­îc thiÕt kÕ râ rµng, ng«n ng÷ dÔ hiÓu.

- Céng t¸c viªn ®­îc lùa chän sau khi tËp huÊn vµ ®­îc tr¶ thªm phô cÊp khi tham gia triÓn khai c«ng viÖc.

2.9. Xö lÝ sè liÖu

- C¸c kÕt qu¶ xÐt nghiÖm, pháng vÊn, th¨m kh¸m trªn l©m sµng ®­îc xö lý theo ph­¬ng ph¸p thèng kª Y häc trªn phÇn mÒm vi tÝnh EPI INFO 6.04.

- TÝnh tû lÖ % víi c¸c biÕn ®Þnh l­îng.

- C¸c biÕn ®Þnh l­îng nh­ c©n nÆng, chiÒu cao, sö dông:X, SD ®Ó ph©n tÝch

- TÝnh chØ sè BMI, ph©n lo¹i t×nh tr¹ng dinh d­ìng theo ng­ìng BMI cña WHO/WPRO,2000.

- Sö dông T- test ®Ó so s¸nh c¸cX, SD c¸c sè ®o vßng eo, BMI, vßng m«ng gi÷a 2 nhãm ®èi t­îng, test ² ®Ó so s¸nh tû lÖ m¾c §T§, RLDNG...gi÷a c¸c nhãm.

Sö dông c¸c thuËt to¸n trong ph©n tÝch kÕt qu¶ nh­ OR, ², p ®Ó x¸c ®Þnh sù kh¸c nhau vµ møc ®é liªn quan gi÷a yÕu tè ph¬i nhiÔm víi §T§ vµ RLDNG.

2.10. VÊn ®Ò ®¹o ®øc trong nghiªn cøu

-Trung T©m TT-GDSK trung ­¬ng göi c«ng v¨n cho Së Y tÕ Thanh Ho¸ chØ ®¹oTrung t©m Néi tiÕt, Trung t©m TT-GDSK vµ phßng Y tÕ Thanh Ho¸ qu¸n triÖt c¸c ®¬n vÞ liªn quan vµ phæ biÕn t­êng tËn cho Tr¹m Y tÕ ph­êng, UBND ph­êng së t¹i vµ thµnh lËp ban chØ ®¹o do Y tÕ ph­êng lµm tr­ëng ban.

- C¸c ®èi t­îng tham gia nghiªn cøu ®­îc gi¶i thÝch râ rµng vÒ môc ®Ých vµ néi dung triÓn khai nghiªn cøu, chØ lùa chän nh÷ng ®èi t­îng tù nguyÖn tham gia xuèt trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ®èi t­îng cã quyÒn tõ chèi vµ bá cuéc mµ kh«ng cÇn b¸o c¸o.

- Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh nghiªn cøu, nÕu ®èi t­îng nghiªn cøu tiÕn triÓn §T§ ®­îc ®­a ra BÖnh viÖn Néi tiÕt kh¸m chÈn ®o¸n vµ cÊp thuèc theo chÕ ®é.

Qua nghiªn cøu sµng läc thÊy cã 1334 ®èi t­îng cã yÕu tè nguy c¬ ®ñ tiªu chuÈn ®­a vµo nghiªn cøu, so víi lý thuyÕt lµ 1200

- D©n téc: Ng­êi Kinh :99,8%, ng­êi d©n téc kh¸c: 0,2%;

- Thu nhËp trung b×nh cña ng­êi d©n lµ: 25.378.000 14.028.000 ®ång/n¨m.


BiÓu ®å 3.1. Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo giíi

KÕt qu¶ nghiªn cøu tr×nh bµy ë biÓu ®å 3.1. cho thÊy: giíi n÷ 68,6% (n=916) vµ nam 31,4% (n=419). p<0,05 (² test)

Tr×nh ®é häc vÊn cña ®èi t­îng nghiªn cøu: Ch­a tèt nghiÖp hoÆc tèt nghiÖp tiÓu häc: 3.8% (n=50). Tèt nghiÖp trung häc phæ th«ng 38,5% (n=510) vµ tèt nghiÖp cao ®¼ng, ®¹i häc chiÕm 22,8% (n=270).

§èi t­îng nghiªn cøu cã yÕu tè nguy c¬ chñ yÕu lµ c¸n bé CNVC vµ c¸n bé h­u trÝ. ë ViÖt Nam, ®©y lµ ®èi t­îng cã thu nhËp cao h¬n so víi mÆt b»ng chung trong x· héi, lµm viÖc trÝ ãc nhÑ nhµng, Ýt ho¹t ®éng thÓ lùc, bÐo ph×... nªn lµ nhãm dÔ m¾c c¸c yÕu tè nguy c¬ g©y §T§. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi y v¨n kinh ®iÓn r»ng bÖnh §T§ lµ bÖnh cña ng­êi ho¹t ®éng tÜnh t¹i.

-Tû lÖ tiÒn §T§₂ lµ 17,4% (n=232)

-Tû lÖ §T§₂ lµ 9,7% (n=129).

B¶ng 3.4. Ph©n bè tû lÖ §T§₂ vµ tiÒn §T§₂ theo nhãm tuæi tr­íc khi lµm nghiÖm ph¸p

-Tû lÖ sè ®èi t­îng nghiªn cøu lµ tiÒn §T§₂ t¨ng dÇn theo nhãm tuæi, tuæi cµng cao th× tû lÖ nµy cµng cao. Nhãm tuæi 30-39: 8%; nhãm tuæi 40-49:14,9% vµ nhãm tuæi 50-64:16,1%. Sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª, p>0,05.

- Tû lÖ ®èi t­îng nghiªn cøu bÞ bÖnh §T§₂ t¨ng dÇn theo nhãm tuæi, tuæi cµng cao th× tû lÖ nµy cµng cao. Nhãm tuæi 30-39: 4%; nhãm tuæi 40-49: 8,3% vµ nhãm tuæi 50-64:11,9%. Sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª, p>0,05

B¶ng 3.5. Ph©n bè tû lÖ §T§₂ vµ tiÒn §T§₂ theo giíi tr­íc khi lµm nghiÖm ph¸p.

Nång ®é glucose m¸u	Nam		N÷
	n	%	n	%
B×nh th­êng (<5,6 mmol/l)	300	71,6	673	73,6
TiÒn §T§2 ( 5,6 -6,9mmol/l)	73	17,4	159	17,4
§T§2 (7 mmol/l)	46	11,0	83	9,0
Tæng sè	419	100%	915	100%

- Tû lÖ sè ng­êi bÞ tiÒn §T§₂ ë nam 17,4% (n=73) t­¬ng tù nh­ ë n÷ 17,4%(=120). Sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜ thèng kª, p>0,05 (²-test)

- Tû lÖ sè ng­êi bÞ §T§₂ ë nam 11,0% (n=46) cao h¬n ë n÷ 9,0%(=83). Sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜ thèng kª, p>0,05 (²-test)

Glucose m¸u sau nghiÖm ph¸p t¨ng glucose m¸u	Sè l­îng (n)	Tû lÖ (%)
B×nh th­êng (<5,6mmol/l)	1190	89,2
TiÒn §TD (5,6-11,1 mmol/l)	104	7,8
§T§ (>11,1mmol/l)	40	4,0
Tæng sè	1334	100%

-Tû lÖ ng­êi m¾c tiÒn §T§₂ t­¬ng tù ë c¸c nhãm tuæi, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª, p>0,05.

ChØ sè BMI	Sè l­îng (n)	Tû lÖ (%)
ThiÕu c©n <18,5	111	8,3
B×nh th­êng: 18,5-22,9	782	58,6
TiÒn bÐo ph×: 23-24,9	204	15,3
BÐo ph× ®é I: 25-30	190	14,2
BÐo ph× ®é II: >30	48	3,6
Tæng sè	1334	100%

KÕt qu¶ nghiªn cøu tr×nh bµy b¶ng 3.9 cho thÊy: Tû lÖ thõa c©n lµ 15,3%, bÐo ph× ®é I lµ 14,2% vµ bÐo ph× ®é II lµ 3,6%.

- Tû lÖ ng­êi bÞ bÐo ph× ®é I còng t¨ng lªn theo nhãm tuæi, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª, p>0,05 (²-test);

- Tû lÖ ng­êi bÞ bÐo ph× ®é II ë c¸c nhãm tuæi t­¬ng tù nh­ nhau, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª, p>0,05 (²-test).

B¶ng 3.11. Ph©n bè tû lÖ BMI theo giíi

- Tû lÖ tiÒn bÐo ph× ë hai giíi nam vµ n÷ t­¬ng tù nh­ nhau, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª, p>0,05 (²-test)

- Tû lÖ bÐo ph× ®é I ë hai giíi nam vµ n÷ t­¬ng tù nh­ nhau, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª, p>0,05 (²-test).

- Tû lÖ bÐo ph× ®é II ë hai giíi nam vµ n÷ t­¬ng tù nh­ nhau, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª, p>0,05 (²-test).

Vßng eo	Sè l­îng (n)	Tû lÖ (%)
Vßng eo nam 90 cm	30	7,2
Vßng eo n÷ 80 cm	63	6,9

Thãi quen ¨n, uèng	Sè l­îng (n)	Tû lÖ (%)
ThÝch ¨n chÊt bÐo	460	35,0
ThÝch ¨n rau	625	46,9
ThÝch uèng r­îu, bia	166	12,6
ThÝch ¨n ®å ngät	147	11,2
Hót thuèc l¸	107	25,6

KiÕn thøc cña ®èi t­îng nghiªn cøu hiÓu biÕt ®óng vÒ dinh d­ìng trong phßng bÖnh §T§ 24,1%, vµ hiÓu biÕt ®óng vÒ luyÖn tËp trong phßng bÖnh §T§ lµ 36,5%.

§èi t­îng nghiªn cøu thùc hµnh dinh d­ìng ®óng ®Ó phßng bÖnh §T§ lµ 21,3% (n=284) vµ thùc hµnh ®óng vÒ luyÖn tËp trong phßng bÖnh §T§ lµ 22,8 (n=304).

BiÓu ®å 3.5. Thùc hµnh cña ®èi t­îng nghiªn cøu vÒ phßng bÖnh tiÒn §T§

KÕt qu¶ nghiªn cøu tr×nh bµy ë biÓu ®å 3.5 cho thÊy: §èi t­îng nghiªn cøu thùc hµnh ®óng vÒ dinh d­ìng vÒ dinh d­ìng trong phßng bÖnh tiÒn §T§ lµ 15,4% vµ thùc hµnh ®óng trong luyÖn tËp ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m nguy c¬ ë tiÒn §T§ lµ 35,7%.

B¶ng 3.18. Liªn quan gi÷a thãi quen ¨n uèng vµ tiÒn §T§

Thùc phÈm	Møc ®é	B×nh th­êng (n)	TiÒn §T§ (n)	OR	p
Rau	Th­êng xuyªn	352	23	3.7	<0,01
	Kh«ng th­êng xuyªn	621	82
Mì	Th­êng xuyªn	473	36	2.8	<0,01
	Kh«ng th­êng xuyªn	501	68
§å ngät	Th­êng xuyªn	99	15	1.3	>0,05
	Kh«ng th­êng xuyªn	874	89
Bia r­îu	Th­êng xuyªn	96	13	1.5	>0,05
	Kh«ng th­êng xuyªn	888	91
Hót thuèc l¸	Th­êng xuyªn	215	29	1.2	>0,05
	Kh«ng th­êng xuyªn	758	75

- Nhãm cã thãi quen th­êng xuyªn ¨n Ýt rau cã nguy c¬ m¾c tiÒn §T§ cao h¬n gÊp 3,7 lÇn so víi nhãm ¨n rau th­êng xuyªn.

- Nhãm cã thãi quen ¨n nhiÒu mì cã nguy c¬ m¾c tiÒn §T§ cao h¬n gÊp 2,8 lÇn so víi nhãm cã thãi quen Ýt ¨n mì.

- Kh«ng thÊy nguy c¬ kh¸c biÖt gi÷a nhãm cã thãi quen vµ kh«ng cã thãi quen ¨n ®å ngät, r­îu bia vµ hót thuèc l¸ trong nghiªn cøu nµy.

B¶ng 3.19. Liªn quan gi÷a thãi quen ®i bé vµ tiÒn §T§

KÕt qu¶ biÓu ®å 3.6. cho thÊy: Nguån cung cÊp th«ng tin cho c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu chñ yÕu lµ ph­¬ng thøc truyÒn th«ng gi¸n tiÕp: tivi vµ ®µi.

KÕt qu¶ tr×nh bµy b¶ng 3.20 cho thÊy: Tuæi trªn 50 ®­îc xem lµ cã nguy c¬ m¾c bÖnh cao h¬n. Tuy nhiªn c¸c yÕu tè nguy c¬ nµy ph©n bè t­¬ng ®èi ®ång ®Òu ë c¶ hai giíi nam vµ n÷ trong quÇn thÓ nghiªn cøu.

Tû lÖ rèi lo¹n thµnh phÇn lipid m¸u bao gåm: Cholesterol, Triglycerid, HDL vµ LDL ë hai nhãm can thiÖp vµ ®èi chøng t¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu t­¬ng tù nh­ nhau, víi sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª p>0,05 (²-test).